Hoorcollege 4 (Onderzoek aan patienten, kliniek & CSF)

Question 1

Welke drie eisen moet men hebben om te spreken van ‘dementie’?

Answer 1

• Er vindt een progressieve achteruitgang in cognitie en/of gedrag plaats.
• Het beïnvloedt het functioneren in het algemene dagelijkse leven.
• Er is geen andere oorzaak aantoonbaar voor de achteruitgang in cognitie en/of gedrag (zoals depressie).

Question 2

Wat is cognitie?

Answer 2

Mentale processen die nodig zijn/optreden om alle informatie uit de omgeving te verwerken (zoals bij leren, waarnemen en problemen oplossen)

Question 3

Wat zijn cognitieve domeinen?

Answer 3

• Geheugen
• Aandacht
• Taal
• Executieve functies (functies die je nodig hebt om iets uit te voeren)
• Praxis (alles wat je leert aan handelingen)
• Hogere sensorische perceptie (het opnemen van informatie van de zintuigen en daarmee wat doen)

Question 4

Hoe noem je een diagnose waarbij de oorzaak niet noodzakelijk is voor de behandeling?

Answer 4

Nosologische diagnose

Question 5

Waarom is het van belang vroeg een diagnose te stellen?

Answer 5

Dan heeft de patient meer profijt van de zorg en begeleiding

Question 6

Wat is de eerste stap in het stellen van een diagnose?

Answer 6

Klinisch beeld van de patient (verhaal luisteren)

Question 7

Welk aanvullend (naast klinisch beeld) onderzoek kan er worden gedaan bij dementie?

Answer 7

o Neuropsychologisch onderzoek
o Beeldvormend onderzoek, CT/MRI/PET-scan
o Laboratorium, bloed/liquor
o EEG

Question 8

Bij de anamnese worden een aantal dingen besproken, zoals…

Answer 8

• Het beloop
• Veranderde cognitie
• Functioneren
• Persoonlijkheid/gedrag
• Familie-anamnese
• Medicatie/intoxicatie
• Voorgeschiedenis, risicofactoren

Question 9

Wat zijn hetero-anamneses?

Answer 9

Anamnese bij partner/familielid.

Question 10

Wat is mild cognitive impairment?

Answer 10

De fase die vooraf de dementie gaat, de patient ervaart typische klachten maar nog te weinig symptomen om te voldoen aan de criteria van dementie

Question 11

Wat is het primaire onderdeel van de diagnose van Alzheimer?

Answer 11

Klinisch onderzoek (aanvullend onderzoek niet vaak nodig)

Question 12

Wat zijn de criteria van Alzheimer?

Answer 12

• Voldoen aan criteria voor dementie
• De symptomen hebben een geleidelijk progressief beloop
• Klachten beginnen met geheugenstoornissen en soms beginnen de klachten non-amnestisch. Hierbij ontstaan klachten in andere hersendomeinen (taal, visuospatieel en executief).
• Er is geen andere aandoening die als verklaring kan dienen

Question 13

Welk aanvullend onderzoek kan worden gedaan bij Alzheimer

Answer 13

• CT/MRI: om andere aandoening uit te sluiten door te kijken naar atrofie
• Liquor: hoeveelheid eiwitten in hersenvocht. Concentratie amyloïd-beta daalt, (p)Tau stijgt
• PET/FDG: suikerscan om metabolisme te zien (hypometabolisme is teken dat er atrofie aan het opspelen is, vaak parietotemporaal)

Question 14

Wat is vasculaire dementie?

Answer 14

Het is een cerebrovasculaire ziekte met neurologische afwijkingen en laesies die op beeldvormend onderzoek te zien zijn

Question 15

Hoe wordt vasculaire dementie gediagnosticeerd?

Answer 15

CT/MRI : hierop is bij vasculaire dementie de witte stof vaak “ziek”. De witte stof is witter dan normaal, de oorzaak hiervan is de vasculaire schade. Echter, heeft vasculaire dementie veel verschillende vormen. Op een MRI zouden ook ter hoogte van de hippocampus gaten te zien kunnen zijn, die duiden op een beroerte/bloeding op die plek.

Question 16

Welke klachten ondervindt iemand die vasculaire dementie heeft?

Answer 16

Ze zijn psychomotorisch erg traag en hebben vaak executieve stoornissen

Question 17

Rond welke leeftijd begint frontotemporale dementie?

Answer 17

Minder dan 60j

Question 18

Wat zijn de criteria van FTD waar een patient aan moet voldoen?

Answer 18

• Binnen 3 jaar ontstaat er ontremd gedrag (sociaal ongepast, geen fatsoen, impulsief/roekeloos).
• Vroeg in het ziekteproces ontstaan van apathie.
• Vroeg in het ziekteproces ontstaan van perseveratief, stereotype of compulsief gedrag (simpele herhalende bewegingen, compulsieve/rituele gedragingen, stereotiepe spraak).
• Verlies van empathie en inlevingsvermogen (verminderde reactie op andermans behoeften en verminderde sociale interesse, verbondenheid en affectie).
• Hyperoraliteit en veranderingen in dieet (verandering voedselvoorkeuren, binge-eating, verhoogde consumptie alcohol/sigaretten, orale exploratie/consumptie van oneetbare voorwerpen)

Question 19

Welk aanvullend onderzoek kan er worden gedaan bij frontotemporale dementie?

Answer 19

• MRI: zichtbare atrofie in frontotemporale kwabben
• PET: aan de hand van een suikerscan wordt er gekeken naar het metabolisme. De frontale kwabben hebben een laag metabolisme (hypometabolisme)
• Genetica: er zijn genen bekend die geassocieerd worden met deze vorm van deze dementie

Question 20

Hoe uit dementie met Lewy bodies zich?

Answer 20

Aandachtstoornissen, visuoruimtelijke stoornissen en moeite met planning/overzicht (executief) (Dus niet aangedaan geheugen!)

Question 21

Wat zijn criteria van Lewy Body dementia?

Answer 21

• Fluctuaties in cognitie, aandacht en alertheid
• Visuele hallucinaties
• Parkinsonisme
• REM-slaap gedragsstoornis, dit symptoom kan als een soort biomarker gebruikt worden. Dit symptoom ontstaat namelijk 10-15 jaar eerder dan de andere symptomen.
• (De ziekte kenmerkt zich ook in autonome stoornissen, zoals verhoogde bloeddruk of constipatie)
  (min 2 criteria)

Question 22

Welk eiwit is de oorzaak van Lewy Body dementie?

Answer 22

Alpha-synucleine, deze klonteren samen tot Lewy-bodies

Question 23

Waarin onderscheidt Lewy body zich van Parkinson?

Answer 23

Alpha-synucleine komt ook voor bij Parkinson, alleen daar klonteren de eiwitten samen in de hersenstam. Bij Lewy bodies dementie is dit meer algeheel verspreid door de hersenen. Hierdoor ligt het wel in hetzelfde spectrum als Parkinson en ook komt er soms Alzheimer’s pathologie bijkijken.

Question 24

Welk aanvullend onderzoek kan er worden gedaan bij Lewy body dementia?

Answer 24

• Dopamine SPECT-scan: dopaminerge neuronen zijn bij deze vorm van dementie veranderd. Via deze scan wordt er gekeken hoeveel dopamine er nog in de hersenen aankomt, wat bij Lewy bodies dementie weinig tot niks meer is.
• MIBG SPECT-scan: een hartscan voor de autonome (hart)stoornissen.
• Polysomnogram (RBD): een slaapscan voor de REM-slaap stoornissen.
• EEG: sterke vertraging, ook in vroege fase van de ziekte.

Question 25

Welk deel van de ventrikels produceerd cerebro-spinale vloeistof?

Answer 25

Choroid plexus

Question 26

Hoe heet het proces waarbij CSF wordt gewonnen uit de patient?

Answer 26

Lumbaalpunctie (prik in ruggenmerg)

Question 27

Hoe kan men zien aan het CSF of iemand gezond is?

Answer 27

Geen/weinig eiwitten –> kleurloos en niet stroperig

Question 28

Hoe ziet ongezond CSF er uit?

Answer 28

Troebel, kan paars/roodkleurig zijn (kan subarachnodiale bloeding zijn)

Question 29

Wat zijn de biomarkers voor Alzheimers?

Answer 29

Amyloïd-beta(1-42), tau en gefosforyleerd tau.

Question 30

Wat is de sensitiviteit en specificiteit van de biomarkers van Alzheimers?

Answer 30

90%

Question 31

Gaat bij Alzheimer amyloïd beta omhoog of omlaag in het CSF?

Answer 31

Omlaag (in de hersenen wel omhoog want plakt)

Question 32

Gaat bij Alzheimer (p)Tau omhoog om omlaag in het CSF?

Answer 32

Omhoog omdat de eiwitten vrijkomen vanwege neuronen die kapot gaan

Question 33

Wat zijn kenmerken van een ideale biomarker?

Answer 33

• een hoge sensitiviteit en specificiteit
• robuust (er moet altijd resultaat komen uit een meting)
• reproduceerbaar

Question 34

Wat is een nadeel van de biomarker van Alzheimer?

Answer 34

Lijkt erg op Lewy Body dementie

Question 35

Ook is er recent een nieuwe biomarker voor Alzheimer gevonden. Welke is deze?

Answer 35

ptau217 en die is te vinden in het bloed

Question 36

Ahv een seeding assay kan de prion-ziekte/lewy body worden geidentificeerd… hoe?

Answer 36

• In het CSF zijn kleine aggregaten (oligomeren) aanwezig.
• Er wordt een fluorescentie-tag aan het eiwit dat aggregeert met de oligomeren toegevoegd.
• Dit eiwit wordt in hetzelfde buisje gedaan als waar het CSF met de oligomeren inzitten.
• Vervolgens wordt de fluorescentie gemeten en kan je zien in welke mate er meer aggregaten gevormd zijn in het CSF.