HC.4 Hormoonsubstitutie therapie (HST)

Question 1

Wat houdt de menopauze in?

Answer 1

 De laatste menstruatie wordt menopauze genoemd.
 Mediane leeftijd menopauze 51 jaar
 Pas achteraf vast te stellen (na 1 jaar)
 Gerelateerd aan leeftijd van overgang moeder
 Roken vervroegt de overgang 1-2 jaar

Question 2

Wat gebeurt er in de transitie periode naar de menopauze?

Answer 2

Oestrogeen daalt, hierdoor stijgt FSH om zelfde oestrogeen spiegel te kunnen handhaven.

Question 3

Wat zijn de bekendste overgangsverschijnselen?

Answer 3

 Menstruatie:
onregelmatige cyclus
meer bloedverlies (stolsels)
langer bloedverlies
 Opvliegers
 Nachtelijk transpireren
 Hartkloppingen
 Moodswing

Question 4

Wat is een opvlieger?

Answer 4

 Een plotseling gevoel van warmte
door bloedaandrang naar het
gezicht, met name bij vrouwen in de
overgang. (de Dikke van Dalen)
 Opvliegers zijn tijdelijk en komen
spontaan op waardoor je het erg
warm kunt krijgen. Soms gaat een
opvlieger gepaard met
hartkloppingen, duizeligheid en of
zweetaanvallen

Question 5

Wat zijn de meest voorkomende klachten?

Answer 5

Opvliegers
Slapeloosheid
Stemmingsverandering
Geïrriteerdheid

Question 6

Hoe ontstaat een opvlieger fysiologisch?

Answer 6

Thermoregulatoire dysfunctie op het niveau van de hypothalamus. Normaal zorgt oestrogeen dat deze normaal is, als oestrogeen weg is komt de thermostaat naar beneden.

De thermoneutrale zone is smaller bij vrouwen met opvliegers
 premenopauzaal wordt overvloedige warmte “weggewerkt” bij stijgen
van de kern temperatuur vanaf 0.4°C
 dit fenomeen treedt bij kleinere schommelingen op in de
perimenopauze

Question 7

Door welk hormoon wordt de thermoneutralen zone verbreed of versmalt?

Answer 7

Verbreed: serotonine
Versmalt: Nordadrelanine

Question 8

Welk hormoon stijgt dus na de overgang door de daling van oestrogeen?

Answer 8

Cerebrale noradrenaline stijgt, hierdoor versmalde thermoneutralen zone

Question 9

Welke processen gebeuren er als de oestrogeen spiegel daalt?

Answer 9

1. Perifere vasodilatatie: bloed doorstroming van de huid stijgt, gevoel
   van warmte. Stijgen hartfrequentie.
2. Transpiratie: dalen kerntemperatuur
3. Bibberen: als kerntemp onder normaal waarde zakt

Question 10

Hoe kan je de thermoneutralen zone herstellen en dus een opvlieger tegengaan?

Answer 10

Oestrogeen suppletie

Question 11

Welke zaken hangen samen met opvliegers?

Answer 11

 Dieet gewoontes:
Triggers; alcohol, koffie,
hete dranken
 Sociale acceptatie
 Culturele perceptie
 Stress
 Slaapproblemen
 Werkverzuim
 Minder goede QoL
 Effecten op seksuele
drive, de relatie,
familie leven

Question 12

Overige verschijnselen overgang->

Answer 12

Effect van dalen oestrogeen:
 afname van bloedcirculatie in
genitale gebied
 afname elastine en collagenen
 vagina epitheel, omliggende
bindweefsel, urethra en blaas

Urogenitale verschijnselen:
 droge vagina
 pijn bij het vrijen
 minder libido
 jeuk
 verandering afscheiding
 dysurie
 pollakisurie
 urineweginfecties
 incontinentie

Uiterlijke veranderingen:
 gewichtstoename, vooral rond de
taille
 huid minder soepel en vochtarm
(droog en rimpelig)
 evt. toename beharing (snor,
baard, armen, benen)
 dunner worden van beharing
 Droge, geïrriteerde ogen

Effect op het bewegingsapparaat:
 Spier en gewrichtspijnen

Question 13

Welke belangrijke lange termijn veranderingen zijn er (risicofactoren)?

Answer 13

 Toename hart- en vaatziekten
 Toename osteoporose
(botbreuken)
 Toename borstkanker

Question 14

Wat is de meest effectieve behandeling voor overgangsverschijnselen?

Answer 14

HST

Question 15

Waarom wordt progesteron toegevoegd bij HST?

Answer 15

Om endometrium te beschermen

Question 16

Wat zijn bijkomende risico’s van HST?

Answer 16

 Mamma carcinoom
 Cardiovasculair
 Osteoporose
 Thrombose.

Question 17

Voordelen HST?

Answer 17

 overgangsklachten verdwijnen
 goed voor de botten
 goed voor de blaas en vagina
 goed voor huid, haar, slijmvliezen

Question 18

Nadelen HST?

Answer 18

 (soms) weer “ongesteld”
 steeds weer hormonen slikken /
plakken
 soms gespannen borsten
 soms misselijk
 soms vocht vasthouden
 Hoger risico op mamma carcinoom
30

Question 19

Indicaties HST?

Answer 19

 indien menopauze onder 46 jaar
 ernstige overgangsklachten
 versterkte botontkalking onder 50 jr

Question 20

Contra-indicaties HST?

Answer 20

 Borstkanker
 Baarmoederslijmvlieskanker
 Trombose en/of longembolie
 Migraine (als deze hormoon afhankelijk is)

Question 21

Welke hormonen gebruik je dus bij HST?

Answer 21

Géén baarmoeder:
 alléén oestrogenen (liefst in de vorm van oestradiol 0.5, 1 of 2 mg)

Wèl baarmoeder:
- altijd combinatie van oestrogenen + progestagenen

Vormen van progesteron:

• natuurlijk” progesteron, 200mg a.n., 12-14 dagen per maand
   Dydrogesteron, 10-20mg per dag gedurende 14 dagen
   Levonorgestrel spiraal (Mirena)
   Liever niet: medroxyprogesteron

Question 22

Schema voor het geven HSTL->

Answer 22

• Als lokale klachten dan vaginaal: Voorkeur estriol 500mg

Step up voor behandelen van klachten:
 Begin met een zo laag mogelijke dosering E2
 Verhoog indien de klachten blijven
 Cyclisch heeft het voordeel dat bekend is wanneer de bloedingen
optreden
 Indien al langer postmenopauzaal of na operatie continu preparaat

Question 23

Tot welke leeftijd kan je HST geven?

Answer 23

In principe tot 50e levensjaar

 Na het 50ste levensjaar elk jaar HST opnieuw evalueren.
 Alleen doorgaan met HST bij ernstige overgangsklachten

Question 24

Take home messages:

• De menopauze is een natuurlijk fenomeen
• Er is weinig aandacht voor menopauzale transitie en op de effecten bij de
  vrouw, haar gezin, het werk, de maatschappij
• Sommige vrouwen ervaren invaliderende klachten
• Klachten zijn te behandelen met hormoon therapie, maar wanneer:
   < 46 jaar: ja …tenzij
   46 - 50 jaar: geen verhoogd risico: geen bezwaar HST
   tussen de 50 en 56 jaar: nee, tenzij… sociaal invaliderende klachten èn na zorgvuldig
  informeren.
   Ouder dan 56 jaar: liever niet meer doen!
• Preparaat keuze is afhankelijk van indicatie, klachten en aan / afwezigheid
  baarmoede