HC 2.2 Ethiek van (secundaire) preventie Flashcards
Wat is het onderscheid tussen primaire en secundaire preventie?
- Primaire preventie = Het voorkomen van een ziekte of aandoening bij individuen
- Secundaire preventie = Opsporen en behandelen van een ziekte of aandoening die aanwezig is maar zich in een stadium bevindt waarin er nog geen sprake is van klachten of symptomen; presymptomatisch/ preklinisch. Hier zijn veel medische handeling op gericht.
Wat zijn voorbeelden van primaire preventie?
- Leefstijladvies en – programma’s
- Vaccinatieprogramma’s
- Andere maatregelen bijv. tijdens de pandemie
Wat zijn voorbeelden van secundaire preventie?
Screeningsprogramma’s (bevolkingsonderzoek)
Wat is tertiaire preventie?
Voorkomen dat ziekte tot complicaties leidt of verergert.
Is preventie iets goeds?
Voorkomen is beter dan genezen. Toch? Preventie lijkt vanzelfsprekend iets GOEDS. Het gaat immers om het voorkomen van zaken die ongewenst zijn: ziekte, overlijden, invaliditeit en pijn. Maar….. Dat betekent niet dat alle mogelijke preventieve maatregelen ook goed zijn! En…..zijn alle mogelijke preventieve maatregelen ook wenselijk, wijs, acceptabel, te verantwoorden? Hier komt OOK ‘ETHIEK’ om de hoek kijken…….biedt houvast!
Hoe zou de samenleving eruit zien als deze volledig ingericht was op het bevorderen en beschermen van gezondheid?
Je zou geen vrije keuzes meer hebben.
Waar zit de ethische-maatschappelijke afweging omtrent het vuurwerkverbod?
BOTSENDE WAARDEN…….waarden vanuit samenleving versus individuele waarden. waarde van gezondheid….versus andere waarden zoals economisch belang, veiligheid maar ook: eigen invulling vrijheid en simpele ontspanning, traditie, EN PRAGMATISCHE ARGUMENTEN: algeheel verbod niet handhaafbaar, er is al voldoende verbod, enz.
Kan de overheid wegkijken van preventie?
Nee, het staat in de grondwet. Artikel 22 Grondwet: “De overheid treft maatregelen ter bevordering van de volksgezondheid”. Verder uitgewerkt in de Wet publieke gezondheid, maar raakt ook milieuwetgeving enz.
Wat zijn de centrale ethische dilemma’s die een rol spelen bij volksgezondheid?
- Weldoen: beschermen en bevorderen van de volksgezondheid. In het ‘algemeen belang’
- Respect voor autonomie: beschermen individuele vrijheden van burgers.
Wanneer is overheidsingrepen/paternalisme gerechtvaardigd.
Hoe zie je de vier ethische principes terugkomen bij volksgezondheid?
- Weldoen: bewust WEL handelen om gezondheid te bevorderen, te beschermen / actief handelende OVERHEID voor PUBLIEKE GEZONDHEID; bv helmplicht, vaccinaties
- Niet schaden: bewust NIET handelen om (meer) schade of leed te voorkomen/ OVERHEID ziet af van maatregelen gericht op publieke belang; bv algeheel vuurwerkverbod (dit zien we met name bij secundaire screening, alle bevolkingsonderzoeksprogramma’s hebben echt grote nadelige kanten: overdiagnostiek, overbehandeling, kosten)
- Respect voor autonomie van de zorgvrager/ GEÏNFORMEERDE TOESTEMMING, keuzevrijheid maar ook bewegingsvrijheid, en lichamelijke integriteit; geen vaccinatieplicht
- Rechtvaardigheid: gelijke gevallen gelijk behandelen en rechtvaardige verdeling van schaars goed; DOELMATIGHEID, KOSTENEFFECTIVITEIT en GELIJKE TOEGANG tot overheidsmaatregelen; bv vaccinatie tegen gordelroos, in Nederland alleen vergoed voor mensen uit bepaalde risicogroepen (geven we bij mensen met een verhoogd risico, dus niet aan ouderen die er ook last van hebben).
Welke soorten bevolkingsonderzoeken zijn er in Nederland?
- Prenatale screening (NIPT, 13 en 20 weken SEO)
- Neonatale screening (hielprik)
- Neonatale gehoorscreening
- Bevolkingsonderzoek baarmoederhals-, borst- en darmkanker
Waar zijn mensen niet van op de hoogte als het gaat over screening?
- Dat ze ook nee kunnen zeggen
- Dat er ook negatieve kanten zitten aan screening: ingewikkelde keuzes die erbij komen kijken
Wat is het specifiek afwegingskader dat een rol speelt bij bevolkingsonderzoek?
- Aan de ene kant gezondheidswinst door het eerder opsporen van een aandoening.
- Aan de andere kant onnodige onderzoeken, overbelasting systeem en schade bij individuen.
Wat zijn de nadelen van bevolkingsonderzoek?
- Belasting en risico’s van test zelf EN/OF van vervolgonderzoek
- foute testuitslagen (fout-positief en fout-negatief)
- overdiagnostiek en overbehandeling
- ongezochte bevindingen (incidental findings)
Wat is het afwegingskader/criteria van Wilson & Junger en criteria van de gezondheidsraad?
- Screening moet gericht zijn op een belangrijk gezondheidsprobleem (prevalentie en/of ernst van de ziekte)
- De voordelen van de screening moeten opwegen tegen de nadelen voor de deelnemers: VROEGE OPSPORING moet zinvol zijn voor behandeling of andere zinvolle handelingsopties (zoals reproductieve keuzes)
- De screeningsmethode, de test, moet betrouwbaar en valide zijn
- De deelnemers moeten een geïnformeerde en vrijwillige keuze maken of zij mee willen doen aan een bevolkingsonderzoek alsmede aan vervolgonderzoek; dit betekent ook informatie over eventuele ‘nevenbevindingen’ zodat deelnemers gebruik kunnen maken van hun recht op niet-weten.
- Het screeningsprogramma moet voldoen aan doelmatigheid, kosteneffectiviteit en rechtvaardigheid (gelijke toegang, en zorgvuldige inzet schaarse middelen).
