College 7 - Ticsstoornissen Flashcards
Wat zijn tics?
Plotselinge, snelle, terugkerende en niet ritmische bewegingen/geluiden
Enkelvoudige motorisch tics voorbeelden:
- oogknipperen of draaien
- grimassen
- schouder optrekken
- hoofd knikken of zwiepen
Complexe motorische tics voorbeelden:
- aanraken
- slaan
- echopraxie (nadoen)
- copropraxie (middelvinger opsteken, geslachtsdelen aanraken)
Enkelvoudige vocale tics voorbeelden:
kuchen
snuffen
keelgeluiden
grommen
Complexe vocale tics voorbeelden:
echolalie (nazeggen)
coprolalie (vloekwoorden, scheldwoorden)
palilalie (eigen woorden herhalen)
Kenmerken tics
- Waxing and waning in frequentie, intensiteit, locatie en complexiteit
- Soms (kort) onderdrukken
- Toename als emoties oplopen
- Afname: geconcentreerd of doelgerichte activiteiten
20 tics per minuut = 1200 tics per uur = 20.000 tics per dag!
Gevolgen tics school
concentratie, uitval, onderpresteren
Gevolgen sociaal
stigmatisering, pesten
Gevolgen gezondheid
pijnklachten, laag zelfbeeld groter suïciderisico
Instrument – Yale Global Tic Severity Scale (YGTSS)
- Symptoomchecklist
- Frequentie
- Intensiteit
- Complexiteit
- Interferentie
- Hinder (heb je echt last met dingen als school, vrienden, familie, thuis etc)
Uitkomstmaat: totale ticscore
DSM-5 – Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen
- Motorische stoornissen
- Stereotype-bewegingsstoornis
- Ticsstoornissen:
Stoornis van Gilles de la Tourette
Persisterende motorische of vocale ticstoornis
Voorlopige ticstoornis
Andere gespecifieerde ticstoornis
Ongespecificeerde ticstoornis
Maar: waarschijnlijk is er sprake van een ticspectrum!
Gilles de la Tourette
A. soort tics
B. duur
C. begonnen
D. het probleem kan niet worden toegeschreven aan een middel of andere medische toestand
A. meervoudige motorische tics EN 1 of meer vocale tics (hoeft niet tegelijk)
B. > 1 jaar
C. < 18 jaar
Persisterende ticsstoornis
A. soort tics
B. duur
C. begonnen
D. het probleem kan niet worden toegeschreven aan een middel of andere medische toestand
A. enkel- of meervoudige motorische of vocale tics (NIET TEGELIJK)
B. > 1 jaar
C. < 18 jaar
Voorlopige ticstoornis
A. soort tics
B. duur
C. begonnen
D. het probleem kan niet worden toegeschreven aan een middel of andere medische toestand
A. enkel- of meervoudige motorische en/of vocale tics
B. < 1 jaar
C. < 18 jaar
Wat is Gilles de la Tourette niet?
o Geen gebrek aan opvoeding
o Geen invloed op intelligentie
o Tics zijn geen teken van brutaliteit
o Tics zijn geen zenuwtrekjes
o Tourette is geen ‘aanstellerij’
En het is vooral: GEEN vloekziekte!
Als ouders bijvoorbeeld meer corrigeren of aandacht geven aan tics, kan het erger worden. Daarom kan het soms dat ouders niet ingrijpen en dat het voor de buitenwereld gek overkomt
Etiologie tics:
complexe interactie tussen neurobiologische en genetische mechanismen en omgevingsfactoren
neurobiologisch:
- Verbinding tussen basale ganglia en frontale cortex: hier gaat iets mis in de regulatie van gedachten en gedrag
- Dopamine helpt deze hersengebieden samen te werken: te veel dopamine of gevoeliger hiervoor?
Maar: nog veel verschillen in inconsistenties in studies
erfelijkheid:
lijkt belangrijk, maar blijkt dat niet één gen verantwoordelijk is en dat er honderden meespelen, en interactie met andere factoren
Omgevingsinvloeden:
- Infecties
- Autoimmuunreacties na streptoccoceninfenctie (PANDAS)
- Prenatale, perinatale en postnatale invloeden
- Laag geboortegewicht, complicaties bij bevalling, prematuriteit, lage Apgar score, roken of stress tijdens zwangerschap
- Psychosociale stressoren
Maar: bevindingen vaak niet duidelijk en niet specifiek
Maar: bevindingen vaak niet duidelijk en niet specifiek
Epidemiologie
- Enkelvoudige en voorbijgaande tics: 3-20% van de kinderen in de basisschoolleeftijd
- Persisterende ticstoornis (> 1 jaar): 3-4%
- Gilles de la Tourette: 0.3-1%
- Meer jongens dan meisjes (ratio 4:1 (Tourette) tot 2:1 (chronische ticstoornis)
- Wereldwijd en cross-cultureel prevalentie ongeveer gelijk
- LET OP: verschillen tussen studies mogelijk onderraportage
Beloop van Tourette
- 50%: tics verdwijnen
- 30-50%: tics nemen af, maar verdwijnen niet
- 5-20%: tics blijven bestaan
Comorbiditeit Tourette
- Slechts 10% van de kinderen enkel tics
- ADHD (60%)
- OCS (30%)
- Oppositioneel en agressief gedrag, depressie, angst, slaapstoornissen, leerstoornissen, autismespectrumstoornissen
Welke tics ontstaan eerst?
Eerst motorische tics en later vocale. En de dwangverschijnselen komen pas veel later tot uiting
Tics
vs
OCD
Volgen vooral op lichamelijk sensaties
Volgen vooral op angstgevoelens, gedachten, beelden en zelf opgestelde regels
Plotseling en kort
Vaak in de vorm van een ritueel
Fragmenten van bewegingen zonder doel
Doelgerichte handelingen
Voornamelijk onvrijwillig
Voornamelijk vrijwillig
Komen in golven: nemensterk toe en af
Vrij constant
Tics
vs
ADHD
Fragmenten van normale bewegingen
Algehele toename van lichamelijk activiteit
Aantal spiergroepen
Algehele hyperactiviteit in het lichaam
Constanter: komen voor in patronen
Neemt vaak geleidelijk toe, vooral tijdens situaties waarin het kind moet wachten
Vrijwel dezelfde uitvoering
Verandert in tempo en intensiteit
Tics
vs
ASS
Beginnen rond het 6e levensjaar
Beginnen voor het 2e levensjaar
Wisselende patroon
Voorspelbaar patroon
Niet ritmisch
Ritmisch (bv. Wiegen, fladderen) > voelt kind zich veiliger door
Plotseling
Aanhoudend
Behandeling
1) Psychoeducatie
2) Gedragstherapie
* Habit reversal
* Exposure en responspreventie
3) Medicatie
* Clonidine
* Respiridone (risperdal)
* Bijwerkingen!
4) Botox-injecties in bepaalde spiergroepen
eerstekeuze behandeling voor tics volgens Europese richtlijnen is
gedragstherapie
gemiddeld 30% vermindering van de tics
Nadeel gedragstherapie:
- Onvoldoende therapeuten beschikbaar
- 12 wekelijkse sessies, belastend voor gezinnen
- Alleen gericht op verminderen van de tics
Tackle your tics
- 4-daags programma
- Groepjes van 4-8
- Voor kinderen en jongeren 9-17 jaar
- ERP-sessies in subgroepjes
- BT-Coach app
- Extra psychoeducatie
- Workshops positief omgaan met tics (door jongvolwassenen met tics)
- Ouderbijeenkomsten
- Ontspanning
