College 2 Zindelijkheidsstoornissen Enuresis en Encopresis aant + boek

Question 1

Succes zindelijkheidsstoornissen afhankelijk van

Answer 1

de juiste intensiteit (niet te streng of vrijblijvend) en het juiste tijdstip (niet te vroeg, niet te laat)

Question 2

In de ontwikkeling van de blaasbeheersing worden drie fasen onderscheiden:

Answer 2

1. reflexfase
2. bewustwordingsfase
3. beheersingsfase

Question 3

1. Reflexfase

Answer 3

ongeveer tot de 18 maanden, de blaas leegt zich automatisch bij een bepaalde vullingsgraad

Question 4

2. Bewustwordingsfase

Answer 4

het kind leert het aandranggevoel in verbrand te brengen met het plassen, en merkt het als het nat is

Question 5

3. Beheersingsfase (2-3 jaar)

Answer 5

• perifere fase: het kind leert om gedurende korte tijd de plas op te houden door bewust zijn bekkenbodemspieren aan te spannen
• centrale beheersing: het kind is in staat zelf te bepalen waar en wanneer het wil plassen

Question 6

Meest voorkomende volgorde zindelijk worden

Answer 6

’s nachts zindelijk voor ontlasting;
gehele dag zindelijk voor ontlasting;
overdag droog blijven;
‘s nachts droog blijven

Question 7

3 varianten enuresis

Answer 7

1. enuresis noctruna/ bedplassen (alleen ‘s nachts in bed geplast)
2. enuresis diurna/ broekplassen (alleen overdag onzindelijk)
3. beide vormen

Question 8

Antidiuretisch hormoon (ADH) =

Answer 8

bij sommige kinderen ligt de oorzaak van het bedplassen mede in het onvoldoende aanmaken van ADH. De productie van dit hormoon is in de nacht hoger dan overdag en zorgt ervoor dat er minder urine wordt aangemaakt

Question 9

Primaire enuresis

Answer 9

sinds de geboorte niet zindelijk voor urine en ouder zijn dan 5 jaar. Rijpingsstoornis

onzindelijkheid wordt niet veroorzaakt door psychologische klachten, maar spelen een rol in het ontstaan én het in stand houden van de klachten

Question 10

Secundaire enuresis

Answer 10

al een tijdje (ruime periode van 6 maanden) zindelijk zijn geweest maar weer terugvallen

meer aandacht voor psychologische factoren nodig: terugval terwijl de basisvoorwaarden er zijn (geweest)

Question 11

Retentieve encopresis

Answer 11

• vorm van broekpoepen
• kind houdt ontlasting op waardoor er obstipatie ontstaat

Question 12

Vermijdingsleren

Answer 12

kind vermijdt poepen omdat het zo pijnlijk is. Kan optreden bij retentieve encopresis

Question 13

Niet-retentieve encopresis

Answer 13

volledige controle hebben over de sluitspier van de endeldarm en hun ontlasting is gewoon, maar zij deponeren die (soms doelbewust) op verkeerde plekken zoals in hun broek/kast

Question 14

Er zijn altijd meerdere oorzaken voor zindelijkheidsstoornissen, ze zijn

Answer 14

multicausaal

Question 15

Risicofactoren bij enuresis - op het niveau van het kind

Answer 15

• algemene ontwikkelingsachterstand/ vertraagde rijping
• lichamelijke oorzaken, zoals een geringe blaascapaciteit of antidiuretisch syndroom
• ziektes, waaronder urineweginfecties
• erfelijke belasting van het kind
• het meemaken van traumatische ervaringen
• bepaalde psychische stoornissen

Question 16

Risicofactoren op het niveau van de omgeving

Answer 16

• armoede en/of wonen in een achterstandswijk
• opgroeien in een residentiele instelling
• geen of klein ondersteunend netwerk
• te strengen of te toegeeflijke culturele normen met betrekking tot zindelijkheidstraining

Question 17

Risicofactoren bij encopresis
(zelfde als enuresis maar met:)

Answer 17

• niveau van het kind: eetproblemen, verkeerde eet en of leefgewoontes
• ouders/gezin: seksueel misbruik
• omgeving: seksueel misbruik, schoolsituatie

Question 18

Beschermingsfactoren:

Answer 18

• niveau van het kind: makkelijk temperament, grote mate van zelfvertrouwen
• ouders/gezin: veilig gehechtheid, ouders die het zindelijkheidsprobleem erkennen en weten te hanteren, ouders met een goede relatie en veel zelfvertouwen
• omgeving: steun van onderwijzers, hulpverleners, familieleden en vrienden

Question 19

Adviezen aan opvoeders:

Answer 19

• blijf ontspannen en rustig
• zindelijk worden is een prestatie
• een leerproces volstrekt zich met vallen en opstaan
• luiers omdoen werkt contraproductief: kind krijgt dan onvoldoende stimulans om zindelijk te blijven
• toiletafspraken maken
• kritisch kijken naar eet en bewegingspatronen
• beloningssystemen
• training van blaasspier

Question 20

Bij een gecompliceerde zindelijkheidsstoornis zijn er voorafgaand aan de hulpverlening drie zaken van belang:

Answer 20

1) medische/lichamelijke oorzaak moet worden uitgesloten
2) moet een diagnose worden gesteld
3) moet een nullijn (baseline) worden gemaakt

Question 21

3 bekende vormen van therapie

Answer 21

1. plaswekker
2. droogbedtraining
3. medicijnen

Question 22

zindelijk worden is een bio-behavioral proces

Answer 22

leerprocessen op de juiste manier moeten worden afgestemd op de neurologische en lichamelijke rijping van een kind

Question 23

baby’s van 0-2 jaar

Answer 23

urineren reflexmatig

reflexfase: geen controle over mictie-impuls

Question 24

cognitief gevoelige leeftijd zindelijkheid 2 - 5 jaar

Answer 24

• bewustwordingsfase: aandranggevoel van volle blaas herkennen en in verband brengen met plassen/ poepen en naar de wc gaan
• beheersingsfase: eerst kort ‘ophouden’ en later zelf bepalen wanneer je gata

Question 25

Wat moet een kind beheersen om zindelijk te worden?

Answer 25

1) signalen van eigen lichaam herkennen (aandrang)
2) sociale consequenties begrijpen
3) motivatie om te voldoen aan wens van opvoeders
4) communicatie: duidelijk kunnen maken dat je moet poepen of plassen
5) motorische vaardigheden: wc-houding (grove), knoopjes en toiletpapier

Question 26

Enuresis volgens DSM-5

Answer 26

• herhaalde urinelozing in bed of kleding
• minimaal 2 keer per week gedurende 3 maanden significante beperking in het functioneren
• tenminste 5 jaar oud (of mentale leeftijd 5)
  niet bij:
• het gevolg van een lichamelijke aandoening (dan meestal incontinentie of middelengebruik)

Question 27

Etiologie: biologische factoren

Answer 27

• verminderde blaascapaciteit
• stoornissen aan de urinewegen
  (komen minder vaak voor, strict genomen geen enuresis maar incontinentie)
• chronische obstipatie
• erfelijkheid
• moeilijk wakker worden (lack of aurosal in sleep)
• tekort aan antidiuretisch hormoon in de nacht: nieren maken te vele urine aan in de nacht

Question 28

Etiologie: psychologische factoren
kindfactoren

Answer 28

• sociale angst
• diepe slaap
• smetvrees
• trauma meemaken ten tijde van de zindelijkheidstraining
• comorbiditeit ass, adhd

Question 29

Gezinsfactoren

Answer 29

• laconiek houding of laissez-faire opvoedstijl
• stress in het gezin
• weinig tijd voor training

Question 30

Waar komt enuresis vaak mee voor?

Answer 30

• ADHD
  andere zintuigelijke verwerking; minder sterke aandacht voor lichaamsprikkels
• ontwikkelingsachterstand

Question 31

In stand houdende factoren (bio)

Answer 31

• ontwikkelingsachterstand
• ADHD
• genetische belasting
• herhaaldelijke urineweginfecties en pijn

Question 32

In stand houdende factoren (psycho)

Answer 32

• angst voor wc/ smetvrees
• spanningsvolle gebeurtenissen

Question 33

In stand houdend factoren (sociaal)

Answer 33

• schaamte voor ongelukjes
• laconieke houding ouders

Question 34

Prevalentie enuresis

Answer 34

• jongens > meisjes
• allochtoon > autochtoon
• bij een ontwikkelingsachterstand

Question 35

Klinisch beeld

Answer 35

• Presentatie via huisarts/ kinderarts (die hebben al gekeken naar het kind)
• Machteloosheid, boosheid en iritatie van ouders (bergen was, veel bezig met zindelijkheid, niet begrijpen waarom het niet lukt)
• Onbegrip ouders
• Gelaten/onverschillige houding kind (niet het idee dat ze controle hebben/krijgen)

Question 36

Biologische check door een urotherapeut

Answer 36

• Uitsluiten slechte blaaslediging
• Controle of bekkenbodem sterk genoeg is
• Extra check biologisch gebied
  Bij afwijkingen: eerst behandeling urotherapeut en bekkenfysiotherapeut

Question 37

Psychologische/ pedagogische diagnostiek

Answer 37

Is er sprake van primaire/secundair en diurna/ nocturna?
Ontwikkelingsacherstand uitgesloten?
Anatomische oorzaak uitgesloten? (kinderarts/ urotherapeut)
Opvoedstijl ouders? Zijn ze te laconiek? Of juist te streng? Hoe zijn ideeën over zindelijk worden?
Vaak verwijzing eerstelijn  ouder kindadviseur voor begeleiding

Question 38

Behandeling is vaak gedragstherapeutisch…

Answer 38

op een positieve manier ermee omgaan: positive communication, positive reinforcement and structure and discipline

Question 39

Behandeling enuresis diurna

Answer 39

• Psycho-educatie
  o Uitleg werking blaas en bekkenbodem
  o Motiveren voor behandeling
  o Wegnemen schuldvraag
• Motivationele technieken
  o Belang van positieve verwachtingen ouders!
• Plasschema
• Blaastraining
  o Sluitspier/ bekkenbodem oefeningen
• Vaststellen realistische doelen
• Beloningsprincipe

Question 40

Behandeling enuresis nocturna

Answer 40

• Psycho-educatie
  o Uitleg werking blaas en bekkenbodem
  o Motiveren voor behandeling
  o Wegnemen schuldvraag
  o Uitleg belang beloningssysteem
• Medicamenteus (desmopressine)
• Plaswekker (heeft een sensor in je onderbroek en laat weten wanneer er druppels vocht komen: wekker wordt aan de volle blaas gekoppeld)
  o Thuis > lukt dit niet?
  o Dan een klinische training (klinische droog bed training)

Question 41

Droogbedtraining

Answer 41

Is gebaseerd op gedragsmatig principe, klassieke conditionering. Respons leidt extinctie.

Succespercentrage ligt hoog, maar ook veel uitvallers. Gebrek aan up to date onderzoek in grote groep

Voorwaarden verbonden aan het meedoen: motivatie, leeftijd, overdag zindelijk, psychopathologie gescreend of behandeld

Question 42

Encopresis

Answer 42

onzindelijkheid voor ontlasting bij kinderen na het vierde jaar (broekpoepen)

Question 43

DSM-5 encopresis

Answer 43

• Herhaald defeceren op daartoe niet bestemde plaatsen (onvrijwillig of vrijwillig)
• Tenminste eenmaal per maand gedurende drie maanden
• Tenminste vier jaar oud of een mentale leeftijd van vier jaar
• Nb: gedrag is niet het gevolg van een lichamelijk probleem

Question 44

Encopresis met en zonder obstipatie

Answer 44

Met: verstopping darm en overloopincontinentie (retentieve encopresis)

Zonder: verstopping darm en overloopincontinentie (niet-retentieve)

Question 45

Normale ontwikkeling is

Answer 45

tot 18 maanden reflexmatig: geen controle over rectum-impuls aandrag-drukken

bewustwordingsfase: kind voelt het , soms te laat

2-3 jaar cognitief gevoelige leeftijd zindelijkheid
- Onbewuste controle over de sfincter/ sluitspier (autonoom zenuwstelsel)
- Beheersing bekkenbodemspieren
- Bewuste controle over sfincter-impuls (‘corticale rijpheid’)
- Sociaal bewustzijn

Question 46

Prevalentie encopresis

Answer 46

enursis > encopresis
jongens > meisjes
vaker bij obstipatie
vaker bij ontwikkelingsachterstand
minder bij Marrokaanse en Turkse gemeenschap

Question 47

Biologische factoren

Answer 47

• aanleg obstipatie
• sommige sneller last dan anderen, meer kans op encopresis

Question 48

Psychologische en sociale factoren

Answer 48

• uitstelgedrag - voiding postponement door: ophouden
• door angst voor pijn in anus
• aandachtsproblemen, minder aandacht voor het aandranggevoel
• schaamte

dit leidt vaak tot obstipatie en dus vaker tot encopresis

Question 49

Etiologie psychologische factoren

Answer 49

Vooral veel psychologische risicofactoren bij encopresis, minder bij enuresis.
Culturele aspecten van encopresis  Van der Wal et a. (2005)

Question 50

Van der Wal (2004) - Encopresis in a multicultural setting

Answer 50

• Minder vaak encopresis bin Turkse en Marokkaanse kinderen vs Nederlandse kinderen (ook na controle voor SES)
  > Meer onderrapportage?
  > Of minder toegang tot zorg, dus minder vaak behandeld?
• Kinderen met encopresis hebben vaker
  o Gedragsproblemen
  o Emotionele problemen
  o Leerstoornissen
  En worden vaker misbruikt en leven eerder in een ongunstige opvoedsituatie

Question 51

Comorbiditeit

Answer 51

grofweg bij 25 tot 50% van de kinderen met encopresis is sprake van comorbide psychopathologie

Question 52

Conclusie van de wal 2005

Answer 52

• encopresis komt veel voor bij kinderen
• er is een sterkte associatie met psychosociale problemen
• slechts een klein deel van de kinderen bespreekt problemen met zindelijkheid voor ontlasting met huisarts of psycholoog

Question 53

Diagnostiek

Answer 53

• Als medische oorzaak is ‘uitgesloten’ (nb obstipatie is zowel lichamelijk als psychologisch)
• Uitsluiten eventuele psychopathologie – zo nodig eerst / ook behandelen!
• Uitsluiten misbruik/ mishandeling/ andere belangrijke problemen in de opvoedsfeer

Question 54

Behandeling - gedragstherapeutische behandeling

Answer 54

• Exploratie probleem (dagboek), nulmeting
• Gevolgen voor het kind in kaart brengen
  o Angst voor pijn
  o Schaamte
• Ouderelijk attitude in kaart brengen (> ouderbegeleiding)
  Obstipatie behandelen: laxeren, vezels eten, drinken, bewegen

Question 55

Traumabehandeling

Answer 55

Bij herhaaldelijk pijnlijke ontlasting doen we soms traumabehandeling, zoals EMDR
- Als een nare herinnering in het lichaam is opgeslagen kan EMDR de uitkomst bieden (bv bij pijn in de anus)