7. De Tachtigers Flashcards
7.1 algemene karakterisering
A) beweging van Tachtig met tijdschrift DE NIEUWE GIDS
B) beweging van Tachtig
C) Heterogeniteit in opvattingen
A) Beweging van Tachtig met tijdschrift DE NIEUWE GIDS
- hoogtepunt van de romantiek in Nederland
- aansluiting bij nieuwe internationale literatuuropvattingen
- l’art pour l’art (Frankrijk)
- Art for art’s sake (Engeland: Edgar Allen Poe)
- romantische opvattingen
- kunst wordt gecelebreerd
- POETA VATES (dichter als profeet)
B) Beweging van Tachtig
- enkele jongeren verzamelen zich in Nederland
- uit afkeer tegen domineepoëzie (Tollens)
- tegen de opgelegde moraal
- centrale figuur = Willem Kloos
- vernieuwend karakter (avant-gardebeweging)
- impressionistische poëzie
- onafhankelijke poëzie (niet meer de deugd, moraliserend, spontane weergave van gevoelens)
C) heterogeniteit in opvattingen
AMALGAAM VAN UITEENLOPENDE VISIES TUSSEN
1) Albert Verwey
2) Frank van Eeden
3) Herman Gorter
- -> deze heterogeniteit leidt tot redactionele twisten en de breuk van DE NIEUWE GIDS
1) Albert Verwey
HETEROGENITEIT
- symbolisme
- bepleit vergeestelijkte kunst
2) Frank Van Eeden
HETEROGENITEIT
- esthetische (belijden van de schoonheid)
- ethische (maatschappijkritisch)
- tegenover VERWEY EN KLOOS enkel schoonheid
3) Herman Gorter
HETEROGENITEIT
- impressionisme
- door lectuur van Marx en Spinoza ook maatschappelijke betrokkenheid van dichter belangrijk!
- sociale kunst
7.2 Programma van Tachtig
programma
- komt tot stand uit het verzet van de jongeren tegen voorgangers en tijdgenoten tegen de middelmatige domineepoëzie
- tegen de volgzaamheid
7.3 voorgeschiedenis van DE NIEUWE GIDS: poëzie van Jacques Perk
A) Jacques Perk
B) voorgeschiedenis DNG
A) Jacques Perk
- wordt gezien als de voorloper
- zijn poëzie is de voorbode van de nieuwe lyriek
- jong gestorven
- heeft de beweging mee geïnitieerd
- schreef gedicht DEINE THEOS
- schreef gedicht IRIS
gedicht DEINE THEOS (Jacques Perk)
- sonnet
- bijna uitsluitend sonnetten geschreven
- 1ste terzine (Onze Vader)
- hymne op de schoonheid
- verabsolutering van de schoonheid die religie verdringt
- obv dit gedicht uitgeroepen als HERAUT van de TACHTIGERS
gedicht IRIS (Jacques Perk)
- klankstructuur (wordt opgepakt door Kloos)
- gebaseerd op Shelly’s Cloud
- heropstanding
- belijdenislyriek (isolement, eenzaat) (zie Gezelle)
B) voorgeschiedenis DE NIEUWE GIDS
1) 1881: editie ‘Gedichten’ van Perk
2) 1881: Amsterdams dispuutgezelschap Flanor
3) 1885: publicatie DNG
1) 1881: editie ‘Gedichten’ Perk (voorgeschiedenis DNG)
KLOOS
- na overlijden van Perk bracht hij een editie tot stand
- niet op wetenschappelijke manier maar op betrokken manier en herschreef naar eigen beeld de gedichten
- hij voegt een inleiding toe: ‘Het poëtisch programma van Tachtig’
‘Het poëtisch programma van Tachtig’ (Kloos) (inleiding bij Perks ‘Gedichten’)
POETISCH PROGRAMMA VAN TACHTIG
- steunpilaren van Tachtig
- kadert de tijd
- roemt romantische dichters als voorbeelden
- 4 stellingen
1) POEZIE IS PRODUCT VAN VERBEELDING
- poezie om poezie
- niet meer ten dienste van andere zaken
2) POEZIE KRIJGT BETEKENIS DOOR ZICHZELF
- niet refereren aan buitentalige werkelijkheid
- poëzie is taalexperiment
- vorm en inhoud moeten elkaar in balans houden
- compositie zie je in de inhoud
3) DICHTER MOET VRIJ ZIJN VAN WERELDZORG
- dichter is geen sociaal geëngageerd kunstenaar
- dichter moet zich niet bezighouden met maatschappij
- geen uitspraken doen over mens en wereld
- Van Eeden en latere Gorter doen dit wel
4) DICHTER IS EEN UITVERKORENE
- gave om schoonheid te creëren
- rol van de Messias
- poeta vates
- dichter heeft de gave van het woord
2) 1881: Amsterdams dispuutgezelschap Flanor (voorgeschiedenis DNG)
FRANK VAN DER GOES - onder zijn leiding opgericht - vooral politiek actief (PVDA) KLOOS en VAN EEDEN - ook actief in Flanor - later redacteurs van DNG VERWEY
3) 1885: publicatie DE NIEUWE GIDS (voorgeschiedenis DNG)
PUBLICATIE
- begeleid door schermutselingen en aanvallen van jongeren op tijdgenoten
- 3 provocatieve, belangrijke publicaties
1) GRASSPRIETJES… - Cornelis Paradijs (Van Eeden)
- voorrede Sebastiaan Slaap (Kloos)
- parodie op domineepoëzie
2) JULIA
- lang episch gedicht
- Kloos en Verwey
3) ONBEVOEGDHEID DER HOLLANDSE KRITIEK
- twee vorige publicaties kregen goede kritiek van critici
- dachten dat het om domineedichters ging
- daarom publiceerden ze dit
- ze wilden zichzelf tegenover die domineedichters profileren
DE NIEUWE GIDS
- in eerste instantie een algemeen blad (tijdschrift voor letteren, kunst, politiek en wetenschap)
- aanvankelijk poëzie dus niet centraal
- latere edities krijgt poëzie de bovenhand en dat is vooral het werk van Kloos; de revolutionaire spilfiguur
7.4 de kritieken van Willem Kloos
KLOOS’ POEZIEKRONIEK
- nadruk op 2 punten
1) klankexpressie - belang van muzikale
2) zuivere beeldspraak - moet oorspronkelijk zijn
- hekel aan stereotiepe formuleringen
- het moet klinken
- het moet origineel zijn
7.5 Kloos’ poëzie
3 PUNTEN
1) HYPERINDIVIDUALISME
- groot zelfbewustzijn
- romantisch dichter
- ambivalentie (grootheidswaan/vereenzaming)
2) GELOOF IN EEUWIGHEID (EEUWIGE SCHOONHEID°
- schoonheid moet eeuwen overleven
- vers zal de dood trotseren
3) EVENWICHT VORM EN INHOUD
- thematiek weerspiegelt de vorm
- gedicht AVOND
- gedicht SONNET
gedicht AVOND (Kloos)
- ambivalentie
- rust in de natuur/innerlijke onrust
- sonnet (rust/onrust)
- strofe 1 en 2
- volta (verschuiving ervaringswereld lyrisch ik)
gedicht SONNET (Kloos)
- versregel 1: ambivalentie
- vorm en inhoud zijn 1
7.6 de poëzie van Herman Gorter
- meer canonieke stem dan Kloos
- Kloos schreef recensie en merkte Gorter op
- Kloos formuleerde nav van Gorters poëzie (Kunst is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie)
- drie klemtonen (hyperindividualisme, expressie, emotie)
- Gorter ondermijnt conventies van grammatica (ontwrichte syntaxis, vindt hierin poëzie)
- Gorter maakt neologismen
- gedicht MEI
gedicht MEI (Gorter)
- Hollandse landschap in Noorden vatten
- expressie van verlangen om eeuwige schoonheid tot stand te brengen
7.7 redactionele twisten (DNG)
VERDEELDHEID VANAF 1890
1) discussie van der goes en van deyssel
- over socialisme en kunst
- van deyssel is pro kloos (dus niks van maatschappij aantrekken)
- geen sociaal engagement
- van der goes is wél geëngageerd
2) discussie kloos en van eeden
3) oktober 1893: ontslag alle redacteurs
- Kloos blijft alleen achter
- wordt zielige figuur
- grootheidswaanzin neemt toe
- andere redacteurs richtten nieuwe tijdschriften op
(tweemaandelijks tijdschrift: verwey en van deyssel)
- NG zal nog weinig invloed uitoefenen
- Vijftigers maken uiteindelijk komaf met de Tachtigers (zoals zij met domineepoëzie)
gedicht ZIE JE IK HOU VAN JE (Gorter)
- jij/dood
- verlangen naar iets wat er niet meer is
- geen harmonie meer door de dood
