7. De Tachtigers

Question 1

7.1 algemene karakterisering

Answer 1

A) beweging van Tachtig met tijdschrift DE NIEUWE GIDS
B) beweging van Tachtig
C) Heterogeniteit in opvattingen

Question 2

A) Beweging van Tachtig met tijdschrift DE NIEUWE GIDS

Answer 2

• hoogtepunt van de romantiek in Nederland
• aansluiting bij nieuwe internationale literatuuropvattingen
• l’art pour l’art (Frankrijk)
• Art for art’s sake (Engeland: Edgar Allen Poe)
• romantische opvattingen
• kunst wordt gecelebreerd
• POETA VATES (dichter als profeet)

Question 3

B) Beweging van Tachtig

Answer 3

• enkele jongeren verzamelen zich in Nederland
• uit afkeer tegen domineepoëzie (Tollens)
• tegen de opgelegde moraal
• centrale figuur = Willem Kloos
• vernieuwend karakter (avant-gardebeweging)
• impressionistische poëzie
• onafhankelijke poëzie (niet meer de deugd, moraliserend, spontane weergave van gevoelens)

Question 4

C) heterogeniteit in opvattingen

Answer 4

AMALGAAM VAN UITEENLOPENDE VISIES TUSSEN

1) Albert Verwey
2) Frank van Eeden
3) Herman Gorter
- -> deze heterogeniteit leidt tot redactionele twisten en de breuk van DE NIEUWE GIDS

Question 5

1) Albert Verwey

Answer 5

HETEROGENITEIT

• symbolisme
• bepleit vergeestelijkte kunst

Question 6

2) Frank Van Eeden

Answer 6

HETEROGENITEIT

• esthetische (belijden van de schoonheid)
• ethische (maatschappijkritisch)
• tegenover VERWEY EN KLOOS enkel schoonheid

Question 7

3) Herman Gorter

Answer 7

HETEROGENITEIT

• impressionisme
• door lectuur van Marx en Spinoza ook maatschappelijke betrokkenheid van dichter belangrijk!
• sociale kunst

Question 8

7.2 Programma van Tachtig

Answer 8

programma

• komt tot stand uit het verzet van de jongeren tegen voorgangers en tijdgenoten tegen de middelmatige domineepoëzie
• tegen de volgzaamheid

Question 9

7.3 voorgeschiedenis van DE NIEUWE GIDS: poëzie van Jacques Perk

Answer 9

A) Jacques Perk

B) voorgeschiedenis DNG

Question 10

A) Jacques Perk

Answer 10

• wordt gezien als de voorloper
• zijn poëzie is de voorbode van de nieuwe lyriek
• jong gestorven
• heeft de beweging mee geïnitieerd
• schreef gedicht DEINE THEOS
• schreef gedicht IRIS

Question 11

gedicht DEINE THEOS (Jacques Perk)

Answer 11

• sonnet
• bijna uitsluitend sonnetten geschreven
• 1ste terzine (Onze Vader)
• hymne op de schoonheid
• verabsolutering van de schoonheid die religie verdringt
• obv dit gedicht uitgeroepen als HERAUT van de TACHTIGERS

Question 12

gedicht IRIS (Jacques Perk)

Answer 12

• klankstructuur (wordt opgepakt door Kloos)
• gebaseerd op Shelly’s Cloud
• heropstanding
• belijdenislyriek (isolement, eenzaat) (zie Gezelle)

Question 13

B) voorgeschiedenis DE NIEUWE GIDS

Answer 13

1) 1881: editie ‘Gedichten’ van Perk
2) 1881: Amsterdams dispuutgezelschap Flanor
3) 1885: publicatie DNG

Question 14

1) 1881: editie ‘Gedichten’ Perk (voorgeschiedenis DNG)

Answer 14

KLOOS

• na overlijden van Perk bracht hij een editie tot stand
• niet op wetenschappelijke manier maar op betrokken manier en herschreef naar eigen beeld de gedichten
• hij voegt een inleiding toe: ‘Het poëtisch programma van Tachtig’

Question 15

‘Het poëtisch programma van Tachtig’ (Kloos) (inleiding bij Perks ‘Gedichten’)

Answer 15

POETISCH PROGRAMMA VAN TACHTIG

• steunpilaren van Tachtig
• kadert de tijd
• roemt romantische dichters als voorbeelden
• 4 stellingen

1) POEZIE IS PRODUCT VAN VERBEELDING
- poezie om poezie
- niet meer ten dienste van andere zaken

2) POEZIE KRIJGT BETEKENIS DOOR ZICHZELF
- niet refereren aan buitentalige werkelijkheid
- poëzie is taalexperiment
- vorm en inhoud moeten elkaar in balans houden
- compositie zie je in de inhoud

3) DICHTER MOET VRIJ ZIJN VAN WERELDZORG
- dichter is geen sociaal geëngageerd kunstenaar
- dichter moet zich niet bezighouden met maatschappij
- geen uitspraken doen over mens en wereld
- Van Eeden en latere Gorter doen dit wel

4) DICHTER IS EEN UITVERKORENE
- gave om schoonheid te creëren
- rol van de Messias
- poeta vates
- dichter heeft de gave van het woord

Question 16

2) 1881: Amsterdams dispuutgezelschap Flanor (voorgeschiedenis DNG)

Answer 16

FRANK VAN DER GOES
- onder zijn leiding opgericht
- vooral politiek actief (PVDA)
KLOOS en VAN EEDEN
- ook actief in Flanor
- later redacteurs van DNG
VERWEY

Question 17

3) 1885: publicatie DE NIEUWE GIDS (voorgeschiedenis DNG)

Answer 17

PUBLICATIE

• begeleid door schermutselingen en aanvallen van jongeren op tijdgenoten
• 3 provocatieve, belangrijke publicaties
  1) GRASSPRIETJES…
• Cornelis Paradijs (Van Eeden)
• voorrede Sebastiaan Slaap (Kloos)
• parodie op domineepoëzie

2) JULIA
- lang episch gedicht
- Kloos en Verwey

3) ONBEVOEGDHEID DER HOLLANDSE KRITIEK
- twee vorige publicaties kregen goede kritiek van critici
- dachten dat het om domineedichters ging
- daarom publiceerden ze dit
- ze wilden zichzelf tegenover die domineedichters profileren

Question 18

DE NIEUWE GIDS

Answer 18

• in eerste instantie een algemeen blad (tijdschrift voor letteren, kunst, politiek en wetenschap)
• aanvankelijk poëzie dus niet centraal
• latere edities krijgt poëzie de bovenhand en dat is vooral het werk van Kloos; de revolutionaire spilfiguur

Question 19

7.4 de kritieken van Willem Kloos

Answer 19

KLOOS’ POEZIEKRONIEK

• nadruk op 2 punten
  1) klankexpressie
• belang van muzikale
  2) zuivere beeldspraak
• moet oorspronkelijk zijn
• hekel aan stereotiepe formuleringen
• het moet klinken
• het moet origineel zijn

Question 20

7.5 Kloos’ poëzie

Answer 20

3 PUNTEN

1) HYPERINDIVIDUALISME
- groot zelfbewustzijn
- romantisch dichter
- ambivalentie (grootheidswaan/vereenzaming)

2) GELOOF IN EEUWIGHEID (EEUWIGE SCHOONHEID°
- schoonheid moet eeuwen overleven
- vers zal de dood trotseren

3) EVENWICHT VORM EN INHOUD
- thematiek weerspiegelt de vorm
- gedicht AVOND
- gedicht SONNET

Question 21

gedicht AVOND (Kloos)

Answer 21

• ambivalentie
• rust in de natuur/innerlijke onrust
• sonnet (rust/onrust)
• strofe 1 en 2
• volta (verschuiving ervaringswereld lyrisch ik)

Question 22

gedicht SONNET (Kloos)

Answer 22

• versregel 1: ambivalentie

- vorm en inhoud zijn 1

Question 23

7.6 de poëzie van Herman Gorter

Answer 23

• meer canonieke stem dan Kloos
• Kloos schreef recensie en merkte Gorter op
• Kloos formuleerde nav van Gorters poëzie (Kunst is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie)
• drie klemtonen (hyperindividualisme, expressie, emotie)
• Gorter ondermijnt conventies van grammatica (ontwrichte syntaxis, vindt hierin poëzie)
• Gorter maakt neologismen
• gedicht MEI

Question 24

gedicht MEI (Gorter)

Answer 24

• Hollandse landschap in Noorden vatten

- expressie van verlangen om eeuwige schoonheid tot stand te brengen

Question 25

7.7 redactionele twisten (DNG)

Answer 25

VERDEELDHEID VANAF 1890
1) discussie van der goes en van deyssel
- over socialisme en kunst
- van deyssel is pro kloos (dus niks van maatschappij aantrekken)
- geen sociaal engagement
- van der goes is wél geëngageerd
2) discussie kloos en van eeden
3) oktober 1893: ontslag alle redacteurs
- Kloos blijft alleen achter
- wordt zielige figuur
- grootheidswaanzin neemt toe
- andere redacteurs richtten nieuwe tijdschriften op
(tweemaandelijks tijdschrift: verwey en van deyssel)
- NG zal nog weinig invloed uitoefenen
- Vijftigers maken uiteindelijk komaf met de Tachtigers (zoals zij met domineepoëzie)

Question 26

gedicht ZIE JE IK HOU VAN JE (Gorter)

Answer 26

• jij/dood
• verlangen naar iets wat er niet meer is
• geen harmonie meer door de dood