15. Nieuw-realistische tendensen Flashcards
15.1 Algemene karakterisering: kunst, politiek en literatuur
A) POLITIEK
B) KUNST
C) LITERATUUR
15.1 Algemene karakterisering: kunst, politiek en literatuur
A) POLITIEK
- jaren 60 en gevolgen
POLITIEK
- jaren 60: golden sixties
- economische hoogconjunctuur
- welvaartmaatschappij
- wereldtentoonstelling expo 58
- Atomium wordt gebouwd
- de welvaart heeft een keerzijde
GEVOLG 1: ontstaan contestatiebewegingen
- linkse intelligentsia
- tegen ‘alles is te koop’
- vele protesten
- tegen kapitalisme
GEVOLG 2: DEMOCRATISERING
- ook van het onderwijs
GEVOLG 3: INTERNATIONALISERING
- buiten de eigen dorpskern
- ontwikkeling communicatiemedia (tv; in contact met andere werelden, culturen)
GEVOLG 4: MORELE LIBERALISERING
- anti-autoritaire maatschappelijke stromingen ontstaan
- revolutionaire jaren 60
- seksuele revolutie
- liberalisering van normen en zeden
- tegen consumptie-wegwerpmaatschappij
- tegen kapitalisme
- sfeer van opstand
- maatschappelijke revolutie
15.1 Algemene karakterisering: kunst, politiek en literatuur B) KUNST - dada - happening - literaire avant-gardegroep - Provo
KUNST
- medium om kritiek te formuleren
- uiting van maatschappelijk engagement
- zelf ook voorwerp van kritiek
- werd als literair beschouwd
- alles is kunst
15.1 Algemene karakterisering: kunst, politiek en literatuur
B) KUNST
- dada
DADAISME
- anti-esthetica
- neodadaïsme
- revival
- geen onderscheid tussen kunst/geen kunst
- ready-mades (verheven tot kunstwerken
15.1 Algemene karakterisering: kunst, politiek en literatuur
B) KUNST
- happening
FENOMEEN VAN DE HAPPENING
- in jaren 60 begonnen
- poezie in carré ‘Vinkenoog), niet meer voor uitverkorenen maar voor iedereen
- organiseren manifest en roepen op tot permanente revolutie
- pleidooi voor permanente revolutie
1) ALLE MUSEA GESLOTEN
2) ALLE KUNSTWERKEN VERNIETIGEN - dadaïstisch gebaar
- bestaande kunst opheffen
- radicale vernieuwing
15.1 Algemene karakterisering: kunst, politiek en literatuur
B) KUNST
- literaire avant-gardegroep
LITERAIRE AVANT-GARDE GROEP
- de ZESTIGERS
- avant-gardistische standpunten
- ready-mades
- Warhol
15.1 Algemene karakterisering: kunst, politiek en literatuur
B) KUNST
- Provo
PROVO
- A’dam (1905-1967)
- beweging
- provocatie
- ludieke, politiek-anarchistische protesten in NL
- tegen de consumptiemaatschappij
- ontstond als jongerenbeweging
- orde verstoren, bewust politieke strategie
- revolutionairen
- afstand doen van gezagsgetrouwe burgers
- front gevormd tussen studenten, kunstenaars, arbeiders
BELANGRIJKE BEGRIPPEN
- toenemende openheid van denken
- democratisering
- internationalisering
15.1 Algemene karakterisering: kunst, politiek en literatuur
C) LITERATUUR
BELANGRIJKSTE KENMERKEN DEMOCRATISERINGTENDENSEN IN LITERATUUR
1) wegvallen van klassieke grenzen en hiërarchische ordeningen
2) tendens tot defictionalisering (docuroman, faction)
15.2 nieuw-realistische en neodadaïstische tendensen in de jaren 60
A) BEELDENDE KUNST
B) MUZIEK
C) PROZA
D) POEZIE
15.2 nieuw-realistische en neodadaïstische tendensen in de jaren 60
A) BEELDENDE KUNST
BEELDENDE KUNST
- procedé van de ready-mades (in andere betekenis geplaatst)
- Andy Warhol
- Duchamp
15.2 nieuw-realistische en neodadaïstische tendensen in de jaren 60
B) MUZIEK
MUZIEK
- street noise van John Cage
- vier minuten stilte in stuk
15.2 nieuw-realistische en neodadaïstische tendensen in de jaren 60
C) PROZA
PROZA
- Menuet van Boon (ready mades, niet-literaire elementen, de dood van de roman)
- docuromans van Harry Mulisch
15.2 nieuw-realistische en neodadaïstische tendensen in de jaren 60
D) POEZIE
POEZIE
- wild gardening van Bernlef (boodschappenlijstje als gedicht, ready-mades, tegen consumptiemaatschappij)
- experimenten van Bernlef in GARD SIVIK en BARBARBER
- defictionalisering
- niet-literaire elementen
- weerbericht, politiek manifest in literatuur
- kunst is geworteld in het dagelijkse leven
15.3 nieuw-realistische poëzie in Nederland
A) GARD SIVIK B) CREDO VAN DE ZESTIGERS C) BARBARBER D) ARMANDO E) ZEROISME/NUL-BEWEGING
15.3 nieuw-realistische poëzie in Nederland
A) GARD SIVIK
- oorspronkelijk antwerps tijdschrift
- nieuw-realisme wordt hierin geïntroduceerd
- eerst vlaamse redactie onder de 55’ers
- vanaf ‘57: redactie naar Nederland onder Sleutelaar en Vaandrager
- ‘59: Armando
- dan volledige ommezwaai
- wordt blad van nieuw-realisme
- boek ‘Nieuwe datum in poëzie’
- verkeersbord van 50 doorstreept
- komaf met de Vijftigers
- verandert na een tijdje in DE NIEUWE STIJL
15.3 nieuw-realistische poëzie in Nederland
B) CREDO VAN DE ZESTIGERS
CREDO (onderscheiden zich van Vijftigers)
1) aandacht voor gewone, alledaagse realiteit
- waardering maar vernieuwers
- verweten hen traditioneel beeld van de bohemiens, armoedige omstandigheden
2) kenmerken schrijfprocédé 60ers
a) kunst wil registreren
- oefening in waarneming
- dingen objectiveren
b) isoleren en annexeren (ook zeroïsme)
- iets uit dagelijkse leven isoleren en dan in een nieuwe context annexeren
c) pleidooi voor journalistieke poëzie
- dichter moet zoals journalist registreren, afzonderlijk beschrijven
- objectiverende poëtica
d) intensiveren
- kijkpoëzie
15.3 nieuw-realistische poëzie in Nederland
C) BARBARBER
- vergelijkbare klemtonen als in GARD SIVIK
- oprichters (SCHIPPERS en BERNLEF)
- profileert zich als tijdschrift voor teksten
- BARBABER = woord dat eigenlijk niet bestaat, vgl dada
- nieuwe poëzie (barbarismen, koele en observerende poëzie, kijkpoëzie)
EEN CHEQUE VOOR DE TANDARTS
- Schippers, Bernlef
- boekje waarin ze duidelijkheid scheppen over hun esthetica
- Bernlef zegt aantal zaken in dit boek
1) Duchamp is de pionier
- ready-mades, dadaïsme, zeroïsme (elke emotie herleid tot nul)
2) Dada is dolk in de rug van verstarde kunst/belachelijke maatschappij
- dada: provocerende houding van protest
- duchamp: spot drijven met my
- kunst = observeren zoals een camera
- persoonlijke gevoelens zijn niet meer belangrijk
3) lof voor Amerikaanse dichters
- Moore, Bishop
gedicht HARTEN JAGEN
gedicht HARTEN JAGEN (Schippers)
- verwondering overtreft het alledaagse
- slotstrofe van het gedicht
- vreemd wijst op verwondering van het alledaagse
15.3 nieuw-realistische poëzie in Nederland
D) ARMANDO
- kunstenaar
- pseudoniem Dodeweerd
- meegewerkt aan Barbarber
- profileerde zich vooral in Gard Sivik/De nieuwe Stijl
- meest radicale
- zeer revolutionaire standpunten
- eigen museum
- schilder
- houdt pleidooi voor meer journalistieke poëzie
- -> Armando en Sleutelaar
- -> Aanwijzingen voor de pers
- -> realiteit zelf tot kunst verheffen
- -> niet de fictie maar de realiteit dient tot de kunst te worden verklaard
- -> neodadaïsme, zeroïsme en neorealimse = driehoek
-verbonden met Zeroïsme
15.3 nieuw-realistische poëzie in Nederland
E) ZEROISME
- nul-beweging (internationaal)
- abstracte, beeldende kunst
- ook Nic van Bruggen
- zoals camera dingen waarneemt
- kunstenaars zonder verf of kwast
- ready-mades
- integreren in artistiek project
- komaf met subjectieve inbreng
- emoties tot nul herleiden
- autonomistische poëtica
- isoleren en annexeren van fragmenten uit realiteit
AGRARISCHE CYCLUS ARMANDO
- gedicht DE MACHINE
- gedicht BOKSERCYCLUS
gedicht DE MACHINE (Armando)
- tegen klassieke opvattingen poëzie
- elke regel wordt ‘de machine’ hernomen
- mededelingen
- met knippen en plakken een handleiding van een landbouwmachine tot gedicht gemaakt
gedicht BOKSERCYCLUS (Armando)
- registratie van wat toeschouwers van boksmatch ervaren
- geen inbreng van dichtend subject
- loutere weergave realiteit
samenvatting poëzie in Nederland
1) depoëtisering
- poëzie is verankerd in de werkelijkheid
2) 50’ers drijven spot met burgerij op ludieke manier
- bij 60ers is het bittere ernst
- bekritiseren, zijn sociaal bewogen
3) barbarismen
- 50’ers: beeldentaal, metaforen
- 60’ers= ready-mades, barbarismen
4) kijkpoëzie (verwondering)
15.4 nieuw-realistische poëzie in Vlaanderen
- niet zo radicaal als in NL
- niet zo revolutionair
- geen behoefte om programmatische teksten te laten gelden
- gematigde toon
ROLAND JOORIS
- vertegenwoordiger van kijkpoëzie
- later: verdwijnpoëzie
- woordvoerder van de NIEUWE VISIE BEWEGING
- -> geleerd beeldende kunst (Raveel)
- van kijk- naar verdwijnpoëzie
- dichten is wegnemen/uitzuiveren
- schrijven is wegnemen
- less is more
- minimalistische teksten
- verticale gedichten
- minimal art
gedicht SCHRIJVEN
gedicht MINIMAL
gedicht APPEL
gedicht SCHRIJVEN (Roland Jooris)
- slank
- minimalistisch
- verwijzing naar plastische kunst
gedicht MINIMAL (Roland Jooris)
- strofe 1: 6 woorden
- strofe 2: realiteit, evidentie
gedicht APPEL (Roland Jooris)
- verdwijnpoëzie
- hier verschuiving naar latere poëzie
15.5 Analyse van de NRP in Vlaanderen
VLAANDEREN
- geen spontane groepsvorming maar individuele dichters
- heterogeniteit
- verschillende paradigma’s/poëtica’s
- geen gezamenlijke programmaverklaring
- geen extreme varianten
- van Ryssel, Lasoen, De Coninck
Herman De Coninck
- Vlaamse nieuw-realist
- onderzoek heeft uitgewezen dat in zijn tweede bundel bepaalde dichten vroeger geschreven waren dan uitgegeven dus géén snelle verschuiving naar neoromantiek
- in se wel neoromanticus
GEDICHTEN
- parlando-stijl
- narratieve stijl
- korte verhaaltjes (als je enjambementen wegdoet)
