2. 19de eeuw in het Noorden: de romantiek (1820-1840) Flashcards
2.1 Algemene karakterisering
A) in het begin van de 19de eeuw manifesteert zich de opkomst van een internationale romantische beweging (tegen het classicisme en de verlichting)
- -> aanvankelijk een avant-garde beweging
- -> iets nieuws
- -> ze willen het pad effenen voor een ander soort poëzie (tegen classicisme en verlichting)
B) baanbrekers
C) in Nederland
A) vernieuwingsbeweging begin 19de eeuw
- wetenschap en ratio maken terug plaats voor het geloof in God en het persoonlijke gevoel
- poëzie over de innerlijke wereld/gedachtewereld
- -> constructie van eigen waarheid
- -> klemtoon op de verbeelding
B) baanbrekers voor vernieuwingsbeweging 19de eeuw
- Duitsland: Goethe, Bürger, Schiller
- Frankrijk: Hugo, Lamartine
- Engeland: Byron, Keats, Shelley, Wordsworth
- thematiek: de innerlijke gevoelswereld vd dichter
C) in Nederland
- aanvankelijk verzet tegen dat nieuw mysticisme
- begin 19de eeuw is er een vernieuwingsbeweging door en bij navolgers van Willem Bilderdijk
- -> in de context van de protestantse Réveilbeweging
- -> religieuze (protestantse) romantiek
- mainstream
- -> populaire dichters met thema’s over huiselijkheid en nationale burgerdeugden (ten dienste van God en het vaderland)
- -> utilitaire functie van literatuur (18de eeuwse Biedermaieridealen)
- -> DOMINEEPOËZIE
- pas eind 19de eeuw romantiek hoogdagen met de Tachtigers
2.2 Literaire vernieuwing in de 19de eeuw
A) literaire periodiek
B) historische roman
C) religieuze romantiek: het Réveil
A) literaire periodiek
- tijdschriftcultuur
- jongeren richtten eigen tijdschrift op als forum voor hun revolutionaire ideeën
- VADERLANDSE LETTEROEFENINGEN
- -> werd vervangen door nieuwe tijdschriften
- -> DE GIDS
- -> NIEUWE VADERLANDSE LETTEROEFENINGEN
- -> opgericht als reactie tegen het oude blad
- -> redactie van Potgieter en Bakhuizen van den Brink
tijdschrift VADERLANDSE LETTEROEFENINGEN
jongeren richtten eigen tijdschrift op als forum voor hun revolutionaire ideeën
- VADERLANDSE LETTEROEFENINGEN
- -> werd vervangen door nieuwe tijdschriften
- -> DE GIDS
- -> NIEUWE VADERLANDSE LETTEROEFENINGEN
- -> opgericht als reactie tegen het oude blad
- -> redactie van Potgieter en Bakhuizen van den Brink
tijdschrift DE GIDS
jongeren richtten eigen tijdschrift op als forum voor hun revolutionaire ideeën
- VADERLANDSE LETTEROEFENINGEN
- -> werd vervangen door nieuwe tijdschriften
- -> DE GIDS
- -> NIEUWE VADERLANDSE LETTEROEFENINGEN
- -> opgericht als reactie tegen het oude blad
- -> redactie van Potgieter en Bakhuizen van den Brink
- nieuw genre: literatuurkritiek
- zelfstandig literair genre
- ook in de muziek begint muziekkritiek op te komen
tijdschrift NIEUWE VADERLANDSE LETTEROEFENINGEN
jongeren richtten eigen tijdschrift op als forum voor hun revolutionaire ideeën
- VADERLANDSE LETTEROEFENINGEN
- -> werd vervangen door nieuwe tijdschriften
- -> DE GIDS
- -> NIEUWE VADERLANDSE LETTEROEFENINGEN
- -> opgericht als reactie tegen het oude blad
- -> redactie van Potgieter en Bakhuizen van den Brink
Potgieter
- legt de klemtoon op de Gouden Eeuw (Vondel, Huyghens)
- objectieve, neutrale beschouwing over literatuur
- -> contradictio in terminis want niet eigen persoonlijke opvatting staat centraal
- had grote kennis van internationale literatuur
Conrad Busken Huet
- ook literaire kritiek
- nu nog steeds leesbaar
- een leesmethode
- -> vooral over de persoonlijkheid van de schrijver
- -> tekst als expressie van een ‘sterke persoonlijkheid’ (later in Interbellum: ventisme!)
- -> heel veel kritieken geschreven
B) de historische roman
- genre is eigenlijk niet nieuw
- bij Scott en Byron was het er al
- groeiende populariteit in Nederland vanaf 1830
- over het verleden! (typisch romantisch)
- figuren en titels:
- -> Jacob van Lennep (de roos van Dekama)
- -> Gertrude Bosboom-Toussaint (het huis Lauernesse)
C) de religieuze romantiek: het Réveil
De Réveilbeweging
- -> beweging die persoonlijke godservaring voorop plaatste
- -> het subjectieve, het eigene + GOD
- -> in Nederland in 1823 op de kaart gezet door publicatie van pamflet ‘Bezwaren tegen de geest der eeuw’ van Isaac Da Costa
Isaac Da Costa
- volgeling van Willem Bilderdijk
- schreef dat pamflet
- niet geloven in de techniek
- tegen verlichtingsidealen
- daartegenover staat: de persoonlijke godsbeleving
- godsdienst = ware geest der kennis
- dichter = profeet = POETA VATES
- Da Costa houdt hiervoor pleidooi
- dichter is iemand die goddelijke waarheid verkondigt
- geloof in rationeel niet-verklaarbare goddelijke waarheid
- schreef ‘Kompleete dichtwerken. Drie delen’
- -> romantische literatuuropvatting
- gedicht DE GAAF DER POEZY
gedicht DE GAAF DER POEZY (Da Costa)
- romantische literatuuropvatting
- dichter als profeet
- tegen verlichtingsdenken
2.3 literaire vernieuwing in de 19de eeuw (POEZIE) (enkele figuren)
- eerste decennia van 19de eeuw worden beheerst door een aantal dichters:
A) Rhijnvis Feith
B) Hendrik Tollens
C) Willem Bilderdijk - nog enkele dichters:
D) JF Helmers
E) ACW Staring
A) Rhijnvis Feith
domineedichter
B) Hendrik Tollens
- populair domineedichter
- stichtelijke, kleinburgerlijke, huiselijke poëzie
- -> representatief voor de maatschappij na FR DOOR:
- behoefte aan nieuwe normen en waarden
- burgerlijk zelfbewustzijn, nationaal gevoel, nationale burgerdeugden
- onderwerpen:
- -> huiselijkheid, nationale deugd (UTILITAIR)
- -> poëzie is houvast voor de lezer
- -> maatschappij richting in sturen
- -> behoefte aan nieuwe houvast
- -> moraliserend
- -> nationaal gevoel
- auteur van WIER NEDERLANDSCH BLOED
(Nederlandse volkshymne) - TAFEREEL OVER DE OVERWINNING OP NOVA ZEMBLA
(BIENSEANCE)!! - gedicht OP DEN EERSTEN TAND VAN MIJN JONGST-GEBOREN ZOONTJE
gedicht OP DEN EERSTEN TAND VAN MIJN JONGST-GEBOREN ZOONTJE (Tollens°
- spiegel van goed fatsoen voor de lezer
- utilitair
- moraliserend
C) Willem Bilderijk
- verzet zich tegen domineepoëzie
- werd daardoor eerder gezien als een paria
- achteraf door tijdgenoten pas erkend (Da Costa, Potgieter)
- radicaal de nadruk op het gevoel
- tegen sentimentalisme van Rhijnvis Feith
- bevindt zich tussen classicisme en romantiek
- schreef de KUNST DER POEZIJ
- schreef gedicht POEZIJ
pamflet DE KUNST DER POEZIJ (Bilderijk)
1) dichter is een profeet
- humanitaire idealen
- christelijke naastenliefde
2) via de dichter openbaart zich het goddelijke/het hogere
- dichter is het medium
3) de dichter volgt eigen inspiratie
- hij laat zich niks voorschrijven (tegenover het classicisme)
gedicht POEZIJ
- ars poëtica
- ze maakt de schoonheid
- onsterfelijke schoonheid, de waarheid (romantische idealen)
- ‘mij-zelf’
- -> expressie van persoonlijke gevoelens en gedachten van de verteller
- voorlaatste regel
- -> geen invloed van dwang
- -> dus tegen de regels van het classicisme
D) JF Helmers
- auteur van dichtwerk ‘De Hollandse Natie’
- morele deugdzaamheid
E) ACW Staring
- auteur van puntgedichten en epigrammatische poëzie
- episch distichon
- maakte inscripties op monumenten en altaren
- korte tekst met geestige pointe
- niet populair
- schreef de cyclus JAROMIR (hoogtepunt van dichterlijke, humoristische vertelling)
- schreef gedicht IK ZEG HET NIET
