5. geriatrische syndromen (gastles 2) Flashcards
1
Q
geriatrische syndromen (6)
A
- polypharmacie
- cognitieve achteruitgang (dementie, delirium)
- depressie
- ondervoeding
- slikstoornissen
- vallen
(duizeligheid, syncope, drukpijnen)
2
Q
definitie geriatrisch syndroom =
A
= een multifactoriële aandoening met een interactie tussen identificeerbare situatie-specifieke stressoren en onderliggende leeftijdsgerelateerde risicofactoren
(met schade over meerdere orgaansystemen)
3
Q
algemene gevolgen van geriatrische syndromen (5)
A
- QoL
- beperking
- afhankelijkheid
- institutionalisering
- sterfte
4
Q
gedeelde risicofactoren voor geriatrische syndromen (4)
A
- verhoogde leeftijd
- cognitieve verslechtering
- functionele verslechtering
- verslechterde mobiliteit
5
Q
factoren (onvrijwillig) gewichtsverlies (6)
A
- ziekten
- medicatie
- zorgafhankelijkheid
- psychisch
- sociaal
- zorgkwaliteit
(ondervoeding: morbiditeit ↑en mortaliteit↑)
6
Q
definitie malnutritie =
A
= tekort/teveel aan energie/eiwit/andere
-> nadelige invloed op lichaamssamenstelling en functie
7
Q
definitie ondervoeding =
A
= verminderde eiwit of energie inname of absoprtie
- > tgv onvoldoende voedselaanbod door vasten/ziekte
- > gewichtsverlies, verlies aan vetmassa en vetvrije massa en relatieve toename extracellulair volume
8
Q
definitie cachexie =
A
= multifactorieel syndroom gekenmerkt door ernstig gewichtsverlies, eender welke oorzaak, inflammatoire effect v ziekte
9
Q
ernst ongewild gewichtsverlies, ondervoeding (hoeveelheden) =
A
ondervoeding = - 5% op 1 maand
matige ernstige ondervoeding = - 10% op 6 maanden (functionaliteit ↓ en prognose ↓)
ernstige ondervoeding = - 15 - 20%
10
Q
ouderdomsanorexie =
A
= eetlust ↓ + onvrijwillig gewichtsverlies
11
Q
gevolgen ondervoeding (9)
A
- immuniteit ↓
- wondgenezing ↓
- decubitus ↑
- morbiditeit
- mortaliteit ↑
- meer kans op infecties (veminderde darmwerking en weerstand)
- langere opnameduur / hogere behandelingskosten
- meer kans op complicaties
- QoL↓
12
Q
gevolgen kankercachexie (7)
A
- anorexie
- anemie
- gewichtsverlies
- verlies v vetweefsel en spiermassa
- QoL↓
- respons op cytostatica ↓
-> inflammatoire cascade v cytokines
(20% vd kankersterfte, 30% gewichtsverlies)
13
Q
berekening energiebehoefte =
A
= basale stofwisseling (BMR) x physical activity level (PAL)
14
Q
afkortin BMR =
A
= basal metabolic rate (basale stofwisseling)
15
Q
nutritionele behoefte bij de oudere patient : eiwit (2)
A
- 12 - 15% v totale inname
2. bij gehospitaliseerde oudere patiënten: 1 - 1.5 g/kg/d
16
Q
nutritionele behoefte bij de oudere patient : vet =
A
30% v E (totale inname)
17
Q
nutritionele behoefte bij de oudere patient : koolhydraten =
A
45% - 50% v E inname
55-60% voor traag absorbeerbare suikers
18
Q
nutritionele behoefte bij de oudere patient : vocht =
A
minimaal 30 ml/kg/d
aandacht bij hartfalen en electrolietenstoornissen
19
Q
hoe onstaat ondervoeding? (4)
A
- verhoogde energiestofwisseling
- verlies aan nutriënten, niet te compenseren door adequate inname
- verminderde inname
- meestal ziekte (ook sociaal: vereenzaming, slechte huisvesting, armoede, afwezige mantelzorg, medicatie)
20
Q
verklaar onvrijwillig gewichtsverlies met toegenomen eetlust
A
= tgv toegenomen energieverbruik of calorieverlies
= onvoldoende energie inname om te compenseren
21
Q
5 voorbeelden v oorzaken welke gewichtsverlies ondanks toegenomen eetlust kunnen verklaren =
A
- hyperthyreoidie (tgv verhoogd metabolisme en malabsorptie tgv versnelde transit)
- DM (tgv glucosurie met osmotische diurese)
- malabsorptie
- feochromocytoma (verhoogd metabolisme)
- toegenomen fysieke activiteit
(-> toegenomen energieverbruik)
22
Q
voorbeelden onvrijwillig gewichtsverlies met verminderde eetlust (7)
A
- maligniteit (anorexie + ↑ energieverbruik)
- endocrinologische afwijkingen (bijnierinsufficiëntie, DM, hypercalcemie, hyperthyreoïdie)
- cardiaal en pulmonaal lijden (cave maskering door oedeem)
- chronische ziekte (anorexie + ↑energieverbruik; koorts)
- gastro-intestinale ziekte (dysfagie, nausea, braken)
- depressie/psychiatrische aandoening
- drug/medicatie abusus (eetlustremmend etc..)
23
Q
frequenste(!) oorzaken van ongewild gewichtsverlies (4)
A
- depressie
- maligniteit
- cognitieve stoornissen
- gastro-intestinale oorzaken (ulcera en morbiditeitstoornissen)
24
Q
fysiologische factoren ongewild gewichtsverlies (5)
A
- gebit
- verminderde geur en smaak
- vertraagde maaglediging (minder hongergevoel, snel voldaan)
- verminderde gevoeligheid voor digestieve hormonen en minder productie
- verminderde gevoeligheid voor eetluststimulerende neurotransmittoren
25
gewichtsverminderende medicatie (7)
1. analgetica
2. antibiotica
3. ontstekingsremmers: steroïden en NSAID's
4. Cardiovasculair: (antiaritmica, antihypertensiva, kalium, digitalis)
5. CZS: (antidepressiva, antipsychotica, antiepileptica)
6. endocrien (orale antidiabetica)
7. GI (antacida, laxantia)
26
hypovolemie =
= laagcirculerend bloedvolume
(volumedepletie)
(droge slijmvliezen, diepliggende ogen, droge huid en tong)
27
screeningsinstrumenten om ondervoeding op te sporen (5)
1. SNAQ (simplified nutrition assessment questionnaire)
2. MNA (mininutritie assessment score)
3. GSA (global subjective assessment)
4. MUST (malnutrition universal screening tool)
5. NRS (nutritional risk screening) (Dia = RNS?)
28
afkorting SNAQ =
= Simplified Nutrition Assessment questionnaire
| = 4 vragen
29
afkorting MNA =
= Mininutritie Assessment Score
| = subjectieve perceptie v gezondheid, dieetvragen, antropometrie
30
afkorting GSA =
= Global Subjective Assessment
| = anamnese en KO
31
afkorting MUST =
= Malnutrition Universal Screening Tool
| = BMI, gewichtsverlies 3-6 mnd, anorexie
32
afkorting NRS (rns in dia) =
= Nutritional Risk Screening
33
BMI bij 65+ =
```
(BMI = kg/m2)
BMI ≤20 = ondervoed
BMI 20-22 = matig ondervoed
BMI 22-28 = goed gewicht
BMI ≥28 = overgewicht
```
34
oorzaken dehydratatie bij ouderen (5)
1. fysiologische veranderingen (↓ dorstgevoel)
2. ziekten
3 medicatie
4. psychosociale factoren
5. zorgomgeving
(cave: koorts, delier, hitte)
vochtinname - vochtbalans
35
symptomen te lage vochtinname bij ouderen: (5)
1. snel G ↓ (?)
2. huidturgor (spanningstoestand vd huid)
3. diurese ↓ (vorming v urine door de nieren)
4. droge tong met plooien
5. oksels vochtig: geen dehydratie (sp. 80%)
- oksels droog: dehydratie? (sn. 50%)
6. Labo (Na, Ureum, creatinine, plasmoosmolaliteit)
36
vochtinname bij oudere personen, aandachtspunten (5)
1. ≥ 1,7L/24u
2. drinken bij en tussen de maaltijden
3. stimuleren tot drinken
4. gefractioneerd drinken
5. acute ziekte (koorts) en hitte: extra aandacht
37
behandeling van ondervoeding (3)
1. nutritieplan
2. diëten bekijken (vnl adequate energie inname belangrijk)
3. methodes voor adequate E inname (kleine energierijke porties, buffet, gemeenschappelijk etc..)
38
voedingszorg is multidisciplinair =
- verpleging/ verzorging
- arts (ziekten/tandarts)
- ergo
- logo
- diëtist
- keuken
39
oorzaken v dysfagie = (7+)
1. myasthenia gravis
2. ziekte v parkinson
3. MS (multiple sclerosis)
4. dementie
5. ALS (amyotrifische laterale sclerosis)
6. hoofd hals tumoren
7. sarcopenie (ongunstige lichaamssamenstelling tgv veroudering, primaire sarcopenie)
40
presbyfagie definitie =
= leeftijdsgebonden, anatomische, fysiologische, psychologische en functionele veranderingen in het slikmechanisme bij de ouderen.
= dysfagie tgv het natuurlijke verouderingsproces
41
presbyfagie gaat gepaard met (6)
1. natuurlijke vermindering vd functionele reserve
2. verhoogde duur vh eten
3. verminderde hoogte vd larynx
4. xerostomie
5. spieratrofie
6. inefficiëntie slikfunctie
42
presbyfagie , fasen=
1. orale fase (geen substant. veranderingen)
2. keelholte fase (verminderde gevoeligheid keelholte)
3. oesofageale fase (minder secundaire peristaltiek, minder slokdarmcontracties)
43
dysfagie bij sarcopenie =
met verlies van slik-spiermassa
44
behandeling sarcopenische dysfagie = (4)
1. fysieke revalidatie
2. nutritionele zorg
3. sarcop.dysfagie revalidatie (mondzorg,oefeningen etc)
4. farmacologische beh.
45
RSST =
repetitive saliva swallowing test
46
complicaties v dysfagie (9)
1. hoesten
2. aspiratie
3. terugkerende borst infectie
4. pneumonie
5. malnutritie (dementie)
6. dehydratatie
7. verhoogde afhankelijkheid
8. frailty
9 sterfte
47
mondzorg punten bij dysfagie (4)
1. gebruik bicarbonaat swabs (geen spoeling voor zij die verdikte middelen gebruiken!)
2. prothese adhesief
3. laag-schuimende tandpasta's
4. saliva substitute (redelijk dik) gel bij xerostomie
48
dementie als syndroom =
= dementie is geen ziekte, maar een syndroom met verschillende oorzaken:
1. functioneel (ADl, iADL)
2. cognitief (geheugen, afasie, apraxie, agnosie)
3. neuro-psychiatrisch (gedrag, psyche)
49
kenmerken van dementie (6)
1. geheugenstoornissen en desoriëntatie
2. stoornissen in aandacht, abstract denken en oordelen
3. corticale functiestoornissen
4. gedragsveranderingen
5. traag progressief ingesteld
6. bij intact bewustzijn
50
symptomen stoornissen in de aandacht (bij cognitieve achteruitgang) (6)
1. sterke verstrooibaarheid/ vragen moeten herhalen
2. tijdens onderzoek een eenvoudige taak niet kunnen afwerken (bv optelsom, aftreksom)
3. abstract denken (het denken over zaken die je niet kan zien)
51
corticale functiestoornissen =
= stoornissen in de fasie, praxie en gnosie
52
afasie =
= stoornissen in het spreken en begrijpen vd taal
| woordvindingsmoeiljkheden, parafasieën, gestoorde benoeming
53
apraxie =
= stoornissen in het uitvoeren van eenvoudige en complexere bewegingen
(aan- en uitkleden, wassen, eten)
54
agnosie =
= verlies van het vermogen om personen, voorwerpen, geluiden etc te herkennen.
55
executieve functies =
planmatig handelen, mentale flexibiliteit
56
decorumverlies =
= symptoom in bepaalde ziektebeelden waarbij de zieke gedrag vertoont dat niet aan de sociale omgeving van dat moment is aangepast
57
symptomen gedragsstoornissen bij cognitieve achteruitgang= (3)
1. humeurschommelingen
2. decorumverlies
3. paranoïde of psychotische kenmerken
58
BPSD =
= Behavioral and Psychological Symptoms of Dementia
- (angst, apathie, depressie, hallucinaties, misidentificatie, slapeloosheid, roepgedrag, huilen, vloeken, agressie, herhaald vragen, rusteloosheid, motorische onrust)
59
oorzaken v dementie (5)
1. ziekte v Alzheimer (60%) (neurologisch)
2. vasulaire dementie (15%)
3. dementie met Lewy-bodies (15%) (neurologisch)
4. frontotemporale dementie (5%) (neurologisch)
5. andere (5%)
60
indeling oorzaken dementie (zie schrift) (3)
1. niet neurologische oorzaken (medicamenteus-toxisch, endocrinologisch, deficiënties)
2. neurodegeneratieve oorzaken (corticale, subcorticale)
3. andere neurologische oorzaken (hersentumor, vasculair, creutzfeldt jacob)
61
GDS =
= geriatric depression scale
62
dianosticeren/work-up cognitieve stoornissen = (5)
1. anamnese (functioneren, welzijn, systeemanamnese, familieanamnese, heteroanamnese)
2. klinisch onderzoek (internistisch, neurologisch)
3. schalen (MMSE, MoCA, Mini-cog)
4. biochemie
5. beeldvorming hersenen
63
MoCA =
= Montreal Cognitive Assessment
| = 30-item test, score v 26 of lager is abnormaal
64
MMSE =
= Mini Mental State Examination
65
vroege functionele verschijnselen v Alzeheimer's Disease (AD) (3)
1. verandering in de tijd in de mate v functioneren
2. jaren voordat diagnose AD wordt gesteld, functioneren mensen op lager niveau
3. vermogen om alledaagse handelingen te verrichten neemt af naarmate voortschrijding
66
wat is er aan de hersenen te zien bij de ziekte van Alzheimer? (2)
1. amyloïd plaques (eiwit-afzettingen buiten neuronen)
| 2. neurofibrillaire klitten
67
amyloïd-cascade-hypothese =
= ziekte is het gevolg v/e onbalans tussen productie en klaring van het Aβ-peptide, welke leidt tot neuronale celdood -> dementie
(-> In normale situaties wordt vooral Aβ1-40 geproduceerd en slechts een kleine hoeveelheid Aβ1-42. Dit leidt tot een snelle klaring van Aβ en daarom ontstaan er geen neerslagen. Als er sprake is van een mutatie in het APP gen wordt er teveel Aβ geproduceerd of er is een relatief grotere hoeveelheid Aβ van langere aminozuur-lengte (Aβ1-42). Dit leidt waarschijnlijk tot langzamere klaring van Aβ en daardoor ontstaan er neerslagen.)
68
voorbeeld v/e behandelplan bij ziekte v Alzheimer (7)
1. strategieën voor behandeling v risicofactoren
2. comorbide aandoeningen onder controle brengen
3. interventies gericht op patient
4. ChEI-therapie starten met passende follow-up
5. interventies gericht op mantelzorger (stressbestendigheid/ ondersteuningsmogelijkheden).
6. pt/ verzorger verwijzen naar Alzheimer-vereniging
7. maatschappelijke instellingen informeren
69
farmacologische therapie bij cognitieve achteruitgang - symptomatisch (4)
= acetylcholinesteraseinhibitoren:
1. Donepezil (Aricept)
2. Galantamine (Reminyl)
3. Rivastigine (Exelon)
4. Memantine (Ebixa)
70
farmacologische therapie bij cognitieve achteruitgang - oorzakelijk (1)
1. DMD's = Disease modifying drugs= Drug in ontwikkeling
71
DMDs =
= Disease Modifying Drugs
| = gm in ontwikkeling
72
Omgaan met dementie =
1. BPSD (Behavioral and Psychological Symptoms of Dementia)
- -> Niet-farmacologische maatregelen (educatie zorgverlener, gedragsoriënterende maatregelen)
- -> farmacologische maatregelen (neuroleptica, antidepressiva, benzodiazepines)
73
omgaan met dementie, defensieve strategie =
- Time-out: wissel in het team
| - fixatie/ psychofarmaca
74
omgaan met dementie, pro-actieve strategie =
gedrag niet persoonlijk nemen, oorzaak of nood vd patient proberen op te sporen
75
omgangsvormen dementie (voorbeelden )
1. adequaat contact met de patient
2. breng structuur aan
3. levensgeschiedenis
4. observeer wat pt wel/niet kan,evalueer telkens gedragingen
5. zorg op maat (belevingsgerichte zorg)
6. ondersteun (wijs niet op tekortkomingen)
