3_Geðlyf1 (Þunglyndi, geðhvörf og kvíði) Flashcards
Verkun þunglyndislyfja tengist líklega fyrst og fremst áhrifum á boðefnin..? (2)
Serótónín og Noradrenalín
Meginflokkar þunglyndislyfja? (5)
1) Þrí- og fjórhringlaga
2) Monoamín oxidasa hamlar
3) Sérhæfðir serótónín endurupptöku hamlar (SSRI lyf)
4) Serotonin og Noraderanlin endurupptöku hamlar
5) Önnur lyf (einnig með áhrif á monoamín boðefni)
Nefna tvö efni sem eru monoamín
Serotonin og noradrenalín
Hvernig er monoamín kenningin?
Þunglyndi tengist röskun í monoamín boðefnakerfum
3 staðreyndir sem rökstyðja monoamín kenninguna?
1) Hægt að framkalla þunglyndi með Reserpine sem er efni sem hindrar upptöku monoamína
2) Minna af niðurbrotsefnum serotoinins finnst í mænuvökva fólks sem fremur sjálfsvíg
3) Þunglyndislyf hafa öll áhrif á serotoinin og/eða noradrenalín boðefnakerfi
Áhrif þunglyndislyfja á mónóamín koma hvenær fram?
Áhrif þunglyndislyfja á þunglyndi kemur hvenær fram?
1) Strax
2) Eftir 4-6 vikur
Hvernig tengist cortisol þunglyndi? (2)
1) Monoamín stjórnar losun á CRH og truflun á því leiðir til oflosunar á cortisoli.
2) Þunglyndir hafa hækkað cortilsol
Hvernig hafa serotonin antagonistar jákvæð áhrif á þunglyndi?
Þeir leiða til þess að serotonin viðtakar afnæmast og við það dregur úr hömlun á losun serotonins.
Þ.e. viðtakablokkun leiðir til meiri seytunar
Hvaða flokkur þungyndislyfja eru mest notuð?
SSRI (sérhæfðir serotonin endurupptöku hamlar)
Við hverju er SSRI notað? (2)
þunglyndi og kvíða
Nefna fyrsta SSRI lyfið
Fluoxetin
ssri-fluox
Hvað er fræðilegra heiti yfir serotonin?
5-Hydroxytryptamine (5HT)
Hvar í líkamanum er serotonin helst að finna? (2)
Meltingarfærum og heila
Í hvaða hluta heilans eru serotonin brautir aðallega?
Í limbíska hlutanum
Á hvaða fleiri viðtaka hafa SSRI áhrif en serotonin? (aukaáhrif) (4)
1) Histamín viðtaka
2) Dópamín viðtaka
3) Muscarin viðtaka
4) alfa-adrenerga viðtaka
Hvernig eru SSRI aukaverkanir? byrjunar (4) og langtíma (3)
Byrjunareinkenni ganga langoftast yfir á 1-2 vikum -1) Meltingaróþægindi -2) höfuðverkur -3) svefntruflanir -4) pirringur Langtímaaukaverkanir eru: 1) Kyndeyfð 2) Aukin matarlyst 3) Aukin svitamyndun
Hvað heitir SSRI lyfið sem er notað í meðgönguþunglyndi því það útskilst svo lítið í brjóstamjólk?
Sertraline
mjólkurSeytrun=Sertraline
Hvernig er komist hjá fráhvarfseinkennum SSRI?
Trappað niður lyfið á 2-3 vikum
Hver er skammstöfunin fyrir þríhringlaga lyf?
TCA
Þríhringlaga og fjórhringlaga lyf.
Hvor hafa meiri áhrif gegn þunglyndi og hvor eru meira sljóvgandi?
Þríhringlaga hafa meiri áhrif gegn þunglyndi og fjórhringlaga eru meira sljóvgandi
(fjór,sljó)
Hvernig er verkun TCA gegn þunglyndi?
hömlun á endurupptök noradr og serótónin
þ.e. eins og SSRI nema ekki sérhæft
Virkni mism. TCA á serotonin vs noradrenalín fer eftir hvort lyfið er ..?
Secondary eða tertier amín
Hvað eru amín?
Sameindir sem hafa Nitrogen með lone pair þ.e. N:
Hver er munurinn á secondary og tertier amínum?
Secondary amín hafa N sem er tengt einu H og tveimur R-hópum.
Tertier amín hafa N sem er tengt þremur R-hópum
Secondary og tertier amín TCA.
Hvort hefur meiri áhrif á noradrenalín endurupptöku og hvort á serotonin upptöku?
Secondary hefur meiri áhrif á noradrenalín endurupptöku og Tertier á serotonin upptöku
(Ter og Ser)
Ábendingar TCA lyfja? (6)
1) Mjög alvarlegt þunglyndi
2) Kvíðaraskanir
3) ADHD
4) Svefntruflanir
5) Taugaverkir
6) Fyrirbyggja migreni
Aukaverkanir þrí- og fjórhringlaga lyfja? (4)
1) Andkólínerg áhrif: sjóntruflanir, munnþurrkur, tachycardia, hægðatregða
2) Alfa1 And-Adrenerg áhrif: orthostatisk hypotension, svimi, sljóleiki, reflex tachycardia
3) And-dópamín áhrif: Extrapyramidal
4) And-histamín áhrif (H1 ): Sljóleiki, aukin matarlyst
Hvaða lyf ætti að varast að gefa fólki í sjálfsvígshættu og hvers vegna?
TCA.
Tífaldir skammtar valda banvænum hjartaáhrifum og krömpum.
(Tícíei og tífaldir banvænir)
Hvað heitir lyfið í flokknum “önnur nýrri þunglyndislyf” sem hindrar endurupptöku noradr og Dópamíns (ekki serótónin) og dregur úr nikotin löngun?
Bupropion
=Buinn að reykja
Fyrir hvað stendur MAOI?
Monoamin oxidasa hamlar
Hvað gerir monoamin oxidasi?
Brýtur niður monoamin
Eru MAOI mikið notuð?
Nei
Nefna lyfjagjöf sem veldur Serotonin syndrome?
MAOI og SSRI gefið saman
Hvernig þunglyndi er MAOI notað gegn?
Atypisku þunglyndi (þunglyndi sem önnur lyf duga ekki á)
matýpísku
Gegn hverju eru jafnvægislyf notuð?
Geðhvarfasýki
3 lyfjaflokkar við geðhvarfasýki?
1) Lithium
2) Flogaveikilyf
3) Nýrri geðrofslyf
Aukaverkanir Lithiums? (5)
1) Meltingaróþægindi
2) Aukin þvaglát (því dregur úr virkni ADH hormóns)
3) Skjaldkirtils hæging
4) Acne
5) Þyngdaraukning
Hvernig er Lithium eitrun? (5)
1) Lífshættulegt ástand
2) Skjálftar
3) taltruflanir
4) meðvitundarskerðing
5) krampar
Hvaða lyf á ekki að gefa með Lithium?
Ca blokkera
Hvaða lyf auka þéttni Li í blóði? (2)
Thiazid lyf og NSAID
Nefna flogaveikilyf sem er jafnvægislyf?
Valpróin sýra
Hvernig er verkan Valpróin sýru? (2)
1) Hvetur post-synaptíska virkni GABA
2) Hindra Na göng
Aukaverkanir Valpróin sýru? (2)
1) Alvarlegar fósturskemmdir
2) Hárlos
5 tegundir af kvíðaröskunum?
1) Almenn kvíðaröskun
2) Panic disorder (Felmturröskun)
3) Víðáttufælni
4) Félagsfælni
5) Phobiur (Sértæk fælni)
Hvaða 3 lyfjaflokkar eru sérstaklega við kvíða?
1) Benzódíazepín
2) Buspirone
3) Barbitúröt
Hvaða lyf eru ekki sérstaklega gegn kvíða en hafa samt verkun á hann? (5)
1) Þunglyndislyf (SSRI og TCA)
2) Sum geðrofslyf
3) Beta blokkerar
4) Flogaveikilyf
5) Sum eldri andhistamínlyf
Hvernig er verkan Benzódíazepíns?
Auka sækni GABA í viðtaka sinn
Hvað gerir GABA?
Hemur taugaboð í MTK
Hvernig er hægt að skipta benzódíazepíni í 2 flokka?
Stuttverkandi (< 12 klst) og Langverkandi (> 24 klst)
Hver eru klínísk áhrif Benzódíazepíns? (5)
1) Róandi og kvíðastillandi
2) Svefnframkallandi
3) Vöðvaslakandi
4) Krampastillandi
5) Hindrar alvarleg fráhvarfseinkenni áfengis (t.d. krampar)
Aukaverkanir Benzódíazepíns? (6)
1) Sljóleiki og syfja
2) Svimi og drafandi tal
3) Minnistruflanir
4) Pirringur og aggresion
5) Öndunarbæling (í ofskömmtum eða með áfengi)
6) BP fall
Frábendingar fyrir Benzódíazepín? (4)
1) Áfengisfíkn og lyfjafíkn
2) Alvarlegir lungnasjúkdómar
3) Alvarlegir lifrarsjúkdómar
4) Meðganga og brjóstagjöf
Hvenær byrja fráhvörf eftir að stuttverkandi Benzódíazepín lyfjum er hætt? En eftir að langverkandi Benzódíazepín lyfjum er hætt?
1) 2-3 dögum eftir hætt
2) 7 dögum eftir hætt
Hvernig eru fráhvarfseinkenni Benzódíazepíns? (7)
1) Spenna og kvíði
2) Svefnleysi
3) Skjálfti
4) Vöðvakippir
5) Aukin næmni fyrir ljósi og hljóði
6) Óráð
7) Krampar (sjaldgæft)
Hvað heitir Benzodíasepín antagonistinn?
Flumazelín
benzo-fluma
Hvenær er Flumazelín notað? (2)
1) Til að vekja fólk upp af Benzódíazepín ofskammti
2) Ef orsök meðvitundarleysis er óþekkt og benzódíazepín er hugsanleg orsök
Í hvaða lyfjaflokki er Sobril?
Stuttverkandi Benzódíazepín
Hvað heitir samheitalyf Sobril?
Oxazepam
Næst algengasti lyfjaflokkur við kvíða?
Buspirone
Á hvaða viðtaka hefur Buspirone áhrif?
Serótóninviðtaka
Hverjir eru kostir Buspirone fram yfir benzódíazepín? (2)
1) Veldur ekki sljóleika og hefur ekki róandi áhrif
2) Þolmyndun og fíkn er ekki þekkt
Hverjir eru ókostir Buspirone miðað við benzódíazepín? (2)
1) Ekki eins öflug kvíðastillandi verkun og benzódíazepín
2) Verkar ekki á phobiur
Hvað eru áhrif Buspirone lengi að koma fram?
2-3 vikur
Aukaverkanir Buspirone? (3)
Höfuðverkur, svimi, ógleði
Hvaða kvíðalyf var notað frá 1903-1960 og olli oft dauðsföllum?
Barbitúröt
