23 - Problem wolnej woli w filozofii Flashcards
- Co napisał David Hume o wolnej woli.
“Wola to nic innego jak wewnętrzne wrażenie, którego jesteśmy świadomi kiedy wiedząc co robimy zapoczątkowujemy nowy ruch jakiejś części ciała lub nowe postrzeżenie w swoim umyśle”
twierdził, że” przyczynowość “ opiera się na słabych podstawach, a wolna wola to wewnetrzne wrażenie, którego jesteśmy w pełni świadomi, podczas podejmowania nowych ruchów lub postrzegania swojego umysłu.
- Determinizm idealistyczny i różne wersje determinizmu naukowego: biologiczny, genetyczny, społeczny, neuronalny, lingwistyczny.
Determinizm idealistyczny: Bóg zna całą przyszłość, bo jest poza czasem, ale my jej nie możemy znać, więc wydaje się nam, że mamy wolny wybór.
Determinizm naukowy:
- Determinizm biologiczny - czynniki biologiczne - genetyka i budowa mózgu - całkowicie określają zachowanie.
- Determinizm genetyczny - genotyp całkowicie określa fenotyp, czyli wszystkie cechy organizmu
- Determinizm neuronalny jest wynikiem określonej budowy mózgu, zdeterminowanej przez czynniki genetyczne, środowiskowe, jak i społeczne.
- Determinizm społeczny - podkreśla rolę społecznych współzależności w określaniu zachowania. Jest to wynik uczenia się pożądanego społecznie zachowania pod wpływem innych jednostek, dopuszczalnych obyczajów, języka i danej kultury. Wpływ “złego towarzystwa” może utrwalić u danej osoby złe wzorce zachowania, czyli zmienić sposób działania jego mózgu.
- Determinizm lingwistyczny - “Granice mojego języka oznaczają granice mojego świata”. Jeśli w przestrzeni publicznej zaczyna się tolerować język nienawiści to w efekcie dochodzi do napadów na niewinne osoby ze względu na odmienne poglądy polityczne, pochodzenie etniczne lub wspieranie “wrogich” klubów sportowych. Kształtuje to formy naszego myślenia, skojarzenia, jakie przychodzą nam do głowy, a więc wpływa na zachowanie.
- Jak na problem wolnej woli patrzą zwolennicy kompatybilizmu.
Kompatybilizm pozwala pogodzić determinizm z specyficznie zdefiniowaną wolną wolą. Za wolne uznajemy tylko te zdarzenia mentalne, które są zgodne z intencjami, wierzeniami, pragnieniami czy uczuciami danej osoby.
Kompatybiliści definiują wolną wolę jako wolność działania zgodnie ze zdeterminowanymi wewnętrznie motywami, bez arbitralnych przeszkód ze strony innych osób czy instytucji. - i to jest problemem.
- Czemu wola działania nie związana z procesami w mózgu nie jest zadowalającą możliwością
- Jakie obszary mózgu zaangażowane są w procesy podejmowania decyzji?
W badaniach fMRI wykryto w płatach czołowych obszary, które jeszcze wcześniej planują działanie; ich analiza pozwala na przewidzenie prostych decyzji nawet na 10 sekund przed ich “świadomym podjęciem”.
Informacje ze zmysłów pozwalające na wybór różnych form działania są stopniowo scalane w płacie ciemieniowym.
- Czy można poznać decyzję zanim człowiek ją podejmujący stanie się jej świadomym? Jak?
W badaniach fMRI wykryto w płatach czołowych obszary, które jeszcze wcześniej planują działanie; ich analiza pozwala na przewidzenie prostych decyzji nawet na 10 sekund przed ich “świadomym podjęciem”.
- Jakie eksperymenty prowadził Libet i co z nich wynika?
Benjamin Libet chciał udowodnić, że wolna wola jest złudzeniem, ponieważ przed podjęciem decyzji wszystko rozgrywa się tak naprawdę na poziomie nieświadomości. Jego eksperymenty pokazują, że interpretacja decyzji i działań podjętych przez mózg wymaga czasu. Nasza wola nie jest czynnikiem sprawczym tylko sygnałem wewnętrznym odnoszącym podjęte działanie do modelu “ja”.
- Przy jednoczesnym drażnieniu słabym prądem kory S1 do której dochodzi sygnał z lewego palca i drażnieniu palca prawej ręki,
Które wrażenie odczuwamy wcześniej i dlaczego tak się dzieje?
Sygnał z palca musi najpierw dotrzeć do kory, ale ma odpowiednią strukturę i jest odczuwany w ciągu 0.1-0.2 sekundy. Narastanie potencjałów gotowości RP widoczne jest wyraźnie 300 ms przed wrażeniem podjęcia decyzji o naciśnięciu przycisku. Najpierw są plany ruchu, a potem decyzja, chociaż mamy wrażenie, że jest odwrotnie, że “ja” decyduje a mózg słucha i wykonuje. Od pobudzenia kory do świadomego wrażenia upływa 0.5 sekundy, a więc 0.3-0.4 sekundy dłużej!
- Jakie aktywacje mózgu mogą ujawnić najwcześniejsze decyzje i ile czasu trwa ich uświadomienie?
- 10-2 sek. Przed podjęciem działania w płatach przedczołowych pojawiają się dwa plany działania - ruch lewej lub prawej ręki.
- 2-1 sek. W ruchowej korze przedczołowej pojawia się słaba aktywacja sekwencji ruchu dłoni/palców
- 1-0.5 sek. Równowaga obu planów jest nieco zaburzona i dla jednego z nich narasta potencjał gotowości pobudzając pierwotną korę ruchową.
- 0-5-0 sek. To pobudzenie aktywuje obszary kory ciemieniowej dolnej, wywołując wrażenie intencji ruchu umiejscowionego w przestrzeni, jednocześnie lub ułamek sekundy później wywołuje skurcz mięśni prowadzący do wykonania ruchu.
Wrażenia czuciowe związane z ruchem aktywują obszar pierwotnej kory somatosensorycznej, która wzmacnia aktywacje kory ciemieniowej dolnej, stwarzając silniejsze wrażenie “mojej decyzji”.
- Jakie obszary mózgu pozwalają nam uświadomić sobie własne działanie?
W ostatnich latach jest wiele badań nad poczuciem działania czy sprawstwa: skąd wiem, że to ja działam? Eksperymenty z neuroobrazowaniem wskazują na zaangażowanie tylnej kory ciemieniowej, obszarów w pobliżu skrzyżowania skroniowo-potylicznego w rozróżnianie działań zainicjowanych przez siebie i przez innych. Świadomość własnego działania (np. rysowania dżojstikiem) związana jest też z aktywnością przedniej części kory wyspy, a świadomość biernego uczestnictwa, w którym inna osoba wykonuje ruchy, z aktywacją dolnej kory ciemieniowej.
- Dlaczego skrzyżowanie skroniowo-potyliczne jest ważne dla poczucia sprawstwa?
Ponieważ jest zaangażowane w rozróżnianie działań zainicjowanych przez siebie i przez innych. Przypisywanie komuś przekonań to funkcja, w której specjalizuje się skrzyżowanie skroniowo-potyliczne w prawej półkuli.
- Czy racjonalnie podejmowane decyzje są zawsze najlepsze?
Nie zawsze są najlepsze. Większość myślenia odbywa się nieświadomie; kreatywność wymaga nieświadomego myślenia. Podejmowane intuicyjnie decyzje są często bardziej zadowalające, szczególnie w skomplikowanych przypadkach.
- Czy wola musi być rezultatem świadomego działania?
Eksperymenty Libeta pokazują, że interpretacja decyzji i działań podjętych przez mózg wymaga czasu: wola nie jest czynnikiem sprawczym tylko sygnałem wewnętrznym odnoszącym podjęte działanie do modelu “ja”. W badaniach fMRI wykryto w płatach czołowych obszary, które jeszcze wcześniej planują działanie; ich analiza pozwala na przewidzenie prostych decyzji nawet na 10 sekund przed ich “świadomym podjęciem”.
- Na czym polega “probabilistyczny determinizm społeczny”?
na postrzeganiu podjętych decyzji jako wolne, zgodne z własnymi przekonaniami, które nie są podjęte pod przymusem, a po dokładnym przemyśleniu możliwych konsekwencji swoich działań.
- Kiedy pojawia się wrażenie podejmowania decyzji, związane z poczuciem woli?
Istnieje ciągłe spektrum procesów decyzyjnych, od w pełni automatycznych do podejmowanych świadomie. Decyzje automatyczne nie generują poczucia woli, gdyż są one zdeterminowane przez zachodzące w powtarzalny sposób w mózgu procesy. Decyzje świadome wiążą się z poczuciem woli: powstaje kilka planów działania, zdajemy sobie sprawę z alternatyw, decyzja jest kontrowersyjna i każda może mieć bolesne skutki.
