19 - Pamięć i uwaga

Question 1

1. Czym jest pamięć, jak można ją zdefiniować?

Answer 1

Wszelkie zmiany struktury i funkcji mózgu można traktować jako rodzaj pamięci. Pamięć nie jest zjawiskiem jednorodnym, istnieje wiele różnych podsystemów pamięci, gdyż zmiany w mózgu nastąpić mogą na wiele sposobów.

Question 2

2. Jakie mamy rodzaje pamięci, czym się różnią?

Answer 2

Pamięć podzielić można ze względu na czas trwania:

• Pamięć długotrwała - lata
• Pamięć krótkotrwała, operacyjna - do minut, a przy ciągłym odświeżaniu nawet godzin; jest częścią złożonego mechanizmu pamięci roboczej
• Pamięć natychmiastowa, ultrakrótka - do kilku sekund.
• Pamięć rozpoznawcza - rozpoznanie, że już to widziałem, choć pewnie bym sobie sam nie przypomniał.
• Pamięć opisowa (deklaratywna): epizodyczna(pamięć autobiograficzna)i pamięć semantyczna(fakty, wiedza ogólna).
• Pamięć nieopisowa (niedeklaratywna)to pamięć proceduralna (sekwencje czynności, umiejętności), odruchów warunkowych (gotowości reakcji, dyspozycyjności), habituacji-sensytyzacji (nieasocjacyjna) oraz torowania (priming).
• JAWNA - czyli taka, którą można sobie uświadomić (a więc w jawny sposób skojarzyć);
• UTAJONA - wpływająca na decyzje mózgu w sposób utajony, nieświadomy

Question 3

3. Narysuj lub opisz główne obszary mózgu związane z różnymi rodzajami pamięci.

Answer 3

• Kora mózgu (zwłaszcza płaty czołowe i ciemieniowe) - pamięć długotrwała.
• Płat ciemieniowy zawiera również szkicownik wzrokowo-przestrzenny, ważny dla pamięci krótkotrwałej jak i długotrwałej pamięci skojarzeniowej.
• Hipokamp - pamięć przestrzenna, pamięć epizodyczna o pośrednim czasie życia.
• Ciało migdałowate - pamięć emocjonalna (utajona).
• Pamięć proceduralna - prążkowie, jądra podstawy mózgu, móżdżek i kora ruchowa odpowiedzialne są za pamięć umiejętności; Jądro ogoniaste - pamięć genetyczna, instynktowne formy zachowania, silnie aktywne u zakochanych, zaburzenia prowadzą do zachowań obsesyjno-kompulsywnych. Kora przedczołowa bierze udział w tworzeniu się krótkotrwałej pamięci roboczej (operacyjnej).

Question 4

4. Jakie własności wykazują koneksjonistyczne modele pamięci?

Answer 4

• rozproszona reprezentacja
• adresowanie kontekstowe
• dopełnianie brakujących elementów
• automatyczne skojarzenia
• szybkość szukania niezależna od liczby pamiętanych wzorców
• odporność na szum w danych
• odporność na uszkodzenia sieci

Question 5

5. Jakie byłyby wady istnienia takiego engramu pamięci?

Answer 5

Początkowo wierzono, że istnieją engramy (ślady pamięci), ale nie udało się ich znaleźć, gdyż pamięć nie jest zlokalizowana w jakimś konkretnym miejscu w mózgu, tylko zapisana w wielu połączeniach pomiędzy neuronami.

WADA ENGRAMU: uszkodzenie tego konkretnego miejsca w mózgu skutkowałoby całkowitą utratą pamięci, nawet motorycznej. Taki człowiek musiałby uczyć się wszytkiego od początku.

Question 6

6. Jaka jest pojemność pamięci roboczej i jakie obszary mózgu są dla niej kluczowe?

Answer 6

Kora przedczołowa i hipokamp - Pojemność pamięci roboczej w zdaniach typu zapamiętania listy przypadkowych cyfr lub wyrazów określono średnio na 7±2. Późniejsze badania wykazały, że zależy to mocno od charakteru materiału, dla słów może to być mniej, rzędu 5, a dla obiektów wizualnych (np. znaków chińskich, jeśli ktoś ich nie zna) tylko 4±2. Pojemność pamięci roboczej dla długich słów jest mniejsza niż krótkich, np. cyfry walijskie są długie i mniej się ich zapamiętuje. Ograniczenie może wynikać z czasu potrzebnego do wypowiedzenia zapamiętanych słów czy cyfr w ciągu 2 sekund.

Question 7

7. Dlaczego pamięć robocza szympansa jest znacznie lepsza niż człowieka?

Answer 7

Już wcześniej wykazano ze szympansy posiadają doskonałe zdolności pamięci krótkotrwałej i długotrwałej. Podczas gdy małpy obserwowały badaczy, położyli oni kilka małych, nieprzezroczystych pojemników, w których znajdowało się jedzenie, przed nimi. Następnie małpy wskazywały, w skorym pojemniku jest jedzenie, jeśli wskazały dobrze, dostawały je do zjedzenia. Po każdym takim wyborze, pojemniki były ukrywane na 15 sekund. Aby uzyskać jak najwieksza ilość jedzenia, małpy musiały pamiętać które pudełka już przeszukały, co sprawdzało ich właśnie pamięć robocza.
Najbardziej oczywistą różnicą nie była pojemność pamięci roboczej - czyli zdolność do śledzenia serii zdarzeń - ale stosowane strategie wyszukiwania.

Question 8

8. Jak przejawia się dylemat plastyczności/stabilności w odniesieniu do pamięci?

Answer 8

Niestabilność synaps może być wynikiem spontanicznej aktywności neuronów, wykorzystaniem tych samych synaps przez różne podsieci neuronów, częstym przypominaniem zmieniającym siłę połączeń.

Question 9

9. Co to jest LTP i LTD i jakie są warunki powstania tych procesów?

Answer 9

Za powolne uczenie jest zapewne odpowiedzialne długotrwałe wzmocnienie synaptyczne (LTP), czyli wzrost sprawności przewodnictwa synaptycznego.

Długotrwałe osłabienie synaptyczne (LTD), czyli osłabienie sprawności przewodnictwa synaptycznego, jest procesem przeciwstawnym do LTP.

Obydwa procesy, LTP i LTD, prowadzą do powolnych zmian sposobu reakcji grup neuronów na nadchodzące sygnały, a więc do zmiany skojarzeń, pozwalających wyodrębnić dany stan mózgu od innych stanów, mogą więc być biologicznymi mechanizmami odpowiedzialnymi za powolne uczenie.

Question 10

10. Czym różni się hipermnezja od hipertymezji?

Answer 10

Hipermnezja w psychologii to lepsze przypominanie pojawiające się w wyniku wielokrotnego testowania. . Czasami pod nazwą hipermnezja rozumie się autobiograficzną “pamięć absolutną”, ale ta nazywa się fachowo hipertymezią. To bardzo rzadka zdolność do przypominania sobie w szczegółach zdarzeń z dowolnego momentu życia. Ponieważ takich przypadków znanych jest tylko kilka i trudno jest zweryfikować, czy wszystkie szczegóły naprawdę się zgadzają nie wiele o nim wiadomo.

Question 11

11. Co to jest reminiscencja?

Answer 11

W psychologii nieświadome wspomnienie, refleksja; paradoksalny efekt poprawy pamięci po upływie pewnego czasu od ostatniej próby zapamiętania. Istota tego zjawiska polega na tym, że ludzie po przekroczeniu pięćdziesiątego roku życia lepiej pamiętają zjawiska z okresu, kiedy mieli od 10 do 30 lat.

Question 12

12. Jak tworzy się pamięć epizodyczna i jakie struktury są tu kluczowe.

Answer 12

Pamięć epizodyczna – systempamięci długotrwałej, inaczej pamięć zdarzeń. Przechowuje epizody, czyli ślady pamięciowe na temat zdarzeń mających swoją lokalizację przestrzenną i czasową. W tym systemie pamięci przechowywane są także informacje na temat wzajemnych relacji między zdarzeniami. Płaty czołowe, skroniowe dolny, układ limbiczny.

Question 13

13. Co powoduje, że hipokamp pełni ważną rolę w pamięci epizodycznej?

Answer 13

Pamięć epizodyczna przekształca się w pamięć semantyczną, to co występuje często i jest spójnym przekazem utrwala się w naszych mózgach i wywołuje skojarzenia, które są podstawą naszych decyzji. Powolne tworzenie się pamięci semantycznej z epizodów zapamiętywanych po jednokrotnej ekspozycji wymaga dwóch odrębnych systemów w mózgu, opartego na procesach w korze mózgu i hipokampie.

Question 14

14. Czemu hipokamp nie może przechować zbyt wiele informacji?

Answer 14

Dlatego, że ma on 35mln neuronów, a np. kora 16mld. A zbyt duża ilosć informacji bardzo utrudnia ich konsolidację.

Question 15

15. Jakie informacje ulegają konsolidacji?

Answer 15

Konsolidacji ulega więszkość inromacji, które trafiają do pamieci epizodycznej.Ulec konsolidacji może tak naprawdę każda informacja, ale są to zazwyczaj istotne informacje, które będa mogły być łatwo przywołane nawet za kilka lat.

Question 16

16. Jak działa pamięć przestrzenna, odpowiedzialna za zdolności nawigacyjne.

Answer 16

Jednym z najważniejszych zadań mózgu jest orientacja w terenie, pomaganie w planowaniu ruchów, zapamiętywanie relacji przestrzennych. Najważniejszą rolę odgrywa tutaj hipokamp i przyległe do niego struktury. Jest to mechanizm, który dał podstawy pamięci epizodycznej i wyjaśnia dlaczego powiązujemy pamiętane fakty z określonym miejscem.

Komórki siatki, głowy i ściany przygotowują informację, która trafia do komórek miejsca. Te komórki są w różnych częściach formacji hipokampa. Mapa przestrzeni oparta jest na informacjach wzrokowych, punktach orientacyjnych, które tworzą kontekst pozwalający rozpoznać miejsce, jak i systemie integrującym informację o tym, jak daleko się przemieszczamy. Komórki reagujące na prędkość ruchu, czy liczbę kroków. Mechanizm służący nawigacji w przestrzeni może być też odpowiedzialny za pamięć abstrakcyjnych relacji. Ten mechanizm może być podstawą do wnioskowania o nowych powiązaniach faktów na podstawie znanych relacji. Zaangażowany jest w to zarówno hipokamp, kora śródwęchowa oraz brzuszno-przyśrodkowa kora przedczołowa i przyśrodkowa kora oczodołowa-czołowa.

Question 17

17. Dlaczego popularna prasa pisała o wielowymiarowych strukturach w mózgu?

Answer 17

Było to przeinaczenie związane z odkryciem dotyczącym formowania się sympleks w mózgu. Chodziło o to, że do opisu relacji komórek związanych z orientacją i pamięcią przestrzenną wykorzystano topografię algebraiczną i na płaszczyźnie teoretycznej relacja ta była opisana w siedmiu czy nawet jedenastu wymiarach. Oczywiście same komórki w tylu wymiarach się nie znajdują. Są częścią naszej czterowymiarowej czasoprzestrzeni.

Question 18

18. W jaki sposób pamięć przestrzenna może wspierać wnioskowanie abstrakcyjne?

Answer 18

Mechanizm służący nawigacji w przestrzeni może być też odpowiedzialny za pamięć abstrakcyjnych relacji. Ten mechanizm może być podstawą do wnioskowania o nowych powiązaniach faktów na podstawie znanych relacji. Wiedza o różnych aspektach zdarzeń i cechach obiektów jest spontanicznie scalana dzięki zdarzeniom epizodycznym. Mapy kognitywne mogą się dzięki temu rozwijać dodając kolejne wymiary opisujące cechy lub zdarzenia. Aktywacja wspólnej informacji w tych nowych wymiarach pozwala na łączenie różnych map, a przez to skojarzenia umożliwiajace decyzję, które nie były nigdy wcześniej zauważane czy doświadczane.

Question 19

19. Jak powstaje pamięć semantyczna z pamięci epizodów.

Answer 19

Czytając tekst tworzymy sobie wyobrażenia epizodów, ale mechanizmy przypominania mogą się też odwołać do pamięci semantycznej, lub zapamiętanych porcji informacji.

Question 20

20. Dlaczego uszkodzenia brzuszno-przyśrodkowej części płatów przedczołowych powodują zaburzenia pamięci rozpoznawczej?

Answer 20

Pamięć rozpoznawcza angażuje dwa układy podkorowe: hipokamp, połączony przez sklepienie z jądrami przednimi wzgórza, oraz ciało migdałowate połączone drogą brzuszną z częścią wielkokomórkową jądra przyśrodkowo-grzbietowego. Kora przedczołowa i struktury międzymózgowia łączą się też z jądrami podstawy. Jądra podstawy są głównymi strukturami dostarczającymi acetylocholinę do kory mózgu. Uszkodzenia brzusznoprzyśrodkowej części płatów przedczołowych, oraz przyśrodkowego płata skroniowego, połączonych z układem limbicznym (ciało migdałowate, hipokamp) powodują silne zaburzenia pamięci rozpoznawczej.

Question 21

21. Co to jest pamięć utajona i jakie ma ograniczenia?

Answer 21

Pamięć może być utajona (nieświadoma), a więc wpływająca na decyzje mózgu w sposób utajony, nieświadomy. Układ pamięci emocjonalnej to często pamięć utajona, ale dzięki połączeniom hipokamp-kora przejściowa-ciało migdałowate niektóre wpływy mogą stać się jawne, chociaż nietrudno tu o błędy w interpretacji.

Question 22

22. Czy na pewno możemy sobie przypomnieć całe życie w momencie wypadku?

Answer 22

Spontaniczne przebłyski pamięci mogą się też pojawiać na skutek traumatycznych przeżyć, w wyniku stresu pourazowego (PTSD). Gwałtowny stres może powodować wrażenie przewijania się obrazów lub historii życia w momencie wypadku. Jeśli traumatyczne przeżycie nie jest ukierunkowane na osobę – bandytę, gwałciciela, walkę w czasie wojny – tylko związane z wypadkiem, to wywołane wspomnienia mogą dotyczyć różnych scen z życia. Znane są wiarygodne doniesienia o szybkiej sekwencji wspomnień przeżywanych w sytuacjach ekstremalnych (pamięci fleszowej najważniejszych momentów życia). Takie zjawisko wiąże się z doświadczeniami bliskimi śmierci. Trudno je badać eksperymentalnie, możemy wiec opierać się tylko na subiektywnych doniesieniach.

Question 23

23. Jakie znasz zaburzenia pamięci?

Answer 23

• Amnezja dziecięca
• Amnezja wsteczna
• Amnezja następcza
• Amnezja źródłowa - to różnorakie zaburzenia, które uniemożliwiają przypomnienie sobie źródła (kontekstu), z którego pochodzi zapamiętana informacja.
• Syndrom fałszywej pamięci
• Déja vu to drobne zaburzenie, gorsza jest paramnezja powielająca, stan nieustającego wrażenia, że jest się w innym miejscu lub miejscu zdublowanym

Question 24

24. Czym w mózgu różni się pamięć semantyczna od pamięci nieopisowej.

Answer 24

Pamięć semantyczna – rodzaj pamięci służący do łączenia w grupy informacji o podobnym charakterze. Działa ona prawdopodobnie w ten sposób, że w mózgu tworzone są zbiory informacji o podobnym charakterze, opatrzone pewnymi etykietami.

Pamięć opisowa - to pamięć o doznaniach, które można świadomie wywołać lub opowiedzieć. Obejmuje ona pamięć epizodyczną dotyczącą zespołu zdarzeń, które zaszły w określonym czasie i miejscu oraz pamięć semantyczną, która jest pamięcią znaczenia słów, praw, pojęć, formuł, kategorii, twierdzeń, faktów oraz zasad.

Question 25

25. Czym różni się amnezja organiczna od psychogennej?

Answer 25

Amnezja organiczna – całkowity lub czasowy zanik pamięci deklaratywnej. Całkowitą lub przejściową amnezję może spowodować uraz głowy (amnezja pourazowa). Amnezja (ostra, nieodwracalna) występuje również w chorobie Alzheimera. Należy również do skutków ubocznychterapii elektrowstrząsowej.

Amnezja dysocjacyjna (amnezja psychogenna) – niemożność przypomnienia sobie czegoś, najczęściej utrata pamięci ważnych wydarzeń życiowych, częściej występuje u mężczyzn. Częściej odnotowuje się je również w okresie wojny czy różnego rodzaju klęsk żywiołowych. Jest to zaburzenie dysocjacyjne oznaczające stan, w którym nagły zanik pamięci spowodowany jest silnym urazem psychicznym.

Question 26

26. Czy multimedia ułatwiają szybsze nabywanie wiedzy semantycznej?

Answer 26

Osoby dotknięte autyzmem mają czasami nadzwyczajną pamięć do szczegółów, nie znaczy to jednak, że ich pamięć jest nieskończona. Oglądanie zbyt dużej ilości filmów (zapamiętywanie obrazów wymaga szczególnie dużo zmian w mózgu) kończy się często “rozwodnieniem pamięci”, przypominamy sobie pojedyncze sceny i mglisto historię, ale nie sam film.

Question 27

27. Skąd się może brać amnezja dziecięca?

Answer 27

Amnezja dziecięca to całkowite wymazanie z pamięci epizodycznej przeżyć z okresu do dwóch lat. Niemowlęta nie tworzą trwałych wspomnień epizodycznych; może to wynikać z późnego dojrzewania hipokampa do roli związanej z konsolidacją pamięci. Możliwe też, że powoduje to brak możliwości powiązania wspomnień z komentarzem werbalnym, który pomaga je przywołać. Dzieci do 5 roku życia potrafią sobie przypomnieć epizody sprzed pierwszych urodzin, ale starsze dzieci już nie, a więc to powolna reorganizacja połączeń w mózgu wymazuje wczesne wspomnienia.

Question 28

28. Opisz prawdopodobny mechanizm odpowiedzialny za amnezję następczą.

Answer 28

Główną przyczyną amnezji następczej jest uszkodzenie systemu neuromodulacji, a wiec zmniejszenie neuroplastyczności, szczególnie wpływające na sam hipokamp i połączenia hipokamp-kora. W efekcie brak jest możliwości zapamiętania nowych faktów.

Question 29

29. Opisz prawdopodobny mechanizm odpowiedzialny za amnezję wsteczną.

Answer 29

W amnezji wstecznej starsze wspomnienia są lepiej przywoływane niż nowe; nazywa się to gradientem Ribota. W przypadku amnezji wstecznej główną przyczyną jest utrata łączy hipokamp-kora. W efekcie nie można sobie przypomnieć zdarzeń, które nie uległy konsolidacji, a więc starsze wspomnienia, często przywoływane, są lepiej pamiętane niż te niedawne.

Question 30

30. Dlaczego w starszym wieku lepiej pamięta się zdarzenia sprzed lat niż niedawne?

Answer 30

Zdolności pamięciowe zmieniają się z upływem lat. Problemy z krótkotrwałą pamięcią na starość wynikają prawdopodobnie z niedotlenienia hipokampa. Żywe wspomnienia często są całkiem zmienione i nie należy im dowierzać. Konfabulacja to opowiadanie o zmyślonych wydarzeniach tworzących pozory racjonalnych wyjaśnień, zapełniających luki w pamięci.

Question 31

31. Co to jest paramnezja powielająca?

Answer 31

Paramnezja powielająca to stan nieustającego wrażenia, że jest się w innym miejscu lub miejscu zdublowanym. Prawdopodobnie układ pamięci rozpoznawczej odpowiedzialny za ocenę, na ile miejsca, przedmioty czy ludzie są znani, ulega zbyt silnej aktywacji. Normalne działanie innych układów pamięci powoduje konflikt pomiędzy wrażeniem znajomości a przekonaniem, że to niemożliwe.

Question 32

32. Na czym polega deja vu i podobne do niego zaburzenia pamięci?

Answer 32

Deja vu to odczucie, że już to kiedyś widzieliśmy, a jednocześnie przekonanie, że to nie jest możliwe, trwa zwykle kilka sekund. Jeśli taki stan zdarza się często, a jednocześnie pojawia się przekonanie, że na pewno to już przeżywaliśmy, określa się go mianem déja vécu, czyli “już przeżyte”.

Déja vécu to bardziej realistyczna wersja niż samo déja vu, poczucie, że się wie co będzie za chwilę. U niektórych osób z uszkodzeniami mózgu jest to na tyle silne, że nie oglądają wcale TV bo mają wrażenie, że już to widzieli. Czasami rozróżnia się déja visité jako wrażenie znajomości miejsca od ogólnego déja vécu związanego z następstwem zdarzeń.

Déja senti - przypomniałem sobie ale za chwilę się okazuje, że to nieprawda, albo mam wrażenie, że coś przed chwilą zrobiłem, ale to tylko wrażenie.
Jamais vu to wrażenie obcości rzeczy dobrze nam znanych, od drobiazgów, np. pisowni wyrazu, do epizodów, np. pomieszczenia, w którym często przebywaliśmy.

Question 33

33. Na czym polega “pamięć błyskowa” i jakie może być jej mechanizm?

Answer 33

Spontaniczne przebłyski pamięci mogą się pojawiać na skutek traumatycznych przeżyć, w wyniku stresu pourazowego (PTSD). Nie wiemy, czy ludzie cokolwiek przeżywali, czy jest to wynik błędnej atrybucji czasu. To, że po uniknięciu śmierci mają wrażenie, że całe życie im się przed oczami przewinęło, może mieć inne przyczyny. Gwałtowna mobilizacja, skok poziomu adrenaliny, wzrost ciśnienia krwi w mózgu, to wszystko może spowodować, że w tych obszarach mózgu, które rzadko się wzbudzały, pojawi się dostatecznie dużo energii (glukozy i tlenu) by się pobudzić i przywołać dawno zapomniane wspomnienia.

Question 34

34. Jakie mogą być pozytywne strony grzechów pamięci, opisanych przez Schactera?

Answer 34

Siedem grzechów pamięci, związanych z pomijaniem i przekształcaniem zapamiętanej informacji, wg Daniela Schacterama swoje ewolucyjne uzasadnienie.

• Nietrwałość, stopniowe zapominanie - nie wszystko warto pamiętać, dzięki zatarciu się rzadko wspominanych, a więc prawdopodobnie mało istotnych śladów pamięci, umożliwia to szybsze przypominanie ważnych rzeczy i formowanie nowych śladów pamięci.
• Roztargnienie - nie zwracamy uwagi na mniej istotne działania, które nie są zapamiętywane; uwaga jest cennym “zasobem”, jest mało podzielna, a ciągłe pamiętanie szczegółów obciąża zbytnio mózgi, prawdopodobnie wymaga aktywnych procesów działających nieświadomie by o określonej godzinie uaktywnić się tak silnie, by wygrać konkurencję z bieżącymi procesami w mózgu.
• Blokowanie - czasowy brak dostępu do informacji, którą mamy “na końcu języka”, zwykle nie trwa dłużej niż minutę, ale może być długi, częstość blokowania zwiększa się z wiekiem, zapewne z powodu konsolidacji ważnych rzeczy w pamięci, wskazując na rolę dostatecznie bogatego kontekstu w przypominaniu.

Question 35

35. Co to jest syndrom fałszywej pamięci?

Answer 35

Doświadczając wyjątkowo silnych emocji człowiek może zapamiętać pewne rzeczy innymi, niż były w rzeczywistości. Łączy się ono często z konfabulacyjnym uzupełnianiem na bieżąco fałszywego wspomnienia o szczegóły.