15-Afgrond WO II

Question 1

Welke verschillende ontwikkelingen kwamen tesamen in 1939-1945?

Answer 1

• ultranationalisme en revanchisme, gevoed door WO I
• concept van totale oorlog
• streven naar homogene nat staat, uitsluiting etn minderheden
• rassenideologie + antisemitisme
• botsing van twee totalitaire staten, op expansie gericht
• ver ontwikkelde mil-techn middelen om de extreme doelen uit te voeren.

p545

Question 2

Waarom was WO II meer dan WO I een totale oorlog?

Answer 2

• schaal, intensiteit, extreme wreedheid, radicalisering van de strijd
• gericht op complete vernietiging USSR
• onderscheid oorlogs-/thuisfront vervaagd (45 mio burgers komen om = 75% vh totaal).

p546

Question 3

Welke twee verklaringen worden gegeven voor het hoge aantal burgerslachtoffers?

Answer 3

1. grote rol burgerbevolking: mobilisatie van gehele bevolking (fabrieken!), dus doelwit (bv vliegtuigen nodig). Aard van de oorlog veranderd door hoogindustrialisatie (econ/ind prod/infrastructuur belangrijk), dus burgerbevolking zou niet gespaard blijven. Ook: ondergraven moreel vd arbeidende bevolking dmv bombardementen.
2. sterk ideologische karakter vd strijd.

p546

Question 4

De bommenoorlog na 1939 heeft zijn wortels in WO I. Hoe?

Answer 4

De strijd wordt voor belangrijk deel in fabrieken beslist, was les uit WO I, dus totale oorlog in WO II.

p547

Question 5

Bombardementen waren over en weer. Beschrijf

Answer 5

• Dtsl test de Luftwaffe in de Sp Burgeroorlog (Guernica)
• Dtsl zet luchtmacht in tegen Warschau, Rotterdam, Londen, Conventry, Belgrado en Stalingrad (‘dicht besiedelte Stadtteilen’)
• Geallieerde bombardementen op Dtse steden (1,5% stedelijke bevolking komt om).

p548

Question 6

De Britten en Amerikanen hadden 1 belangrijke les uit WO I getrokken. Welke?

Answer 6

Nazi-Dtsl in een zo kort mogelijk tijdsbestek en met zo min mogelijk slachtoffers aan eigen kant verslaan. Bombardementen waren snelste en efficientste weg, vond men.

p548

Question 7

In welk opzicht was Churchill rol cruciaal voor het verloop van de oorlog?

Answer 7

Hij vond dat Dtsl tegen elke prijs bestreden moest worden en verzette zich tegen Br vredesvoorstellen en ieder ander mogelijk compromis met Hitler. ‘Overwinning tot elke prijs’.

p548

Question 8

Welke verklaring, naast de rol van de burgerbevolking, is bepalend geweest voor het hoge aantal burgerslachtoffers in WO II?

Answer 8

Het sterk ideologisch geladen karakter van de strijd, sterker dan in WO I. Nazisme, liberale democratie en communisme in strijd op leven en dood.

Nazisme was extreem-racistisch nationalistisch en was agressief en gewelddadig –> zo bezien was WO II in belangrijke mate een rassenoorlog, uitmondend in genocide (door visie op Polen, Russen en andere Slav volken ‘Untermenschen’).

p549

Question 9

Ging WO II om verovering ter uitbreiding van Dtse gebied en strijd tegen Jodendom?

Answer 9

Nee, strijd was gericht op totale etnische herschikking van Eur (mn oosten).
Joodse vraagstuk dus bezien in breder demografisch en raciaal project (Browning). Nieuwe Orde van Eur dmv raciale hierarchie (niet alleen Joden/Holocaust): totale etnische herschikking en zuivering van C-/O-Eur.

p550

Question 10

Er worden twee groepen onderscheiden die trachten de Holocaust te verklaren. Welke?

Answer 10

1. Intentionalisten: intenties van de betrokkenen en pol en diplomatieke geschiedenis centraal. Hitler speelde centrale rol en er is grote mate van continuiteit tussen zijn ideeen over Joden begin jaren 20 en het praktisch beleid tav Joodse vraagstuk 1e 1/2 jaren 40.
2. Functionalisten/structuralisten: structuren en soc/institutionele geschiedenis. Hitler in polycratisch Derde Rijk niet zo centraal, eigenl zwakke dictator. Holocaust product van improvisatie/oorlogschaos/cumulatieve radicalisering (Mommsen)

==> discussie tussen beide niet alleen theoretisch maar raakt ook aan vraag wie verantwoordelijk gehouden kan worden voor Holocaust.

p551

Question 11

Waarom werden de Poolse joden zo veel harder aangepakt dan de O’rijkse of Dtse?

Answer 11

‘Oosterse’ Joden werden met verachting bekeken.

• Einsatzgruppen van de veiligheidpolitie hadden veel vrijheid
• Ook andere Poolse burgers werden slachtoffer (Polen waren minderwaardig). Mn Poolse elite.
• Sovjettroepen eveneens zeer wreed.

p552

Question 12

Beschrijf de radicalisering in beleid tav Joden tussen 1939-41.

Answer 12

• 1939: Heydrich geeft opdracht Joden in grote steden te concentreren rond spoorknooppunten
• 1939: Himmler geeft opdracht Joden uit bezet westelijk Polen (Warthegau) naar oosten (General-Gouvernement: ‘kolonie’ - reservaat voor Untermensch) te deporteren ==> getto’s, dwangarbeid, erbarmelijke omstandigheden.
  NB: in context ‘herhuisvesting Volksduitsers uit mn Balt staten’ zien; heim ins Reich = Warthegau = nat-soc modelsamenleving.

p553

Question 13

Bestond er in 1940 een samenhangend plan tav het Joodse vraagstuk?

Answer 13

Nee. Ook emigratie was een optie (Eichmann: Palestina, Madagascar).

p553

Question 14

WO II en de oplossing van het Joodse vraagstuk namen een beslissende wending door de aanval op de Sovjet-Unie 1941 (Barbarossa). Waarom?

Answer 14

Hitler: economische, militaire, strategische en ideologische motieven EN vooral:

• vernietiging vh Joodse bolsjewisme en
• verovering Lebensraum.

p553

Question 15

Was de samenhang van de Vernichtungskrieg tegen SU en genocide toevallig?

Answer 15

Nee. Totale oorlog, wreedheid en dehumanisering vd vijand werden werkelijkheid.

• Kommissarbefehl
• intl oorlogsrecht terzijde geschoven
• dodenmarsen Sovjetkrijgsgevangenen
• Einsatzgruppen vermoorden zoveel mogelijk communisten, partizanen en Joden (Gragzdai, Babi-Yar).

p555

Question 16

Wat is het Generalplan Ost?

Answer 16

Een territoriaal plan, met als opzet een algehele raciale herindeling in O-Eur (Joden uit Polen naar N-Siberie na overwinning op Rusl; ongewenste bevolkingsgroepen uit Polen, Balt staten, Wit-Rusl, Oekraine + Russ Joden). Duitse kolonisten zouden hun plek innemen ==> Groot-Duitse rijk.

In dit plan zat niet het massal/systematisch vergassen van Joden. Endloesung en deportaties oorspr gepland voor na de strijd.

Maar: Barbarossa niet succesvol, Generalplan Ost naar achtergrond.

p556

Question 17

In herfst 1941 verandert het beleid tav de Joden: snelle deportatie van Dtse, O’rijkse en Tsj Joden (dus niet wachten tot na Russ veldtocht). Hoe verklaart Kershaw dit besluit?

Answer 17

• 1 mio Wolga-Duitsers werden door Staling gedeporteerd
• Gijzelaars-idee: als VS zich in oorlog zouden mengen, zouden Joden prijs betalen.

p556

Question 18

Hoe kwam de eerste vernietigingsoperatie tot stand?

Answer 18

• 60.000 Dtse Joden naar Lodz gedeporteerd
• Polen minste logistieke problemen
• herfst 1941 eerste massamoorden
• gas efficienter en minder belastend voor beulen
• gebruik kennis van T4-betrokkenen.

p557

Question 19

Waar ging de Wannsee-conferentie (jan 1942) NIET over?

Answer 19

Over het besluit om tot de Holocaust te komen, te spreken. Dat besluit was al genomen ivm uitblijvend succes in Rusl (Joden zouden oorl ontkentend hebben; Sovjetstaat joods). Moord op joden al in volle gang, want Hitler wilde wraak. Op Wannsee werden administratieve en logistieke zaken besproken.

p557

Question 20

Hoe ziet de synthese van het intentionalistische standpunt en het functionalistische standpunt er uit?

Answer 20

• Hitler was van meet af aan geobsedeerd door Joodse vraagstuk
• Vernietiging Joodse bolsjewisme en Lebensraum in O-Eur veroveren centraal
• Jaren 20/30: wel intentie, geen programma (geen systematische vergassing)
• door oorlog en Generalplan Ost radicalisering
• Veldtocht tegen Rusl minder succesvol dan gedacht
• Va herfst 1941 Joden naar vernietigingskampen in General-Gouvernement; experimenten met gas. Begin Endloesung.
• Zonder Hitler waren Joden wel ernstig vervolgd maar waarsch niet systematisch vernietigd (= intentionalistisch standpunt)
• MAAR: Hitler kon rekenen op bereidwilllige medewerking van velen, mede in de hand gewerkt door polycratische, competitieve structuur = grote medeplichtigheid! (Niet alleen Heydrich en Himmler, ook top Wehrmacht, lager partijkader, ambtenaren, politie, artsen, rechters, zakenlieden en vele gewone Dtsers).

Kershaw: ‘working towards the Fuehrer’ - Hitler zette grote lijnen uit, in vage bewoordingen. Onaantastbaar en dictatoriaal, dus wensen werden uitgevoerd. EN grootste mogelijke medewerking van vele loyale medewerkers/onderdanen, die concreet invulden.

Dat Hitler zijn goedkeuring gaf aan de belangrijkste stappen en dat zijn voorspellling 1939 werkelijkheid zou worden is voldoende. Of hij expliciet opdracht heeft gegeven tot Endloesung is niet zo belangrijk.

p561

Question 21

De oorlog tegen de SU was om Triumph ofer Undergang. Waarom?

Answer 21

• Wreedste en meest vernietigende oorlog
• Maximum aan manschappen en materieel ingezet door beide
• Hitler wilde (door WO I) niets van capitulatie weten.
• 1945: Hitler geeft vernietigingsbevel (Nerobevel).

p561

Question 22

Wat is de trieste balans van WO II?

Answer 22

Erfenis van Hitler is ultieme vernietiging (Eur/land/volk). Hij is aanstichter van gruwelijkste oorlog id gesch en ve afschuwelijke volkerenmoord.

Hitler synoniem met ultieme kwaad van de 20eS.

p562

Question 23

Ook elders dan in Dtsl kwamen in Eur nat en etn spanningen tot uitbarsting en liet antisemitisme zich gelden. Mn tijdens WO II was het virulent. Geef voorbeelden.

Answer 23

• Holocaust kon niet uitgevoerd worden zonder medewerking van marionettenregimes en delen vd door Dtsers bezette gebieden.
• Fr: Franse politie hield razzia’s 1941-42 (Vichy-regime). Statut des Juifs 1940.
• Fr, Britse en Poolse regeringen speelden met idee om Joden te evacueren naar Madagascar.
• Zwitserse overheid tav Joodse vluchtelingen en Joods geld laakbaar
• Nld: verhoudingsgewijs zeer hoog percentage Joden gedeporteerd (eff ambtenarenapparaat en politie)
• Roem/Hong/Kroatie/Oekr/Polen/Balt: wreedheden tegen Joden
• Balt: 1941 vrijwel alle Joden uitgeroeid; alliantie met Dtsl
• Oekr: Joden uitgeroeid
• Polen: grootste aantal Joden sterft hier.
• Hong/Kroatie/Roem/Slow: vervolging en moord op Joden

==> jodenvervolging niet excl Duits

p563

Question 24

In welke landen was het lot van de Joden gunstiger?

Answer 24

• Bulgarije
• Denemarken
• Italie (tot 1943)

p563

Question 25

Welk geweld deed zich vanaf 1941-1945 onder het Ustasa-bewind voor in Kroatie, toen het een satellietstaat van nazi-Dtsl was?

Answer 25

• genocide (Joden en zigeuners)
• door fanatiek Kroatisch nationalisme: half mio Serviers (orth) dood. Hing samen met Servisch centralisme na 1918 (oprichting Joegoslavie)

p565

Question 26

Polen wordt als voorbeeld genoemd van etn/reli/nat spanningen die tot uitbarsting kwamen en oude rekeningen vereffend werden. Beschrijf.

Answer 26

Pools-Oekraiens conflict 1939-1944: werd burgeroorlog en etn zuiveringen. Oorlog om O-Galicie 1918/19 tegen W-Oekr Republiek: in overwonnen Wolhynie en Galicie domineerde Poolse minderheid op pol, soc, econ en cult terrein. Door opdeling 1939 tussen n-Dtsl en SU: extreem geweld Wolh en Gal:

• terreur Sovjets
• vanaf 1941 door nazi’s
• weer door Sovjets
• 1943: Oekr Opstandelingen Leger begint etn zuivering tegen Poolse burgers (incl Joodse overlevenden Endloesung)
• vervolgens wraak Polen.

= systematisch gebruik propaganda en nat retoriek
= methoden massamoord en etn zuivering van SU/N-Dtse bezetters geleerd.

p564

Question 27

Maakte WO II een einde aan de etnische problematiek?

Answer 27

Nee. Mede door de nieuwe grenzen vonden er 1944/48 grote volksverhuizingen (20-30 mio mensen verplaatst of verdreven) ==> etn zuiveringen gingen, met instemming westerse machten, gewoon door.

p565

Question 28

Welke bevolkingsgroep werd het zwaarst getroffen door de etnische zuiveringen? Waarom?

Answer 28

Het Duitse volk (12 mio verdreven Duitsers uit M/O-Eur: Silezie, Pommeren, O-Pruisen, Bohemen, Moravie, Joegoslavie, Hong, Roem). Wraakgevoelens. Grote ellende.

Verschillende stadia:

1. herfst 1944: vluchten voor Rode Leger
2. wilde verdrijvingen uit o.m. Tsj-Sl
3. Potsdam: geregelde evacuaties.

p565

Question 29

Welk aspect van het Verdrag van Potsdam is van groot belang?

Answer 29

Dat het Verdrag van Lausanne 1923 navolging vond: bevolkingsuitwisselingen. Etnische zuiveringen gelegitimeerd door democraten (bv Churchill) en communisten.

Polen: Polen in grondgebied SU verplaatst naar westelijk Polen. Duitsers uit westelijk Polen moesten vertrekken. Oekr/W-Rus/Lit op Poolse bodem gedwongen naar SU te vertrekken.
Tsj-Sl: Duitsers massaal gedwongen te vertrekken. Wreedheden. Sudeten-Duitsers (3 mio) verdreven (Roosevelt en Churchill accoord). Hong moeten Z-Slow verlaten.
Hong: Slow moeten Hong verlaten
etc etc: vanaf 1945 > 7mio mensen verdreven en elders ondergebracht. (vnl Polen, Tsj, Slowaken, Oekr en Balten).

p567

p566

Question 30

Beschrijf de etnische homogenisering na 1945.

Answer 30

• kwam door volksverhuizingen in O/M-Eur op gang
• belangrijkste motief: nieuwe naoorlogse regeringen wilden hun samenlevingen beheersen door etn homogeniteit; tegemoet komen aan dominante nationaliteit
• meeste staten na 1945 etnisch homogener: Entmischung van M/O-Eur (Schloegel).
• ‘Duitse vraagstuk’ opgelost: Dtsers woonden nu binnen eigen staatsgrenzen.

p567

Question 31

Welke twee uitzonderingen zijn er op de Entmischung van O-Eur?

Answer 31

• multinationale Sovjetrijk
• Joegoslavische federatie.

Geen toeval dat in J burgeroorl uitbrak en Rusl nog steeds kampt met nat en etn conflicten.

p567

Question 32

Waarom is WO I (de ‘oercatastrofe/seminal catastrophe’) cruciaal voor de verklaring van de zelfdestructie en het geweld in 1914-1945?

Answer 32

• voedingsbodem voor ideologieen (Lenin, Mussolini, Hitler)
• desintegratie grote multinationale rijken (streven naar etn homogene natiestaat, zuiveren van minderheden/vijfde colonne)
• grootste moordpartijen en etn zuiveringen in gebieden met gemengde bevolkingen en oude te vereffenen rekeningen
• volk zonder eigen nationale staat (Joden) betaalden hoogste prijs (itt Grieken en Turken met ‘vaderland’).

p568

Question 33

Beschrijf hoe nationalisme niet alleen een belangrijke oorzaak vna WO II was maar ook door de oorlog werd versterkt.

Answer 33

• enorme kracht om bevolking te mobiliseren (boodschap van regeneratie na 1918; nationalisme in bevolking geintegreerd)
• wakkerde ressentiment aan + cultiveren cultus van eenheid en zuiverheid vd gemeenschap.

p569

Question 34

Welke rol speelde het model van de moderne natiestaat na 1918?

Answer 34

• hoort etnisch homogene bevolking bij (drijfveer om te homogeniseren inherent aan 20eSe staat - Naimark)
• bevolking werd na 1914/18 onderworpen aan toezicht en manipulatie; staat had grotere controle over bevolking daardoor
• staat zorgde voor welvaart en med zorg + creatie nat gemeenschap door pol elite (tegenstanders gediscrimineerd). Deze elites verantwoordelijk voor etn zuiveringen (haat en ressentiment bewust door leiders geactiveerd).

p569

Question 35

Behalve ingewikkelde etnische verhoudingen, welke ideologieen speelden (het meest extreem in Dtsl) een belangrijke rol bij het creeeren van een sfeer van strijd, geweld, uitsluiting en vernietiging?

Answer 35

• soc-darw
• racisme
• antisemitisme

p569

Question 36

Waarom mag het geen toeval genoemd worden dat in de schaduw van WO II opnieuw grootschalige etn zuiveringen plaatsvonden?

Answer 36

Oorlogen geven ahw dekking aan regeringen om etn zuivering uit te voeren (wet buiten werking gesteld; censuur; gewenning aan geweld).

Voorm slachtoffers worden daders: wraakacties. 37 mio M-Europeanen verdreven (1910-50); 23,5 mio daarvan tussen 1938-50.

p570

Question 37

In 1945 lag Europa in puin, in moreel, econ en pol opzicht. Beschrijf.

Answer 37

• Ten onder gegaan in spiraal van geweld
• Europese beschavingsideaal bi en bu Eur afgedaan
• Geloof in blanke superioriteit brokkelt af: na strijd tegen Hitler’s racisme was vanzelfsprekendheid van blanke overheersing verdwenen
• Genocidale tendenties al aanwezig in Eur kolonialisme (eerste genocide door Duitsers op Herero’s en Nama’s ZW-Afr 1904/7: nazi-imperialisme heeft veel ontleend aan Eur precedenten in Azie/Afr/Am).

p571

Question 38

Herstelde heel Eur zich na 1945?

Answer 38

Nee, de helft herstelde zich buitengewoon en wonderbaarlijk snel en sterk (pol/econ/soc en cult); een nieuw begin was mogelijk gemaakt door WO II; waarden van democratie etc werden opnieuw ontdekt.

Andere helft was bevrijd door de Russen en werd onderworpen aan comm dictatuur.

p571