12-Afgrond WO I Flashcards
De auteur stelt zich een aantal vragen:
- hoe is te verklaren dat het welvarende Europa zich vanaf 1914 in de afgrond stortte?
- waarom waren de dertig jaar tussen 1914 en 1945 zo gewelddadig en destructief?
- welke krachten werden losgemaakt en wat heeft dat met ‘het’ nationalisme te maken?
Welke drie factoren staan centraal?
- WO I en zijn erfenissen
- ontbinding grote multinationale rijken na 1918 + etnische problemen dientengevolge
- rassendenken en soc-darw namen hoge vlucht.
p417
Het revanchistische Dtsl in 1918 heeft een zeer grote rol gespeeld in periode 1918-1945 (Interbellum). Maar Dtsl was geen uitzondering, betoogt de auteur, de thema’s waren Europees.
Geef vb’en.
- staat en natie
- kwaliteit van de bevolking en zuivering
- antisemitisme en etnische zuivering
==> auteur kiest voor transnationaal perspectief.
p418
Waarom besteed de auteur relatief veel aandacht aan M/O/ZO-Eur?
Problematiek van nationalisme en etn conflicten spelen grote rol in tijdvak en worden vaak onderbelicht.
- Komt door verval drie grote multinationale imperia: problemen vd etn minderheden zijn voorafschaduwing van extreme geweld in WO II (vb homogeen Turkije 1923)
- Na ineenstorting communistische regimes 1989-1991 blik minder exclusief op W-Eur. Burgeroorlog Joegoslavie (jaren 90), Balkanoorlogen + etn zuiveringen.
p418
Na het neerleggen van de wapens in 1918 was in Europa niks meer hetzelfde. Wat was er anders?
Grootste breuk in Eur geschiedenis sinds Fr Rev:
- einde aan toenemende welvaart en betrekkelijke pol en soc stabiliteit
- ancien regime hield, met einde van Russ, Habs en Ottom imperia
- Kaart Eur fundamenteel anders (3 republieken voor 1914, 18 na 1918
- bolsjewistische revolutie had verstrekkende gevolgen voor Eur
- voedingsbodem voor totalitaire ideologieen zoals bolsjewisme, fascisme en nazisme.
p421
De auteur stelt dat Eur zichzelf in de afgrond stortte. Waarom?
- Was eerste geindustrialiseerde oorlog in Eur
- onbegrensde doelen
- wrede methoden
- veel slachtoffers
- zou verrassingsoorlog zijn
p421
Aan de vooravond van WO I kon niemand bevroeden dat die oorlog zo zou escaleren. Hoe zagen de omstandigheden er toen uit?
- Eur beheerste de wereld, op toppunt macht
- Uitgebreide handelsnetwerken over hele wereld
- Snelle communicatie per telegraaf
- Grote wederzijdse beinvloeding
- Grote stromen migranten/handel/intl leningen
- Staatsbemoeienis met economie vrij minimaal
- Cultureel en wetenschappelijk toonaangevend.
- al een eeuw betrekkelijk vreedzaam; meeste oorlogen buiten Eur
- in pol en soc opzicht betrekkelijk stabiel
- vrij grote mate van tolerantie en openheid tussen volkeren (multinationale steden hadden bv meerdere namen). Immers: legitimiteit oude keizerrijken gebaseerd op trouw aan dynastie, niet obv behoren tot een volk.
p422
De aanloop naar WO I kan (excl de pessimisten als Weber en Sorel) ook anders bekeken worden, in context intl pol verhoudingen. Er zijn twee hoofdproblemen, nl.:
1) complexe pol en etn verhoudingen op de Balkan
2) ingewikkelde positie Dtsl in midden van Eur
Beide (verschillend) gerelateerd aan nationaliteitenvraagstuk.
p423
BALK
Welke drie kwesties hangen hier samen?
1) afbrokkelende Ottom macht
2) toenemende nationalisme vd volken in Habs rijk en Servie
3) strijd tussen O’rijk en Hong/Rusl ivm machtsvacuum Balkan.
p423
Nationale kwestie op de Balkan werd steeds belangrijker. Grkl en Servie werden onafhankelijk, maar Tsj bijv werd dat niet toegestaan, terwijl de roep om pol autonomie sterker werden. Welke belangrijke ontwikkelingen volgden elkaar begin 20eS op?
- 1908: annexatie van Bosnie-Herzegovina 1908 door O’rijk/Hong. Serven waren woedend.
- 1912/3: Eerste Balkanoorlog. Monsterverbond (Grkl, Bulg, Serv, Montenegro = Balkanliga) verdrijven Turken van Eur vasteland
- 1913: Tweede Balkanoorlog. Verdeling Ottom brokstukken. Macedonie verdeeld tussen Grkl en Serv –> Bulg valt aan en verliest. Servie krijgt Kosovo en groot deel Macedonie. Nationalisme en machtshonger Servie liert op (mn B-Herzeg).
Zeer gewelddadig en vooral: etnische zuiveringen en uitruil van bevolkingen. Ene zuivering riep volgende op. Etno-nationalisme.
p425
Sinds de eenwording 1871 was de complexe geopolitieke positie van Dtsl een bedreiging geworden voor vrede en stabiliteit in Eur. Welke aspecten spelen hier allemaal een rol?
- na Bismarck in 2e 1/2 19eS Weltpolitik en Flottenbau van Wilhelm II
- streven naar kol rijk mislukt; aandacht gaat naar Eur continent terug
- nationaliteitenvraagstuk: vele Volksduitsers buiten grenzen 2e Dtse Keizerrijk (buitenparl belangengroepen als Ostmarkenverein, Flotten- en Wehrverein, ADV streefden naar etn en cult homogene Volksgemeinschaft in 1 nat gemeenschap).
HIERDOOR:
1) binnenlands uitsluiting van etn-cult niet-Dtse minderheden (bv Joden en Polen)
2) buitenlands territoriale expansie van Dtsl (Lebensraum); in Mitteleuropa.
Grote invloed op publ opinie.
OOK:
- grote groei leger (wapenwedloop)
- pol en mil elite wenste uitbreiding Dtsl en controle over groot deel O-Eur
- mil top wilde een preventieve oorlog om te voorkomen dat Rusl te sterk zou worden (1916).
p426
Wat was de aanleiding tot WO I?
- O’rijkse troonopvolger wordt in Sarajevo vermoord door Bosn-Serv nationalist (wenste eenheid Zuid-Slavische volken)
- Servie hard door O’rijk aangepakt want vrees verlies machtspositie Balkan. Steun/aanmoediging bondgenoot Dtsl
- Servie werkt niet mee aan ultimatum: oorlogsverklaring O’rijk 28 juli 1914. Servie geniet steun van Rusl ==> bondgenootschappen treden in werking.
- 1 en 3 aug 1914: Dtsl verklaart oorlog aan Rusl en Fr
Derde Balkanoorlog escaleert in WO I.
p426
Het nationalisme was oorzaak en gevolg van WO I. Hoe zit dat?
Voor WO I:
- nationaliteitenvraagstuk Balkan
- angst Habs rijk om macht te verliezen
- Dts streven naar machtiger continentale positie
- verering eigen natie
- diep wantrouwen jegens andere landen
Door WO I:
- ontwikkeling en versterking nat gevoelens en ambities in div landen/volken.
p428
In aug 1914 had men ‘zin’ in de oorlog, het chauvinisme kende geen grenzen. Waar bleek dat uit?
- zeer veel vrijwilligers voor het leger in GrBr en Dtsl
- verheerlijking van de oorlog in vele gedichten
- opvallend: (aanvankelijke) steun van intellectuelen en kunstenaars voor de oorlog
- minder enthousiast: boeren en arbeiders
- sterk religieuze beeldspraak in die dagen: verlossing, wedergeboorte, kruistocht, missie, profeten –> natie als plaatsvervangende religie
- gaf zin aan het bestaan: ‘voor iets sterven ipv thuis aan iets sterven’
- gevoel van eenheid en verbondenheid na de verdeeldheid van voor 1914 (Fr: Union Sacree)
- leger en scholen kweekplaats voor nationalisme en vaderlandsliefde
- ook socialisten (!) bereid de wapens op te nemen. Hoopten ook op tegemoetkomingen van overheid (bv aanpassing Pruisische drieklassenkiesrecht).
p429
Ludendorff, Lloyd George en Clemenceau realiseerden zich dat het thuisfront beslissender was voor het winnen van de oorlog dan het slagveld. Waarom?
- hongersnood door voedselschaarste
- eerste geindustrialiseerde oorlog –> kwaliteit en omvang oorlogsproductie doorslaggevend (dus: fabrieksarbeiders/-arbeidsters)
- vanaf 2e 1/2 1916: totale oorlog (= doorbreken grenzen oorlogs-/thuisfront). Kenmerken:
- mobilisering gehele bevolking en alle materiele middelen ve staat
- radicalisering vd strijd = complete onderwerping/vernietiging (mil/econ/moreel) van tegenstander ipv veroveren provincie oid ==> zeer gewelddadig tav soldaten en burgerbevolking (excessen vnl op Balkan).
p432
Welke vier theoretische criteria heeft de totale oorlog?
- totale mobilisering
- totale controle
- totale oorlogsdoelen
- totale oorlogsmethoden
Ludendorff en Von Hindenburg traden als leiding van het leger (1916) medenogenloos op en waren zeer machtig.
p432noot
