11. Áfengis- og lyfjamisnotkun (17. nóvember)

Question 1

Alkóhólismi á efri árum

Answer 1

• Spáð er vaxandi vanda með kynskóðaskiptum
• 2/3 þeirra sem eru aldraðir og eru alkóhólistar urðu það um 30-40 ára
• 1/3 verða alkóhólistar eftir 60 ára aldur og þá stundum í tengslum við veikindi, starfslok eða andlát maka
• Eldri karlar 4 sinnum líklegri til að verða alkóhólistar
• Stundum afleiðing þess að einstaklingurinn reynir að meðhöndla vanlíðan vegna þunglyndis, kvíða, missis, leiða eða verkja
• Konur eru oft vangreindar
• Eldri konur eru viðkvæmari fyrir heilsufarslegum afleiðingum áfengisneyslu, vegna minni vöðvamassa, minni vatnsmagns í líkamanum og minna af ensími sem brýtur niður alkóhól

Question 2

Hvað þarf helst að athuga með eldra fólk þegar það kemur að alkóhólisma?

Answer 2

• Kemur oft í ljós við missi maka. Stuðningskerfið hrynur þegar kóarinn fellur frá
• Heilabilun hindrar að einstaklingur geti farið í meðferð. Þá þarf að styðja ættingja til að takast á við vandamálið
• Vandi fjölskyldunnar getur verið mikill og getur hjálpað að leita til SÁÁ

Question 3

Aldraðir og áfengi

Answer 3

• Þeir sem drekka mikið heima og flytja svo inn á hjúrkunarheimili geta farið í fráhvörf. Stundum hefur þurft að trappa fólk niður á VOgi fyrir vist á hjúkrunarheimili
• Þeir sem hafa ekki farið í meðferð komast fyrr að, ráðfæra sig við vakthafandi lækni á Vogi ef um bráðatilfelli er að ræða
• Einstaklingurinn sjálfur þarf að vera motiveraður til að hægt sé að hefja meðferð

Question 4

Lyf og alkóhól

Answer 4

• Alkóhól hefur áhrif á verkun um 50% lyfja
• Þetta eru:
• Verkjalyf ma Paracatamol
• Sýklalyf
• Geðlyf
• Þunglyndislyf
• Róandi lyf
• Bólgueyðandi lyf
• Dregur úr verkun: Blóðþynnandi lyfja og flogaveikilyfja

Question 5

Hvaða áhrif getur alkóhól haft á aldraða?

Answer 5

• Þvagleki
• Göngulagstruflanir
• Þunglyndi
• Sjálfsvíg
• Svefntruflanir og svefnleysi
• Heilabilun
• Deliríum

Question 6

Af hverju er oft hærra gildi í blóði aldraðra?

Answer 6

• Minni vöðvamassi
• Minna vatnsmagn í líkamanum
• Skert lifrarstarfsemi
• Skert nýrnastarfsemi

Question 7

Alkóhól fráhvarf

Hvað gerist eftir 6-12 klst eftir að neysla hættir?

Answer 7

• Skjálfti
• Kvíði
• Ógleði
• Svefnleysi
• Hár blóðþrýstingur
• Hraður hjartsláttur

Question 8

Alkóhól fráhvarf

Hvað gerist eftir 10-72 klst eftir að neysla hættir?

Answer 8

• Uppköst
• Mikill sviti
• Ofskynjanir
• Krampar

Question 9

Alkóhól fráhvarf

Hvað getur gerst eftir 24-72 klst eða 10 dögum eftir að neysla hættir?

Answer 9

• Delirium tremens 24-72 klst eða 10 dögum eftir að neysla hættir
• Dánartíðni 15% vegna öndunarbilunar og hjartsláttarstruflunum
• Önnur einkenni eru:
• Rugl
• Ofskynjanir
• Hár hiti
• Hár blóðþrýstingur

Question 10

Misnotkun áfengis getur leitt til…?

Answer 10

• Wernicke - Korsakoff heilkenni

Question 11

Wernicke - Korsakodd heilhenni

Answer 11

• Heilkenninu er skipt í tvo fasa
• Fyrri fasi er Wernicke-heilkennið, sem er brátt ástand og í sumum tilfellum afturkræft. Orsakast af skorti á B1-vítamíninu (tíamín). Getur einnig komið fram vegna vannæringar
• Seinni fasi er Korsakoff-heilkennið. Ef Wernicke er ómeðhöndlað getur það leitt til langvarandi ástands og eru afleiðingar þess yfirleitt varanlegar

Question 12

Einkenni fasa 1 (Wernicke-heilkennið)

Answer 12

• Fyrstu einkenni Wernicke eru tíðir höfuðverkir, óþægindi í maga, pirringur sem og þreyta
• Alvarlegri einkenni Wernicke eru:
• Breyting á hugarástandi: Minnisleysi, ruglástand, framtaksleysi og/eða sinnuleysi gagnvart sjálfum sér og athöfnum daglegs lífs
• Truflun á augnhreyfingu og augnatini (e.nystagmus)
• Óstöðugt göngulag vegna truflana á starfsemi litla heila (cerebellar dysfunction)
• Delerium tremens (tituróráð) og skerðing á meðvitund
• Einstaklingar geta einnig sýnt einkenni áfengisfráhvarfa eins og óróleika, ofskynjanir, rugling og ósjálfráða ofvirkni
• Ómeðhöndlað getur Wernicke leitt til dauða

Question 13

Af hverju kemur Korsakoff-heilkennið

Answer 13

• Korsakoff-heilkenni kemur í kjölfarið á Wernicke heilkenni ef einstaklingur hefur ekki fengið fullnægjandi meðferð með tíamín uppbótarmeðferð

Question 14

Einkenni fasa 2 (Korsakoff-heilkennið)

Answer 14

• Korsakoff getur einkennast af allsherjar minnisleysi og vitsmunaskerðingu

Question 15

Hvenær er vert að ígrunda Wernicke-Korsakoff heilkennið?

Answer 15

• Ef fram kemur breyting á hugarástandi hjá eldri einstaklingum með áfengis- eða fíknisjúkdóm er vert að ígrunda Wernicke-Korsakoff heilkennið