Wrodzone błędy metabolizmu Flashcards
O co chodzi w błędach metabolizmu?
Ograniczenie lub brak aktywności jakiegoś enzymu -> jakaś substancja chemiczna jest w nadmiarze lub jej brakuje (akumulacja substratu i niedobór produktu)
Skąd bierzemy energię?
I-Glukoza we krwi (1. po posiłku, 2.rozkład glikogenu w wątrobie)
II-Zaczynamy rozkładać tłuszcze (-> acetyl-CoA, ciała ketonowe, glukoza)
III - rozkład białek (-> ciała ketonowe, glukoza), a że tu każdy aminokwas ma swój własny szlak i enzymy, to dużo może się zepsuć :<
Po wysiłku fizycznym - typowe zachowanie - picie wody, rzeczy bogate w węglowodany
Kiedy katabolizm jest typowy?
- U noworodków (poród to największy wysiłek w życiu)
- dziecko ma małe rezerwy glukozy więc musi zacząć rozkładać zapasy
- jak ma defekt enzymatyczny to pojawiają się problemy, a największy problem jest z aminokwasami - W przebiegu infekcji (np z gorączką, utratą apetytu, wymiotami) - organizm nastawia się na katabolizm
- W okresach “poszczenia”, niedożywienia, utraty masy ciała
Katabolizm wyzwala objawy choroby metabolicznej…
Badania przesiewowe u noworodków
- bardzo czułe, gorzej swoiste
- służą wykryciu choroby w f. przedklinicznej
- w 3 d.ż. krew z pięty na bibułkę, musi być porządnie nasączona tą krwią
- wyniki najwcześniej pod koniec 1.tyg.ż.
Wykrywane wady metabolizmu w przesiewie noworodków
Aminoacydopatie:
- fenyloketonuria (PKU) - metodą tandemowej spektrometrii mas (ta metoda w sumie może wykryć wszystko co pływa we krwi w nieprawidłowej ilości)
(wyst. 1/7tys porodów w PL, ok.60 przypadków rocznie)
Kwasice organiczne
Zab. metabolizmu tłuszczów (też wykrywane metodą tandemowej spektrometrii mas):
-deficyt MCAD
-deficyt LCHAD
-deficyt VLCAD
te 3 deficyty objawiają się dramatycznie, pierwszy objaw to może być zgon dziecka, dlatego robimy przesiewówkę żeby im pomóc
NIE MA BADAŃ W KIERUNKU ZABURZEŃ WĘGLOWODANÓW
Użyteczne badania laboratoryjne w wrodzonych błędach metabolizmu:
Gazometria
Kw. mlekowy
Glukoza
Amoniak
(ale one nie wykryją chorób lizosomalnych, tylko że to mała grupka)
(wykryją błędy metabolizmu poj. aminokwasów, węglowodanów prostych i tłuszczów)
Badania specjalne z nazwą typu sci-fi <3 w wrodzonych błędach metabolizmu:
Tandemowa spektrometria mas (MS/MS) - do potwierdzania i monitorowania przebiegu choroby metabolicznej; badamy biochemię SUCHEJ KROPLI KRWI
POTĘŻNA METODA, ale problem żeby zrozumieć wynik :-)
GC/MS moczu = badanie chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią masową PRÓBKI MOCZU - wykrywanie metabolitów substancji ulegających przemianie np. w wątrobie a wydalanych w moczu (uzupełnienie tandemowej spektrometrii mas)
Badania aktywności enzymatycznej
Badania DNA - potwierdzają mutację zazwyczaj dwóch mutacji powodujących wystąpienie choroby
Jak mamy podejrzenie o chorobę metaboliczną to jakie dwa badania z działu sci-fi robimy?
Tandemową spektrometrię mas i GC/MS moczu
Co się dzieje z fenyloalaniną w fenyloketonurii?
nie jesteśmy w stanie jej przerobić, zaczyna interferować w działanie neuroprzekaźników w mózgu,
jest deficyt dopaminy (bo ona jest z tyrozyny która powstaje z fenyloalaniny, no a ten szlak jest zahamowany)
->musk sie psuje po miesiącach-latach (demielinizacja istoty białej)
Na czym polega leczenie aminoacylopatii? (np. fenyloketonurii=PKU)
- dieta!! zjeść tylko tyle fenyloalaniny która jest potrzebna na bieżące problemy (ale nie może to być dieta bez fenyloalaniny bo to a.egzogenny)
- > trochę białka naturalnego + syntetyczne bez fenyloalaniny
NIE WOLNO JEŚĆ mleka, jogurt, mięso, ryby, ser, jajko (wysokobiałkowe rzeczy)
może jeść owoce, warzywa, tłuszcze, węglowodany
Pierwsze dni życia dziecka z fenyloketonurią
Rodzi się zdrowe (bo mama załatwia nadmiar fenyloalaniny)
Po urodzeniu dostaje mleko… a tam jest dużo białka…
w 3 dniu życia badanka - wychodzi podwyższona fenyloalanina w surowicy -> na oddział -> dajemy mleko odpowiednie do wieku -> jak znowu wychodzi podwyższona to wiemy że jest hiperfenyloalaninemia i w 99% to klasyczna fenyloketonuria
+oznaczamy w moczu metabolity = tzw. bioptery - bo może być niedobór BH4 (koenzym do metabolizowania fenyloalaniny lub tyrozyny) - jest hydroksylaza fenyloalaninowa, ale ma problem żeby ruszyć bo nie ma tego koenzymu (BH4) - to jest ATYPOWA fenyloketonuria
Dziecko w szpitalu, ma wysoką fenyloalaninę i co dalej?
Wdrożyć dietę niskofenyloalaninową (ale normalnobiałkową i normalnokaloryczną!!!)
Metodą prób i błędów dochodzimy do takiej ilości białka naturalnego z którą dziecko sobie poradzi (np.20%) - tolerancja fenyloalaniny (zależy od mutacji)
Wypisik do domu po ustaleniu diety
Leczenie całożyciowe osoby z fenyloketonurią
Regularne kontrole stężenia fenyloalaniny we krwi, stała dieta fenyloalaninowa
!! cel - stężenie fenyloalaniny we krwi do 12 r.ż. 2-6mg%=mg/l
>12r.ż. 2-10mg/l
(po 12 r.ż. trochę więcej luzu bo musk urus)
Regularne wizyty w poradni
Dieta jest na całe życie….
Problem w leczeniu fenyloketonurii
Niski compliance i pacjenci znikają po 18 r.ż.
Rokowanie w fenyloketonurii
Łagodniejsze postaci - niepełny blok metaboliczny, 30% w PL - rozwój prawidłowy nawet jeżeli są okresy złego prowadzenia diety
Całkowity blok metaboliczny - 70% w PL - tylko porządnie prowadzona dieta gwarantuje normalny rozwój umysłowy
Nowe formy leczenia PKU
- podaż BH4 (b.drogie) - w niepełnym bloku (u tych 30%) normalizuje stężenie fenyloalaniny - nie tylko w atypowej PKU! (w atypowej PKU możemy jeszcze dodać prekursory neuroprzekaźników)
- liaza fenyloalaninowa (b.b.drogi lek) - enzym rozkładający fenyloalaninę, parenteralnie, stos. jak dorośli mają problem z dietą
Zespół matczynej fenyloketonurii
- jak matka ma PKU
- dziecko ma małogłowie(uszk. mózgu) + wadę serca(rzadziej)
- RYGORYSTYCZNA dieta u matki w ciąży, jeszcze przed ciążą (<6mg% fenyloalaniny w surowicy)
Co nas niepokoi u noworodka w kontekście pierwszych objawów wrodzonych błędów metabolicznych?
Dziecko urodziło się donoszone i zdrowe, zaczęło jeść
Nagle (po 1-3 dniach) dziwne objawy - dziecko mało żywotne, słabo ssie, nie da się go dobudzić do karmienia, pojawiają się bezdechy i drgawki
-myślimy o posocznicy, ale też o wrodzonym błędzie metabolizmu!! musimy zacząć leczyć bo w kilka h może już być za późno
Hiperamonemia
można rozpoznać gdy stęż. amoniaku w surowicy >60-80mmol/l (u wcześniaków >120mmol/l)
stężenia amoniaku:
<500 umol/l - postępowanie zachowawcze (wstrzymać podaż białka - nie karmimy, nie dajemy osocza, albumin)
>500 umol/l - rozpocząć dializę lub hemodiafiltrację
>1000 umol/l przez >24h to prawie zawsze dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu
Hiperamonemia - co możemy zrobić?
- wspomaganie niewydolnego cyklu mocznikowego - podajemy argininę
- alternatywny szlak przemiany amoniaku (sprzęganie z benzoesanem lub fenylomaślanem sodu - podajemy to)
- wstrzymanie podaży białka (obniżenie endogennej produkcji amoniaku)
- podaż >100kcal/kg/d (glukoza 20% 20ml/kg m.c.)
-hemodializa/hemodiafiltracja - jeżeli powyższe nie da spadku amoniaku <100umol/l
Jaka dializa do hiperamonemii?
hemodializa, bo otrzewnowa jest za wolna
Jak dziecko po tym ataku hiperamonicznym się obudzi, to co ma robić ze swoim życiem?
Unikać sytuacji wywołujących hiperamonemię (katabolizm - infekcje, szczepienia, głodzenie, urazy)
Obniżanie stężenia amoniaku we krwi
To trochę życie na bombie
Galaktozemia - jakie objawy?
Zdrowy noworodek który robi się żółty
Robi się wiotkie, ma problemy z oddychaniem, duży brzuszek
Zaprzestajemy karmienia mlekiem i po kilku dniach problemy nagle znikają, bo galaktozemia wynika z niemożności metabolizowania galaktozy (składnik laktozy)
Galaktozemia - przypadki mniej dynamiczne - jakie objawy?
- niewyjaśniona żółtaczka
- zaćma (u 10%)
- uszkodzenie mózgu (opóźnienie rozwojowe)
