Choroby uwarunkowane aberracjami chromosomowymi Flashcards
Z. Downa - częstość
1:800 żywo urodzonych
Z. Downa - zapisy kariotypu
- 21-95%: prosta trisomia 21
- 2%: translokacja robertsonowska niezrównoważona (14;21, 13;21, 15;21, 21;21)
- 2%: mozaikowość (46, XX/47, XX+21 )
- 1%: różne aberracje chromosomowe strukturalne (np. duplikacja 21q22)
Kiedy rośnie ryzyko z.Downa?
Wraz z wiekiem matki
Ryzyko powtórzenia z.Downa w tej samej rodzinie:
gdy probant ma prostą trisomię:
1%
Ryzyko powtórzenia z.Downa w tej samej rodzinie:
gdy matka jest nosicielką zrównoważonej translokacji robertsonowskiej 13;21, 14;21, 15;21
10-15%
Ryzyko powtórzenia z.Downa w tej samej rodzinie:
gdy ojciec jest nosicielem zrównoważonej translokacji robertsonowskiej 13;21, 14;21, 15;21
<1%
Ryzyko powtórzenia z.Downa w tej samej rodzinie:
gdy nosicielstwo translokacji 21;21 u matki lub ojca
100%
Rozpoznanie z. Downa
cechy fenotypowe + kariotyp
Cechy dysmorfii twarzy i rąk w z.Downa
- brachycefalia
- płaska potylica
- skośno-górne szpary powiekowe
- hiperteloryzm
- szeroka, płaska nasada nosa
- fałdy nakątne = epicanthus
- protruzja języka
- małe, nisko osadzone małżowiny uszne
- krótkie palce = brachydaktylia
- skrócenie i zagięcie V palca (klino- i kamptodaktylia)
- objaw sandałowy
Cechy ogólne z. Downa
- Uogólniona hipotonia mięśniowa
- Opóźnienie rozwoju psychomotorycznego
- Niepełnosprawność intelektualna
- Nadmierny zakres ruchów w stawach
- Niedobór wzrostu
- Otyłość
- Niedoczynność tarczycy
- Podwyższone ryzyko białaczki
- Wczesne wystąpienie ch. Alzheimera
Wady serca w z. Downa
PDA, VSD, ASD, CAVC (Wspólny kanał przedsionkowo-komorowy)
Wady p.pok w z. Downa
- Niedrożność 12nicy
- ch. Hirschsprunga
- niedrożność przełyku
- przepuklina pępowinowa/pępkowa
- przerostowe zwężenie odźwiernika
Z. Edwardsa - częstość
1: 6000 - 1: 8000
Z. Edwardsa - zapisy kariotypu
- 95%: prosta trisomia 18 pary
- 5%: mozaikowość lub translokacje
Kiedy rośnie ryzyko wyst. z. Edwardsa?
Wraz z wiekiem matki
Ryzyko powtórzenia w rodzinie z. Edwardsa uwarunkowanego prostą trisomią
<1%
Ile przeżywają dzieci z z.Edwardsa?
90-95% umiera przed ukończeniem 1 r.ż., 50% w 1 tyg. życia
Objawy ogólne z. Edwardsa
- wcześniactwo (30%)
- wielowodzie
- pojedyncza tętnica pępowinowa
- małe łożysko
- hipotonia mięśniowa
- marmurkowana skóra
- nadmierne owłosienie (czoło, plecy)
- ograniczenie odwodzenia w stawach biodrowych
Cechy dysmorfii w z.Edwardsa
- wydatna potylica
- wąski wymiar dwuskroniowy
- małogłowie
- krótkie szpary powiekowe
- opadanie powiek
- fałdy nakątne
- rozszczep podniebienia pierwotnego i/lub wtórnego
- małożuchwie
- nisko osadzone, dysplastyczne małżowiny uszne
- zaciśnięte dłonie
- “nakładanie palców” II na III i V na IV
- hipoplazja paznokci
- krótki paluch, mostek
- małe brodawki sutkowe
- stopa kołyskowa
- stopy końsko-szpotawe
- syndaktylia II i III palców
Wady rozwojowe w z.Edwardsa
- WWS: VSD, ASD, PDA
- przepuklina pępowinowa, pachwinowa
- CAKUT: ektopia nerek, nerka podkowiasta, torbielowata, zdwojenie moczowodów, wodonercze
- wady p.pok: nieprawidłowe umiejscowienie odbytu
- uchyłek Meckela
- Narz. płciowe: hipoplazja warg sromowych większych, powiększenie łechtaczki, wnętrostwo
Z. Pataua - częstość
1: 4 tys - 1: 10tys
Z. Pataua - zapisy kariotypu
- 75%: prosta trisomia 13 pary
- 20%: translokacje
- 5%: mozaikowość
Kiedy rośnie ryzyko zespołu Pataua
Wraz z wiekiem matki
Ile przeżywają dzieci z z. Pataua
mediana przeżycia - 7 dni
91% umiera w 1 roku życia
Cechy dysmorfii w z.Pataua
- Nisko osadzone i dysplastyczne małżowiny uszne
- przykurcze zgięciowe palców
- zachodzenie palców
- wydrążone, wąskie paznokcie
- wydatna i wystająca pięta
Wady rozwojowe w z.Pataua
- Wady mózgowia: holoprosencefalia
- wady cewy nerwowej: małogłowie
- oczu: małoocze, rozszczep tęczówki, dysplazja siatkówki
- WWS: VSD, ASD, PDA, dekstropozycja
- przepukliny (pachwinowa, pępowinowa)
- Rozszczep podniebienia pierwotnego i/lub wtórnego
- CAKUT: nerki torbielowate, wodonercze, zdwojenie moczowodu, nerka podkowiasta
- wady płciowe: wnętrostwo, nieprawidłowa moszna, dwurożna macica
- dodatkowe palce
Inne objawy w z.Pataua
- poj. tętnica pępowinowa
- naczyniaki
- poszerzone szwy czaszkowe i ciemiączka
- ubytek skóry na szczycie głowy
Z. Turnera - częstość
1:2500 dziewczynek
Z. Turnera - zapis kariotypu
- 50%: 45,X (monosomia chromosomu X)
- 46,X i(Xq) lub 46,X i(Xp) (izochromosomy X)
- delecje Xp lub Xq
- mozaikowość (45,X/46,XX)
Objawy ogólne z.Turnera
Niskorosłość, znamiona barwnikowe
Dysmorfia w z.Turnera
- hiperteloryzm
- fałdy nakątne
- wąskie podniebienie
- małożuchwie
- nisko schodząca linia owłosienia na karku
- krótka, płetwiasta szyja
- koślawość łokci
Gonady w z.Turnera
dysgenezja jajników (hipoplazja -> brak elementów germinalnych)
hipogonadyzm hipergonadotropowy
Wady rozwojowe w z.Turnera
- WWS: CoAo, stenoza aortalna, dwupłatkowa zast. aorty, PAPVR
- wady nerek: nerka podkowiasta, zdwojenie UKM
- nieprawidłowości ukł. limfatycznego: wrodzony obrzęk stóp i rąk
- Egzostozy goleni
Z. Klinefeltera - częstość
1:500 - 1000 chłopców
Z. Klinefeltera - zapisy kariotypu
- 80%: 47, XXY
- 48, XXXY
- 49,XXXXY
- mozaikowość (46, XY/47,XXY)
Z. Klinefeltera - objawy fenotypowe
- wysocy, długie kończyny
- mało mięśni
- gynoidalna bud. ciała
- ginekomastia
- słabo rozwinięte owłosienie typu męskiego
- małe jądra i prącie
- hipogonadyzm hipergonadotropowy
- azoospermia i niepłodność
zaburzenia fizyczne wykazywane zazwyczaj od okresu pokwitania
Z. DiGeorge’a - etiologia
interstycjalna delecja 22q 11.2, prowadząca do zaburzeń rozwojowych struktur wywodzących się z III i IV kieszonki skrzelowej
Z. DiGeorge’a - diagnostyka molekularna
MLPA
Z. DiGeorge’a - cechy dysmorfii
- krótkie szpary powiekowe
- wydatny nos, kwadratowy kształt nozdrzy
- szeroka i krótka rynienka nosowo-wargowa
- wąska szpara ustna
- cofnięta żuchwa
Z. DiGeorge’a - wady rozwojowe
- WWS: hipoplazja/przerwanie łuku aorty, ToF, VSD
- rozszczep podniebienia wtórnego
- aplazja/hipoplazja przytarczyc -> hipokalcemia
- hipoplazja grasicy
Z. DiGeorge’a - zab. immunologiczne
Niedobór odporności komórkowej
Z. DiGeorge’a - objawy ogólne
- opóźnienie rozwoju psychomotorycznego
- trudności szkolne
- Niepełnosprawność intelektualna
- Niskorosłość
Z. Pradera-Williego - etiologia
- 70%: mikrodelecja 15q11-q13 chromosomu od ojca
- 25%: disomia jednorodzicielska matczyna
- 1-3%: defekty imprintingu
Z. Pradera-Williego - fenotyp w okresie noworodkowo-niemowlęcym:
- znaczna uogólniona hipotonia mięśniowa
- słabe ssanie/połykanie
- trudności w karmieniu
- słaby napęd oddechowy
- opóźnienie rozwoju psychomotorycznego
- wąski wymiar dwuskroniowy
- migdałowate szpary powiekowe
- dysplastyczne małżowiny uszne
- uniesiona górna warga
- małożuchwie
- wnętrostwo
Z. Pradera-Williego - fenotyp w okresie dziecięcym:
- zwiększony apetyt
- otyłość
- niskorosłość
- niepełnosprawność intelektualna
- hipogonadyzm hipogonadotropowy
- małe prącie
- hipoplazja warg sromowych mniejszych i większych
- blond włosy, błękitne oczy, jasna karnacja
- małe dłonie i stopy
Z. Angelmana - etiologia
- 65-75%: mikrodelecja 15q11-q13 chromosomu matczynego
- 11%: mutacja w genie UBE3A i innych
- 3-7%: disomia jednorodzicielska ojcowska
- 3%: zaburzenia imprintingu
- 10-15%: nieznana
Z. Angelmana - cechy fenotypowe
- fenotyp po urodzeniu ok
- uogólniona hipotonia mięśniowa
- opóźnienie rozwoju psychomotorycznego
- niepełnosprawność intelektualna
- zab. rozwój mowy
- padaczka
- ataksja chodu
- małogłowie od 2 r.ż.
- blond włosy, niebieskie oczy
- szeroka szpara ustna
- szeroko rozstawione zęby
- napady śmiechu
Z. Williamsa - etiologia:
mikrodelecja 7q11.23
Z. Williamsa - cechy fenotypowe
- dysmorfia twarzy: pełność tkanek w okolicach okołooczodołowych, krótki nos z zadartym, zaokrąglonym czubkiem, długa rynienka nosowo-wargowa, szerokie usta, pełne wargi, długa wąska twarz, długa szyja)
- nadzastawkowe CoAo
- niepełnosprawność intelektualna
- nadmiernie przyjacielskie usposobienie, gadatliwość, fonofobia
Z. cri du chat
- mikrodelecja 5p15.2-15.3
- opóźnienie rozwoju psychomotorycznego
- niepełnosprawność intelektualna w stopniu znacznym lub głębokim
- małogłowie
- WWS
- dysmorfia
Poliploidie
L. chromosomów to wielokrotność liczby haploidalnej
Noworodki umierają w pierwszych h życia
Aneuploide
Monosomie - autosomalne są letalne
Trisomie
Których chromosomów dotyczą translokacje robertsonowskie?
akrocentrycznych:
dużych - 13, 14, 15
małych - 21, 22
Translokacje robertsonowskie - dlaczego nie ma objawów u nosiciela?
Bo utrata krótkich ramion chromosomów akrocentrycznych - one nie zawierają genów struktury
Najczęstsze fuzje centryczne chromosomów (translokacja robertsonowska)
między 13 i 14 parą
między 14 i 21 parą - nosicielstwo - zwiększone ryzyko z. Downa u potomstwa (kobiety nosicielki - 10-15%, mężczyźni <1%)
Translokacja roberstonowska dwóch chromosomów 21 pary
Nosiciel ma potomstwo albo monosomiczne albo trisomiczne - całe żywe potomstwo ma Downa
Czym wykrywamy mikrodelecje?
są <4Mpz -> FISH, MLPA, aCGH
