Poradnictwo genetyczne Flashcards
Ustalenie diagnozy fenotypowej
Badanie fizykalne i dodatkowe probanta i spokrewnionych wykazujących podobne objawy
Ustalenie diagnozy genotypowej
Po kolei:
- rodowód (określenie prawdopodobnego modelu dziedziczenia)
- testy diagnostyczne (u probanta i ew. innych członków rodziny)
Jakie mamy testy cytogenetyczne?
- konwencjonalny kariotyp
- FISH
- aCGH (porównawcza hybrydyzacja genomowa do mikromacierzy)
- mikromacierze cytogenetyczne
- MLPA
Co wykrywamy testami cytogenetycznymi (kariotyp, FISH, aCGH, mikromacierze, MLPA)
Aberracje chromosomowe:
- liczbowe
- strukturalne:
- duże zmiany strukturalne
- mikrodelecje
- mikroduplikacje
choroby nowotworowe związane z chromosomowymi aberracjami
Jakie mamy testy molekularne?
- PCR
- MLPA
- sekwencjonowanie
- RFLP (polimorfizm długości fragmentów restrykcyjnych)
Co wykrywamy testami molekularnymi (PCR, MLPA, sekwencjonowanie, RFLP)
Choroby uwarunkowane mutacjami pojedynczych genów
Z. genów sąsiadujących
Co wykrywamy bad. biochemicznymi?
Wrodzone błędy metabolizmu
Co wykrywamy bad. obrazowymi?
Różne zespoły genetyczne
Izolowane wady rozwojowe
Różne zespoły, asocjacje, sekwencje wad wrodzonych
Co wykrywamy bad. patomorfologicznymi tkanek z wycinka/biopsji?
Jednostki zwz. z patologią:
- skóry
- mięśni
- p. pok
- gruczołów dokrewnych
Ch. nowotworowe
Ile % wspólnych genów posiadają kuzynowie I stopnia?
12,5% (1/8) z definicji
“efekt założyciela”
Przekazanie mutacji recesywnej przez wspólnego przodka
-np. z.Nijmegen (AR, mut. NSB1)
Wskazania do przedkoncepcyjnego poradnictwa genetycznego (8):
• nawracające poronienia/urodzenia martwego noworodka
• jedno z rodziców z:
-niepełnosprawnością intelektualną
-wadą rozwojową
-ch. dziedziczną
• urodzenie z poprzedniej ciąży dziecka z:
-niepełnosprawością intelektualną
-wadą/wadami wrodzonymi
-ch. dziedziczną
• (+) wyw. rodzinny odnośnie choroby dziedzicznej
• potencjalna ekspozycja matki na uznane teratogeny środowiskowe, w tym leki podawane matce
• pokrewieństwo rodziców
• niepłodność rodziców - stosowanie wspomaganych technik rozrodu
• wskazania uzasadnione zwiększonym ryzykiem choroby dziedzicznej w określonej grupie etnicznej
Poradnictwo przedimplantacyjne - u kogo?
Pary poddające się zabiegowi wspomagania rozrodu (IVF - in vitro, ICSI - docytoplazmatyczne wstrzykiwanie plemników)
Rodowód w AD:
- Cecha (choroba) ujawnia się już u heterozygot (Aa)
- Stan homozygotyczności (AA) dla patologicznego genu spotyka się rzadko, gdyż jest letalny
- Cecha (choroba) występuje z jednakową częstością u obu płci
- „Pionowe” przekazywanie cechy (choroby) z pokolenia na pokolenie
- chorobę przekazują potomstwu osoby chore, nie ma nosicielstwa (Ryzyko przekazania cechy potomstwu przez chorą osobę wynosi 50%)
Ocena ryzyka choroby AD:
Jeżeli oboje rodzice są heterozygotami (Aa):
• 25% potomstwa będzie chorymi homozygotami (AA),
• 50% potomstwa będzie chorymi heterozygotami (Aa),
• 25% potomstwa będzie zdrowymi homozygotami (aa)
Ze związku heterozygoty (Aa) z osobą zdrową (aa):
• 50% potomstwa (Aa) jest obarczona cechą (chorobą),
• 50% - to osoby zdrowe (aa)
A- allel patologiczny
Rodowód w AR:
• Cecha (choroba) ujawnia się tylko u homozygot recesywnych (aa).
• Cecha (choroba) występuje z jednakową częstością u obu płci.
• Choroby o tym typie dziedziczenia występują głównie u rodzeństwa (poziome przekazywanie cechy).
• Częstość chorób dziedziczonych autosomalnie recesywnie jest zwiększona w małżeństwach
spokrewnionych.
Ryzyko wystąpienia choroby AR:
Ze związku dwóch heterozygot (Aa):
•25% (1/4) potomstwa będzie zdrowe (AA),
•50% (1/2) będzie nosicielami choroby (Aa),
•25% (1/4)będzie chore (aa)
Ryzyko nosicielstwa AR:
Ze związku dwóch heterozygot (Aa):
1/2 nosiciele (Aa) + 1/4 chora (aa) -> ryzyko 2/3
(czyli rodzeństwo chorego probanta ma 2/3 ryzyka że jest nosicielem)
Każdy kolejny stopień pokrewieństwa zmniejsza ryzyko nosicielstwa o połowę
Rodowód w XLD
•Choroba ujawnia się już u heterozygot, zarówno kobiet jak i mężczyzn
• U kobiet obserwuje się różnorodność ekspresji (inaktywacja jednego z chromosomów X)
• Niewielka grupa chorób o takim sposobie dziedziczenia,
•Wśród nich są choroby letalne dla płci męskiej - w tym przypadku zarodki męskie z
patologicznym genem ulegają obumarciu i w rodowodzie obserwujemy wówczas liczne
poronienia samoistne
• Chore kobiety o genotypie heterozygoty
przekazują cechę 50% swojego potomstwa,
niezależnie od płci
• Chory mężczyzna ma wyłącznie chore córki i
wyłącznie zdrowych synów
Populacyjna częstość choroby u K jest 2x większa od częstości u M
Rodowód w XLR
- chorują niemal wyłącznie hemizygotyczni mężczyźni (kobiety mogą gdy dojdzie do niefortunnej lyonizacji i inaktywuje się większość prawidłowych ch.X)
- choroba zazwyczaj jest dziedziczona przez chorych synów od swoich matek nosicielek
- Chory mężczyzna nigdy nie przekazuje choroby (cechy) swoim synom. Wszystkie córki chorego mężczyzny są nosicielkami genu.
• Istnieje 50% prawdopodobieństwa, że
heterozygotyczne kobiety przekażą zmutowany
gen zarówno synom, jak i córkom. (czyli połowa synów będzie chora i połowa córek będzie nosicielkami)
Dziedziczenie mendlowskie to:
AD, AR, XLD, XLR
Choroby AR - przykłady (3):
fenyloketonuria
mukowiscydoza
galaktozemia
Choroby AD - przykłady (5)
z. Marfana achondroplazja z. Aperta Retinoblastoma Hipercholesterolemia rodzinna
Choroby XLR - przykłady (4):
Hemofilia A i B
Dystrofia mięśniowa Duchenne’a
Moczówka prosta nerkowa
Dysplazja ektodermalna
