Week 4 | De sociaalwetenschappelijke hoofdkleur van de rechtsstaat

Question 1

Wat is de rechtsstaat in sociaal wetenschappelijk perspectief?

Answer 1

Normatieve institutionele orde

Question 2

Wat is de normatieve institutionele orde?

Answer 2

Een uitdrukking van sociale conventies of een patroon in het collectieve gedrag in een samenleving
- die patronen kunnen worden geformaliseerd door ze vast te leggen in regels of normen (codificerend recht)
- sociologisch perspectief: de rechtsstaat bestaat dus niet enkel uit geformaliseerde regels en normen, maar ook uit een maatschappelijke institutionele orde

Question 3

Hoe krijgt de normatieve institutionele orde vorm in de samenleving?

Answer 3

de rechtsstaat moet de normatieve institutionele orde in de samenleving zijn en op die manier een patroon vormen waarnaar het maatschappelijk verkeer verloopt

Question 4

Hoe vat MacCormik de sociologische hoofdkleur van de rechtsstaat samen?

Answer 4

• de rechtsstaat moet niet alleen op papier bestaan, maar ook in sociale conventies
• hoe een samenleving in het maatschappelijk verkeer ‘behoort’ te verlopen

Question 5

Wie is Émile Durkheim?

Answer 5

grondlegger van de sociologie

Question 6

Om welke 3 dingen staat Émile Durkheim bekend?

Answer 6

• Verklaringssociologie: het verklaren van maatschappelijke processen a.d.h.v. objectieve factoren.
• zelfmoord: 3 soorten: egoïstische, altruïstische en anomische suïcide
• organische solidariteit: patroon van solidariteit is door de jaren heen veranderd. Van hechte binding in kleine gemeenschappen naar een systeem van arbeidsdeling

Question 7

Waar staat Max Weber bekend om?

Answer 7

interpretatieve traditie: observeren en vervolgens de betekenis van het gedrag duiden.
- dus niet enkel adhv objectieve factoren (zoals Durkheim doet = tegenstelling)
- maken van kruisteken voor het eten -> niet alleen objectief maar ook religieuze betekenis
–> dit noemt weber ideaaltypen

Question 8

Wat zijn voorbeelden van instituties?

Answer 8

politie, belastingdienst

Question 9

Door welke 2 dingen wordt institutioneel gedrag gekenmerkt?

Answer 9

1. Logic of appropriateness: acties worden gedreven door wat als gepast wordt beschouwd in bepaalde situaties.
2. Logic of consequences: richt zich op verwachtingen rondom gedrag (bv. anderen helpen)

Question 10

Scott (2014) geeft aan dat instituties op 3 manieren invloed uitoefenen op gedrag. Welke 3 manieren zijn dit?

Answer 10

1. Regulatief: gericht op beslissingen
2. Normatief: gebaseerd op een geschreven of ongeschreven gedragsregel
3. Cognitief: gebaseerd op intelligentie, concentratie, taal etc.

Question 11

Hoe ontstaat een normatieve institutionele orde?

Answer 11

wisselwerking tussen individuen, groepen en de samenleving in het geheel: in deze wisselwerking bestaat een patroon over wat hoort en wat dus de institutionele orde is
- individuen verwachten op een gelijkwaardige en voorspelbare manier behandeld te worden door de overheid en instituties

Question 12

Welke (kern)waarden zien we terug in ons gedrag indien de rechtsstaat als normatieve institutionele orde fungeert/wat is dan het patroon van ons handelen?

Answer 12

• algemeenheid: regels gelden voor iedereen op dezelfde manier
• gelijkheid: regels worden op gelijke wijze toegepast
• autonomie: toepassing van de regel is onafhankelijk van de persoon

De rechtsstaat is de normatieve institutionele orde in moderne samenlevingen

Question 13

Wat zijn 3 verklaringen van andere theorieën hoe de rechtsstaat ‘werkt’ als normatieve institutionele orde?

Answer 13

• macroverklaringen
• mesoverklaringen
• microverklaringen

Question 14

Wat houdt de macroverklaring in?

Answer 14

de rechtsstaat als normatieve institutionele orde op hoog abstractieniveau
- kijkend naar de samenleving als geheel
- kijkend naar groepen binnen de samenleving

Question 15

Waar staat Giddens in de macroverklaring bekend om?

Answer 15

Structuratietheorie - duality of structures
- de rechtsstaat als normatieve institutionele orde komt terug in het handelen van rationele individuen (knowledgable agents)
- duale structuur: rationele individuen construeren met hun gedrag de rechtsstaat als NIO, die vervolgens als replicateur het gedrag structureert, welk gedrag vervolgens weer de rechtsstaat als NIO bijstuurt/bevestigd

Question 16

Waar staat Luhmann in de macroverklaring bekend om?

Answer 16

systeembenadering
- de rechtsstaat bestaat als NIO door de communicatie tussen het recht als systeem en de maatschappij als systeem
- de rechtsstaat als NIO is een sociaal systeem dat dmv communicatie tussen systemen wordt gecreëerd

Question 17

Waar staat Etzioni in de macroverklaring bekend om?

Answer 17

individu als vertrekpunt; individueel gedrag staat niet los van de gemeenschap
I & We paradigma: gedrag van individu wordt deels gestuurd door hetgeen rationeel is, en deels gestuurd van wat de gemeenschap van ons vraagt (NIO)

Question 18

Hoe komt de NIO tot stand volgens Etzioni?

Answer 18

door waardencommunicatie / waardenoverdracht. de waardengemeenschap stuurt dus ook deels het individu.
- waarden worden geuit in gedrag van individuen + in collectieve structuren van de gemeenschap

Question 19

Wat zijn de 4 soorten culturen hoe bepaalde mensen kijken naar de overheid?

Answer 19

1. Fatalisten: zij geloven dat zij weinig controle hebben over hun situatie en berusten zich in wat het lot hun toebedeeld
2. Hierarchisten: zij zien een samenleving met goed gedefinieerde rollen. Ze hechten waarde aan een duidelijk systeem van regels
3. Individualisten: zij beschouwen hun keuzes als onbelemmerd door de samenleving en zij hebben weinig hechte banden met anderen
4. Egalitaristen: zij ervaren een hoge groepsbinding

Question 20

Wat volgt uit de verplichte literatuur van het artikel ‘Tamanaha (2011), The primacy of society and the failures of law and development of International Law Journal’

Answer 20

Centrale boodschap van Tamanaha: het simpelweg overbrengen van Westerse juridische modellen naar ontwikkelingslanden is gedoemd te mislukken

Question 21

Wat volgt uit de verplichte literatuur van het artikel ‘D.L. Chen & A. Philippe (2023). Clash of norms judicial lenlency on defendant birth Journal of Economic Behavior & Organization’

Answer 21

Conclusie: rechters neigen op de verjaardagen van verdachten naar een mildere strafoplegging, zoals kortere straffen