Uređivanje šuma 40 pitanja što ponavlja

Question 1

1. Raspolaganje šumama?

Answer 1

1. U Zakonima o šumama u FBiH i RS, istaknute su jasne obaveze vlasnika šuma, da šumama gazduju u skladu sa principima: trajnosti, polifunkcionalnosti i ekonomičnosti, što, zapravo, znači, da su vlasnici šuma i šumskog zemljišta, u ostvarivanju svojih vlasničkih prava obavezni da šume obnavljaju i koriste tako da se ne dovede u pitanje nihovo optimalno i trajno funkcionisanje kao ekosistema.
   To znači
   a) Da ne smiju degradirati šume i šumsko zemljište,
   b) Da stalno unapređuju stanje šuma,
   c) Da obezbjeđuju sprovođenje zaštite šuma,
   d) Da štite šumska zemljišta od dalje degradacije i erozije pošumljavanjem nepodmlađenih sječina, požarišta, neobraslih šumskih zemljišta kao i poljoprivrednog zemljišta koje se ne koristi za poljoprivredne namjene,
   e) Da štite, održavaju i ako je moguće unapređuju biološku raznolikost šuma, podržavaju autohtonost i korišćenje vrsta drveća lokalnih provenijencija pri obnavljanju šuma, ostavljaju mrtvo drvo u količinama neophodnim za očuvanje biodiverziteta ostalih vrsta flore i faune, a koje ne ugrožava zdravlje i stabilnost šuma i okolnih ekosistema, štite rijetke i zaštićene vrste flore i faune u šumama,
   f) Da infrastrukturu u šumama projektuju i grade na način koji je najmanje štetan za šumsko stanište vodeći brigu o posebnim geološkim, vegetacionim, hidrološkim i drugim vrijednostima, a posebno o vrijednim dijelovima ekosistema utvrđenim posebnim propisima i
   g) Da ne čine štetu drugim vasnicima šuma i šumskog i drugog zemljišta. Navedeni principi (trajnosti, polifunkcionalnosti i ekonomičnosti) postavljaju vlasnicima šuma određene zahtjeve i ograničenja u raspolaganju i postupanju sa šumama.
   To ekonomski nužno i zakonom ograničeno pravo vlasnika šuma u raspolaganju i postupanju sa šumama, objektivno, ne dopušta da posluju isključivo na ekonomskim principima, koji važe za preduzeća drugih oblasti i grana.

Question 2

2. Produkcioni period maksimalnog prinosa (Apsolutna Zrelost)?

Answer 2

2. Definisan je onom starošću sastojine pri kojoj se javlja kulminacija njenog prosječnog dobnog zapreminskog prirasta, uključivši i proredni materijal.
   Dužina ovog perioda zavisi od vrste drveća, od stanišnih uslova i načina proređivanja, a varira u relativno širokom rasponu.On nam je, zapravo, poznat za slučajeve za koje su izrađene prinosne tablice, na osnovu kojih se može lako odrediti.
   Produkcioni periodi maksimalnog prinosa su duži što su stanišni uslovi lošiji i što su prorede blaže i za bukove sastojine svih bonitetnih razreda oni su duži od 140 godina, bilo da se primjenjuju umjerene bilo jake niske prorede.
   Produkcioni period maksimalnog prinosa nam danas služi jedno od uporišta prilikom izbora planskog produkcionog perioda.
   Praktična koririst tog uporišta ogleda se u tome što znamo da će prinos biti veći po količini što je manja razlika između odabranog produkcionog perioda i produkcionog perioda maksimalnog prinosa.

Question 3

3. Sistem gazdovanja oplodnim sječama na velikim površinama?

Answer 3

3. Sistem gazdovanja oplodnim sječama na velikim površinama je najstariji sistem gazdovanja uopšte.
   U svom izvornom obliku potpuno je tipičan za doba animalne tehnologije privlačenja drveta. Razvijen je u bukovim šumama, tj. pri vrsti koja u mladosti dobro podnosi zasjenu. Suština primjene sistema gazdovanja oplodnim sječama na velikim površinama sastoji se u tome da se matična sastojina postepeno, u višegodišnjem (podmladnom) razdoblju ukloni i zamijeni novom, mladom sastojinom.

Question 4

4. Princip kontinuiteta produkcije?

Answer 4

4. Šumska produkcija (proizvodnja) drvne mase treba da je maksimalna po količini i kvalitetu jer je to opšti cilj svake privredne (proizvodne) djelatnosti, pa prema tome i šumske. Trajno proizvoditi što više i što kvalitetnijih (tj što vrednijih) sortimenata, potrebnih društvu i privredi (tržištu) predstavlja glavni savremeni zadatak šumarstva kao privredne grane. Samo trajno maksimalna proizvodnja, usklađena sa proizvodnim mogućnostima staništa biće u stanju da znatnim dijelom podmiri današnje i buduće potrebe koje se povećavaju sa opštim napretkom društva i privrede.
   Drugim riječima, potreban je stalan i sistematski rad koji se provodi radi ostvarenja trajno što većeg prirasta. U konačnoj liniji, to znači stalan i sistematski rad radi ostvarenja trajno što većeg prinosa, jer ovaj zavisi od toga kakav je bio prirast u toku produkcionog perioda.
   Šumama se gazduje u smislu principa kontinuiteta produkcije ako se stalno, iz perioda u period, poduzimaju, odnosno provode sve potrebne biotehničke mjere radi:
   a) Ostvarenja trajno što većeg prirasta i trajno što većeg prinosa šuma,
   b) Usklađivanja strukture prinosa sa sagledanim potrebama društva (šireg tržišta) kako s obzirom na vrste drveća tako i s obzirom i na njegovu debljinbsku strukturu i
   c) Očuvanja i jačanje ostalih trajnih opštekorisnih funkcija, odnosno učinaka šuma.

Question 5

5. Biolleyeva racionalna zaliha + 34. Biolleyeva racionalna zaliha?

Answer 5

5. Biolley, kao protagonist kontrolnog metoda uređivanja šuma stoji na stanovištu da se ne može teoretskim putem utvrditi ona veličina i struktura zalihe preborne sastojine pri kojoj bi se trajno ostvarivao najvrijedniji zapreminski prirast.
   Po njemu jedino praksa koja prati promjene prirasta sastojine kao posljedicu promjena njenog sastava, u stanju je da postepeno formira takav sastav i da ga održi.
   Međutim iako odbija pojam normalnog stanja za preborne šume, Biolley ne može izbjeći razmatranje kakva treba da bude struktura i veličina zalihe preborne sastojine, za koju (zalihu) uvodi pojam “racionalna”.
   Biolley u vrijednosti zalihe gleda uloženi kapital u prizvodnji.
   Prilikom razmatranja kakva traba da bude zaliha preborne sastojine ide za tim da proizvodnja bude što rentabilnija. Proizvodnja će biti rentabilnija što je, između ostalog, procent prirasta veći. Procent prirasta je u toliko veći: ukoliko je zaliha upotijebljena za proizvodnju određene veličine prirasta manja. Zato Biolley nastoji da odredi onu minimalnu zalihu preborne sastojine po hektaru, uz koju će se dobijati jošuvijek zadovoljavajući prirast po količini i kvalitetu. Tu zalihu naziva “racionalna”.
   On je na osnovu stečenih iskustava u tom pogledu, u jelovim šumama
   kantona Neuchatel, došao do zaključka da su za jelove preborne sastojine najpovoljnije zalihe od 200 do 300 m3/ha ( uz taksacioni prag od 18 cm).
   On je okarakterisao zalihe:
   a) Veće od 400 m3/ha kao vrlo visoke,
   b) Od 300 do 400 m3/ha kao visoke,
   c) Od 200 do 300 m3/ha kao srednje,
   d) Od 100 do 200 m3/ha kao niske
   e) I ispod 100 m/ha kao vrlo niske.
   Istraživanja u Bosni su pokazala da su osnove na kojima je Biolley temeljio svoje preporuke realne. Naime, poznato je iz nauke o prirastu i prinosu šuma da je tekući zapreminski prirast sastojine to veći što je udio tanjih stabala veći, a što je udio tih stabala veći to je manja zaliha sastojine. Zagovaranje manjih zaliha sastojine ima smisla ukoliko
   zanemarimo pitanje strukture prinosa.

Question 6

6. Vrste uređajnih planova + 24. Uređajni planovi?

Answer 6

6. U okviru uređivanja šuma izrađuje se više različitih planskih dokumenata, oni se razlikuju prema obuhvatu teritorijalnih jedinica šuma, ročnosti (dužini trajanja), detaljnosti i obaveznosti za provođenje. Ovi planovi su hijerarhijski vezani, odnosno planovi za niže uređajne jedinice (područja šuma) se izvode (razrađuju) na osnovu planova za šire uređajne jedinice, naravno, ako se uža jedinica nalazi unutar šire. Kao što je više puta naglašeno, osnovni zadatak uređivanja šuma sastoji se u regulisanju gazdovanja šumama na principu progresivne i dinamične trajnosti svih funkcija šuma (na principu kontinuiteta gazdovanja, polifunkcionalnosti i ekonomičnosti). Instrument kojim se to reguliše je šumskogospodarska osnova.
   U šumskogospodarskoj osnovi se, za jedno šumskogospodarsko područje, detaljno razrađuju smjernice usvojenih planova za razvoj šumarstva na državnom nivou, kao i planova širih asocijacija (entiteta ili kantona). Odredbe šumskogospodarske osnove su obavezujuće za provođenje.
   S tim u vezi, potrebno je istaći dvije značajne činjenice:
   I – da se ne može izraditi realna šumskogospodarska osnova bez prethodno realno zasnovane tj; materijalno obezbijeđene i usvojene šumarske politike, odnosno bez opštih smjernica u pogledu razvoja šumarstva koje proističu iz usvojene šumarske politike.
   II – Ne mogu se istim taksacionim snimanjima dobiti potrebni podaci:

a) Za zasnivanje šumarske politike širih društveno-političkih zajednica, npr. države i širih njenih regiona ,
b) Za planiranje prilikom izrade šumskogospodarske osnove,
c) Za izradu planova za najniže uređajne jedinice kao što su odjeljenja i odsjeci (sastojine), Iz ovih konstatacija jasno proizilazi da se problemi uređivanja šuma, odnosno gazdovanja šumama ne mogu rješavati jednom vrstom uređajnih elaborata, kao što je šumskogospodarska osnova, nego da se u tu svrhu mora izrađivati više njih.
U okviru uređivanja šuma izrađuje se više vrsta elaborata:
a) Operati koji služe kao baza za zasnivanje šumarske politike, odnosno za razradu perspektivnih planova za razvoj šumarstva širih društvenopolitičkih zajednica - dugoročnih smjernica za gazdovanje šumama;
b) Operati kojima se rješavaju uređajni problemi na nivou šumskogospodarskih područja. To je šumskogospodarska osnova;
c) Operati koji imaju karakter godišnjih planova gazdovanja šumskogospodarskim područjem;
d) I realizacijski projekati, kojima se rješavaju uređajni problemi šumskih odjeljenja i odsjeka.
Samo po sebi se podrazumijeva da rješenja prvih i drugih operata moraju počivati na principu kontinuiteta gazdovanja šumama.

Question 7

7. Šire proizvodno ekološke klasifikacione jedinice + 28. Šire ekološko-proizvodne klasifikacione jedinice?

Answer 7

7. Obzirom da su u šumama BiH, u velikoj mjeri očuvane njihove prirodne karakteristike, kao osnov
   za razvrstavanje šuma na šire klasifikacione jedinice koristimo izdvojene i opisane regionalne
   vegetacijske zajednice šuma, s tim da se vrši dodatna diferencijacija na visoke i izdanačke šume
   (Matić, 1977).
   Uobičajeno, za šire
   ekološko proizvodne klasifikacione jedinice, do sada smo koristili sljedeće nazive:
   VISOKE
   a) Visoke brdske (montane ) šume bukve,
   b) Subalpske visoke šume bukve,
   c) Mješovite šume bukve, jele i smrče, i šume prelaznog stadija (u sukcesiji ka
   šumama bukve, jele i smrče),
   d) Trajne borove šume,
   e) Hrastove šume (uglavnom kinjaka i lužnjaka),
   f) Termofilne hrastove šume,
   g) Poplavne i priobalne visoke šume,
   h) Ostale visoke šume,
   IZDANAČKE
   a) Brdske izdanačke šume bukve,
   b) termofilne hrastove izdanačke šume,
   c) Izdanačke hrastove šume (uglavnom kinjaka i lužnjaka),
   d) Poplavne i priobalne izdanačke šume,
   e) Ostale izdanačke šume,
   VJEŠTAČKI PODIGNUTI:
   a) Zasadi četinara (u određenom vegetacijskom pojasu).
   b) Zasadi lišćara (u određenom vegetacijskom pojasu).
   Prilikom formiranja ovih jedinica imale su se u vidu prvenstveno šume proizvodnog karaktera, ali
   ista klasifikacija se primjenjuje i za šume veoma loših privrednih uslova, zaštitnih šuma, kao i goleti
   u arealu šuma s tim da se one razvrstavaju prema šumama čijom su devastacijom nastale.
   Ekološko proizvodna klasifikacija prosjeka, stalnih čistina i goleti iznad gornje granice šume se ne
   vrši, jer je bespredmetna.

Question 8

8. Uzorci za utvrđivanje nekih taksacionih elemenata sastojina visokih šuma?

Answer 8

8. Da bi se što više smanjio obim terenskih radova a time i troškova koji ih prate trebaju, pri primjeni istog broja primjernih ploha za utvrđivanje više različitih taksacionih elemenata sa zadovoljavajućom tačnošću, biti manje površine ploha (time i broj uzoraka u cjelini) ako je varijabilitet taksacionog elementa manji.
   Ovo je iz razloga što su po pravilu tanja stabla brojnija i homogenije raspoređena po površini sastojine čime je manje variranje njihove zapremine po pojedinim dijelovima sastojine. Time dolazimo do forme kompleksnog uzorka za sve taksacione elemente u formi koncentričnih krugova (više ploha različitog radijusa za različite taksacione elemente, sa centrom na istom mjestu).
   Pošto ne mijenjamo broj ploha, to znači da pojedinačne primjerne plohe moraju biti veće površine.
   Na osnovu izvršenih analiza prilikom izrade metodike inventure šuma velikih teritorijalnih jedinica, Matić je došao do zaključka da bi, za procjenu broja biljaka i stabalaca podmladka odgovarali sljedeći radijusi kružnih ploha:
   Podmladak visina (debljine)
   0,-0,5m radijus kruga 0,70m,
   0,5-1,30m radijus kruga 0,90m
   0-5cm prs. vis. radijus kruga 1,20m
   Za procjenu zalihe, obima sječa sa stanovišta principa kontinuiteta produkcije te za procjenu tekućeg zapreminskog prirasta, stabala sastojina iznad taksacionog praga od 5 cm, odgovarali bi sljedeći radijusi kružnih ploha.Ovaj sistem radijusa se počeo primjenjivati prvi put u Sarajevskom Kantonu u FBiH od 2012 godine.
   U radijus kruga 2.5m spada debljinska klasa 5-9cm,
   u radijus 4.5m 10-19cm,
   u radijus kruga 5.50m 20-29cm,
   u radijus 9m spada 30-49cm,
   u radijus 15m spada 50-69cm,
   u radijus 25m spada 70+cm. Radijusi krugova za različite debljinske klase se mogu mijenjati tj prilagođavati strukturi šuma nekog područja.

Question 9

9. Plan iskorišćavanja šuma?

Answer 9

9. Svaki od ova dva plana može se podijeliti na dva dijela:
   a) Plan iskorišćavanja glavnih šumskih proizvoda,
   b) Plan iskorišćavanja sporednih (specijalnih) šumskih proizvoda.
   Plan iskorišćavanja glavnih šumskih proizvoda (šumskih drvnih sortimenata) utvrđuje se za
   šumskogospodarsko područje kao cjelinu, gospodarske jedinice i područja općina na osnovu
   planiranog obima sječa za te jedinice. Plan iskorišćavanja šuma za navedene prostorne uređajne
   jedinice sadrži:
   a) Obim i strukturu šumskih drvnih sortimenata, odnosno asortiman proizvoda koji se mogu
   izraditi racionalnim iskorištenjem planirane drvne mase za sječu (etata). Ovaj asortiman
   direktno je ovisan od veličine ali i utvrđenog kvaliteta etata po tehničkim kvalitetnim
   klasama stabala (primjer na sl. Stranici).
   b) Tehnološku strukturu šuma, tj; površine šuma razvrstane prema tehnološkoj tipizaciji
   šuma (od čega ovisi izbor optimalne tehnologije rada u iskorišćavanju šuma);
   c) Preporuke u pogledu unapređenja proizvodnje;
   d) Načine sekundarnog otvaranja šuma (projektant preporučuje gustinu mreže puteva
   sekundarnog otvaranja šuma za svaki tehnološki tip posebno, osim toga preporučuje i vrstu
   saobraćajnica na osnovu optimalne tehnologije rada po pojedinim tehnološkim tipovima);
   e) Plan sredstava rada potrebnih za realizaciju planirane proizvodnje. Polazeći od preporučenih
   tehnologija rada, za pojedine tipove šuma tehnološke tipizacije i zastupljenosti tih tipova,
   projektant može cijeniti koja su sredstva rada i u kojoj količini potrebna za izvršenje plana;
   f) Plan nabavke opreme i izgradnje potrebnih objekata visokogradnje se prikazuje na
   uobičajeni način. Unose se potrebni objekti vosokogradnje trajnog karaktera tj; objekti čiji
   troškovi nemaju proizvodni karakter;
   g) Predračun direktnih troškova.

Plan iskorišćavanja sporednih (specijalnih) šumskih proizvoda se izrađuje za šumskogospodarsko
područje kao cjelinu. On sadrži vrste i količine proizvoda koje se planiraju koristiti i uslove koje je
potrebno obezbijediti za izvršenje tog plana.

Question 10

11. Uslovljenost i međuzavisnost svih funkcija šuma?

Answer 10

11. Iako će značaj kompleksa tzv. opštekorisnih funkcija šuma u budućnosti da raste, značaj
    proizvodne funkcije se neće smanjivati nego će, takođe da se povećava i to ne zbog toga što korišćenje proizvodne funkcije daje značajan doprinos materijalnoj strani standarda već, prije svega, zbog toga što je drvo kao materijal na mnogim mjestima upotrebe nezamjenljivo.
    Proizvodna funkcija se zbog toga pojavljuje kao “opštekorisna”, dok su opštekorisne funkcije u isto vrijeme veoma “privredne” i to zbog svog mnogostrukog pozitivnog uticaja na uslove života i rada čovjeka. Opštekorisne funkcije šuma su, ustvari, rezultanta funkcionisanja šume kao ekosistema i, u suštini, posljedica proizvodne funkcije. Nesporna je, naime, međusobna uslovljenost i međuzavisnost svih funkcija šuma, jer samo vitalna šuma (ekonomski vrijedna tj. privredna šuma) pretpostavlja i viši kvalitet opštekorisnih funkcija šuma. Zbog toga će sve šume, kao obnovljiv prirodni resurs, i u budućnosti služiti za proizvodnju drvne mase u cilju zadovoljenja društvenih potreba u drvetu, jer se ne može zamisliti društvo ni u budućnosti kome drvo neće biti potrebno.
    Ulaganjem u razvoj i unapređenjem proizvodnih funkcija šuma istovremeno postižemo i
    unapređivanje drugih brojnih funkcija šuma, kojima one doprinose stvaranju stabilne i
    zdrave životne sredine.

Question 11

12. Finansijski produkcioni period?

Answer 11

12. Definisan je onom starošću sastojine pri kojoj kulminira tzv. čista zemljišna renta.
    U toku produkcionog perioda od “u” godina neke jednodobne sastojine koja je podignuta vještačkim putem, imaćemo prihode i rashode. Prihodi će se sastojati od:
    a) Prihoda od prorednog materijala,
    b) Prihoda od glavne sječe
    Rashodi će se sastojat iz:
    a) Troškova pošumljavanja, na početku produkcionog perioda i
    b) Otpadajućih svakogodišnjih upravnih troškova (troškova za održavanje šuma), u toku trajanja produkcionog perioda.
    Produkcioni period “u1” pri kojem se javlja kulminacija zemljišne rente, naziva se, finansijskim produkcionim periodom, a za sastojinu koja je dosegla odgovarajuću starost kaže se da je dosegla finansijsku zrelost.

Question 12

13. Vrste sječa?

Answer 12

13. Po vrsti sječe razlkujemo:
    a) Golu sječu, kada sva stabla odjednom uklonimo sa površine koju podmlađujemo
    (podmlađivanje se odvija na goloj površini). Ova sječa ima karakter sječe korištenja sastojine.
    b) Oplodnu sječu, U nekoliko sijekova uklanjamo stabla stare (matične sastojine). Prvo
    posiječemo dio stabala stare sastojine, radi stvaranja uslova za plodonošenje i pojavu nove
    generacije stabala (nove sastojine). Postepenim uklanjanjem u stabala stare sastojine, postepeno oslobađamo novonastalu sastojinu. Dinamika oslobađanja ovisi od biloških osobina pojedinih vrsta drveća. Period od početka do završetka uklanjanja stabala stare
    matične sastojine nazivamo podmladnim razdobljem.
    Oplodna sječa ima karakter sječe korištenja i obnove sastojine istovremeno.
    c) Prebornu sječu, kada na čitavoj površini sastojine siječemo ona stabla koja su “zrela” (dostigla završni debljinski stepen do kojeg ih je racionalno uzgajati datom staništu) ili ih moramo posjeći zbog drugih razloga, kao što su: bolest, oštećenost, ili zbog podmlađivanja,
    formiranja preborne strukture ili konkurencjje kvalitetnijem stablu, odnosno po principu pozitivne selekcije stabala. Sječom takvih stabala oslobađamo stabala koja su boljeg kvaliteta, formiramo raznodobnu - prebornu strukturu stastojine, što sve omogućava
    kontinuiranu sječu i i kontinuirano obnavljanje. Znači da preborna sječa ima karakter i sječe korištenja, obnove i nege sastojine istoivremeno na istom prostoru.
    d) Proredne sječe, (prorede) provode se u cilju njege sastojine, ne i njene obnove. U principu
    se provodi sječom onih stabala koja ometaju razvoj susjednih kvalitetnijih stabala, po principu pozitivne selekcije stabala.
    e) Skupinasta sječa, podrazumijeva obnovu sastojine na malim površinama, (po skupinama)
    na kojima se kombinuju gole ili oplodne sječe. Trajanje podmađivanja svih skupina (cijele
    sastojine) naziva se općim podmladnim razdobljem.

Question 13

14. Taksacija šuma velikih teritorijalnih jedinica?

Answer 13

14. Radi realnog zasnivanja šumarske politike države ili za pojedine njene dijelove (šire regione), te radi izrade odgovarajućih planova za razvoj šuma i šumarstva te drvne industrije, potrebni su podaci na osnovu kojih će se dobiti uvid u stanje šumskog fonda, kao i u promjene tog stanja iz perioda u period. Da bi se došlo do tih podataka, treba vršiti snimanja, povremena ili stalna, svih šuma na području države (ili njenih širih regiona).
    Treba naglasiti da se razradi metoda za prikupljanje potrebnih podataka u tu svrhu moglo pristupiti tek nakon razvoja matematsko statističkih metoda, na kojima se one baziraju.

Question 14

15. Obilježja normalne preborne šume?

Answer 14

15.Normalna preborna šuma se sastoji iz normalnih prebornih sastojina, i to sastojina koje
propadaju istom proizvodnim tipu šume, odnosno gazdinskoj klasi.
Prilikom razmatranja obilježja normalne preborne šume, činimo analogne pretpostavke,
kao i one koje smo učinili prilikom opisa normalne pravilne visoke šume, tj; da:
a) Su normalnoj prebornoj šumi (u svim sastojinama) iste stanišne prilike na cijelom prostoru,
b) Se radi o istoj, odnosno istim vrstama drveća u svim sastojinama,
c) Je dobro riješen normalni sastav sastojina, i
d) Je šuma prostorno uređena.
Ukoliko turnus sječa iznosi 1 godinu, taksacioni elementi normalne preborne šume su
prosti zbirovi odgovarajućih taksacionih elemenata sastojina, međutim takvi slučajevi su
nezabilježeni u praksi. U pravilu turnus siječa iznosi 5, 10, rjeđe 15 i 20 godina.

Question 15

16. Period izjednačenja, prijelazni period?

Answer 15

16. Pod prelaznim razdobljem podrazumijevamo period koji je potreban za recimo, prevođenje niske šume u visoku, ili jednodobne u raznodobnu, za skraćenje ili produženje produkcionog perioda u šumi ili za osjetniju izmjenu omjera smjese vrsta u mješovitoj šumi.

Čest je slučaj da je zaliha šume znatno manja od normalne. Povećanje zalihe šume na normalni nivo znači smanjenje obima sječa u budućem periodu a to povlači potrese u kolektivu koji gazduje šumom, zatim u snabdijevanju potrošača i dr.
Stoga, prilikom izbora perioda u kome će se taj manjak zalihe nadomiriti, odnosno stvarna zaliha dovesti na normalni nivo, treba voditi računa da ti potresi ne pređu tolerantan nivo a ne samo o stanju šume. Takav period nazivamo period izjednačenja.

Taj period možemo posmatrati i kao period koji je potreban za osjetno popravljanje kvaliteta zalihe šume, čak i kada se ne radi o povećanju ili smanjenju zalihe. Popravljanje kvaliteta zalihe šume znači povećanje udjela drvne mase stabala lošeg kvaliteta u obimu sječa na račun drvne mase stabala boljeg kvaliteta. To takođe povlači slične potrese isto kao i smanjenje obima sječa.

Question 16

17. Gazdinske klase i uže ekološkoproizvodne klasifikacione jedinice?

Answer 16

17. Gazdinska klasa je najuža ekološko-proizvodna klasifikaciona jedinica i osnovna je jedinica za planiranje i kontrolu gazdovanja šumama. Obuhvata sve sastojine u okviru jednog šumskogospodarskog područja, jednakih, odnosno vrlo sličnih ekološko-proizvodnih i strukturnih karakteristika, za koje je moguće projektovati jedinstvene biotehničke mjere gazdovanja, odnosno jedan tehnički cilj gazdovanja šumama.
    Za šume za koje su proučeni osnovni tipovi šuma i na osnovu njih formirani proizvodni tipovi šuma, identificirani i izdvojeni na kartama, gazdinske klase se formiraju direktno od njih. Ukoliko gazdinsku klasu čini samo jedan proizvodni tip šume, tada je gazdinska klasa sinonim za proizvodni tip šume.
    Proizvodni tip šume u ekološko-proizvodnom pogledu je toliko uzak, da za šume koje on uključuje, dolazi u obzir formiranje jednog tehničkog cilja gazdovanja u okviru jednog šumskogospodarskog područja, a to je obilježje gazdinske klase.
    Spisak i nazivi gazdinskih klasa, za šume u kojima su proučeni osnovni i formirani proizvodni tipovi šuma, se kreiraju iz naziva proizvodnih tipova šuma, odnosno sastava glavnih vrsta drveća i tipa (tipova) zemljišta.
    Ekološko-proizvodna klasifikacija šuma i šumskog zemljišta se stalno unapređuje i modifikuje (poboljšava), na osnovu novih saznanja o proizvodnim tipovima šuma te zbog rješavanja praktičnih uređajnih problema vezanih za mogućnost realnog planiranja.

Question 17

18. Plan zaštite šuma?

Answer 17

18. 18. Plan zaštite šuma se utvrđuje za šumskogospodarsko područje kao cjelinu.
        Planom se utvrđuju mjere koje će se provoditi u cilju zaštite šuma i šumskih zasada od insekata, biljnih bolesti i štetočina, šumskih požara i drugih faktora. Planom se utvrđuju uslovi koji će obezbijediti da se izvrši plan zaštite šuma.
        Prema tome ovaj plan sadrži:
        a) Preventivne mjere u cilju zaštite od insekata, kao i smanjenje šteta od divljači,
        b) Preventivne mjere radi suzbijanja bolesti drveća,
        c) Organizaciju protivpožarne zaštite,
        d) Mjere za regulisanje paše ako se ona ne može izbjeći,
        e) Organizaciju čuvarske službe,
        f) Eventualne mjere za suzbijanje i sprečavanje šteta od čovjeka (uzurpacije i sl.)
        g) Plan investicionih ulaganja u cilju zaštite šuma,
        h) Predračun direktnih troškova zaštite šuma na šumskogospodarskom području.

Question 18

20. Posebni ciljevi gazdovanja (tehnički ciljevi)?

Answer 18

20. Kako je već ranije istaknuto, prije pristupanja taksacionim snimanjima na terenu, moraju se
    preliminarno utvrditi tehnički ciljevi gazdovanja za preliminarno izdvojene gazdinske klase, a na
    kraju snimanja definitivno donijeti odluku u tom pogledu.
    Pod naslovom tehnički ciljevi gazdovanja, u ovom četvrtom poglavlju šumskogospodarske osnove, za svaku gazdinsku klasu posebno iznose se:
    a) Odabrane vrste drveća i odabrani omjer smjese;
    b) Odabrani sistem gazdovanja,
    c) Produkcioni period i način prorjeđivanja ako se radi o šumama sastavljenim od
    jednodobnih sastojina te normalnu zalihu na bazi klasa starosti, odnosno,
    d) Veličina i struktura optimalne (normalne) zalihe preborne sastojine, ako se radi o
    šumama sastavljenim od prebornih sastojina ili skupinastoprebornih sastojina,
    e) Plan prostornog uređenja šuma.

Question 19

21. Dvojak karakter koristi od šuma?

Answer 19

21. Proizvodnja drveta je komplementarna sa velikim brojem najrazličitijih trajnih opštekorisnih funkcija šuma sa kojima šume utiču na biološku stabilnost u prostoru i kvalitet životne okoline. Zbog toga je društvena zajednica, pored privređivanja, životno zainteresovana za trajno očuvanje šuma. Sa takvim izrazito društvenim karakterom imovine, susrećemo se samo u šumarstvu, pa je razumljivo da se to mora ispoljavati u čitavom sistemu upravljanja i raspolaganja tom imovinom. Složeni zadaci u vezi sa trajnim očuvanjem i unapređenjem kako privrednih tako i
    opštekorisnih funkcija šuma iziskuju izvjesne društvene i administrativne intervencije koje
    se ne mogu mimoići, pa ih pri razmatranju organizacije i sistema privređivanja u šumarstvu
    treba uzeti kao činjenično stanje. Ovom konstatacijom se ni u kom slučaju ne potcjenjuje društvena i stručna svijest kolektiva, kojima je povjereno gospodarenje šumama. Naprotiv, subjektivni faktor u gospodarenju šumama je od velikog značaja, ali bi raspolagenje ovom izrazito javnom (društvenom) imovinom bez efikasnih društvenih regulativa, u krajnjoj liniji ipak moglo dovesti do dvije krajnosti: do iskorišćavanja šuma ispod donje granice društvenih potreba ili do sječe iznad proizvodnih mogućnosti šuma.
    Usklađivanje širih i trajnih interesa društvene zajednice, s jedne i neposrednih interesa vlasnika šma, s druge strane, zakon o šumama obezbjeđuje na taj nači što vlasnicima šuma, odnosno gazdinstvima (kolektivima kojima šu šume povjerene na gospodarenje), uporedo sa
    pravom privređivanja i gospodarenja šumama, istovremeno nalaže i brojne obaveze, kojima se želi zagarantovati trajno očuvanje prinosnog potencijala i opšte korisnih funkcija šuma.
    Time se gazdinstvima (kolektivima kojima su ustupljene šume na gospodarenje) određuje
    gornja granica do koje mogu slobodno ispoljavati svoje ekonomske interese u vezi sa
    korišćenjem šuma.

Question 20

22. Ekonomski produkcioni period (produkcioni period maksimalne šumske rente)?

Answer 20

22. Današnji kolektivi koji gazduju šumama i današnje generacije komune na čijem se području nalaze šume, nisu materijalno zainteresovani na primjer za to koliki su bili troškovi pošumljavanja (osnivanja) sastojine koja je podignuta prije 100 i više godina. Prema tome, oni nisu materijalno zainteresovani za bilans prihoda od sastojine i rashoda sa njenim podizanjem, njegom i čuvanjem. Dosljedno tome nisu materijalno zainteresovani ni za navedene kalkulacije, kao ni za to koji je produkcioni period najekonomičniji. Zbog toga se kao ekonomsko uporište prilikom izbora planskog produkcionog perioda koristi šumska renta Šumska renta predstavlja razliku između prihoda i rashoda u efektivnim iznosima tj. ne računajući uopšte sa kamatama, svedenu na godinu.
    Produkcioni period maksimalne šumske rente je mnogo duži od finansijskog produkcionog perioda (produkcionog perioda maksimalne zemljišne rente), za 30 do 60 godina, već prema tome da li se radi o boljim ili lošijim stanišnim uslovima. Ona nas ne obavještava o tome kako se oplođavaju uložena sredstva i, dosljedno tome, ima prilikom izbora produkcionog perioda malu vrijednost kao uporište ekonomskog karaktera.

Question 21

23. Sistem gazdovanja skupinasto prebornim sječama + 32. sistem gazdovanja skupinasto prebornim sječama

Answer 21

23.+32. 23. Ovaj sistem gazdovanja je, kako mu i samo ime kaže, kombinacija sistema gazdovanja prebornim sječama i sistema gazdovanja skupinastim sječama. Od svakog sistema zadržane su njihove dobre strane, a u velikoj mjeri eliminisani njihovi glavni nedostaci.
Primjenom ovog sistema gazdovanja formiraju se raznodobne, najčešće mješovite sastojine, vertikalnog do stepenastog sklopa. Po pravilu obnavljanje sastojina je kombinovano (priodno i vještačko) i nije vremenski ograničeno.
Suština sistema sastoji se u tome da se u svim sastojinama jedne gazdinske klase u toku turnusa sječa provode sječe u funkciji obnove i korištenja -na skupinama i sječe u funkciji njege i korišćenja - izvan skupina.
To znači da su sječe obnove i sječe njege prostorno odvojene u svakoj sastojini, ali se u istoj sastojini provode istovremeno.
Skupine se formiraju na mjestu gdje se postojećim inventarom proizvodni potencijal staništa ne koristi na zadovoljavajući način. To su partije (dijelovi površine sastojine) sa rijetkim i lošim stablima ili gdje stabala uopšte nema, partije gdje preovlađuju stara, po pravilu, debela stabla tj. gdje se sa obnovom već zakasnilo, dvoetažne partije, ako je donja etaža dovoljno gusta pa je treba osloboditi.
Skupine se formiraju i na mjestima gdje se nalaze odrasla (zrela za sječu) stabla, čijom dosadašnjom produkcijom smo zadovoljni odnosno gdje je vrijeme da iskoristimo proizvedenu drvnu masu i obnovimo površinu. Od toga koliko su ove površine velike i kako su raspoređene po površini sastojine zavisi broj skupina i udio njihove površine u ukupnoj površini sastojine.
Veličine pojedinih skupina i njihov broj ne mogu se unaprijed određivati, jer to zavisi od velikog broja faktora, a prije svega, od sastava i strukturne izgrađenosti sastojine i orografskih prilika.

Question 22

24. Metodi koji normalni sastav preborne sastojine zasnivaju na prinosu?

Answer 22

24. Prodanov postupak
    Prilikom utvrđivanja normalnog sastava preborne sastojine i Prodan polazi od prinosa sastojine.
    Prvo utvrđuje njegovu strukturu a zatim njegovu veličinu svodi na nivo zapreminskog prirasta sastojine za koju utvrđuje uravnoteženi sastav. Prilikom izbora strukture prinosa, ide za tim da u prinosu bude što više debelih stabala a da se u tanjim debljinskim stepenima siječe samo onoliko koliko je to nužno radi provođenja mjera njege, ne dajući u tom pogledu bilo kakve cifre. Smatra de se pri tome treba oslanjati na praksu, vodeći računa o tome kakva se roba na tržištu traži ali ne radi toga da bi se zadovoljile potrebe već radi ostvarenja što većeg finansijskog efekta. Njegov metod u suštini predstavlja pojednostavljenje Francoisovog postupka. On je pojednostavio njegov postupak na taj način što je u obrascu za računanje broja stabala koja če prerasti (n) (prelaze) iz nižeg u viši debljniski stepen, od onih koja imaju individualno vrijeme prelaza Px, Ax, zamijenio sa nx tj. brojem svih stabala debljinskog stepena x, a Px tj individualno vrijeme prelaza, sa P (Crta iznad P) prosječnim vremenom prelaza svih stabala u debljinskom stepenu.

Question 23

25. Klasifikacija stabala sa obzirom na kvalitet?

Answer 23

25. Kvalitet stabala prinosa ovisi od kvaliteta stabala zalihe, stoga naša nastojanja moraju biti stalno usmjerena na povećanje kvaliteta stabala zalihe.
    Klasifikacija stabala treba da je što jednostavnija, jer od toga ovisi kvalitet taksacionih snimanja, i tehnička obrada podataka. U sklopu izrade metodike za provođenje prve inventure šuma na velikim površinama u BiH, izrađena je klasifikacija stabala obzirom na kvalitet, te primjenjena u okviru te inventure. Ova klasifikacija se takođe i danas primjenjuje pri izradi šumskogospodarske osnove. Primjenjuje se za visoke šume proizvodnog karaktera. Kvalitet izdanačkih stabala je generalno uzevši loš, uz rijetke izuzetke, pa se na zalihu izdanačkih šuma ova klasifikacija ne može primjenjivati, odnosno može ali je bespredmetna pošto bi uglavnom sva stabla izdanačkih šuma bila svrstana u najlošiju kvalitetnu klasu.
    Izrađene su dvije vrste kvalitetnih klasifikacija stabala, to su:
    a) Uzgojno tehnička klasifikacija i
    b) Tehnička klasifikacija stabala.
    Druga klasifikacija proističe iz prve. Druga klasifikacija je neposredno poslužila kao baza za izradu sortimentnih tablica.

Question 24

27. Druga državna inventura šuma?

Answer 24

27. Sa taksacionim snjimanjima se započelo 2006-te a završilo se krajem 2009 godine. U odnosu na prvu inventuru šuma na velikim površinama u BiH, koja je postavljenim ciljevima bila dosta široka, druga inventura šuma imala je skoro iste ali i nešto drugačije ciljeve.
    II inventura šuma na velikim površinama u BiH je usmjerena prema ostvarenju sljedećih ciljeva:
    a) Procjenu stanja i promjena šumskih resursa (površina šuma, drvne zalihe, prirast, obim i karakter sječa), kao realnog osnova potrebnog za planiranje razvoja šumarstva i drvne industrije, u narednom periodu;
    b) Sagledavanje najvažnijih problema koji ugrožavaju razvoj šuma i procjene obima radova koje je potrebno izvršiti radi unapređenja stanja šuma u cjelini, odnosno za izradu realnih dugoročnih smjernica gazdovanja radi unapređenja stanja šuma i šumarstva;
    c) Procjenu stanja šumskih resursa radi analize proteklog 40-godišnjeg perioda u gazdovanju šumama, poređenjem rezultata prve i druge inventure te preporuka za unapređenje metoda rada u šumarskom sektoru;
    d) Obezbjeđenje relevantnih informacija radi uključivanja u proces međunarodnih integracija, praćenja stanja šuma
    e) Obezbjeđenje podataka i informacija radi naučnih istraživanja.
    Prema podacima BiH spada u red najšumovitijih zemalja u evropi sa oko 56,7 % prekrivenosti teritorije šumama.
    Međutim ne možemo biti zadovoljni radi malog udjela kvalitetnih šuma. Udio visokih šuma iznosi samo oko 51% u ukupnoj površini šuma i šumskih zemljišta.
    Rezultati Druge inventure šuma, nakon snimljene teritorije BiH, ukazuju na značajne promjene u stanju šuma nastale u proteklom 40-godišnjem periodu, i u pogledu površina pod šumama i u pogledu veličina zaliha.

Question 25

28. Šume veoma loših privrednih uslova (nepodesne za gazdovanje)?

Answer 25

28. Gazdovanje ovim šumama sa ekonomskog aspekta ne može biti rentabilno, tj; prihodi koji bi se ostvarili gazdovanjem u ovim šumama su niži od troškova gazdovanja. U ovu kategoriju šuma se svrstavaju one: a) Šume čiji je nagib terena 40˚ i više, b) Šume čiji je nagib terena 35 do 39˚ , c) Šume osrednjih i loših stanišnih uslova ako je nagib terena 35 do 39˚ i ako se, pored ostalog, po cijeloj površini šume javljaju stijene koje prekrivaju ½ i više ukupne površine šume. d) Šume na karstu, ako se radi o jako izraženim karstnim fenomenima, tj; kada se veoma česte uske i duboke vrtače odvojene grebenima i kad stijene pokrivaju ½ i više ukupne površine šume. e) Šve ostale šume za koje smo sigurni da će radovi pri iskorištavanju i uzgajanju šuma biti toliko skupi da gazdovanje ne može biti rentabilno. U slučaju dvoumljenja ne svrstava se šuma u ovu kategiriju. f) Subalpinska bukova šuma visokih položaja čija su stabla niža za 15% od stabala bukve petog bonitetnog razreda, važeće bonitetne dispozicije.

Question 26

29. 2 Etapa, Judaihova predstava cilja prostornog uređivanja šume?

Answer 26

29. Njen početak veže se za vrijeme najveće čiste zemljišne rente. Judaih se zalagao za osamostaljivanje sjecišnih serija osnivanjem prosjeka širine 10 do 12 m sa jedne i sa druge strane serije, radi formiranja zaštitnih plašteva. Između odjeljenja formirale bi se uske prosjeke 2-3 m koje bi bile više ili manje okomite na prve prosjeke između serija. Judaih je naročito insistirao i na skraćivanju sjecišne serije i smanjenju površine odjeljenja. Kao najcjelishodnije sjecišne serije smatra one koje su sastavljene od dva odjeljenja i čija površina iznosi 30 do 60 ha. Tim smanjivanjem osamostaljenih sjecišnih serija koje je nazvao sjecišnim cjelinama, smanjuju se štete u najnepovoljnijem slučaju na površini od 30 do 60 ha, ako dođe do olujnih prodora, zatim se smanjuju žrtve produkcionog karaktera prilikom formiranja sjecišnih cjelina i povećava se mogućnost prilagođavanja stanišnim uslovima. Isto tako smanjuju se troškovi prevlačenja drvnih sortimenata, čemu doprinosi stvaranje šumskih prosjeka, koje se vrlo često upotrebljavaju kao putevi za transport šumskih proizvoda. Osnovna jedinica gazdovanja je sastojina umjesto odjeljenja. Sjecišnu seriju ne čine odjeljenja nego odsjeci odnosno sastojine. Sve je usmjereno na to da se sastojina nekako osamostali, da se njeguje kao cjelina i posebno da se omogući njena sječa na kraju onog produkcionog perioda kojim se ostvaruje najveća čista zemljišna renta. Podjela odjeljenja na odsjeke je doprinijela, pored smanjivanja sjecišne serije i prilagođavanju izbora vrste drveća, produkcionog perioda i načina njege stanišnim uslovima a način iskorišćavanja terenskim prilikama, ali ne mnogo. Isto tako smanjila se i krutost u pogledu poslovanja zbog većeg broja sjecišta, ali je način prostornog uređenja kočio razvoj uzgojne tehnike i u tom pogledu je urađeno vrlo malo. Ostalo se pri velikim sjecištima, pretežno na vještačkom pošumljavanju i klasičnim oplodnim sječama. Preovladavaju čiste jednodobne sastojine horizontalnog sklopa kao i u prvoj etapi, tako da je vrlo malo urađeno i na otpornosti sastojina na prodore oluje “odozgo” što je u konačnoj liniji smanjivalo efikasnost oformljenih zaštitnih plaštova i pojaseva.

Question 27

30. O "dubećem" prorednom materijalu?

Answer 27

30. Prilikom utvrđivanja zalihe normalne pravilne visoke šume krenuli smo od pretpostavke da su u sastojinama svih stepena starosti izvršene prorede. U praksi se, ne vrše prorede svake godine nego obično svake pete ili desete godine. Stoga je u većini konkretnih sastojina sadržan u njihovoj zapremini i jedan dio koji otpada na prorjedni materijal, koji nije “na vrijeme” uklonjen. Njegova veličina zavisi od dužine vremenskog perioda od posljednje izvršene prorede u sastojini. Stoga je zaliha konkretne šume veća od normalne, pretpostavivši da su ostali njeni elementi u normalnom stanju. Da bi se pri upoređivanju normlane i stvarne šume u uređajnoj praksi uklonile šupljine koje odatle izviru, potrebno je izračunatoj zalihi, pomoću navedenih formula, dodati odgovarajuću zalihu drvne mase prorednog materijala.

Question 28

31. Drvna zaliha kao specifično biološko proizvodno sredstvo?

Answer 28

31. Proizvodnja u šumarstvu je specifična i po tome što živa stabla u šumi pretstavljaju istovremeno i proizvodno sredstvo i gotov proizvod, čime su proizvodno sredstvo i proizvod vrijednosno i materijalno istog sastava. U toku proizvodnje dolazi do akumulacije drvnog prirasta odnosno drvne zalihe koja ne stvara dohodak nego se akumulira u fond proizvodnih sredstava. Da bi proizvodnja kontiuelno “tekla” mora u šumi da stalno postoji određena zaliha drveta. Od ukupne zapremine stabala u šumi, otpada na proizvod vrlo mali dio, a veliki dio predstavlja zalihu - proizvodno sredstvo, “fabričko postrojenje svoje vrste”. U prebornoj jelovoj šumi pri srednjim stanišnim prilikama proizvod je za oko 30 puta manji od proizvodnog sredstva. Koristi li se više od proizvodnje, ruši se fabričko postrojenje. Za razliku od drugih privrednih grana, u šumarstvu je moguće u formi gotovog proizvoda formalno “pojesti” čitavu fabriku (to će se desiti ako se siječe više od proizvodnje – prirasta) ili devastirati do te mjere da se dobiva proizvod beznačajne vrijednosti. To će se desiti ako se sistematski sijeku kvalitetna a ostavljaju loša stabla.

Question 29

32. Princip kontinuiteta (trajnosti)?

Answer 29

32. Prilikom razmatranja gospodarenja šumama možemo govoriti: posebno (pojedinačno) a) O kontinuitetu produkcije drvne mase i drugih proizvoda i opštekorisnih učinaka šuma, b) O kontinuitetu prihoda u drvetu i drugim proizvodima i opštekorisnih učinaka šuma, ili istovremeno (integralno). c) O kontinuitetu svih funkcija i potencijala šuma, ili, kraće, rečeno jezikom uređivanja šuma, kontinuitetu gospodarenja šumama. Dakle, polazeći od potreba i zahtjeva društva za proizvodima i opštekorisnim učincima šuma, s jedne, i prirodnih mogućnosti šuma, s druge strane, princip kontinuiteta u gospodarenju šumama povezuje i usklađuje (harmonizuje) produkciju (proizvodnju) i korišćenje šuma. Prema tome, gospodarenje šumama i šumskim zemljištem će počivati na principu kontinuiteta (trajnosti) onda ako se prilikom planiranja i provođenja biotehničkih mjera u procesu gospodarenja istovremeno vodi računa o principu kontinuiteta produkcije i o principu kontinuiteta prihoda.

Question 30

33. Prva inventura šuma na velikim površinama u BiH?

Answer 30

33. Prva inventura u Bosni i Hercegovini je provedena u periodu 1964-1968 godine. Metodiku za njeno provođenje razradio je profesor Matić. Radi prikupljanja podataka o raspodjeli ukupne šumske površine na pojedine kategorije šuma, polagane su na terenu jednolično raspoređene vizurne duži od 5,6 km (traktovi). Polagane su pod azimutom od 18˚ 26ʺ (otklon od pravca sjevera na istok). Oko vizurnih duži je lijevo i desno zamišljen pojas od po 10 m širine. Tako da je u stvari polagana priga širine 20 metara i dužine 5,6 km. Za planirano petogodišnje snimanje pruge su raspoređene tako da njihove sredine čine kvadratnu mrežu. Od pruga se svake godine birao peti dio za snimanje, tako da položene pruge u prvoj godini i u drugoj godini i td, budu što jednoličnije raspoređene po cijeloj teritoriji BiH (slika 1). Duž vizura se na terenu, metodom stacionaže, utvrđivao kraj jedne i početak druge vrste (kategorije) šume, kraj jednog i početak drugog tipa zemljišta itd, a na osnovu toga se računao njihov procentualni udio u ukupnoj površini položenih pruga. Pomoću tog procenta i poznate površine BiH, računala se površina kategorija šuma, tipova zemljišta u apsolutnom iznosu. Duž vizurne duži su na međusobno jednakim rastojanjima od 350 m, polagani probni krugovi, ukupno 16 na jednoj duži. Za tu svrhu pripremljen je poseban model koncentričnih krugova, prilagođen debljinskoj strukturi šuma u BiH. Na probnim krugovima su vršena taksaciona, fitocenološka, pedološka i druga snimanja. Vizurna duž i krugovi koji se na njoj polažu, u inventuri šuma i čine jednu cjelinu u nizu poslova, često se nazivaju se «traktom1» . Kao rezultat provedene inventure šuma na velikim površinama u BiH, štampana je 1971 godine knjiga - operat: Matić V,. et all.: «Stanje šuma u SRBiH prema inventuri šuma na velikim površinama u 1964-1968 godini» čiji je izdavač Šumarski fakultet u Sarajevu. Knjiga ima 680 stranica i predstavlja ogromnu monografiju BiH šuma, čija je vrijednost, uprkos zastarijevanju podataka trajna. i prije zvanične publikacije rezultata prve republičke inventure šuma (1971) izrađene su i dugoročne – „Osnovne smjernice gazdovanja šumama u Bosni i Hercegovini za period 1971. – 2005 godine“ (Matić et all., 1969).