Taugavefur Flashcards
Taugakerfið skiptist í 2 meginhluta
Miðtaugakerfi
Úttaugakerfi
Viljastýrða taugakerfið samanstendur af
Skyntaugafrumum og hreyfitaugafrumum
Taugar sem bera upplýsingar frá skynfærum til miðtaugakerfis
Skyntaugafrumur
Taugar sem bera boð til beinagrindarvöðva
Hreyfitaugafrumur
Ósjálfráða taugakerfið samanstendur af
Skyntaugafrumum og hreyfitaugafrumum
Taugar sem bera boð frá líffærum til miðtaugakerfis
Skyntaugafrumur
Taugar sem bera boð frá miðtaugakerfi til kirtla, sléttvöðvafrumna og hjartavöðva
Hreyfitaugafrumur
Hreyfitaugakerfi ósjálfráða taugakerfisins skiptist í
Sympatíska og parasymatískakerfið
Hreyfitaugar ósjálfráða taugakerfisins sem örva:
Sympatískar hreyfitaugar
Hreyfitaugar ósjálfráða taugakerfisins sem hægja á
Parasympatískar taugar
Sá partur úttaugakerfisins sem telst til meltingarvegarins er oft kallaður
“Heili magans”
Heili magans inniheldur hvernig taugafrumur
Skyntaugafrumur og hreyfitaugafrumur
Taugavefur er æðaríkur vefur sem samanstendur af tveimur hópum fruma:
Taugafrumum (Neuron)
Taugatróðfrumum (Neuroglia)
Frumur taugakerfisins sem geta ekki skipt sér
Taugafrumur
Breytileg bygging taugafruma:
Fjölskauta taugafrumur
Tvískauta taugafrumur
Einskauta eða sýndareinskauta taugafrumur
4 gerðir taugatróðfruma sem finnast í miðtaugakerfinu
Stjarnfrumur - Astrocytes
Fáhyrnur - Oligodendrocytes
Örtróð - Microglia
Þeljufrumur - Ependymal
2 gerðir taugatróðfruma sem finnast í úttaugakerfinu
Schwann frumur og Satellite frumur
Frumur sem mynda myelin hjúp um frumur í MTK
Fáhyrnur (oligodendrocytes)
Frumur sem viðhalda styrk og stuðning, viðhalda styrk háræða og koma í veg fyrir að ónæmisfrumur komist inn í heilann. Stjórna og viðhalda jónajafnvægi í millifrumuvökva. Gegna mikilvægu hlutverki í myndun minninga.
Stjarnfrumur.- astrocytes
Átfrumur sem fjarlægja frumuagnir og annan óþarfa og skemmdan taugavef
Örtróð
Frumur sem klæða heilahólfin og mænugöngin, framleiða og blanda mænuvövka, mynda varnarhjúp sem kemur í veg fyrir að blóðfrumur komist í mænuvökvann.
Þeljufrumur - epithelial
Frumur sem mynda Myelinhjúp um taugasíma í ÚTK, stuðla að viðhaldi og viðgerð taugasíma
Schwann frumur
Frumur sem umlykja frumuboli í taugahnoðum ÚTK og stjórna flutningi efna á milli taugafrumubola og millifrumuefnis
Satellite frumur
Smávægileg breyting á hvíldarspennu í frumubol sem myndast við opnun jónaganga annað hvort í kjölfar snertingar eða taugaboðefna
Stigspenna
Taugaboðefni í taugavöðvamótum
Ach (Acetycholine)
Myelin hefur áhrif á
Boðspennuhraða
Heilinn skiptist í 4 megin svæði:
Heilastofn
Litli heili (hnykill)
Milli heili
Hjarni
Heilastofninn samanstendur af þremur hlutum:
Mænukylfa
Brú
Miðheili
Fyrsti úrvinnslustaðir skynjunar og hreyfingar
Mænan
3 heilahimnur:
Dura mater - heilabast
Arachnoid mater - heilaskúm
Pia mater - heilareifar
Heildarlengd mænunnar
ca 40-50 cm
Mörk tauga sem eru að koma inn í mænuna og tengjast öðrum taugum á því svæði
Grátt efni
Brautir hreyfi og skyntauga sem stefna til/frá mænu á öðrum stöðum
Hvítt efni
Útgöngustaðir fyrir hreytitaugafrumur sem eru á leiðinni út úr mænunni
Fremri - Anterior (ventral) gray horns
Inngöngustaður fyrir skyntaugaboð inn í mænuna
Aftari - Posterior (dorsal) gray horns
Taugar sem tengja miðtaugakerfið við skynfæri og viðbragðslíffæri eins og vöðva og kirtla
Mænutaugar
Mænutaugum er pakkað inn í bandvef sem kallast
Epineurium
Greinar mænutaugar:
Aftari grein
Fremri grein
Tengigreinar
Rætur mænutaugar:
Fremri
Aftari
Rótarhnoð
Aðalflækjurnar (plexuses) eru (4):
Cervical (háls)
Brachial (arms)
Lumbar (lenda)
Sacral (spjald)
Svæði í húð sem eru tengdir ákvæðinni mænutaug
Húðgeirar (Dermatomes)
Þættir í viðbragðsboga:
Skynnemi Skyntaug Úrvinnslustaður Hreyfitaug Viðbragð
Vefir sem verja heilann
Höfuðkúpa
Heilahimnur
Heila- og mænuvökvi
Blood-brain barrier
Stórar hreyfitaugar frá efri hlutum heila, liggur niður eftir mænu
Strýtur
Stýrir öndun, stjórnar hjartsláttartíðni og blóðþrýstingi
Mænukylfan
Heilataugar út frá mænukylfu (5)
Vestibulocochear (VIII) Glossopharyngeal (IX) Vagus (X) Accessory (XI) Hypoglossal (XII)
Tengir mismunandi svæði heilans innbyrðis
Brú (pons)
Heilataugar út frá brú (4)
Trigeminal (V)
Abducens (VI)
Facial (VII)
Vestibulocochlear (VIII)
Miðlar boðum milli heilastofns, úttaugakerfis og heila
Miðheili
Heilataugar í miðheila (2)
Ocolomotor (III)
Trochlear (IV)
Eina tegundin af boðum sem fer ekki í gegnum Reticular Activation systemið (RAS)
Lyktarboð
Helmingur allra frumna í heilanum finnst hvar
Hnyklinum
Metur hversu vel hreyfiboð frá heila hafa skilað sér til líkamans með því að bera saman skynboð frá útlimum sem á að hreyfa. Hjálpar þannig til við samhæfingu hreyfinga og framkvæmd æfðra hreyfinga
Hnykill
80% af milliheila. Tekur við og sendir skilaboð (nema lykt) til hjarna.
Stúka
Framleiðla og stjórnun hormóna fer fram í
Undirstúku
Stjórn ósjálfráða taugakerfisins fer fram í
Undirstúku
Stjórnun hegðunarmynstra fer fram í
Undirstúku
Stjórn þorsta og matarlystar, líkamshita, dægursveiflna og meðvitundar fer fram i
Undirstúku
Bygging hjarna- 4 blöð:
Ennisblað (Frontal lobe)
Hvirfilblað (Parietal lobe)
Gagnaugablað (Temporal lobe)
Hnakkablað (Occipital lobe)
Parkinson’s, Huntington’s, Tourette’s, OCD, geðklofi og fleiri sjúkdómar eiga m.a. uppruna sinn í
Botnkjörnum
Olfactory (I) gerir hvað
Skynjar lykt
Optic (II) gerir hvað
Skynjar sjón
Ocolomotor (III)
Trochlear (IV)
Abducens (VI)
gera hvað
Hreyfa augun
Trigeminal (V) gerir hvað
Skynjar í andliti og stjórnar tyggingum
Facial (VII) gerir hvað
Skynjar bragð, snertingu innan ytra eyra, stjórnar andlitsvöðvum, seyting tára og munnvatns
Vestibulocochlear (VIII)
Stjórnar heyrn og jafnvægi
Glossopharyngeal (IX)
Bragð, stöðuskyn í barkakýli, kynging, munnvatn, snertiskynjun og skynjun blóðþrýstings
Vagus (X)
Parasympatísk stjórn flestra líffæra kviðar og brjóstholshols, bragðskyn, stöðuskynjun í barkakýli, blóðþrýstingur og súrefnismettun
Accessory (XI)
Hreyfing höfuðs og axlargrindar
Hypoglossal (XII)
Hreyfing tungu, talmál