Taugakerfið spurningar

Question 1

Í hvaða þrjá megin hluta skiptist hjarni (cerebrum)?

Answer 1

Blöð (lobes), heilabotnskjarna (basal ganglion) og randkerfi (limbic system)

Question 2

Hver er í grófum dráttum munur á hlutverki MTK og ÚTK ?

Answer 2

Miðtaugakerfi
Heili og mæna
„Tölvan”
Úrvinnsla upplýsinga, hugsun o.s.frv.
Boð inn og út

Úttaugakerfi
Taugar til og frá miðtaugakerfi
„Vírarnir” til og frá „tölvunni”

Aðlæg boð eru boð sem koma frá úttaugakerfinu inn í miðtaugakerfið
Frálæg boð eru þau boð sem eru send frá miðtaugakerfinu.

Question 3

Hvað eru aðlæg og frálæg boð? Eru þau flutt um MTK eða ÚTK ?

Answer 3

Upplýsingar um það sem er að gerast í umhverfinu fara frá skynnema til aðlægra taugafrumna. Aðlægu taugafrumurnar flytja svo boðin inn í miðtaugakerfið.

En boð sem fara frá miðtaugakerfi kallast frálæg boð (efferent)

Question 4

Hver er munurinn á autonomic og somatic taugakerfi (og hver eru íslensku heitin á þessum kerfum)?

Answer 4

Autonomic (sjálfvirka taugakerfið), er sá hluti taugakerfisins sem stýrir ómeðvituðum aðgerðum, s.s. sléttum vöðvum, hjartavöðva og inn- og útkirtlum. Tekur við boðum frá miðtaugakerfinu og stýrir hlutum án þess að vilji eða hugsanir komi beint að því

Somatic (viljastýrða taugakerfið), sá hluti taugakerfis sem hægt er að stjórna með vilja. Stýrir t.d. beinagrindarvöðvum

Question 5

Í hvaða tvo hluta skiptist autonomic taugakerfið ? (sjálfvirka)

Answer 5

Sympatískt (driftaugakerfi)
Parasympatískt (seftaugakerfi)

Question 6

Af hverju eru millitaugafrumur merkilegar / mikilvægar ?

Answer 6

Um 99% allra taugafrumna. Þær eru innan miðtaugakerfisins og taka við boðum frá skyntaugafrumum (úttaugakerfi). Sjá um úrvinnslu boða og senda boð út um allt.
Þær eru grunnurinn að allri starfsemi miðtaugakerfisins

Question 7

Hvaða fjórar gerðir stoðfrumna eru í MTK ?

Answer 7

Astrocytar
Oligodendrocytar
Schwann frumur
Microglia.

Question 8

Á hvaða fjóra vegu er heilinn varinn ?

Answer 8

Bein í höfuðkúpu
Þrjár heilahimnur
Heila- og mænuvökvi
Blóð-heila þröskuldur

Question 9

Hvað heita heilahimnunar og hvernig raðast þær ?

Answer 9

Yst til innst

Dura mater (er þykkust)

Arachnoid mater (í miðjunni)

Subarachnoid space (margar stórar æðar liggja og heila- og mænuvökvinn er)

Pia mater (alveg límd við heilann og er örþunn)

Question 10

Hvert er hlutverk heila- og mænuvökva ?

Answer 10

Sér um flutning næringar og úrgangsefna til og frá MTK
Er hluti af blóðheilavegg sem ver MTK fyrir ýmsum efnum og sýklum

Question 11

Hvert er hlutverk blóð-heila þröskuldar ?

Answer 11

Blóðheilaþröskuldurinn er síðasta lagið sem ver heilann og er hagnýt fyrirstaða á milli heilavökvans og blóðsins. Þetta er þétttengt háræðanet, um 400 mílur af háræðum, sem kemur í veg fyrir að skaðleg efni komist að heilanum, svo sem bakteríur og sýklar. Þær eru þess vegna mjög valgegndræpar.

Svæði í heilanum sem er ekki stýrt af blóðheilaþröskuldinum er vomiting center.

Question 12

Af hverju þolir heilinn illa blóðþurrð ?

Answer 12

Heilinn er mjög orkukræfur og getur ekki framleitt orku án súrefnis. Hann notar nánast eingöngu glúkósa, en getur ekki myndað hann sjálfur. Því er heilinn mjög háður stöðugu blóðflæði af glúkósa og súrefni

Question 13

Hvaða fjögur blöð (x2) innheldur hjarni?

Answer 13

frontal lobe - tilfinningastjórnun, skipulag og rökhugsun

parietal lobe - samþætting skynupplýsinga t.d. snertingu, hitastig, þrýsting og sársauka.

temporal lobe - úrvinnsla skynupplýsinga, sérstaklega mikilvægt fyrir heyrn, myndun minninga og að þekkja tungumál

occipital lobe - Höfuðstöð fyrir úrvinnslu sjónar. Primary visual cortex.

Question 14

Hvað er grátt efni í heila?

Answer 14

Gráa efnið bendir til mikils fjölda
frumubola og tengsla milli fruma

Question 15

Hvað er hvítt efni í heila?

Answer 15

Hvíta efnið skapast af mýelíni, sem er fituefni og er notað til að einangra taugasíma sem eru að
bera boð langar leiðir

Question 16

Hafa fingur (hlutfallslega) litla eða mikla samsvörun í
skynberki?

Answer 16

?

Question 17

Hafa fingur (hlutfallslega) litla eða mikla samsvörun í **frumhreyfiberki?

Answer 17

?

Question 18

Maður fær heilablóðfall. Hann getur talað en það sem
hann segir er samhengislaust. Hvort er líklegra að Broca eða Wernicke svæðið hafi orðið fyrir skemmdum?

Answer 18

Wernicke svæðið sér um skilning. Á þessu svæði ákveðum við hvað við ætlum að segja.

Question 19

Hvaða hluti heilabarkar (cerebral cortex) er helst tengdur við m.a.
persónuleika og rökhugsun?

Answer 19

Frontal lobe í hjarna (cerebrum).

Question 20

Hvaða hlutverk hafa heilabotnskjarnar (basal ganglia)?

Answer 20

Stjórn hreyfinga. Þetta er svæðið sem bilar við Parkinsons.

Question 21

Hvaða hlutverk hefur stúka (thalamus)?

Answer 21

Tekur við nær öllum boðum sem
koma til heilans. Pósthúsið

Question 22

Hvaða hlutverk hefur undirstúka (hypothalamus) ?

Answer 22

Stjórnstöð fyrir mörg mikilvæg
ferli svo sem hungur, þorsta, hita,
æxlun og fleira. Tengist mjög
ósjálfráða kerfinu og einnig
hormónaframleiðslu líkamans
The Diencephalon Contains the
Centers for Homeostasis

Question 23

Hvaða hlutverk hefur randkerfi (limbic system)?

Answer 23

• Ýmis grundvallar hegðunarmynstur / viðbrögð / skap
• Verðlaun og refsing
• Drifkraftur
• Fíkn
• Þunglyndi

Question 24

Nefnið þrjár grunntegundir minnis? Hvað einkennir hverja tegund?

Answer 24

• Skammtímaminni - Sekúndur til klukkustundir
• Langtímaminni - Dagar til ár
• Vinnsluminni
  ◦ Upplýsingar geymdar tímabundið meðan unnið er með þær
  ◦ Upplýsingar úr skammtíma- og langtímaminni

Question 25

Hvert er helsta hlutverk hnykils (cerebellum)?

Answer 25

Ómeðvituð stjórn á hreyfingum.
Hreyfing getur þó verið viljastýrð, þó svo að hnykillinn taki þátt

Question 26

Hver eru hlutverk heilastofns (brain stem)?

Answer 26

í heilastofni eru kjarnar sem stjórna hjarta, æðum (þar með blóðþrýstingi), öndun og hluta meltingar.
hefur líka með jafnvægi og líkamsstöðu að gera.

Question 27

Hvað eru heilataugar?

Answer 27

Tólf taugar sem bera boð frá heilanum til restina af líkamanum.

Question 28

Heilataugar - minnisregla

Answer 28

*Oh, oh, oh, to touch and feel very good velvet, ah, heaven.

Some say marry money, but my brother says big brains matter most.*

I - Olfactory
II - Optic
III - Occulomotor
IV - Trochlea
V - Trigeminal
VI - Abdusens
VII - Facial
VIII - Vestibulocochlear
IX - Glossopharyngeal
X - Vagus
XI - Accessory
XII - Hypoglossal

Question 29

Hver eru tvö helstu stig svefns? Hvernig er heilaritið?
Hvernig er hegðunin?

Answer 29

Hægbylgjusvefn og REM svefn. Fyrst eftir að maður sofnar fer maður hægbylgjusvefn stig eitt. Síðan lækkar tíðni bylgjanna enn frekar og svefninn færist á stig tvö, þrjú og fjögur. Af stigi fjögur færist svefninn hins vegar yfir í REM svefn. Heilalínuritið í REM svefni er svipað því sem er í vöku, sem sagt jafn mikil virkni í heila.

Question 30

Hvað eru mænutaugar? Hvernig eru þær samsettar?

Answer 30

Mænutaugarnar ganga út í pörum og eru pörin 31 talsins. Mænutaugarnar tengjast mænunni með tveimur svokölluðum rótum. Í rótinni að framan eru frálægu taugafrumurnar en í rótinni að aftan eru aðlægu taugafrumurnar. Þessi tveir hlutar taugarinnar sameinast svo við hlið mænunnar og mynda taugina.

Question 31

Hvað eru viðbragðsbogar (reflex arc)?

Answer 31

Skynnemi - nemur breytingar á áreiti, misnæmir
Aðlæg taugaboð - bera upplýsingar til úrvinnslu
Úrvinnslustöð
Frálæg boð - bera upplýsingar um hvernig eigi að bregðast við.
Marklíffæri - (vöðvi / kirtill)

Question 32

Hver er munurinn á svefndá (coma) og heiladauða?

Answer 32

• Coma describes an extreme decrease in mental function due to
  structural, physiological, or metabolic impairment of the brain.
• Brain death occurs when the brain no longer functions and appears to
  have no possibility of functioning again.

Question 33

Hverju þarf að stjórna til að stjórna hreyfingu?

Answer 33

• Hreyfieining (motor unit)
• Ein hreyfitaugafruma + vöðvafrumur sem hún ítaugar

Question 34

Í hvaða þrjá flokka má flokka virkni beinagrindarvöðva?

Answer 34

• (Somatic) viðbragðsbogar
• Viljastýrðar hreyfingar
• Taktbundin hreyfing

Þær skarast

Question 35

Hvers konar hreyfingu stýra viðbragðsbogar?

Answer 35

Ómeðvituð stjórn (en getum haft áhrif með vilja)
- Verndandi viðbragðsbogar
- Viðbragðsbogar til að halda líkamsstöðu -> Jafnvægi og þess háttar

Question 36

Hver er munurinn á viðbragðsboga og viljastýrðri hreyfingu? Getur þetta tvennt skarast?

Answer 36

• Viljastýrðar hreyfingar eru hreyfingar stjórnað meðvitað en viðbragðsbogar gerast ómeðvitað.
• Ósjálfráðar hreyfingar fylgja gjarnan viljastýrðum hreyfingum. .

Dæmi: Ef við ákveðum að standa á öðrum fæti þarf ósjálfráð stjórn að hafa samband við ýmsa vöðva til þess að passa upp á að við missum ekki jafnvægið.

Question 37

Nefnið dæmi um taktbundna hreyfingu. Hvernig er henni stýrt?

Answer 37

T.d. að ganga eða tyggja. Heilabörkur ákveður að hefja hreyfinguna.
Lægri hluti miðtaugakerfis keyrir hreyfinguna áfram sjálfvirkt. Getum þó ákveðið að breyta takti.

Question 38

Hvaða þrjár leiðir eru til að senda taugaboð til hreyfitaugafrumu?

Answer 38

Frá **skyntaugafrumum ** -Boð inn til mænu - Yfirleitt millitaugafruma á milli - Boð um stöðu eða sársauka-Mænuviðbragðsbogi

Frá frumhreyfiberki -Pýramídafrumur niður í mænu - Viljastýrðar hreyfingar - Planaðar framar í ennisblaði

Frá heilastofni -Áhrif frá heilaberki, hnykli og heilabotnskjörnum - Stillir líkamsstöðu og þess háttar

Question 39

Hvað skynjar vöðvaspóla?

Answer 39

Vöðvaspóla skynjar lengd vöðvans

Question 40

Hvað skynjar sinaspóla?

Answer 40

Sinaspóla skynjar tog vöðvans

Question 41

Hvaða hlutverk hafa alfa hreyfitaugafrumur og gamma
hreyfitaugafrumur?

Answer 41

Að halda vöðvaspólu hæfilega strekktri.

Það fyrsta sem gerist er að það tognar á vöðvanum. Skyntaugafrumur sem t

Question 42

Hvaða hagur er af því að alfa og gamma hreyfitaugafrumur sendi
boð samtímis?

Answer 42

Extrafusal og intrafusal vöðvaþræðir styttast þá á sama tíma og þá helst vöðvaspólan passlega löng.
Ef að hún er ekki passlega strekkt þá nemur spólan ekki lengingu vöðvans og getur þá ekki sent boð

Question 43

Lýsið í grófum dráttum viðbragðsboganum sem verður til þess að við kippum hendi frá heitri eldavélarhellu og viðbragðsboganum sem verður þegar slegið er á sin neðan við hnéskel.

Answer 43

1) Hita sársaukanemi skynjar áreitið, þ.e. hitann frá eldavélahellunni

2) Boð berast með aðlægri skynfrumu til millitaugafrumna í mænu, þar sem unnið er úr

3) Þá eru boðin send frá mænu um 3 mismunandi leiðir:
A. Með frálægri hreyfitaugafrumu (örvandi) sem segir tvíhöfðanum að styttast, dragast saman
B. Með frálægri hreyfitaugafrumu (hamlandi) sem segir þríhöfðanum að slaka á
C. Boð sent til heila um hvað er í gangi

4) Hendist kippist í burtu