SYSTEM PRAWA W RP Flashcards
podział systemów prawnych
zwyczajowe (wykształcone przez społęczeństwo)
precedensowe (wykształcone przez instytucje oraz precedems)
religijne
pozytywne (stanowione/ustaowe)
-normy powstają w wyniku uznania przez państw za obowiązujące prawo długotrwale i powszechnie stosowanych zwyczajów co do których w społeczeństwie przekonanie, że mają wiążący charakter
- zwyczaj jest podstawą rozstrzygnięcia przez organy państwa np. sądy
- aby funkcjonował społeczeństwo musi być silnie przywiązane do tradycji
- ma znaczenie w prawie międzynarodowym i w krajach afrykańskich
system prawa zwyczajowego
- normy prawne są ustanawiane przez upoważnione do tego organy państwowe (głównie organy przedstawicielskie)
- szeroka recepcja rozwiązań prawa rzymskiego
- dominacja przepisów prawnych zawarte w aktach normatywnych
- kontynentalna Europa np. Polska, Niemcy, Francja
system prawa stanowionego
- źródłem powstania norm są precedens czyli rozstrzygnięcia organów państwa np: sądów w konkretnych sprawach, z których formułowane są ogólne reguły wiążące dla postępowania w
innych podobnych przypadkach - silna rola prawa sędziowskiego współcześnie mieszany charakter (łączy prawo precedensowe, stanowione i zwyczajowe)
- charakterystyczny dla państw anglosaskich jak USA, UK, IRL, Australia
system prawa precedensowego common law
-nierozdzielność życia świeckiego od religijnego i uznanie, że źródłem wszelkiego prawa jest Bóg podstawę norm prawnych stanowią nakazy i zakaz
- normy wywodzą się z pism religijnych
prawo muzułmańskie (szariat) obowiązuje w krajach arabskich oraz kilku afrykańskich i azjatyckich
system prawa wyznaniowego
funkcje prawa
1.Ochronna - ochrania najważniejsze wartości życia społeczneg
2. Wychowawcza— kształtuje świadomość prawną obywateli, ich postawy i wzorce zachowań
3. Kontrolna- reguluje zachowania jednostek, grup społecznych
4. Prewencyjna
5. Represyjna
6. Resocjalizacyjna- umożliwia powrót do normalnego życia jednostkom, które naruszyły zasady współżycia społecznego
7. Rozstrzygania konfliktów
8. Dystrybutywna- rozdziela dobra i obciążenia oraz reguluje zasady obrotu gospodarczego
9. Dynamizująca: wprowadzenie zmian w zyciu społecznym (nowe instytujce prawne)
10. Komunikacyjna - pomaga w rozwijaniu różnych form wymiany informacji, regulując rynek mediów
11. Rynkowa-reguluje i wzmacnia efekty działań rynkowych oraz określa zasady prowadzenia działalności gospodarczej
12. Organizacyjna - tworzy instytucje państwowe i określa zasady funkcjonowania organizacji
zasady prawa w europie wywodzące sie z rzymu
twarde prawo, ale prawo
prawo nie działa wstecz
nieznajmośc prawa szkodzi
nie ma winy bez prawa
prawo pózniejsze uchyla prawo wcześniejsze
należy wysłuchać dwóch stron sporu
nikt nie może być sędzią we własnej sprawie
nie można być karanym dwukrotnie w tej samej sprawie
jeden świadek, żaden świadek
nikt nie musi obwiniać samego siebie
cechy dobrego prawo
ogólne
możliwe do spełnienia
trwałe
jasne
prospektywne (nie działa wstecz)
wykładnia prawa
zespół czynności zmierzających do zrekonstruowania z obowiązujących przepisów prawnych norm postępowania i ustalenia ich znaczenia
rodzaje wykładni prawa
- Autentyczna - tworzona przez ten sam podmiot, który normę ustanowił, tej roli występuje minister dokonujący interpretacji rozporządzenia, które sam wydał
- Operatywna - dokonują organy stosujące prawo, są to sądy i organy administracji, które wydają orzeczenia i decyzje, ten rodzaj wykładni ma charakter indywidualny i dotyczy tylko
podmiotu wskazanego w orzeczeniu - Doktrynalna - nie ma mocy wiążącej, dokonują jej przedstawiciele nauk prawa dlatego może mieć jedynie charakter opiniotwórczy
zasada według, której państwo powinno funkcjonować zgodnie z prawem
- stanowi podstawę demokracji obywatelowi wolno wszystko to, czego prawo mu nie zabrania
- organom państwa wolno tylko tyle, na ile prawo im zezwala
praworządność
instytucje stojące na czele praworzadnosci w polsce
NIK
RPO
KRRiT
TK
TS
Prokuratura
niezależnośc, niezawisłość sądów w Polsce- przez co jest reprezentowana
zasada instancyjności
zasada niezawisłości- sedzia nie podlega naciskom
zasada jawności postępowania
zasada jednolitości- wszystkie sądy wg tego samego prawa
gwarancje niezawisłości sędziów
nieusuwalność
nieprzenoszalność
zakaz określonej działności punlicznej (nie moze byc w parti, zwiazku zawodwym)
imunitet i nietykalność
reguła zachowania; określająca w jaki sposób powinien postąpić ten, którego norma dotyczy. Za jej pomocą można ocenić, czy zachowanie jest zgodne z przyjętym wzorcem, czy nie. Łamanie praw wiąże się z sankcjami.
norma prawna
róznica między przepisem prawnym a normą prawną
Między normą a przepisem istnieje podobna zależność, jak między treścią (sensem), a formą
(tekstem). Treść prawa wyrażają normy, a przepisy mają formę zdań, w które ta treść jest ujęta.
jedna norma może być zawarta w jednym lub kilku przepisach.
jest to część normy prawnej, która określa adresata oraz okoliczności, od których zaistnienia zależy, czy norma znajdzie zastosowanie czy też nie
hipoteza
jest elementem normy prawnej określającym zachowanie nakazane, zakazane, bądź dozwolone np. podatnik musi zapłacić podatek
dyspozycja
jest elementem normy prawnej określającym konsekwencje spełnienia, bądź niespełnienia nakazu, czy zakazu określonego w hipotezie i dyspozycji
sankcja normy prawneji
rodzaje prawa ze względu na obszar wystepowania
prawo międzynarodowe
krajowe
miejsciwe
rodzaje sankcji
karne
egzekucji- o charakterze wykonawczym np komrnik
niewaażności- o charakterze nieprawomocnośći
prawo ze wzgledu na korzysc
prawo prywatne
prawo publiczne
prawo ze wzgledu na treść
prawo materialne
prawo formalne
normy okreslajace obowiazki i prawa orzaz regulujace zachowania sie lduzi i instytucji w spoleczenstrwie, charakter pierwotny, np prawo kosntytucyjne cywilne karne
prawo materialne
normy regulajace postepowanie przed organami administracji publiczenj i wymiaru sprawiedliwosci , prawo administracyujne prawo karne procesowe proawo cywilne procesowo- sposob dohocdzienia nalerznosci przed sadem; charakter wtormy; egzekowwanie prawa materialnego
prawo formalne
zbiór norm z okreśłonej dziedziny stousnków społecznych
gałąź prawna
gałęzie prawa,8
prawo:
konstytucyjne
cywilne- miedzy osobami fizycznymi i prawnymi
rodzinne- osobiste i majatkowe
pracy
administracyjne
finansowe- budzetow opłat podatków
gospodarcze
karne
gałęzie prawa i kodeksy
cywilne- kodeks cywilny/ kodeks ppostępowania cywilnego
rodzinne- kodeks rodzinny i opiekuńczy
karne- kodeks karny, postępowania karnego, karny wykonawczy, kodeks wykorczeń, kodekst postepowania w sprawach o wykroczeniach, kodeks karny skarbowy
administracyjne- kodeks postepowania administracyjnego
handlowe- kodeks społek handlowych
pracy- kodeks pracy
zasady prawa
1) Hierarchiczność:
- relacja wyższości (zwierzchnictwa) lub niższości (podporządkowania) danych aktów
- przejawem wyższej mocy prawnej normy wyższej w stosunku do normy niższej może być uchylenie lub zmiana normy niższej, lecz nigdy odwrotnie
- normy niższe powinny być zgodne z normami wyższymi
2) Spójność prawa czyli taki system prawa, który nie zabiera sprzeczności
3) zupełność- pozbawiony luk prawnych, reguluje działanie
źródła prawa w PL
1.Konstytucja RP
2.Ratyfikowane umowy miedzynarodowe (wymagajace zgody sejmu)
3.ustawy
4.rozporzadzenia z moca ustawy
5.nieratyfikowane umowy miedzynardodowe (bez zgody sejmu;
6.tzw mała ratyfikacja- PRM przedkłada ją prezydentowi rp
7.rozporządzenia
8.akty prawa miejscowego
Dziennik Ustaw RP;6
- konstytucja
- ustawy
- ratyfikowane umowy międzynarodowe
- rozporządzenia z mocą ustawy
- rozporządzenia
- orzeczenia TK
Dziennik Urzędowy Monitor Polski
- umowy międzynarodowe niewymagające ratyfikacji
- akty o charakterze wewnętrznym (uchwały Sejmu, Senatu, RM, zarządzenia Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrów)
Dzienniki urzędów ministrów i urzędów centralnych
akty normatywne organu wydającego dziennik urzędowy
Wojewódzkie dzienniki urzędowe
- akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę
- organy administracji niezespolonej
- organy samorządu terytorialnego
akty prawne niebedace źródłami prawa
uchwały- wydawane przez sejm, charakter tech-org, wydawane na podstawie ustawy lub konstytucji rp
zarządzenia- wydawane przez prezydenta rp. prm, ministrow na podtsawie ustawy
akty prawa miejscowego
nieratyfikowane umowy międzynarodowe
prawo wtórne ue
rozporządzenie- pełne ujednolicenie pewnych praw np wspolna polityka rolna; polityka handlowa; obowiazuje u wszystkcih panstw czlonkowskich, jest stsowana wprost (nie wymaga wdrożenia do prawa krajowego)
dyrektywa- wskazuje cel pozostawiajac zakres pewnej swobody co do wyboru formy i srodkow jego realizacji, wiaze wylacznie panstwa czlonkowskie do ktorych jest skierowana
decyzja- stosowana w konkretnych przypadkach w prawie konkurencji, polityce handlowej, wspolnej poolityki rolnej (taki akt administracyjny); obowiazuje do tych do ktorych jest zadresowana)
zalecenie- jest przyjmowana przez komsije, rade ue, europejski bank centralny; stanowisko lub ocena danych kwestia; skierowane do panstw czlonkowchich, osoby fizycznej badz prawnej
opinia- wszytskie instytucje ue w umowach miedzy organamiu ue; panstwa czlonkwoie, osob fiz lub prawna
osoba fizyczna a prawna
- Osoba fizyczna – człowiek od narodzin do śmierci,
- Osoba prawna – jednostka organizacyjna: stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe
osobowość prawna
podmiot nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do odpowiedniego rejestru
zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków w prawie cywilnym. Zdolność prawna jest atrybutem osób fizycznych, jednostek organizacyjnych będących osobami prawnymi oraz niebędących osobami prawnymi, którym zdolność prawną nadają przepisy szczególne. Nie można się jej zrzec, pozbawić ani ograniczyć.
zdolność prawna
zdolność do czynności prawnych
prawna możliwość kształtowania swoich obowiązków;
a)ograniczona- posiada sie ja po 13 roku zycia i osoby czesciowo ubezwlawolnione
b)pełna- pełnoletni
c)brak-0 do 13 roku życia
czynność prawną, której treścią jest oświadczenie woli mocodawcy upoważniające osobę lub osoby do dokonywania w jego imieniu czynności prawnych określonych
pełnomocnictwo
udzielić pełnomocnictwa może
oosba fizyczna i prawna oraz jednostka organizacyjne majaca zdolnosc prawna
pełnomocnikiem może być
rodzice (dziecka)
małżonek
opiekun
kurator osoby ubezslawolnionej
kurator osoby nueobecnej oraz osoby prawnej
dział prawa cywilnego regulujący powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności i innych praw do rzeczy i zwierząt.
prawo rzeczowe
dział prawa cywilnego; reguluje kwestie związane z majątkiem osoby zmarłej i jego przejściem na inne podmioty
prawo spadkowe
dział prawa cywilnego; reguluje rodzaje umów cywilnych (np. najem, sprzedaż, ubezpieczenia, pożyczki) oraz określa prawa i obowiązki stron umowy.
prawo zobowiązań
obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej drugiej osobie na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania lub popełnienia czynu niedozwolonego.
odpowiedzialność cywilna