MODELE SPRAWOWANIA WŁADZY Flashcards
ustroje polis wg Arystotelesa
rządy jednego- monarchia— tyrania
rządy niewielu- arystokracja——-oligarchia
rządy wielu- politeja————demorkacja
ustrój wg arystotelesa oparty na rządach ludu, lecz opierający się na klasie średniej, która jest gwarancją stabilności państwa. Cechuje ją bowiem rozsądek, umiarkowanie, niechęć do gwałtownych przewrotów.- w odróznieniu od demorakcji która jest rządami młotochu
politeja
– rządy motłochu, tłumu ciemnego pospólstwa; panowanie gminu ulicznego, gminowładztwo, arystoteles utożsamiał je z demokracją
ochlokracja
podział form państwa
forma rządów: monarchia republika
styl rządzenia: demokratyczny autorytatny totalitarny
system polityczny: prezydencki, półprezydencki, parlamentarny (który dzieli się na nastepne)
ustrój tertyrorialny: jednolite, złożone
Forma rządu, w której głowa państwa jest wybierana przez ludność lub organ ustawodawczy, a władza jest zazwyczaj rozdzielona między różne gałęzie rządu.
republika
nazwa państwa w moanrchii vs republice
M: królestwo, księstwo, cesarstwo, sułatanat, stolica apostolska, emirat
R: republika, rzeczpospolita
tytuł głowy państwa w monarchii vs republika
M: król, ksiązę, cesarz, sułtan, emirat, papież
R: prezydent, kapitanowie, wóz, rada państwa
monarchia dziedziczna vs elekcyjna
Monarchia dziedziczna przekazuje władzę na podstawie dziedziczenia w rodzinie królewskiej, podczas gdy monarchia elekcyjna wybiera władcę przez określoną grupę ludzi lub organ decyzyjny.
zakrez posiadania władzy- 3 monarchie
absolutna
ograniczona:
konstytucyjna- ograniczona przez konstytucje nadana przez monarche
parlamentarna-władz funkcja reprezentatywna na podst kosntyucji ustanowionej przez parlament
Belgia
monarchia, król Filip I, parlamentarna dziedziczna
Dania
monarchia, król FryderykX, parlamentarna dziedziczna
Hiszpania
monarchia, Filip VI, parlamentarna dziedziczna
Liechtenstein
monarchia, książe Jan Adam II, konstytucyjna dziedziczna
Luksemburg
monarchia, wielki książe Henryk, parlamentarna dziedziczna
Monako
monarchia, książe Albert II, kontytucyjna dziedziczna
Niderlandy
monarchia, król Aleksander, parlamentarna dziedziczna
Norwegia
monarchia, król Harald V, parlamentarna dziedziczna
Szwecja
moarnchia, krół Karol XVI Gustaw, parlamentarna dziedziczna
Wielka Brytania
monarchia, król Karol III, parlamentarna dziedziczna
Stolica Apostolska
moarncha, papież Franciszek, absolutna elekcyjna
Andora
monarchia- prezydent Francji i biskup Urgell w Hiszpani reprezentowani przez delegatów, współksięstwo, parlamentarna elekcyjna
Japonia
monarchia, cesarz Naruhito, parlamentarna dziedziczna
przykładowe uprawnienia monarchy w systemie parlamentarnym
Mianowanie premiera (symbolika)
Otwieranie i zamykanie sesji parlamentu
Udzielanie zgody na uchwalanie ustaw: Monarcha musi formalnie zatwierdzić ustawy uchwalone przez parlament, ale jego zgoda jest zazwyczaj udzielana na podstawie konwencji i odzwierciedla wolę parlamentu.
Reprezentowanie kraju na arenie międzynarodowej
Przyznawanie odznaczeń i tytułów
Powoływanie sędziów
incjatywa ustawodawcza
Funkcje ceremonialne
Czechy
republika, system parlamentarny, wybór powszechne, bezpośrdenie, kadencja lat 5 , prezydent Petr Pavel
Francja
republika, system półprezydencki, wybór: powszehcne, bezpośrednie, kadencja 5 lat, Emmanuel Macron
Irlandia
republika, system parlamentarny, sposób wybry powszechny bezposredni, kadencja na 7 lat, prez Michael D. Higgins
Islandia
republika, system parlamentarny, spsob wyboru : powszechne bezposrednie, kadencja 4 lata, prezydent Guðni Jóhannesson
Niemcy
republika, system kanclerski, spsob wyboru Zgromadzenie Federalne, kadencja 5 lat, Prezydent Frank-Walter Steinmeier
Rosja
republika, system parlamentarny, wybory powszechne bezposrednie, kadencja 6 lat, Putin
San Marino
republika, system komitetowy, sposob wyboru Rada Generalna, kadencja 1/2roku, 2 Kapitnanów Regentów
Szwajcaria
republika, system komitetowy, wyór przez Zgromadzenie Federalne, kadencja 1 rok, prezydent Alain Berset
Ukraina
republika, system półprezydencki, wybor powzechny bezposredni, kadencja 5 lat, Zełeński
Włochy
republika, system parlamentarny, wybór przez Zgromadzenie Narodowe, kadencja 7 lat, prezydent Sergio Mattarella
reżimy autorytarne w europie międzywojennej
Portugalia,
Hiszpania,
Włochy,
Jugosławia,
Albania,
Grecja,
Turcja,
Rumunia,
Bułgaria,
Węgry,
Ausrtia,
Polska,
Litwa
łotwa
Estonia
(rezimem totalitarnym ZSSR i III Rzesza)
reżimy autorytarne w europie po II wojnie światowej
Hisapania
Portugalia
Grecja
totalirayzm:
dyktatury komunistyczne- Albania, Bułgaria, Czechosłowacja, Jugosławia, Niemcy Wschodnie, Rumunia, Wegry, Rosja Radziecka
państwa autoryartne i totalirane europa now
autorytarne: Rosja, Białoruś, Stolica Apostolska
reżim hybrydowy- cechy
niepraeidloswosc procesu wybrczego, presja władz na inne partie
-ingerowanie w wolnosc slowa, brak cenzury ale np nekanie dzienikarzy
-dominacja władzy wykonawczej
-zaściankowa kultura polityczna
-słabe społ obywatelskie, niska frekwencja
np ukraina, gruzja, boliwia, turcja, niger
kraje, w których wybory przeprowadzane są w sposób uczciwy i wolny, a mimo problemów (np. naruszeń wolności mediów) podstawowe swobody obywatelskie są przestrzegane., Polska, USA, RPA
demokracja wadliwa
kraje z reżimem autorytarnym
Irak
Rosja
Kuba
Białoruś
Chiny
Iran
Arabia Saudyjska
Libia
Jemen
Syria
KRLD
łączy elementy zarówno systemu parlamentarnego, jak i prezydenckiego. Oznacza to, że zarówno prezydent, jak i premier (lub premierzy) mają pewne kompetencje wykonawcze, przy czym prezydent ma zazwyczaj władzę w dziedzinach takich jak obrona narodowa i sprawy zagraniczne, podczas gdy premier odpowiada za sprawy krajowe.
system mieszany, półprezydencki
charakteryzuje się tym, że głowa państwa (premier) jest wybierana spośród członków parlamentu i jest odpowiedzialna przed parlamentem za swoje działania, co zapewnia bliską zależność między władzą wykonawczą a ustawodawczą.
system parlamentarny
oznacza, że głowa państwa (prezydent) jest wybierana oddzielnie od parlamentu i ma znaczną niezależność od władzy ustawodawczej, co oznacza, że prezydent ma szerokie kompetencje wykonawcze i nie jest odpowiedzialny przed parlamentem za działania swojego rządu.
system prezydencki
rozdzielenie funkcji głowy państwa i rządu
dualizm egzekutywy
system parlamentarny cechy
władza wykonawcza pochodzi z i jest odpowiedzlana przed władzą ustawodwczą
powołanie faktycznej władzy przysługuje parlamentowi
dualizm egezkutywy
odpowiedzialnosc polityczna rzadu przed parlamentrem
brak odpowiedzialnosci politycznej głowy państwa- odpowiedzialnosc konstytucyjna
-wpływ na legislatywę
Władza ustawodawcza, uchwałodawcza inaczej
legislatywa
system mieszany/półprezydenckii- kraje w europie
Francja, Ukraina, Watykan (nwm jak rosja i białorus)
system prezydencki- kraje w eurooie
Rosja
model westminsterski (demokracji większościowej)
-W demokracji większościowej, rządy są zazwyczaj oparte na zasadzie większości parlamentarnej.
-system wyborczy jest zazwyczaj jednoizbowy, a zwycięska partia lub koalicja partii otrzymuje większość miejsc w parlamencie.
-Rządząca partia lub koalicja ma znaczną władzę i kontrolę nad procesem legislacyjnym.
-charakterystyczna dla sysetmu dwupartyjnego
Przykłady demokracji większościowej obejmują Wielką Brytanię, Kanadę i Nową Zelandię.
model konsensualny
-W demokracji konsensualnej, decyzje podejmowane są na podstawie szerokiego konsensusu i współpracy między różnymi partiami politycznymi.
-wielopartyjność
- różnorodność polityczna
-W demokracjach konsensualnych, opozycja ma większy wpływ na proces decyzyjny, a rozwiązania polityczne są często kompromisami.
Przykłady demokracji konsensualnych obejmują Szwajcarię, Niemcy i Holandię.
pozcyja głowy państwa- symboliczna
dziedziczna: Szwecja, UK
wybierana przez parlament: Estonia, Łotwa, Wegry
wybierana przez glosowanie powszechne: Austria, Islandia, Słowenia, Słowacja
pozycja głowy państwa- korygująca
dziedziczna: Belgia, Niderlandy, Hiszpania
wybierana przez parlament: Grecja, Izrael
wybór w głoswaniu powszehcnym: Polska, Finlandia,, Litwa, Portugalia, Rumunia
jest modelem rządzenia demokratycznego, w którym główny organ wykonawczy (rząd) jest odpowiedzialny przed parlamentem; UK
system gabinetowo-parlamentarny
składowe parlamentu w systemie gabinetowo-parlamentarnym w UK
monarcha- dziedziczny, panuje ale nie rządzi, nie ma odpowiedzlanosci politycznej, kontrasygnuje premiera, zwierzchnik Kościołą anglikańskiego
|_> zwołuje i rozwiązuje izbę gmin na wniosek premiera
Izba Gmin- 650 posłów, wybierancyh wg ordynacji wiekszosciowej na 5letnią kadencje, bierne prawo wyborcze, 28 lat; incjstywa ustawodawcza jednego posła
|_> dają do poprawki Izbie Lordów
Izba Lordów- około 700 lordów, min ok 550 dożywotnich, 92 dziedziczni, 26 duchownych, 5 członków royal family; incjatywa usatwocza jednego lorda
rząd w systemie gabinetowo-parlamentarnym w UK
Rząd- premier=lider parti mającej większość w Izbie Gmin- powoływany przez Monarchę (za sugestią parlamentu)
- kieruje pracją
Ministrów (Gabinet)
rola narodu w systemie gabinetowo- parlamentarnym w UK
-czynne prawo wyborcze lat 18, wybierają członków Izby Gmin, wybierają lokalne władze- parlamenty reginów- które wyłaniają rządy regionów
sądy w systemie gabinetowo-parlamentarnym
Sądy- Sąd Najwyższy- 12 sędziów przez komsije, sądy noiższe- mianowani sposrod kandydatow przez komisje, moarcha mianuje ich na wniosek parlamentu
UK trójpodział władzy w systemie gabinetowo-parlamentarnym
Władzę ustawodawcza: tworzenie i uchwalanie ustaw
jest skupiona w parlamencie, który składa się z dwóch izb: Izby Gmin i Izby Lordów.
Parlament uchwala nowe prawa, modyfikuje istniejące ustawy oraz kontroluje działania rządu.
Władzę wykonawczą: wprowadzanie w życie ustaw i zarządzanie krajem.
rząd- Premier, jako lider partii politycznej, która uzyskała większość w Izbie Gmin, jest mianowany przez monarchy na stanowisko premiera.
Rząd, pod kierownictwem premiera, jest odpowiedzialny za zarządzanie sprawami państwa, realizację polityk i programów oraz wykonywanie ustaw uchwalonych przez parlament.
Władzę sądowniczą: W systemie westminsterskim Sąd Najwyższy (Supreme Court) jest najwyższym organem sądowniczym, który rozstrzyga spory konstytucyjne i inne sprawy prawne.
system przydencki na podstawie USA- prezdyent+ Kongres
prezydent- wybierany na 4 letnią kadencje, bierne prawo wyborcze 35 lat, urodzenie w usa + Sekretarz- powolany przez prezydenta, stoi na czele 14 departamentów
|>
wetuje ustawy Kongresu, który może przeprowadzić za to procederu impeachmentu
|>
Kongres:
-Izba Reprezentantów- 435 deputowanych, wybory wiekszsociowe, 2 letnia kadencja; incjatywa ustawodawcza poj reprezentanta
-Senat- 100 senatrów- po 2 z każdego stani
system prezydencki w USA- sądownictwo
Sądy- z sędziami powołowanymi przez prezydenta
Sąd Najwyższy- 9 sędziów dożywotnio, interpretują obowiązujące przepisy- sprawuje nadzór nad
Sądami Niższymi- w których sędziów powołuje Senat, który też zatwierdza powołanych przez prezydenta Sedziów Najwyższych
538 elektorów zgromadzoncyh w siedzibach władz stanowych którzy wybierają prezydenta, system prezydencki USA- wybierani przez naród
Kolegium Elektorskie
– w Stanach Zjednoczonych urzędnik sprawujący najwyższą władzę wykonawczą stanu lub terytorium zależnego, wybierany przez ludność.
gubernator
trójpodział władzy w USA
Władza wykonawcza: Prezydent jest szefem władzy wykonawczej i ma pewne uprawnienia, takie jak podpisywanie ustaw, prowadzenie polityki zagranicznej i dowodzenie siłami zbrojnymi. Jednak nie może on samodzielnie kierować wszystkimi dziedzinami rządu, ponieważ jest ograniczony przez Konstytucję i zależy od innych gałęzi rządu.
Władza ustawodawcza: Kongres, składający się z Izby Reprezentantów i Senatu, ma kompetencje legislacyjne. To Kongres tworzy, modyfikuje i uchyla ustawy federalne. Prezydent ma możliwość weta wobec ustaw przyjętych przez Kongres, ale Kongres może przegłosować ustawę mimo weta prezydenta większością dwóch trzecich głosów w obu izbach.
Władza sądownicza: Sądy federalne, w tym Sąd Najwyższy, zajmują się wykładnią prawa i rozstrzyganiem sporów prawnych. Sędziowie są powoływani na dożywotnie kadencje i są niezależni od innych gałęzi rządu.
procedura impeachmentu w usa
w sprawie łamania Konstytucji
postawienie w stan oskarzenia- urzędnik panstwowy- prezydenta/wyzszego urzednika
kongresmen może złozyć wniosek o impeachment- (Izba Reprezentantów) (tylko)
sledztwo komisji sprawiedliwości
sądzi w tej sprawie Senat, od wyroku senata prezydent nie ma prawa łaski
ile było impeachmentów w usa
21 wobec 20 urzędników- 3 wobec prezydentów,Amdrew Johnsona, Clintonana i 2 wobec Trumpa
system parlamentarno gabinetowy we włoszech
Zgromadzenie Nardowe (ponad 100 deputowancyh, sentarowie, delagaci) wybiera
Prezydenta- 7 letnia kadencja, moze ile chce reelekcji, od 50 lat- wetuje ustawy parlamentu, może przełamać jego weto parlament, zwołuje go i rozwiązuje
Parlemnt- Izba Deputowanych (630 deputoeanych, incjatywa ustawodawcza) + Senat- 315 senatorów wybieranych w wyborach mieszanych- wybierają 1/3 Sądu Konstytucyjnego (rwzte prezydent i najwyzsze sądy)
Parlament- udziela rżadowi wotum zaufania/nieufności
Rząd- premiera (Giorgia Meloni)=polityk mający poparcie wiekszosci człkonków Parlamentu
trójpodział władzy we włoszech (system parlamentarno-gabintowy)
Władza ustawodawcza:
Włoski parlament, znany jako “Parlament Republiki Włoskiej” (Parlamento della Repubblica Italiana), jest organem ustawodawczym. Parlament składa się z dwóch izb:
Izby Deputowanych i Senatu
Władza wykonawcza:
Władza wykonawcza we Włoszech należy do rządu, który jest kierowany przez premiera.
Prezydent Republiki jest wybierany przez zgroadzenie i powoluje premiera, który jest liderem partii lub koalicji parlamentarnej, która ma większość w Izbie Deputowanych.
Rząd jest odpowiedzialny przed parlamentem i może zostać odwołany poprzez wotum nieufności.
Władza sądownicza:
Włoski system sądowniczy jest niezależny od władzy wykonawczej i ustawodawczej. Sąd Konstytucyjny jest najwyższym sądem apelacyjnym we Włoszech.
przewaga parlamentu nad rządem we włoszech
-prezdyent ze słabą pozycją, nie odpiwaida przed parlamentem, utworzenie rządu wymaga koalichi, rząd musi uzyskaz poparcie wiekszosci czlonkow obu izb parlamentu, prezydemt z odpowiedzialnoscia konstytucyjna
system półprezydencki (semiprezydencki, mieszany, parlamentarno-pezdyencki) na podst Francji
Prezydent (5letnia kadencja, wybory pwoszechne bezwzgledna wiekszosc glosu,- zwoluje i roziwazje ZN) , wetuje ustawy Parlemnetu
Parlament-
Zgromadzenie Nardowe (577 deputowanyvh, incjatywa)+ Senat (wetuje i ogranicza Zgr. Nar.)
Zgr Nar powołuje Rząd- zakaz łąćzenia funcki rządu z parlamenrem- premier + ministoriwe- wibierają
sądy- rada konstytucyjna
Prezydent przewodniczy obradom rządu, kształtuje politykę zagraniczną, zarządza referenda, wprowadza stan wyjątkowy. Dualizm władzy wykonawczej w tym systemie polega na współrządach prezydenta i premiera nawet w sytuacji, gdy obaj wywodzą się z różnych ugrupowań – nazywa się to kohabitacją.
Prezydent Francji może wetować ustawy parlamentu, ale parlament może to weto przełamać. System ten charakteryzuje się odejściem od zasady nadrzędności parlamentu i skupieniem władzy państwowej w rękach egzekutywy. Egzekutywa jest wprawdzie dwuczłonowa, ale to prezydent jest jej prawdziwym szefem – i stąd nazwa system semiprezydencki.
trójpodział władzy we Francji
wykonawcza prezydent
ustawodawcza- parlamrnt, narodwe zgromadzenie i senat
sąd- rada kosntytucjna i sądy powszeche
separcja i wsółdziałanie prezydenta i parlamentu we FRancji
-prezydent posiada szczególnie silną pozycje wsrod organow panstwa
-prezydent i parlament prezentuja narod,
prezydent powołuje oremiera faktycznie z udzia em zgr nar
władza wykonawcza wspolrzady prezydenta i premiea
nie klasyczny podzial wladzy w Konfederacji Szwajcarskiej, system parlamenterno-komitetowy
Władza ustawodawcza:
Władza ustawodawcza w Szwajcarii należy do dwóch izb parlamentu federalnego:
Rada Narodowa (Nationalrat): Składa się z 200 członków, wybieranych na czteroletnią kadencję. Reprezentują oni interesy obywateli na poziomie federalnym.
Rada Kantonów (Ständerat): Składa się z 46 senatorów (po dwóch z każdego kantonu) i reprezentuje interesy kantonów.
Władza wykonawcza:
Władza wykonawcza w Szwajcarii jest wieloosobowa i zdecentralizowana. Rząd federalny, znany jako Federalna Rada (Bundesrat), składa się z siedmiu członków, którzy reprezentują różne partie polityczne. Każdy członek rządu jest szefem ministerstwa federalnego. Władza wykonawcza jest kolegialna, a decyzje podejmowane są na podstawie konsensusu. Prezydent Szwajcarii jest wybierany przez Radę Federalną na rok i pełni głównie rolę reprezentacyjną.
Władza sądownicza:
Szwajcarski system sądowniczy jest zdecentralizowany, ponieważ każdy kanton ma swoje sądy i systemy prawne. Federalny Trybunał Szwajcarski jest najwyższym organem sądowniczym na poziomie federalnym i zajmuje się rozstrzyganiem sporów z zakresu prawa federalnego. Kantonów są odpowiedzialne za swoje sądownictwo w sprawach kantonalnych.;
w Szwajcarii istnieje także mechanizm partycypacji obywateli w procesie legislacyjnym. Obywatele mogą inicjować referenda ludowe w celu zatwierdzenia lub odrzucenia ustaw uchwalonych przez parlament, a także inicjować reformy konstytucyjne poprzez inicjatywy ludowe.; SILNA DECENTRALIZACJA
podprządkowanie władzy wykonawczej Zgromadzeniu Federalnemu
- nie klasyczny pdział władzy
-dmonmiacja zgromadzenia federalnego, ktore wybiera radę federalną- jej członkowie reprezentują 4 największe patite, wraz z prezydentem ponosza fasadową odpowiedzialnosc przez zgr fed, olbiyrzmia rola federalncyh REFERENDÓW
system kanclerski i podzial władzy na podst. Niemiec
Władza wykonawcza:
Prezydent Federalny - przede wszystkim pełni funkcję reprezentacyjną. - mianuje i odwołuje kanclerza
Kanclerz Federalny: jest szefem rządu federalnego i posiada szerokie kompetencje wykonawcze, jest liderem partii lub koalicji parlamentarnej, która uzyskała większość w Bundestagu (Izba Reprezentantów).
Władza ustawodawcza:
Niemiecki parlament związkowy federalny:
Bundestag (Izba Reprezentantów): Składa się z 709 deputowanych wybieranych na czteroletnią kadencję w wyborach powszechnych.
Bundestag jest odpowiedzialny za tworzenie i uchwalanie federalnych ustaw oraz kontrolę nad pracą rządu.
Bundesrat (Izba Krajów): Składa się z przedstawicieli 16 landów (kantonów) niemieckich. Bundesrat reprezentuje interesy kantonów i bierze udział w procesie ustawodawczym, ale nie ma takich uprawnień, jak Bundestag.
-Parlemnt Związkowy + Rada Związkowa
Władza sądownicza:
Federalny Trybunał Konstytucyjny najwyższym organem sądowniczym w sprawach konstytucyjnych i monitoruje zgodność ustaw z niemiecką Konstytucją.
system prezydencki na przykładzie Rosji
Prezydent Federacji, na 6 letnią kadecnje, ywmog 50%frekwencji- weto zawieszajace/moze zostac odwoloany 2/3 głoswo przez Zgromadzenie Federalne (Duma Państwowa +Rada Federacji)
naród wybiera prezydenta i rade oraz zgromadzenie ustawodawcze podmiotow federacji rosyjskiej, gubernatorzy itd
Prezydent przewodniczy Rządowi na którego czele stoi Premier wraz z ministrami
dominująca pozycja prezydenta nad pozostałymi organami władzy w systemie prezydenckim- rosja
-prezydent posiada dominujaca pozycje wsrod organow panstrwa, dekrety, kierownik rządu, siły zbrojne, aparat bezpieczeństwa, równorzędnyz Dumą Pąństwowaą, może ja rozwiazac, nie ponosi odpowiedzialnosci przez Zgromadzeniem Federalnym, ponosi konsrttycujyjan, za zdrade stanu lub inne ciezkie przestepstwo
system prezydencki (klasyczny, amerykański z zamkniętą egzekutywą)
system prezydencki:
prezydent nie znajduje się ponad innymi organami państwa (obowiązuje trójpodział władz)
prezydent nie ma prawa wydawania dekretów
prezydent dysponuje prawem weta zawieszającego wobec ustaw, które jednak może być przełamane przez parlament
prezydent samodzielnie powołuje szefów departamentów (sekretarzy) i stoi na czele administracji (nie istnieje funkcja premiera)
szefowie departamentów odpowiadają wyłącznie przed prezydentem nie istnieje procedura parlamentarnego wotum nieufności wobec gabinetu ani jego członków
sytem superprezydencki (wschodni, postosowiecki z otwartą egzekutywą)
prezydent znajduje się ponad innymi organa-
mi państwa (formalnie obowiązuje trójpodział
władz)
prezydent ma prawo wydawania dekretów
prezydent dysponuje prawem weta zawie-
szającego wobec ustaw, które w praktyce ma
charakter weta absolutnego
prezydent ma decydujący wpływ na procedurę
formowania rządu (powołanie premiera i ministrów)
rząd za swoje działania odpowiada politycznie
przed prezydentem
parlamentarne wotum nieufności wobec rządu
jest fikcją (prezydent w każdej chwili może zdy-
misjonować rząd lub rozwiązać parlament)
funkcje legislatywy/parlamentu
legislacyjna- stanowienie prawa (ustrojodawcza i
ustawodawcza)
kreacyjna- tworzenie innych organów państwa
kontrolna- kontrola rządu (wotum zaufania, wotum nieufności, interpelacje, zapytania, absolutorium)
legitymizacyjna- uprawomocnienie ustroju oraz decyzji i działań innych organów państwa
arbitrażowa- wypracowanie kompromisu w sytuacji konfliktu między różnymi organami państwa
sądownicza- orzekanie o winie (niewinności) najwyższych organów państwa
zasada ustorju politycznego pasntwa zakładająca istnienie jednej izby parlamentej
unikameralizm;
Portugalia, Słowacja, Wegry, Ukraina,Bułgaria, Norwegia, Szwecja, Islandia
zasada ustorju politycznego pasntwa zakładająca istnienie dwóch izb parlamentarncyh, niższej i wyższej
bikameralizm
Hiszpania, Francja, Nimecy, Polska, Rumunia, Włochy, Holandia
podział bikameralizmu
-symetryczny- obie izby posiadają pdoobne kompetencje np Włochy, USA
-asymetryczny-nizsza przewaga nad wyzsza np UK, Polska
mechanizm wyłanina rządu Niemiec
wtoum zaufania- zaufanie parlamentu do rządu wynika z wyboru kanclerza przez Budenstag
1 prezydent wnioskuje do Budenstagu o wybranie kanclerza
2 budenstag wybiera kanclerza głosami więcej niż połowy ustaowej liczby deputowanych
3 prezydent powołuje kanclerza
4 na wniosek kanclerza prezydent powołuje ministrów
woutm nieufności w systemie kanclerskim w Niemczech
zmiana na stanowisku kanclerza jest możliwa jedynie przez wyrązenie kanclerzowi przez Budenstag konstruktywnego wotum nieufności
Budenstag wyraża kanclerzowi wotum nieufności, wybierając większością ustawoej liczby deputowanych jego następcę i przedkładając Prezydentowi wniosek o odwołanie dotychczasowego kanclerza. Prezydent jest zobowiązany do powołania wybranej osoby na urząd kanclerza.
Kanclerz może też poproisć Budenstag o udzielenie mu wotum zaufania jesli taki wniosek nie uzyska poparcia wiekszosci ogolenj liczby deputowanych, to prezydent na wniosek kanclerza moze rozwiazac Budenstag, co prowadzi tez do zmiany na stanoiwsku kanclerza.
Rosja- mechsnim wyłaniania rządu
zaufanie parlamentu do rządu wynika z udzielania przez Dume Panstwowe zgody na powołanie premiera przez Prezydenta.
- prezydent Rosji przedstawia Dumie Pantwowej kandydata na premiera
- duma panstwowa udziela zgody prezydentowi rosji na powołanie premiera głosami więcej niż połowy ustawowej liczby deputowanych
- prezydent rosji powołuje premiera
- prezydent rosji powołuje wicepremierów oraz ministrów na wniosek premiera
wotum nieufności w Rosji
wyrażenie premierowi przez Dumę Państswową wotum nieufności wiekszoscia głosów ustaowowej liczby deputowanych.
po tym prezydent rosji może, ale nie musi, zdymisjonowac rzad.
jezeli duma panstwowa w ciagu 3 miesiecypowtórnie wyrazi rządowi wotum nieufnosci, prezydent dymisjonuje rząd albo rozwiazuje dume panstwowa.
premier może poprosić tez dume o udzielnie rządowi wotum zaufania. jezeli duma panstwowa nie udzieli go prezydent dymisjone rzad badz dume.
wybory parlamentarne- składowe
- komisja wyborcza- ogłasza wyniki
- głowa państwa i liderzy parti rozmawiaja na temat koalicji rządowej
- premier składa dymisje swojego rządu
- gowa państwa desygnuje premiera - powierza mu misję utworzenia rządu
powstawanie koalicji rządowej- składowe
- parlament udziela wotum zaufania radzie ministrów
- premier przedstawia w parlamencie program działania rządu
- głowa państwa powołuje i zaprzysięga radę ministrów
- premier przedstawia głowie państwa rady ministrów
wszytskie osoby oraz org przeciwstawiajace sie osobom i organizacjom psoiadajacym władzę
opozycja
forma państwa, charakteryzująca się wewnętrzną jednolitością
panstwo unitarne/jednolite;
prawie wszytskie pasntwa europejskie, polska, ukraina, skandynawia, hiszpania, francja and so on
– państwo składające się z mniejszych jednostek składowych (np. stany, landy), posiadających określoną samodzielność.
6 w eu
pastwo złożone/federalne
Niemcy, Belgia, Austria, Szwajcaria, Bośnia i Harcehowina, Rosja
rodzaj państwa jednolitego: rząd centralny wyznacza lokalnych urzędników i sprawuje władze nad organami regionalnymi
panstwa scentralizowane
np Francja Finladia Holandia
rodzaj państwa jednolitego: organy regionalne są formowane niezależnie od rządu i sitnieje dobrze rozwinięty samorząd terytorialny, a władza centralna zastrzega sobie prawo do podejmowania tylko najważniejsztcg decyji
państwo zdecentralizowane
np UK Japonia Włochy
rozpad czechosłowacji
-powstała w 1918 w wyniku realizacji xix wiecznrej idei czechosłowakizmu
-1992- premier czech Vackav Klaus i Słowacji Vladimir Meciar podejli decyzje o podziale, bez refedendum troche nie demokratyczne
rozpad ZSRR
Michaił Gorbaczow sekretarzem w Związku Radzieckim, rozpoczał proces modernizacji kraj- przebudowa jawność przyspieszenie- krzys i rozkłąd państwa, został prezydentem zsrr i zakceptował niekomunistyczne rządy reszty bloku wschodniego, marzec 1990 deklaracja npdl Litwa,w kwietniu 91 Gruzja, od sierp do paz pozostałe republiki, Jelcen (prezydent- układ białowieski o Ukrainie i Białorusi npld), grobaczow do dymisjii fromalne rozwiazanie 1991 26 grudzien ZSSR- Federacja Rosyjska
był pierwszym prezydentem Rosji po upadku Związku Radzieckiego i odegrał kluczową rolę w procesie transformacji Rosji w latach 90. Jego rządy charakteryzowały się przemianami gospodarczymi i politycznymi, ale także okresem niestabilności
Borys Jelcen
był przywódcą Związku Radzieckiego w okresie perestrojki i glasnosti, które miały na celu reformę systemu komunistycznego. Jego reformy przyczyniły się do rozpadu ZSRR i zakończenia zimnej wojny.
Michaił Gorbaczow
był kontrowersyjnym politykiem słowackim, który trzykrotnie pełnił funkcję premiera Słowacji w okresie po rozpadzie Czechosłowacji. Jego rządy były kontrowersyjne z powodu autorytaryzmu i skandali politycznych., doprowadzil do rozpadu czechosłowacji
Vladimír Mečiar
był prominentnym politykiem w Republice Czeskiej i odegrał znaczącą rolę w procesie transformacji z komunizmu do kapitalizmu. Pełnił funkcje premiera oraz prezydenta Czech i był znany z przyczynienia się do ropzadu Czechosłowacji
Vaclav Klaus
rozpad Jugosławi
powstała w 1918 w wyniku reliazaji idei jugoslawizmu zakładającej zjednoczenie Słowian w jednym panstwie
lata 80te kryzys polityczny i gospodarczy, dochodzenie od idei jugosłowiańskiej- szczegolnie Słoweni i Chorwacji- to oni tez piuerwsi ogłosili secesje- wojan serbsko- słoweńska, serbsko-chorwacka i w Bosni Harcegowinie i Kosowie, npdl macedonia, serbia i czarnogra- federalna republika jugosłowo- przkeształcona pozniej w Czarnogóre i Serbie, kosowo pozniej
głównym twórcą i liderem Jugosławii, który odegrał kluczową rolę w procesie jednoczenia różnych narodów i regionów w jedno państwo. Jego rządy charakteryzowały się niezależnością od bloków wschodniego i zachodniego, co doprowadziło do rozwoju jugosłowiańskiego modelu socjalizmu, tzw. “niezaangażowanego” w konfliktach zimnej wojny. Jego śmierć w 1980 roku była preludium do upadku Jugosławii i konfliktów etnicznych na Bałkanach.
Josip Broz Tito
najmłodsze panstwo Europy
Kosowo
Belgia jako panstwo federalne
Po I wojnie światowej: Po zakończeniu I wojny światowej w 1918 roku Belgia stała się krajem bardziej zjednoczonym. Jednak napięcia językowe i etniczne nadal istniały, zwłaszcza między społecznościami flamandzką a francuską.
Reformy w latach 60. i 70.: W latach 60. i 70. XX wieku Belgia przeszła reformy konstytucyjne mające na celu zwiększenie autonomii regionów flamandzkich i walonów. Ustanowiono trzy wspólnoty kulturalne (flamandzką, francuską i niemieckojęzyczną) oraz trzy regiony (Flandrię, Walońską i Brukselę). Te reformy miały na celu zaspokojenie żądań autonomii regionalnej.
Konstytucja z 1993 roku: Konstytucja z 1993 roku wprowadziła dalsze zmiany w kierunku federalizacji Belgii. Ustanowiono bardziej rozbudowane struktury federalne i regionalne, które przekazywały pewne kompetencje regionom i wspólnotom. Regiony i wspólnoty stały się bardziej niezależne od federalnego rządu w niektórych kwestiach, takich jak edukacja i kultura.
Spór o Brabancję: Spór między Flandrią a Walońskiem o terytorium Brabancji trwał przez większość XX wieku. Ostatecznie doszło do porozumienia, a Brabancja pozostała częścią Walonii, choć obszar ten jest nadal zamieszkany głównie przez ludność niderlandzkojęzyczną.
Wspólnota Niemiecka: Niemieckojęzyczna wspólnota Belgii, obejmująca wschodnią część kraju, zyskała pewną autonomię i została uznana jako trzecia wspólnota obok wspólnoty flamandzkiej i francuskiej.
patologie zycia publicznego
-nadużywanie władzy
-korupcja
-partykularyzm
-kumoterstwo
-nepottyzm
-klientelizm
stanowisko, zgodnie z którym ośrodki władzy i administracji nie uwzględniają całokształtu interesów określonego społeczeństwa czy państwa, ignorując potrzebę jego harmonijnego rozwoju gospodarczego lub kulturalnego, dbając jedynie o interesy jednej konkretnej grupy społecznej, regionu
partykularyzm
wzajemne popieranie się ludzi związanych przynależnością do jakiejś grupy czy pokrewieństwem, zwykle dla osiągnięcia pozycji społecznej lub korzyści materialnych, nie opierające się na ocenie wartości tych osób, lecz na fakcie znajomości., kolesiestwo
kumoterstwo
zjawisko polegające na popieraniu przez wpływowe osoby ze świata polityki lub ekonomii tych, którzy świadczą na ich rzecz usługi i zapewniają im poparcie polityczne
klientelizm
rodzaj demokracji, gdzie decyzje podejmują przedstawiciele społeczeństwa wybrani w wyborach. Model ten jest zastosowany w większości państw demokratycznych, m.in. w Polsce
demokracja pośrednia
system polityczny, w którym decyzje podejmuje się przez głosowanie ludowe (plebiscyt, referendum), w którym wziąć udział mogą wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania.
demokracja bezpośrednia
wady demokracji pośredniej
-dzieli społ na rządzących i rządznych- elity i plebs
-prowadzu di utożsamiania przez elity dobra wspolengo z dobrem wlasnym
-rodzi rozbieznosci miedzy tym do czego daza przedstawiciele a tym co chce obywatele
-grozi sejmokrajcją, marnowaniem czasu na jalowe debaty
paradoksy demokracji bezpośredniej
-zrównywanie kompetentych i niekompetetnych obywateli
-pzoorna reprezentatywnosc (przy 62 pro frewkencji- 44 pro dla zwyciezcy to 23 doroslych obywateli)
-tyrania wiekszosci- narzucanie reszcie obywateli woli wiekszosci
sposoby zwiekszania poziomu frekwecjni wyborczej proceduralne
dwudniowe głosowanie, proste procedury, głosowanie elktroniczne, listwone, przez przedstawicieli, przymus wyborczy (Australia)
argumenty przeciw przymusowi wyborczemu
-narusza wolnosc jednostki
- zmusza głąbów do głosowania
-godzi w prawo jednostki do wyrazania dezapropbaty wobec polityków
systemy parlamentarne
gabinetowo-parlamentarny (westminsterski)
parlamentarno-gabinetowy
parlamentarno-komitetowy
kanclerski
nimecy prezydent
wybierany przez Zgromadzenie Federalne, Frank- Walter Steinmeier
systemy parlamenterne
kanclerskie
polprezydenckie
komitetowy
parlamentarny:
czechy irlandia islandia rosja włochy
komitetowy:
szwajcaria i san marino
kanclerski:
niemcy
półprezydencki:
ukraina, francja
wybór prezydenta w san marino, szwajcari, wlochy
posredni, san marino - Rada Generalna, szwajcaria- Zgromadzenie Federalne, włochy- zgromadzenie narodowe
system parlamentarny cechy
połaćzenie wyborów palrmanetarnych z wyłonieniem rządu
okreslona kadencja parlemntu z możliwością jej skrócenia (dymisja rządu)
odpowiedzialność polityczna rządu przed parlamentarem
system mieszany, półprezydencki cechy
rozdzielnie wyborów parlamnatrnych i prezydenckich= dwa niezalezne osrodki władzy
okreslona kadencja parlemntu i prezydenta (niemozliwe skrocic kadencji prezydenta)
odpowiedzilanosc polittyczna rzadu przed parlamentem i prezydentem
system prezdyencki cechy
rozdzielnie wybórw parlamnteranych i prezydenckich
określona kadencja parlamentu i prezydenta bez możliwości ich skrocenia
brak odpowiedzilanosci politycznej ,,rzadu’’ przed parlamentem
odpowiedzialność w syetmie parlamentarnym
odopowiedzilnoad polityczna rzadu i ministrow przed parlamentem
odpowiedzialnosc glowy panstwa konstytucjyjjna
modele demokracji większośćiowej
model westminsterski (rządzi jednapartia, system dwupartyjny, wyborczo system większościowy, władza skupiona na jednej izbie, nie istnieje sądowa kontrola konstytucyjności ustaw)
model konsensualny (rządzi koalicja gabinetowa, system wielopartyjny, system wyboczy proponcjonalny), istnieje sądowa kontola konstytucyjności
nazwy władz ustawodawczych i ich skladowych
UK:
Parlement: Monarcha, Izba Gmin, Izba Lordów (Rząd, Premier= Ministrowie Gabinet)
USA:
Kongres: Izba Reprezentantów, Senat
(osobno Prezydent, sekretarze, gubernatirzy)
Włochy:
Parlemnt: Izba Deputownych, Senat
(osobne coś zwane Zgromadzeniem Narodowym wybiera Przedyenta) (rząd, premier, ministrowie)
Francja:
Parlemnt: zgromadzenie Narodowe, Senat (premier, rzad ministrowie, osobne wybory prezydent)
Szwajcaria:
Zgromadzenie Federalne: Rada Narodowa, Rada Kantonów (rada federelna (różnych parti członkowie) prezydent federacji, refernda)
Niemcy:
Parlemnet Związkowy Bundestag i Rada Związkowa Bundesrat
(osobny twór Zgromadzenie Federalne (są tam członkowie parlemntu plus inni) wybiera prezydenta (rząd- kanclerz- ministrowie)
Rosja
Zgromadzenie Federalne: Duma Państwowa i Rada Federacji
osobno Prezydent Federacji, rząd- premier i ministrowie
premier Włoch
Giorgia Meloni
funckja parlementu, stanowienie prawa
legislacyjna- ustrojodawcza, ustawodawcza
funckja parlemnetu, tworzenie innych organów państwa
kreacyjna
funkcja parlmentu, kontrola rządu, wtoum zaudania, nieufności, interpelacje, zapytania
kontrolna
funkcja parlementu, uprawomocnienie ustroju oraz decji innych org panstwa
legitymizująca
funkcja parlemnetu wypraxowanie kompormisu w konflicie miedzy organmai; orzekanie o winie najwyzzyhc organów
arbitrażowa, sądownicza
zagrożenia dla demokracji
populizm
problemy gospodarcze
czynniki zewnetrzne
niewykształocne spoelczeństwo
bierność obywateli
patologie życia publicznego
