KONTROLA WŁADZY RP Flashcards
polskie tradycje demokratyczne
-przywileje XV w- gwarancje nietykanlosci majatkowej, wymog zgody szlachty na nowe prawa
-sejmiki ziemskie i prowincjonalnie
-sejm walny 1468 w piotrkowe
-demokracja szlachecka
-mała konstytucja
-okrągły stół
pracę nad konstytucja polską z 1997 etapy
- 1992- sejm rp uchwalenie ustawy konstytucyjnej- o trybie uchwalnie konstytucji itd, powołanie komisji konstytucyjnej, prawo wnoszenie projektów konstytucji
- kwiecien 1997- zgromadzenie narodowe- uchwalnie konstytujci
maj 1997- obywatele, referendum ogolnoraodwe- za ale po rowno
lipiec 1997- prezydent rp- podpis i zarządzenie publikacji w dzienniku staw
październik 1997- wejście kosntytucji w zyciu
kto ma incjatywę ustawodawczą w zakresie zmiany konstytucji
- prezydent RP
-conajmniej 1/5 ustawowej liczby posłów
-senat
procedura w zakresie zmiany konstytucji przez prezdyenta rp
prezydent rp przedkładj sejmowi projket ustawy o zmianie konstytucji-
sejm uchwala ustawe wiekszoscią 2/3 głosów w obecnosci conajmniej połowu ustawowej liczby posłów
marszałek sejmu przekazuje ustawe senatowi
senat uchwala ustawe bez zmian bezwzgledna wiekszością głosów w obecnosci conajmniej połowy senatorów
marszałek sejmu przedstawia ustawe prezydentowi rp
prezydent rp w ciagu 21 dni podpisuje ustawe i zarzadza ogłoszenie jej w dzienniku ustaw rzcezpopsoiltej polski
co się dzieje jesli uchwalona przez senat ustawa o zmainie konstytucji dot roz I II lub XII
prezydent ro/ conajmniej 1/5 liczby posłow lub senat mogą w ciągu 45 dni złożyć wniosek z zżadniem przeprowadzxenia referndum zatwierdzającego zmiane- marszałek niezwłocznie je organziuje- by zmienic kosntytucje musi byc ono wiązace (wikezosc glosujacych za)
I nowelizacja Konstytucji RP z 2006
uchwalenie ustawy o zmianie konstytucji w sejmie (za 344) w senacie- za wszyscy-81, podpis prezydenta RP- wrzesien
listopad-publikacja i wejscie w zycie
art 55
mozliwosc ekstradycji polskiego obywatela do danego kraju jesli poplenil cos uznane za przesteptwo tam i w polsce na podst umow miedzinarodwych min europejskich
II nowelizacja Konstytucji RP- 2009
sejm- za 404, senat za 61, prezydent podpisał, paz weszło w życie
art 99
ograniczenie praw wyborczych do sejmu i sneatu osobom skazanym wyrokiem na kare pozbawienia wolnosci za przestepstwo umyslne sciagne z oskarzenia publicznego
prezydent rp
najwyższy przedstawiciel rp i gwarant ciągłości władzy państwa
kandydat zgłaszany przez 100 000 obywateli i wybierany na 5 letnia kadencje, bierne prawo wyborcze 35 at
posiada incjatywe ustawdowaczą
sejm
460 posłow wyłanianicyh w wyborach na 4letnia kadencje, bierne prawo wyborxze 21 lat, posłowie posiadają incjatywe ustawdowczą
senat
100 senatorów wyłaninaych w wyborach w jednomandatowych okręgach, wymagane poparcie kandydata przez 2000 obywateli, bierne prawo wyborcze 30 lat, posiadają incjatywe ustawodawczą
referendum ogólnokrajowe
wiążące pod warunkiem udziału 1/2 uprawnonych bezwzględną wiekszoscia głosów
zarządza prezydent za zgodą senatu lub sejm przy 1/2 obecnych
na wniosek posłow/senatu/rady ministów/0.5 mln obywateli
naród Demokracja Bezpośrednia inicjatywa
incjatywa ustawodawcza 100 tys obywateli
incjatywa referendalna 500 000 obywateli
samorząd terytorialny
radni gmin, powiatow i wojewodztw samorzadowych, wojtowie, burmistrze, prezydenci
rada ministrów
prezes rady ministów
ministrowie
posiada incjatywe ustawodawcza
naczelny dowódca sił zbrojnych
na czas wojny
ministowie wnioskuja do prezydenta o mianowanie go i odwołanie
prezes narodowego banku polskiego
osoba bezpartyjna, na 6 letnia kadencje, z prawem do reelekcji, prezdyent wnioskuje o powołanie go do sejmu
przewodnczy radzie polityki pienieznej
sędziowie trybunału konstytucyjnego
15 fachowców na jedną 9letnią kadencje- kierowani przez prezesa trybunału konstytucyjnego nie muszą mieć kwalifikacji
sędziowie trybunału stanu
2 zastepcpw preza i 16 członków na czas kadencji sejmi- rządzi nimi pierwszy prezes sądu najwyższego
prezes najwyższej izby kontroli
osoba bezpartyjna, na 6 letnia kadencje z prawem do jednej relekcji
rzecznik praw obywatelskich/ praw dziecka
osoba bezpartyjna, na 5 letnia kadencje z prawem do relakcji
rada bezpieczenstwa narodowego
organ pomocniczy doradczy prezydenta
rada polityki pienieznej
9 specjclaistow na 6letnia kadencje, prezydent rp, sejm i senat po 3 wybieraja
sędziowie
bezpartyjni, niezawiśli, nieusuwalni, powływani na czas nieokreslony
krajowa rada sądownictwa
wnioskuje o powołanie sędziów
prezsen sn, prezes nsa, minister sprawiedliwosci, 1 osoba powołana przez prezydenta rp, 4 posłow , 2 senatoeów i 15 sędxiów na 4letnią kadencje
krajowa rada radiofoni i telewizji
5 bezpartyjnych fachowców prezdent rp i sejm wybeiraja po 2, senat 1, na 6 letnia kadencje
pierwszy prezes sądu najwyższego
na 6 letnia kadernvje z prawem do jednokrotnej relekcji
prezes naczeglengo sądu administracyjnego
na 6letnia kadencje wraz z wiceprezesem
najważniejsze konstytucyjne zasady ustroju rp
demokratycznego państwa prawnego; rządów prawa
społecznej gospodarki rynkowej
podziału władz
niepodległości i suwerenności
jendolitości pańśtwa
republikańskiej formy rządów
pluralizmu politycznego
suwerenności (zwierzchnictwa) narodi
wybory do sejmu
-460 posłow wyłanianych w wyborach równych bezposrednich proporcjonalnych z zastoswaniem formuły dhonta w głosowanie tjnym w 41 wielomadnowtowych okręgach wyborczych (od7 do 20 posłow)
wybory do senatu
-100 senatrów jest wyłanianych w wyborach powszechnych bezpostednich nierownych wiekszosciowych i w głosowaniu tajnym w 100 okregach jednomandatowych
wybory do sejmu i santu
zarządza prezydent rp
wybierane na 4 letnia kadencje
kandyadow na poslow moga wyznaczac partie i wyborcy
nie mona kandydatowac do sejmu i senatu naraz
waznowsc wyborow stwierdza sad najwyzszy
wybory prezydenta rp
zarzadza marszałek sejmu
wyłoniany przez narodw na 5 letnia kadencja z mozliwoscia 1 relekcji
zgloszony przez at least 100 kandydatów
-wybrany gdy otrzymal ponad polowe glosow- jak nie ma takiego to 2 tura
waznosc sąd najwyzszy
wybory organów samorządu terytorialnego
-wybore zarządone przez Prezesa Rady MiNISTRÓW
radni wybierani na 5 lat
prezydenci burmistrzowie i wojtowie wylaniania w wyborach powszechncyh rownych bezposrednich i glosowaniu tajnym
wybory do parlamentu europesjkiego
zarządza prezydent rp
52 europdeputowynch wyłaniancyh w wyborach bezposrenidhc rownych powszechncyh propocojonalnych z zstosowaniem dhonta w gosowaniu tajnym w 13 okregach wyborczacxg
-wybierani na 5letnia kadencje
-obowiązują kwoty płci
we wszytskich wyborach odwbywajacych sie wg ordynacji proporcojankej (do sejmu rad i parlamentu europsjekifo_) liczba kandyadot koniet i mezczn ne moz enbyc mniejsza niz 35 %
kwoty płci
próg wyborczy
w wyborach do rad gmin powzej 20 tys, rad powaitow, wojewodztw i parlamentu euroopsjekfio w podziale mandatow uczestnuicz listy kandyadtow na ktorych oddana conajmniej 5% waznych glosow, do sejmu w podziale kandydtaw conajmniej 5%, a w koalicjach conajmniej 8%
prawo do subwencji
samodzielna partia- powzyej 3%, koalicja 6% otryzmuje na dzialnosc statusowa subwencje budzetu panstwa przez okres kadencji sejmu
wybory prezdyenta rp- wymogi
obywatelstwo plskie czynne,18 i bierne, 35, pelna zdolnosc do czynnosci prawnych; brak konkretnego miejsca zamieszkania
wybory senatoó- wymogi
obywatelswo polskie czynne 30 bierne 18 zdolnosc do czynnosci prawych; brak konkretnego miesjca zamieskzania
wybór posłow i europosłow
obywateltswo polskie bierne 18 czynne 21, poslowie brak konkrtengo miesjca zamieszkania, euro, stałe na terytorium ue od 5 lat
wybor wojtow burmistrzow prezydentow
obywatelstwo polskie lub kraju czlonka ue , cyznne 25, bierne 18, miejsce zamkeiszamia syałe w danym okregu wyborczym
wybór randych gmin
obywatelstwo polskie lub kraju ue, czynne 18, bierne 18, miesjce zamieszkania dany okreg wyborcxy
wybor rasdnych powiatow sejmikow wojewodzkich
obywatelstwo polskie, czynne prawo wyborcze i bierne 18m zamieskzanie stałe na danym okregu wyborczym
ograniczednie prawa czynnego i biernego
-ubezwlasniwoanie prawomocnym orzeczeniem sadu osob ktore nie sa w stanie kierowac swoim postepowaniem (choroba psychiczna, zaburzenie, narkoamnia)
-pozbawanie rawa pulicznego za przestprzestwo
-pozbawanie prawa publiczneho prawomonym orzeczeniem trybunalu stanu za umsylne badz niemusle naruszenie konstytucji lub usyaw w zwiazku z zjamowaym stanowiskiem
ograniczenie prawa wyborczego biernego w polsce
-niezgodne z prawda oswiadczenie lustracyjne
-pozbawienie wolnosci wyrokeiem sadu za umyslne przetsopstwo
rodzaje referndum
refernfum zatwierdzające zmiane konstytucji rp- incjatywa referdndalna: prrzydent rp/1/5 posłow/senat- marszałek sejmu zatwierdza referdum- potem jest referndum ogolnokrajowe- wiazace oid warynkiem udzialu polowy uprawnionych- wiazace gdy opowiedziala sie za nia wiekszosc glosujacych
referndum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa - incjatywa referendalna senatu rady ministów, conjamniej 500 000 obywateli, sejmu- organ zarzadzjacy marszałęk, potem referudnom oglnokrajowe- wiazace gdy wziela polowa uprawnioncyh
referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikacje umowy miedzynarodowej- incjatywa sejm- organ zarzzaz tez referbfyn ogolnokrajowe- wiazace gdy zwziela w nim udzial polowa uprawnionych
6 referendów ogólnokrajowych
- referndum o powszechnym uwłaszczeniu obywateli 1996- wazne, niewiazace
-referndum o niektórych kierunkach wyorzystania majatku panstowego- prywatyzacyjne- wazne, niewiazce 1996
referndum dotyczace przyjecia konstyucji rzeczpospolitej- wazme, wiazace 1997
referndum o ue 2003, wazne wiazace
refernfum w trzech sprawach o szczegolnym znaczeniu dla panstwa- wprowadzenue jowow w wyborach do sejmu, finansowanie parti, prawo podatkowe- wazny niewiazce
to ostatnie
referndum niezatwierdzone przez senat
2015- referndum w trzech sprawach- utrzymniu dotychczasowgo funkcjoowania gospodarstwa leśnego lasów państwowych
-zniesienie obowiazku szkolnego dla 6latków
-obnizenie wieku emerytalnego
przedmiot referndum lokalnego
odwołanie się do organu stanowiącego jednostki samorządu
odwołanie wójta/burmistrza/prezydenta
sposob rozstrzygniecia sprawy/więzi dot wspolnoty samorządowej
samopodatkowanie sie mieszkancow gminy na cele publiczne
inicjatorzy referndum loklanych
inicjatorzy referndum w sprawie odwolania organu jendostki samorzadu terytorialnego przed upływem kadencj
i-mieszkancy- co najmniej 5
-rady gminy
reszty referndó
-organ stanowiacy daej jednostki
conajjmniej 10 procent uprawnionych do głosowania
-nie mniej niż 3/5 liczby bioracych udział w wyborze danego organu
kiedy wynik refernda lokalnego jest ważńy a kiedy rozstrzygający
ważny:
SNtak uznał
rozstrzygający:
-za jednym z rozwiazan zaglosowalo wiec niz polowe waznych glosow
-jesli za samoopadtkowaniem oddano cnjamniej 2/3 waznych glosow
3 zasady funkcjonowania polskiego parlamentu
-zasada autonomii (regulaminowej)- istnieje regulamin sejmu ktory reguluje jego dzialanie organizacje i porzadek prac
-zasada permanencji- sejm (senat) jest stale aktywny, jego posiedzenie zwołuje marszałek sejmu i marszałek senatu
-zasada jawności obrad– posiedzenia są jawne i dotępne dla każdegi, na wniosek Prezydium lub grupy 30 posłów (10 senatrów) można utajnić dla dobra panstwa wiekszoscią głosow obrady
organ kierujący pracami izby, złożony z marszałka i wicemarszałków, zwołuje posiedzenia i ustala porządek obrad izby, czuwa nad przebiegiem obrad i dokonuje wykładni regulaminu izby
Prezydium Sejmu (Prezydium Senatu)
organ doraczy w Sejmie (Senacie) złożony z członków prezydium i przewodniczących klubó; umożliwia współpracę między prezydium a klubami
Konwent Seniorów
formalna grupa parlamentarzystów - w przypadku posłów musi ich być 15 w przypadku senatorów 7, złożona z członków jednej partii albo kilku partii o zbliżonym programie politycznym; jest reprezentowana w Konwencie Seniorów
Klub parlamentarny
formalna grupa parlamentarzystów - musi ich być conajmniej 3, złożona z członków jednej partii albo kilku partii o zbliżonym programie politycznym; nie jest reprezentowana w Konwencie Seniorów
koło parlamentarne
organy kontroli sejmowej (seneckiej) w polskim parlamencie
komisje sejmowe
trzy rodzaje komisji sejmowych
-stałe- powłoywane przez Sejm w celu rozpatrywania spraw stanowicych rutynowe prace sejmu np edukacji etyki poselskiej zdrowia
-nadzwyczajne- powłowane w celu realizacji konkkretnych zadań np org energetyki, ograniczenia biurokracji
-śledcze- w skłądzie 11 posłów powłoane przez Sejm bezwzględną wiekszoscia głosó do zbadania okreslonej sprawy np wyborow sasima
najwyższy przedstawiciel izby, wybierany przez posłó z grona parlamentarzystów na pierwszym posiedzeniu, stoi na straży godności i praw izby
marszałek sejmu/senatu
marszałek senatu
Małgorzata Kidawa-Błońska
liczba posłó (senatoró) obecnych podczas obrad, która umożliwia podjęcie w drodze głosowania prawomocnych decyji; od uchwalnia lub zmiany ustawy wymagany jest udział conajmniejpołowy ustawowej liczby posłó (senatorów)
kworum
formy głosowania w sejmie
głosowanie jawne:
-podniesienie ręki
-powstanie z miejsca
-za pomocą urzadzen elektrycznych
-przez wrzucenie kart do urn
-przez podział lub wychodzenie z sali
-wyrazanie aprobaty głosem
głosowanie tajne:
-przy użyciu kart do głosowania
więcej głosów “za” niż “przeciw”
(teoretycznie może zostać uchwalone przy 1 głosie za i reszcie wstrzymujących sie)
większość zwykła/względna
wiecej głoswów za niż łącznie przeciw i wstrzymujących się+ więcej niż połowa wszystkich głosów
(nie 50% +1 glos w wypadku parzystej liczby głosujących; głosy wstrzymujące się tak naprawe są przeciw)
większość bezwzględna (absolutna)
szczególna propocja głosów wyrazana ułamkiem zwykłm- 3/4. 2/4, 3/5
może odnosić się do lczby głosującyh lub uprawnioncyh do głsowoania
większosc kwalifikowana
przykłady zastosowania względnej większości głosów
sejm np
uchwala ustawe
udziela radzie ministrow wotum zuafania w III krok
udziela wotum zaufania radzie ministrow na wniosek prezesa rady ministrów
senat np
uchwala poprawki do ustaw]odrzuca ustawe uchwalona przez sejm
przykłądy zastosowania więksozsci bezwzglednej
sejm np
powołuje i odwołuje marszałaka i wice
odrzuca pprawki uchwalone przez senat
odrzuca ustawy senatu
-udziela radzie ministow wotum zaufania wi i ii kroku jej powoływania
powołuje/wybiera i odwołuje organy państwowe np członka krrit i krs
przykłady zastsowoania kwalifkiwaonej większość głosów
sejm
-uchwala ponownie wiekszoscia 3/5 głosow usatwe skierowana przez prezydenta rp di ponownego rozpatrzenia (odrzuca weto prezydenta)
-uchwala wiekszoscia 2/3 głosów zmiane konstytucji
przykłady zastoswania wiekszosci ustawowej liczby członków izby (liczba za musi stanowic wieksozsc ustawowego składu izby)
sejm
-wraza radzie ministrow konstruktywne wotum nieufnosci
-wyraza wotum nieufnosci ministrom
przykłady zastosowania większosci kwalifkowanej ustawowej loczby członków
sejm
uchwala wiekzoscia 2/3 głosow decyzje o skroceniu sejmu
opowżnienie do sprawowanua funkcji w organach przedstawicielskich np posła senatora radnego; upoważnia do reprezentowania wyborców
madat przedstawicielski
dwa typu mandaedstawicielskiego
-wolny (niezależny) - przedstawiciel ma prawo podejmowac dezyje zgondie z własnym tokiem myślenia
-imperatywny (związany)- nakłada na przedstawiciela obozwiazek uwzgledniania opini i woli elektoratu, wyborcymoga go odowlac przed upływem kadencji