Stjórn salt- og vatnsbúskapar

Question 1

Hver eru helstu vökvahólf líkamans?

Answer 1

• Innanfrumuvökvahólf
• Utanfrumuvökvahólf: blóðvökvi og millifrumuvökvi
• ýmis minni hólf: Vökvi í sogæðum, heila- og mænuvökvi, augnvökvi og glerhlaup augans o.fl

Question 2

Hvernig ferðast efni (þ.á.m vatn) milli þessara hólfa?

Answer 2

• Á milli blóðs og millifrumuvökva eru háræðaveggir sem yfirleitt hleypa öllu í gegn nema prótínum í blóði. Undantekningar: þéttar háræðar í heila, hleypa ekki efnum eins greiðlega í gegn
• Á milli millifrumuvökva og innanfrumuvökva er frumuhimna frumunnar. Hún stýrir ferðalagi inn og út á ýmsan hátt þannig að samsetning millifrumuvökva og innanfrumuvökva er ekki sú sama. Prótín innan frumu sleppa t.d ekki út. Natríum er pumpað út og K+ inn og því er styrkur þessara jóna ekki sá sami innan og utan frumu.

Question 3

Hvaða áhrif hefur það á styrk efnis annars staðar í líkamanum ef styrk efnisins í blóð er breytt (stýrt)?

Answer 3

Auðvelt fyrir efni að fara milli blóðvökva og millifrumuvökva –> breyting á styrk efnis í blóðvökva skilar sér í samsvarandi breytingu á styrk í millifrumuvökva

Question 4

Hverjir eru 2 megin þættirnir í stýringu á vökvajafnvægi (hverju er stýrt)?

Answer 4

1. Stýring á rúmmáli utanfrumuvökva:
   - Mikilvægt fyrir langtímastýringu á BS
   - Aðallega með stýringu á saltstyrk
2. Stýring á osmólar styrk utanfrumuvökva
   - Mikilvægt til að frumur tútni ekki út eða skreppi saman
   - Stilling á styrk vatns

Question 5

Hvers vegna er mikilvægt að stýra rúmmáli utanfrumuvökva?
Hver eru skammtíamaviðbrögð? en langtíma?

Answer 5

Fall í rúmmál –> fall í BÞ

• Skammtímaviðbrögð: hjartað herðir á sér og æðar þrengjast (driftaugakerfisviðbrögð), millifrumuvökvi leitar sjálfkrafa inn í æðar
• Langtímaviðbrögð: Nýrun halda meira í salt og þar með vökva, þorsti eykst

Question 6

Hvers vegna er mikilvægt að stýra osmólar styrk utanfrumuvökva?

Answer 6

Ef utanfrumuvökvinn er of sterkur
- frumur tapa vatni með osmósu
- Gæti gerst ef lítið vatn er tekið inn / mikið skilað út

Ef utanfrumuvökvinn er of veikur
- vatn ferðast inn í frumur með osmósu

Question 7

Hver eru skammtímaviðbrögð við falli í rúmmáli og BÞ?
En langtímaviðbrögð?

Answer 7

Skammtímaviðbrögð: Hjartað herðir á sér og æðar þrengjast (driftaugakerfisviðbrögð)
- millifrumuvökvi leitar sjálfkrafa inn í æðar

Langtímaviðbrögð: Nýrun halda meira í salt og þar með vökva.
- þorsti eykst

Question 8

Hvað er það í nýrum sem helst stýrir rúmmáli utanfrumuvökva og BÞ?

Answer 8

Meira NaCl endurupptekið í nýrnapíplum –> meira H2O endurupptekið

Question 9

Hvernig er saltneysla (almennt) í samhengi við lágmarksþörf á salti (NaCl)?

Answer 9

?

Question 10

Hvað er osmólar styrkur?

Answer 10

Styrkur uppleystra efna sem ekki komast yfir himnu.
- uppleyst efni sem komast yfir himnu sveima sjálf.
Styrkur uppleystra efna (sem ekki jafnar sig sjálfur) hefur áhrif á styrk vatns.
Osmósa: vatn sveimar til að jafna eigin styrk

Question 11

Hvaða efni er ábyrgt fyrir meirihluta af osmótískum styrk utanfrumuvökva?

En innanfrumuvökva?

Answer 11

Utanfrumuvökva: Mest NaCl, Na+ er pumpað og ójöfnum styrk viðhaldið

Innanfrumuvökva: Mest K+ og meðfylgjandi mínusjónir, K+ pumpað og ójöfnum styrk viðhaldið

Question 12

Hvort er meiri osmótískur styrkur innan eða utan frumu?

Answer 12

Við venjulegar aðstæður:
- Osmólar styrkur innan frumu = osmólar styrkur utan frumu.

Question 13

Hvaðan kemur vatnið í líkamanum?

Answer 13

Vatn sem við drekkum, vatn í mat, vatn sem myndast þegar við brennum fæðu, útöndunarloft (lungu og loftvegir rakametta loftið, útöndunarloft er rakt).

Question 14

Hvernig er vatnsbúskap stýrt?

Answer 14

Aðalega með mismunandi framleiðslu á þvagi en einnig með stillingu á vatnsinntöku (þorsta)

Vasopressín stýrir einnig

Question 15

Hvort er nákvæmari stýring á vatsnbúskap, þorsti eða útskilnaður vatns í nýrum?

Answer 15

útskilnaður vatns í nýrum

Question 16

Hvert er eðlilegt sýrustig í blóði ?

Answer 16

í slagæðablóði: 7,45

í bláæðablóði: 7,35

Question 17

Hvaðan kemur H+ í líkamanum?

Answer 17

CO2 framleitt við bruna –> H+ losnar

ýmsar sýrur

Question 18

Hvaða 3 grunnaðferðir eru til að stilla sýrustig í líkamanum?

Answer 18

1. Buffer kerfi
2. Öndun notuð til stýringar á pH
3. Nýrun notuð til stýringar á pH

Question 19

Hvaða 4 megin buffer kerfi eru í líkamanum?

Answer 19

• Bíkarbónatkerfið
• Prótin bufferkerfið
• Buffervirkni blóðrauða
• Fosfat bufferkerfið

Question 20

Hvaða þáttum í bíkarbónatkerfinu er stýrt?

Answer 20

CO2 er stýrt af lungum og HCO3- er stýrt af nýrum

Question 21

Hvernig virkar prótínbufferkerfið og hvar er það mikilvægast?

Answer 21

Prótín geta bæðið gefið og þegið H+
- Mikilvægast innan frumu þar sem mikið er af prótínum

Question 22

Hvernig virkar blóðrauði sem buffer?

Answer 22

CO2 verður til í efnaskiptum í vef og sveimar yfir í blóð, í blóði myndast H+ sem binst blóðrauða og flyst til lungna og þar losnar það.

Question 23

Hvar er fosfatbufferkerfið mikilvægt?

Answer 23

Innan frumu - talsvert af fosfati þar en ekki mikið utan frumu

Question 24

Hverjir eru ,,kostir og gallar’’ bufferkerfa þegar kemur að pH stýringu?

Answer 24

Kostir: þau jafna sveiflur

Gallar: þau geta ekki tekið endalaust á móti H+ og því þarf að losa H+ út

Question 25

Hvert er hlutverk lungna í pH stýringu og hvernig uppfylla þau það hlutverk?

Answer 25

þegar öndun er aukin losnar meiri koltvísýringur út í andrúmsloftið og H+ minnkar í blóðinu.
Ef við minnkum öndun hleðst CO2 upp og þá gengur hvarfið til hægri og + eykst í blóðinu

Question 26

Á hvaða 2 vegu hafa nýrun áhrif á pH blóðs?

Answer 26

1. Seyta / endurupptaka H+
2. Óbein breyting á pH með því að breyta endurupptöku HCO3

Question 27

Hvaða kerfi er hraðvirkast í stillingu á pH í blóði?

Answer 27

Bufferarnir

Question 28

Hvaða kerfi ,,klárar’’ stillingu á pH í blóði?

Answer 28

Nýrun