Nýru, grunnstarfsemi

Question 1

Hvað er átt við með seytun í nýrum?

Answer 1

Seyting, sem á sér stað í nærpípluhluta nýrnahettunnar, ber ábyrgð á flutningi ákveðinna sameinda út úr blóðinu og inn í þvagið. Seytt efni eru meðal annars kalíumjónir, vetnisjónir og sum utanaðkomandi efni.

Question 2

Hver er mikilvægasta seytunin (hvaða efni) ?

Answer 2

H+ - mikilvægt fyrir sýrustillingu
K+
Lífrænar jónir (utanaðkomandi efni)

Question 3

Lýstið seytun K+

Answer 3

Na+/K+ ATP asinn (pumpan) í aðalhlutverki.
Pumpan pumpar K+ inn í nýrnapíplufrumur. við það byggist upp meiri styrkur af K+ inn í frumunni og það K+ leitar svo út úr frumunni hinu megin, inn í nýrnapípluvökvann. Í fjarpíplum eru K+ göng sem hleypa K+ út þarna megin, þ.e inn í nýrnapípluvökvann.

Question 4

Hvaða hormón hefur áhrif á seytun K+?

Answer 4

Aldósterón

Question 5

Hver er tilgangur seytunar á lífrænum jónum?

Answer 5

• Losa meira með þvagi en annars væri gert með einfaldri síun
• Eykur losun á jónum sem eru að mestu bundnar prótínum í blóði
• Eykur losun á utanaðkomandi efnum.

Question 6

Hvað er plasma clearance (plasma clearance rate)?

Answer 6

það sem tekið var úr blóði og skilið út sem þvag.
m.ö.o = það rúmmál blóðvökva sem hreinsað var af viðkomandi efni. Eh ákv efni.

Question 7

Hvernig er samhengi síunarhraða og plasma clearance (PC) rate og hvernig getur það verið mismunandi fyrir mismunandi efni?

Answer 7

Plasma clearance er reiknað fyrir eitt efni í einu. það segir okkur hversu dugleg nýrun eru að fjarlægja viðkomandi efni.
Ef PC af eh efni X er t.d 100ml/mín. þýðir það að nýrun hafa hreinsað út á hverri mínútu magnið af X sem samsvarar því sem er í 100ml af plasma. síðan blandast auðvitað allt saman í blóðrásinni og styrkur efnis X verður nokkuð jafn í öllum 5 L af blóði sem eru í okkur.

Question 8

Hversu mikill eða lítill getur osmótískur styrkur þvags verið? Hvernig ber þessu saman við osmótískan styrk í blóði ?

Answer 8

Þvag getur verið 100-1200mOsm/L - eftir þörfum líkamans til að losna við / halda í vatn

Osmótískur styrkur í blóði er 300mOsm/L

Question 9

Hvar er osmótískur styrkur mestur / minnstur í nýrnavef?

Answer 9

Minnstur í nýrnaberki
Mestur næst nýrnaskjóðu

Question 10

HVaða fyrirbæri er það sem býr til mikinn osmótískan styrk örðu megn (skjóðumegin) í nýrnamerg?

Answer 10

Henlelykkju

Question 11

Hvernig er gegndræpi fyrir H2O mismunandi milli uppgangandi og niðugangandi hluta Henlelykkju? En hvoru megin er Na+ pumpað út?

Answer 11

Vatn sveimar úr niðurgangandi hluta lykkjunnar og NaCl er pumpað út úr uppgangandi hlutanum, H2O eltir þar til osmótískur styrkur í niðurgangandi hluta lykkjunnar er orðinn sá sami og milli lykkjuhlutanna –> kominn stigull milli hægri og vinstri.

Question 12

Hvaða afleiðingar hefur tap á H2O öðrum megin og tap á NaCl hinum megin í Henlelykkju?

Answer 12

það myndast stigull

Question 13

Hvernig er þvagið sem kemur inn í fjærpípluna úr Henlelykkjuna (magn og styrkleiki)?

Answer 13

þunnt og lágur osmótískur styrkur.

Question 14

Hvað gerist með magn og styrkleika þvagsins á leiðinni niður safnrásina og af hverju?

Answer 14

Vatn hefur tilhneigingu til að leita út úr safnrásinni og inn í vefinn og þaðan í háræðar.

Vaxandi osmótískur styrkur

Question 15

Hvaða áhrif hefur vasopressín á endurupptöku vatns í safnrás?

Answer 15

Vasópressín berst með blóðinu til viðtaka á frumu í safnrás, við það fer í gang innanfrumuferli, setja göng í frumuhimnuna sem hleypa vatni út.

Question 16

Hvaðan kemur vasopressín og hvenær er það losað?

Answer 16

Frá undirsúku en er losað af aftari heiladingli út í blóð til að hleypa vatni úr safnrás

Question 17

Hvaða gagn er af því að hafa vasa recta í lykkju?

Answer 17

Vasa recta æðar fara í lykkju um nýrnamerginn. Á leiðinni niður vex osmótískur styrur í blóðinu en það jafnast á leiðinni upp. Blóðið tekur því ekki með sér of mikið salt. Það þýðir að osmótíski styrkstigulinn í nýrnamergnum heldur sér.

Question 18

Hvernig er samspil sjálfvirkni og viljastýringar við losun þvags úr þvagblöðru?

Answer 18

þvagblöðrunni er lokað með tvenns konar vöðvum, annars vegar sléttum og hins vegar viljastýrðum beinagrindavöðva.
Þörfin fyrir að pissa kemur þegar teygist á þvagblöðrunni (tognemar senda boð). Við getum haldið á móti því viljastýrt með því að halda samdrætti á ytri hringvöðvanum (sem er beinagrindavöðvi).

Question 19

Hver eru helstu hlutverk nýrna?

Answer 19

Nýrun búa til þvag úr blóði. Þau stilla magn vökva og salta í blóðinu. Í leiðinni eru þau þá að stilla magn vökva og salta í utanfrumuvökva almennt í líkamanum.

Framleiða renín
- hormón, mikilvægt í saltbúskap

Framleiða erythropoietin
- ýtir undir framleiðslu rauðra blóðkorna

Virkjar D vítamín

Question 20

Nefnið dæmi um úrgangsefni sem losuð eru með þvagi?

Answer 20

• þvagefni (urea) úr niðurbroti prótína
• Þvagsýra (uric acid) úr niðurbroti kjarnsýra
• Kreatín (úr vöðvum)
• Bilirubin úr niðurbroti blóðrauða
• Niðurbrotsefni hormóna

Question 21

Hvar eru nýrun í líkamanum ?

Answer 21

Aftan við kviðarhol

Question 22

Í hvaða 3 megin hluta skiptast nýrun?

Answer 22

Börk (cortex), Merg (medulla) og Nýrnaskjóðu (renal pelvis)

Nýrun skiptast í börk, sem er yst og merg sem er þar fyrir innan. Þvagið lekur svo að lokum frá mergnum og safnast í nýrnaskjóðu.

Question 23

Hver er minnsta starfræna eining nýrna (minnsta einingin sem getur framleitt þvag)?

Answer 23

Nýrungur (nephron)

Question 24

Hvaða leið fer blóð í gegnum nýrung (hvaða æðar / æðakerfi flytja blóðið)?

Answer 24

Blóð kemur frá hjartanu og með slagæð til nýrnanna.
Það kemur ein slagæð til hvors nýra og síðan greinist sú slagæð í margar minni þar til að lokum einn aðlægur slagæðlingur beinir blóði til hvers nýrungs.

Question 25

Hvað gerist í nýrnahnoðra?

Answer 25

þar síast hluti af blóðvökvanum (plasma) úr æðinni og yfir í nýrnapíplur. Það sem síast út (um 20% af rúmmálinu) verður að endanum að þvagi (ekki nærri allt samt).

Question 26

Hvaða hluti píplukerfis tekur við vökvanum úr nýrnahnoðra?

Answer 26

Bowman's hylkið

Question 27

Hvert rennur vökvinn svo (hver er afgangurinn af píplukerfinu)?

Answer 27

í Henle lykkju

Question 28

Hvað er juxtaglomerular apparatus?

Answer 28

Framleiðir efni sem taka þátt í að stjórna nýrnastarfsemi

Question 29

Hver er munurinn á barkanýrungi og mergnýrungi ?

Answer 29

Mergnýrungar: píplukerfi mergnýrunga er með lengri Henlelykkjur, sem nær alveg niður í gegnu merg nýrans. þessari löngu Henlelykkju fylgja æðalykkjur í háræðakerfinu, svokallaðar vasa recta (,,beinar æðar''). Barkanýrungar: Eru fleiri (80%) en þeirra Henlelykkja er mun styttri og í þeim eru ekki vasa recta.

Question 30

Hverjir eru 3 grunnþættirnir í framleiðslu þvags?

Answer 30

1. Síun í nýrnahnoðra (glomerular filtration) 2. Endurupptaka í píplum (tubular reabsorption) 3. Seytun í píplum (tubular secretion)

Question 31

Hversu stór hluti blóðvökvans er síaður í nýrnahnoðra og hvað er mikið endurupptekið (við venjulegar aðstæður)?

Answer 31

um 20%, 180L á dag um 178,5 L aftur inn í blóðið um 1,5L út með þvagi

Question 32

Hvað er í vökvanum sem endar í Bowmanshylki (og hvað er ekki í honum)?

Answer 32

??

Question 33

Hvað er seytun í nýrum og til hvers er hún ?

Answer 33

úr blóði yfir í píplur. Efni sem þarf að losa í meira magni - bætt við það sem áður var í píplum. um 20% af blóðvökvanum síaðist út í píplurnar. Ef þarf að losna við meira en 20% af eh efni er það enn hægt með því að seyta því úr blóðinu í háræðunuum og yfir í nálægar píplur.

Question 34

Hvar kemur stýring inn? í síun, endurupptöku eða seytun?

Answer 34

Stýrt í öllum þremur Síun: blóðvökvi síaður út - ekki valið hvaða efni Endurupptaka og seytun - stýrt til að halda samvægi.

Question 35

Hvað myndar síuna í nýrnahnoðrum, þ.e í gegnum hvað þarf vökvalausnin að fara (3 atriði)?

Answer 35

Í hnoðranum eru sérstakar háræðar þar sem síunin fer fram. 1. Blóðvökvinn kemst framhjá æðaþelsfrumum háræðanna 2. Blóðvökvinn kemst yfir grunhimnu 3. vökvinn kemst milli fótfrumna

Question 36

Hvers vegna komast prótín ekki í gegnum síuna?

Answer 36

þau eru of stór

Question 37

Hvaða kraftar hafa áhrif á nettó síunarkraft (3 kraftar)?

Answer 37

1. BÞ í háræðum nýrnahnoðra (55mmHg) 2. Styrkur vatns verður minni í blóðinu en í pípluvökvanum (osmótískur þrýstingur) (30mmHg) 3. Vökvaþrýstingur í Bowman's hylkinu (15mmHg)

Question 38

Hvaða 2 stærðir ráða síunarhraða í nýrnahnoðra?

Answer 38

Síunarfasti x síunarþrýstingur

Question 39

Hvernig er síunarKRAFTI stýrt?

Answer 39

Með því að stýra BÞ í háræðum í nýrnahnoðra. Sjálfvirk (innri) stýring: vinnur gegn sjálfkrafa breytingum Ytri stýring með driftaugakerfi: Langtíma stýring BÞ í líkamanum

Question 40

Hvernig er síunarFASTA stýrt?

Answer 40

Breytingar á: yfirborðsflatarmáli og gegndræpi. fer eftir flatarmáli í snertingu við blóð og gegndræpi síunnar

Question 41

Hvað er átt við með endurupptöku í nýrum?

Answer 41

Valkvætt (selective) og stýrt ferli --> efni eru endurupptekin þannig að magn þeirra í líkama er passlegt. Ef við þurfum að halda í nauðsynleg efni geta þau oftast tekið nánast allt efnið upp aftur og þá fer ekkert af því út í þvag. Nýrun eru hins vegar ekki dugleg við að endurupptaka ónauðsynleg úrgangsefni eða hættuleg efni og þau efni renna því burt með þvaginu.

Question 42

Hver er munurinn á virkri og óvirkri endurupptöku?

Answer 42

Virk: ef eitthvað af skrefunum (1-5) er orkukræft Óvirk: ef ekkert skref er orkukræft

Question 43

Hversu stór hluti Na+ er venjulega endurupptekinn?

Answer 43

99,5 %

Question 44

Er endurupptaka Na+ virk eða óvirk?

Answer 44

Virk.

Question 45

Hvert er Na+ pumpað til að endurupptaka geti átt sér stað og hvernig kemur pumpan hreyfingu á Na+ (og veldur upptöku að lokum inn í blóðið)?

Answer 45

Na+ er pumpað út í millifrumuvökvann. Styrkur verður hár sem þýðir að Na+ leitar inn í blóðið þar sem styrkurinn er lægri.

Question 46

Hvaða 2 kerfi stýra endurupptöku Na+

Answer 46

1. Renín-angíótensín-aldósterón kerfið: eykur endurupptöku á Na+ (og Cl- og H2O) 2. Natriuretic peptíð: minnkar endurupptöku á Na+ (og Cl og H2O)

Question 47

Hvort hefur aukið renín áhrif til að auka eða minnka endurupptöku Na+?

Answer 47

Eykur endurupptöku á Na+

Question 48

En hvaða áhrif hefur aukið ANP og BNP?

Answer 48

Megin áhrif af ANP og BNP eru að draga úr endurupptöku Na+ í nýrnapíplum, sem þá eykur útskilnað Na+ í þvagi og hefur á endanum áhrif á BÞ. Þau hamla einnig t.d renín kerfinu og draga úr síunarhraða.

Question 49

Hvar er renín framleitt?

Answer 49

í granular frumum í juxtaglomerular apparatus

Question 50

Hvar er angiotensínógen framleitt?

Answer 50

Í lifrinni

Question 51

Hvernig er samspil reníns og angiotensínógens?

Answer 51

Renín hvatar virkjun á angíótensínógeni.

Question 52

Hvað verður um angiotensín 1?

Answer 52

Angíótensín 1 breytist í angíótensín 2 í lungum (þar sem ensím hvatar þessa umbreytingu)

Question 53

Hvaða áhrif hefur angiotensín 2?

Answer 53

Angíótensín 2 örvar nýrnahettur til að framleiða aldósterón

Question 54

Hvaða áhrif hefur aldósterón (og hvaðan kemur það)?

Answer 54

Aldósterón örvar endurupptöku Na+ í nýrum og með því fylgir Cl- og vatn. Þar með hefur markmiðinu verið náð, þ.e rúmmál utanfrumuvökva eykst (þ.m.t rúmmál blóðvökva) og BÞ hækkar. kemur frá nýrnahettum.

Question 55

Hvaðan koma ANP og BNP og hver eru áhrif þeirra á Na+ búskap?

Answer 55

Frá hjartanu. Draga úr endurupptöku Na+ í nýrnapíplum.

Question 56

Hvernig er Cl- endurupptekið?

Answer 56

Neikvætt hlaðið Cl- eltir jákvætt hlaðið Na+

Question 57

Hversu mikið er endurupptekið af glúkósa og amínósýrum?

Answer 57

Venjulega alger endurupptaka - engu hent með þvagi

Question 58

Hvaðan fæst orkan til að endurupptaka glúkósa og amínósýrur í nýrum?

Answer 58

Frá styrkhalla Na+

Question 59

Hvað ræður hámarkshraða endurupptöku í nýrum?

Answer 59

Fjöldi sértækra flutningsprótínsameinda

Question 60

Af hverju skiptir hámarkshraði endurupptöku máli fyrir sum efni en önnur ekki?

Answer 60

í sumum tilfellum er svo mikið af flutningsprótínum til staðar að þau mettast ekki í öðrum tilfellum næst hámarkshraðinn og það sem ekki er hægt að taka upp fer út með þvagi

Question 61

Hvað veldur endurupptöku vatns í nýrum?

Answer 61

NaCl dregur með sér vatn.

Question 62

Hversu stórum hluta af endurupptöku vatns er stýrt og hvaða hormón stýrir því?

Answer 62

20% endurupptöku vatns stýrt af vasopressin

Question 63

Hvernig er þvagefni endurupptekið?

Answer 63

Vatn er endurupptekið úr nýrnapíplum, við það verður styrkur þvagefnis í píplunum hærri en hann var, þvagefnið byrjar að leita frá meiri styrk að minni og fer að sveima úr nýrnapíplunum og yfir í blóðið aftur. Nýrnapíplurnar eru ekki alveg gegndræpar fyrir þvagefni þannig að bara um helmingur þvagefnis er endurupptekið - afgangurinn skilar sér út með þvagi.