STABER Flashcards
kenmerken van een staat
Grondgebied
Bevolking
Organisatie met gezag
Erkenning door andere staten
Betekenis van de staat
Internationaal: rechtssubject
Privaat: rechtssubject
Staats: overheid
Doelen van het staatsrecht
Constituerende functie: instelling van organisatie/ambten van de overheid
Attribuerende functie: toekenning van bevoegdheden aan ambten
Regulerende functie: regulering van de uitoefening van de bevoegdheden
Mechanismes van de rechtsstaat
Bevoegdheidsspreiding: decentralisatie en checks & balances
Onafhankelijke rechter
Legaliteitsbeginsel
Grondrechten
Rechtsbeginselen: abbb’s
Contraseign
in 1840 opgsteld: voor elk seign van de koning is er een contraseign nodig van een minister, dit geld ook omgekeerd
staatsvorm
Heeft betrekking op de verhouding tussen het geheel van de staat als overheidsorganisatie en de samenstellende delen daarvan
Eenheidsstaat: unitarisme, sterk centraal gezag en macht is verdeeld over meerdere overheidsverbanden
Federale staat: federalisme, verdeling van de staat in zelfstandige deelgebieden die samenwerken in overheidsverband
formele constitutie
alleen de formele kenmerken zijn bepalend
materiële kenmerken
is het geheel van geschreven en ongeschreven rechtsregels die op grond van hun inhoud kunnen worden aangemerkt als normen die de grondslagen van de inrichting van de staatsorganisatie en de verhouding met de burgers vastleggen
kenmerken van de Nederlandse grondwet
Niet-ideologisch
Open rechtssysteem
Geen constitutionele toetsing
organieke wetten/regelingen
wetten die voortvloeien uit de grondwet, bijv. regelt de grondwet het kiesrecht op hoofdlijnen, maar de kieswet werkt dit verder uit
organisatieprincipes van de regering
Leiderschapsbeginsel: MP als voorzitter
Collegiateitsbeginsel: eenheid van beleid in ministerraad
Ressortbeginsel: ministers een eigen ministerie
procedure tot het vaststellen van wetten
Ambtelijke voorbereiding
Bespreking in ministerraad
Advies van de RvS
Indiening bij de Tweede Kamer
Onderzoek van de Tweede Kamer
Vergadering in de Tweede Kamer
Behandeling in de Eerste Kamer
Bekrachtiging door de Regering
Publicatie in het Staatsblad
Taken van het bestuur
Uitvoeren en handhaven van de regels
Buitendlandse betrekkingen
Defensie
Belastingheffing
Noodrecht in uitzonderingstoestanden
Beperking van grondrechten
Competentieclausule
Doelclausule
Procedurele voorschriften
verhouding tussen overheidsambten
Dualisme: als twee ambten een zelfstandige en gelijkwaardige positie innemen
Monisme: als een vertegenwoordigend ambt een overhand heeft
Staatssecretaris
ingevoerd om het ambt minister te verlichten:
- wordt in de formatie bepaalt wie er een krijgt
- de minister kan aanwijzingen geven
- heeft dezelfde bevoegdheden als een minister
- heeft ook politieke verantwoordelijkheid
onderscheid partij en fractie
partij: is een vereniging met leden om zo kandidaten te stellen bij verkiezingen en hun programma te verwezenlijken
fractie: een samenwerkingsverband van een aantal mensen in de Tweede Kamer
kwestie Mijer
1866: de eerste motie van wantrouwen
Luxemburgse kwestie
1868: ongeschreven regel dat de koning niet de kamer twee keer om hetzelfde mag ontbinden
kabinetsformatie
Onstlag aan de vooravond van de verkiezingen, sinds de conventie van 1922
Verkiezingen en tegelijk neemt de Koning de kabinetsaanvraag in overweging
Het oude kabinet is nu demissionair
Aanstelling van de verkenner
Aanstelling van de informateur: onderzoek wie met wie kan samenwerken en voorstel tot regeerakkoord
Aanstelling formateur: vaak de toekomstige MP die de ministers bij elkaar gaat zoeken etc.
Constituerende ministerraadsvergadering
Beëidiging
Regeringsverklaring
delegatieterminologie
Delegatie mogelijk bij:
- bij of krachtens
- de wet regelt
- de wet stelt regels
rechterlijke onafhankelijkheid
Rechtspositioneel: persoon rechter is onafhankelijk in zijn rechtspositie
Functioneel: de rechter is vrij van druk
rechterlijke onpartijdigheid
Subjectief: vooringenomenheid van de rechter zelf
Objectief: gerechtvaardigde twijfel die er kan ontstaan
bevoegdheid van het koninkrijk
Defensie
Buitenland
Nederlanderschap
bevoegdheid van gemeentes en provincies
Autonomie: inzake het gemeentelijke openbare belang is aan het bestuur overgelaten
Medebewind: verplichting om mee te werken aan de uitvoering van het rijksbeleid
toezicht
Preventief: goedkeuring van sommige besluiten is nodig van een hoger bestuursorgaan voor dat zij in werking treden
Repressief: elk besluit kan worden vernietigt bij KB als het in strijd is met het recht of algemeen belang
Taakverwaarlozing: heeft 2 vormen:
- Indeplaatsstelling: als een Gemeente medebewindstaken verwaarloost kan een ander orgaan ingrijpen
- Grove taakverwaarlozing: ziet op autonomie
Functies van het bestuursrecht
Instrumenteel: het BR geeft de overheid juridische instrumenten die daarvoor nodig zijn
Waarborg: het BR geeft regels die het gebruik van die instrumenten aan banden leggen en die de burger beschermen tegen de overheid
Bestuursorganen
a-orgaan: orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld
b-orgaan: een ander persoon/college met openbaar gezag bekleed
STPL: is het een bestuursorgaan?
1: Is het een orgaan van een rechtspersoon?
- zo nee: kijk dan of het een b-orgaan is
2: is die rechtspersoon ingesteld krachtens publiekrecht?
3: is het uitgezonderd in 1:1 lid 2 AWB
Besluit in de zin van de AWB
Schriftelijke beslissing
Bestuursorgaan
Rechtshandeling (inzet videoteam)
Publiekrechtelijk (aanmaning terugbetaling studiefinanciëring)
STPL: is de bestuursrechter bevoegd (en welke)?
1: is het een besluit
2: is het een avv of beleidsregel
3: is er een andere rechter aangewezen
HR Fluoridering
voor ingrijpend overheidshandelen is er een wettelijke grondslag nodig
HR Arubuaanse verkiezingsafspraak
vanwege het vrije-mandaatbeginsel is het niet mogelijk dat Kamerleden met dwang hun zetel moeten afstaan
HR Meerenberg
een AMvB mag regels geven zonder attribute/delegatie, maar mag geen strafbepaling bevatten
HR Noordwijkerhout/Guldemond
de burgerlijk rechter mag oordelen over bestuurshandelingen van bestuursorganen als dit het burgerlijk recht betreft
EHRM Benthem
de Kroon moet worden aangemerkt als geen onafhankelijk en onpartijdig gerect dat bij de wet is ingesteld volgens art. 6 EVRM (kroonbezwaar)
HR APV Tilburg
het woord wet in de grondwet heeft betrekking op de wetten in formele zin
HR Mestbassin Mechelen
een belanghebbende die rechtstreeks gevolgen ondervind, moet wel gevolgen van enige betekenis ervaren
HR Jetski’s
specialiteitsbeginsel: je mag alleen de belangen afwegen die uit de wet naar voren komen
ABRvS Inzet Videoteam
Een rechtshandeling heeft een beoogd rechtsgevolg: rechten, plichten, bevoegdheden of juridische status vaststellen of veranderen
CrB Aanmaning terugbetaling studiefinanciëring
er is sprake van een publiekrechtelijke rechtshandeling wanneer het een bevoegdheid betreft die enkel aan een bestuursorgaan toekomt
ABRvS Amsterdams dakterras
werkt het vertrouwensbeginsel uit: voor een beoordeling moeten er 3 stappen worden doorlopen
ABRvS Windmill
Onder welke voorwaarden mag een bestuursorgaan privaatrechtelijk handelen: uitwerking van de doorkuisingsleer
ABRvS Kruseman
De overheid kan een contract aangaan, voorwaardes:
- discretionaire bevoegdheid
- mag zichzelf geen ongeoorloofde machtspositie geven
- mag de bevoegdheid niet misbruiken
Doelstellingen van de AWB
Bevorderen van eenheid
Systematiseren en vereenvoudigen
Codificeren van jurisprudentie en ongeschreven recht
wetgevingstechnieken in de AWB
Dwingend: de AWB bepaalt en geen ruimte voor bijzondere regelingen
Regelend: de AWB regelt maar je mag er van afwijken
Aanvullend: primaat aan het bijzondere deel, maar als het daar niet staat geldt de AWB
Facultatief: de regeling is op afroep beschikbaar
fases van belang
materiële deel: rechten om gehoord te worden etc.
formele deel: toegang tot de rechter en zo de rechtsbescherming
Criteria voor belanghebbende
Objectief bepaalbaar belang
Persoonlijk belang
Eigen belang
Rechtstreeks betrokken belang (Mestbassin Mechelen)
Actueel belang
perspectieven op de bestuursorganisatie
organisatorische invalshoek: hoe is de overheid opgebouwd
normatieve invalshoek: hoe wordt de overheid beteugeld
decentralisatie
territoriaal: provincie
functioneel: publieksrechtelijke bedrijfsorganisatie (product en bedrijfschappen die zijn afgeschaft in 2015)
de waterschappen zijn gemengd
andere kant van democratie en rechtsstaat
het is niet alleen maar feest: 1/5 stemt niet
draait alleen nog maar om daadkracht
=> charme-offensief en juridisch offensief
beslisruimte
bevoegdheden zijn niet helemaal in te kaderen => gaten in de wet waar het bestuur een discretoinaire bevoegdheid heeft
dat kan gaan over het bestaan of aanwenden van die bevoegdheid
de rechter kan dat toetsen, maar is daar terughoudend bij => wetsuitleg leidt tot integrale toetsing en vrijheid brengt marginale toetsing
hierna een pleidooi voor meer burgerperspectief en een actievere rechter => evenredigheidstoets:
- is het besluit geschikt voor doel
- is het besluit noodzakelijk voor doel
- proportionaliteit
administratief beroep
bij een ander bestuursorgaan dan die het besluit heeft genomen, toetst aan de van doelmatigheid en rechtmatigheid, leidt tot vernietiging van het besluit
bezwaar
beschermt tegen dat je tegen een beslissing opkomt bij het bestuursorgaan dat die beslissing heeft genomen en leidt tot heroverweging van het besluit na toets op rechtmatig en doelmatig
Procedurele rechtvaardigheid
respect: de burger wordt met respect behandeld
voice: de burger mag zeggen waar het hem om gaat en zijn opvattingen worden serieus genomen
explanation: de burger wordt uitgelegd hoe de procedure eruit ziet en wat hij nog kan doen etc.
de burger wordt direct aangesproken
ultra petitia
de behandeling van de heroverweging moet zich beperken tot de rechtsgronden die aangevoerd zijn
reformatio in peius
een bezwaarmaker mag door zijn eigen bezwaar niet in een nadeligere positie komen
toegang tot de bestuursrechter
bevoegdheid van de rechter: kan oordelen over
- besluit (bob is per defenitie)
- maar geen avv’s of beleidsregels
ontvankelijkheid van de eiser
- belanghebbende
- procesbelang en de andere eisen
wat doet de bestuursrechter
toetst op de:
- bestuursbevoegdheid
- grondslag van het beroep
- rechtmatigheid
- bestreden besluit
- ex tunc
4 dicta
Onbevoegdheid van de rechter
Niet-ontvankelijkverklaring van het beroep
Ongegrondverklaring van het beroep
Gegrondverklaring van het beroep
last onder bestuurdwang
- 5:21 e.v.
- herstellende sanctie
- dwang om onrechtmatige toestand te herstellen, als dit niet gebeurt doet het bestuur dit zelf wel
last onder dwangsom
- 5:31 ev
- herstellende sanctie
- dwang tot herstel van de onrechmatige toestand, met een boete als gevolg
bestuurlijke boete
- 5:40 ev
- bestraffende sanctie
rechtsleren
gemeen: als er geen publiekrechtelijke regels zijn, geldt het privaatrecht
invullend: al het overheidsoptreden wordt beheerst door het publiekrecht
gemengd: privaatrecht wordt mede ingekleurd met normen uit publiekrecht
karakterisering van overeenkomsten met de overheid
potloden: de overheid contracteert om goederen te verkrijgen
beleids: de overheid contracteert en gebruikt een vermogensrecht om een publiek doel na te streven
bevoegdheden: de overheid contracteert en verbindt daarbij de uitoefening van een publiekrechtelijke bevoegdheid
tweewegenleer
als er twee wegen zijn, twee mogelijkheden voor een doel (publiek en privaat), dan mg je de privaatrechtelijke weg bewandelen mits die het publiekrecht niet op een onaanvaardbare manier wordt doorkruist
bevoegdheid
een vermogen van een orgaan om rechtsgevolgen tot stand te brengen
rechtspersoon sui generis
een rechtspersoonlijkheid die de wet uitdrukkelijk verleent
soorten bestuursorgaan
zelfstandig: staan op afstand van andere organen en is niet onderschikt aan een persoon
gedeconcentreerd: als er aan een ministerie bestuursbevoegdheid is gedelegeerd
gelede normstelling
de ketens van de regels van het bestuursrecht
terugtred
als de wetgever steeds minder inhoudelijke rechtsregels tot stand brengt die zich rechtstreeks richten tot burgers
mandaat
geen sprake van bevoegdheidstoekenning, maar wel van een interne werkverdeling binnen het bestuur
Beschikking // BAS
onderscheid op basis van het persoonscriterium: als het een persoon betreft of een gesloten groep is het een beschikking
soorten beschikkingen
Op aanvraag: bij vergunningen of subsidies
Persoonsgebonden: als de verlening afhangt van een persoonlijke kwaliteit
Rechtsvaststellend: als een bestuursorgaan een rechtsfeit constateert
beschikkingsbevoegdheden
Vergunning
Ontheffing
Concessie
Statusverlenend
Belastlegging
Onttrekking
Hanhaving
Belastingaanslag
verbod van vooringenomenheid
vraagt de bestuurder om openheid, eerlijkheid en royaliteit
zorgvuldigheidsbeginsel
besluiten moeten zorgvuldig worden voorbereid
verbod van detournement de pouvoir
een bestuursorgaan mag zijn bestuursbevoegdheid alleen gebruiken voor het doel waar de bevoegdheid voor gegeven is
belangenafwegingsplicht
het bestuur moet de betrokken belangen bij een besluit afwegen
materiële zorgvuldigheid
plicht tot het daadwerkelijk afwegen van belangen
motiveringsbeginsel
er moet verantwoording worden afgelegd voor de wijze van feitenvaststelling en waardering van belangen
gelijkheidsbeginsel
als 2 gevallen identiek zijn moet er ook gelijk gehandeld worden door het bestuur
vertrouwensbeginsel
als er door contact tussen bestuur en burger een gerechtvaardigd vertrouwen ontstaat moet dat gehoneerd worden (zie ook ABRvS Amsterdams Dakterras
rechtszekerheidsbeginsel
beschermt de rechtspositie van een belanghebbende nadat een besluit is genomen
uitspraakbevoegdheden van de bestuursrechter
Vernietigen: besluit wordt met terugwerkende kracht de rechtsgevolgen ontnomen
In stand laten gevolgen: sommige gevolgen kunnen niet ongedaan worden
Zelf in de zaak voorzien: rechterlijke uitspraak ipv oud besluit
Tussenuitspraak en bestuurlijke lus: een opdracht aan een bestuursorgaan
Vergoeding kosten: om zo de burger te beschermen tegen uitloop van de overheid
Schadevergoeding
