ME 1 Flashcards
Humanisten
Geleerden die zich in de 13e/14e eeuw begonnen te profileren als opvolgers van het Romeinse Rijk. Komt deels het gangbare beeld van de Middeleeuwen vandaan.
Francesco Petrarca
Humanist die vooral terug wou naar het Ciceriaanse ideaal en dacht dat er een nieuwe gouden tijd was aangebroken door de herontdekking van teksten uit de Oudheid
Poggio Bracciolini
Humanist die in naam van de paus bibliotheken afreisde en zo veel werken uit de Oudheid terugvond
Cristoph Cellarius
17e-eeuwse geleerde die voor de verdeling van Oudheid-Middeleeuwen-Nieuwe Tijd
Evangeliën
Christelijk religieuze teksten van Marcus, Matteus, Lucas en Johannes over o.a. het leven van Jezus. Komen uit de 1e of 2e eeuw en zijn dus geen ooggetuigen.
Messias
Christelijk religieus idee van de terugkomst van Jezus op aarde
Nieuwe Testament
Christelijk religieus boek met o.a. evangeliën, akten van apostelen, brieven van Paulus, brieven van andere apostelen en openbaringen van Johannes
Oude Testament
Hebreeuwse Bijbel, ook nog steeds deel van de Christelijke Bijbel
Gelasianus I
Paus (p. 492-496) aan wie het decretum gelasianum is toegeschreven, een lijst met Christelijke boeken, voornamelijk een selectie van het Oude en Nieuwe Testament
Decretum Gelasianum
Lijst van Christelijke boeken, voornamelijk een selectie van het Oude en Nieuwe Testament. Toegegeschreven aan paus Gelasianus I, maar eigenlijk anomien opgesteld
Kerkvaders
Vroege belangrijke Christelijke theologen: Athanasius, Gregorius, Basilius, Johannes, Ambrosius, Augustinus en Hiëronymus
Concilie
Een kerkvergadering waarin belangrijke afspraken worden vastgeled. Voorbeelden zijn: Nicae (325), Constantinopel (381), Ephesus (431) en Chalcedon (451)
Arianisme
Grote vroeg-Christelijke stroming, populair onder barbaren, geloofde dat Christus iets minder belangrijk was dan de vader en de heilige geest.
Mysterie-cult
Context waarin het Christendom ontstond, vergelijkbaar met culten rondom Mithras en Isis. Vergelijkbare elementen zijn de doop, eeuwige redding, heilig eten en een heilige vader. Fundamenteel anders omdat het draait om een daadwerkelijk persoon en het monotheïstisch is.
Hagiografie
Boek over het leven van een heilige.
Patriarchen
Bisschoppen van de belangrijkste gebieden: Alexandrië, Antiochië, Rome, Jeruzalem en later Constantinopel
Sisebut
Koning (r. 612-621) van het Visigothische rijk die met geweld de Joden probeert te bekeren om zijn eigen Christelijkheid te tonen. Leidde tot veel gedoe.
Neoplatonisme
Klassieke cultuur die het Christendom sterk beïnvloedde: er was een god die men niet zag en niet kon benaderen, behalve door de mystiek. Deze godheid was de bron van alles en de menselijke ziel moest een terugweg naar die godheid zoeken.
Philo van Alexandrië
Theoloog (13 BCE-50 CE), die dacht dat Joodse verhalen een abstracte symbolieke betekenis hadden
Concilie van Nicae
Concilie in 325 waarin er een verschil kwam tussen Arianen en Katholieken. Arianen werden vanaf nu beschouwd als ketters
St. Ambrosius
(339-397): bisschop van Milaan en fel tegenstander van Arianisme, beweerde de kerkelijke autoriteit over de keizer
St. Jeromus
(340-420): schreef een Bijbel in het Latijn na beschuldigen van te Ciceriaans te zijn
St. Augustinus
(354-430): Bisschop van Hippo na een late bekering. Schreef Confessions (levensverhaal) en de civitate dei, waarin hij mensen verdeelde in degene die wel in Gods stad en genade en die in de wereldlijke stad. Maakte daardoor wereldlijke zaken een stuk minder belangrijk, wat handig was na de plundering van Rome waar Christenen de schuld van kregen
Ascetisme
vorm van leven waarin zelfbeheersing centraal staat, kan leiden tot zelfpijneging of een kluizenaarsleven.
Gregorius I
Paus (p. 590-604), ook wel Gregorius de Grote genoemd, kwam uit Romeinse senatoren familie. Wilde het Katholieke Christendom verder verspreiden en heeft zo veel betrekking gehad op de Katholieke bekering van de Visigoten, Engeland en de Longobarden.
Clovis I
Merovingische leider (r. 481-502) die zich liet kerstenen, ook onder invloed van vrouw Clothilde
Clothilde
Vrouw van Clovis I, was al Christelijk en liet hem onder haar invloed kerstenen
St. Patrick
Monnik die volgens de overlevering in de 5e eeuw Ierland bekeerde tot het Christendom
Augustinus van Canterbury
1e bisschop van Canterbury die in 597 koning Aethelbert weet te bekeren, door o.a. de vrouw Bertha
St. Columba
Ierse monnik die het klooster Iona stichtte, waar vanuit weer andere kloosters gesticht werden.
Reccared
Koning van de Visigoten (586-601) die zich liet bekeren tot het Katholicisme door Leander, de bisschop van Seville, die een goede vriend van Gregorius I was
Longobarden
Barbaarse groep die in 568 het Italisch schiereiland bijna geheel veroveren, sommige waren heidens anderen Ariaans
Theodelinda
Koningin van Beieren, door invloed van Gregorius I wordt haar zoon, Adoald in 603, de eerste Katholieke koning van de Longobarden. Dit was een politiek strategische zet van Gregorius de Grote, die probeerde door meer eenheid te creëren conflicten te beëindigen.
Visigoten
Barbaarse Germaanse stam die in 418 het Iberische schiereiland veroverden, zelf waren ze Ariaans maar een groot deel van de bevolking was Katholiek. Toch was er geen conflict
Willibrord
Ierse monnik op missie naar Friesland, man van de langzame bekering. Bisschop van Utrecht, gestuurd door paus Sergius II
Bonifatius
Missionaris eerst naar Friesland, later naar Saksen. Werd een martelaar bij Dokkum.
Pastorale zorg
het zorgen voor de zielen van iedereen, een van de belangrijkste taken van de bisschop
Martin van Braga
Houder van een preek tegen de rustici, mensen die in bergen woonden die eigenlijk al Christen waren maar sommige oude gebruiken niet konden loslaten
Gregoriaans gezang
Ontwikkeling in de 6e en 7e eeuw van muziek in de kerkdienst om de boodschap nog beter te kunnen verspreiden
Paus
Bisschop van Rome, rol in ontwikkeling en dus in het begin nog niet zo van belang. Belangrijkste figuur in de westelijke Christelijke kerk, gebaseerd op het primaatschap van Petrus.
Comitatus
groep strijders gebonden door loyaliteit jegens een bepaalde aanvoerder
Slag bij Adrianopel
378: Visigoten verslaan keizer Valens, waarna hij ze aanspoort om meer in het westen te gaan zitten
Plundering van Rome
410: nav slag bij Adrianopel word Rome geplunderd door Visigoten olv Alaric, ook context van ‘gekke’ keizer Honorius, kantelpunt omdat hierna Augustinus de Christenen verdedigt door spirituele wereld belangrijker te maken dan de wereldijke, waarna dit steeds vaker terugkomt
Vandaals Koninkrijk
Koninkrijk van Vandalen in Noord-Afrika, houden continuïteit met Romeins en Punisch verleden
Atilla de Hun
Gevreesd barbaars krijgsheer die andere stammen als push factor het Romeinse rijk binnendrijft
Prosper van Aquitanië
Schrijver (390-465): Christendom is veel groter dan het Romeinse rijk en Rome is nog steeds het centrum van de religieuze macht
Caesarius van Arles
bisschop van Arles (470-542) tijdens het beleg van Arles waar hij iedere krijsgevange vrijkocht, waarschijnlijk om bekeringsredenen (van Ariaans naar Katholiek)
Theodorik
heerser over west-Romeinse rijk, na moord op Odovacer (r. 474-526), die continuïteit met Romeinen voortzet, wordt Augustus genoemd en organiseert spelen en deelt graan uit
Boetius
raadsman van Theodorik, maakte onderverdeling in trivium en quadrivium en schreef de ‘consolation of philosophy’ waarin hij duidelijk maakt dat spirituele macht belangrijker is dan wereldlijke macht, toch weinig Christendom, schreef en vertaalde ook veel traktaten
Cassiodorus
Nam taak als adviseur van Boetius over, schreef de Institutiones Divinarum et Saecelarium Literaum (543-555) als leeslijst, de Vevariae (staatsarchief), geschiedenis van de Goten en een spellingsgids. Stichtte een klooster waar de taak van het kopiëren van boeken begon.
Salische wetten
Collectie Frankische wetten opgetekend in de 6e eeuw
Dagobert I
Frankische koning (623-639) die juist het rijk unificeerde
Hofmeier
politieke functie in het Frankische rijk. Pepijn II maakte deze functie erfelijk waardoor de macht van de karolingers nog verder groeide
Arnulfingen
Familie van o.a. Arnulf van Metz die de Karolingers steunden
Martelaren
Eerste groep van Christelijke heiligen die al vroeg opkomen, komen op voor het geloof en blijven daar aan vasthouden, sterven vaak een brute dood, veel in Rome, prominent tot de 4e eeuw
Asceten
Christelijke heiligen, ook wel kluizenaars genoemd, zoeken stilte en allen op om zich te wijden aan het gebed en een innerlijke Christus. Gaan zich afzonderen en onthouden waardoor ze juist bekendheid krijgen, zoals de pilaarheiligen
Belijders
Christelijke heiligen die niet voor hun geloof zijn gestorven maar veel goede daden hebben gedaan, wonderen of Kathedralen hebben gesticht, vaak bisschoppen
Maagden
Christelijke heiligen, vrouwelijke martelaren die of sterven voor hun geloof of zich niet willen huwen maar zich aan God willen trouwen
relieken
een deel van een heilige of iets wat hem/haar te maken heeft waardoor dat kan dienen als voorspraak en zo dichter bij God staat
Stefanus
allereerste heilige, wordt gestenigd en 400 jaar later zijn lichaam ontdekt waardoor er een cult omheen staat. Heilige als verbindende culturele factor.
Martinus van Tours
Heilige, Romeinse soldaat die mantel afstaat en visioen krijgt. Wordt monnik, daarna bisschop van Tours, patroonheilige van de Merovingers die bewust zijn heiligencultus steunen en er zo een kerk in Utrecht voor hem wordt gebouwd. Universele heilige als onderdeel van de lokale identiteit
Cunera van Rhenen
Lokale heilige, vrouwelijke martelares, in de Late Middeleeuwen krijgt haar cultus een boost. Niet altijd een constante verering, maar onregelmatige oplevingen
Concilie van Efeze
341: Maria officieel de moeder van God waarna ze wordt aanbeden
Egeria
vroege pelgrim die alle Bijbelse plaatsen bezocht
St. Antonius
(250-355) begon in het oosten een ascetische levensstijl
Pachomius
Ontwikkelde een meer gematigd kloosterleven
Basilius de Grote
Ontwikkelde een meer moderaat kloosterleven
Columbanus
Ierse monnik die in Europa een aantal kloosters sticht met regels: was streng en asetisch, ook sterke hiërarchie
Benedictus van Nursia
maakte nieuwe meer gematigde regels, ora et labora, afkeer tegen rondreizende types, ook vrouwelijke variant door Scholastica
Getijden
Tijden wanneer er gebeden werd: metten, lauden en vespers zijn de belangrijkste. in totaal 7 keer per dag
Gregorius van Tours
Bisschop van Tours (538-594), bekend als auetuer van Decem Libri Historiarum, een geschiedenis van de schepping tot 591, vooral moraliserend en nadruk op spirituele leven
Fredegars kroniek
onbekende auteur, werk loopt tot ongeveer 643, neemt kroniek van Hiëronymus en Gregorius en vult deze verder aan
Isodorus van Sevilla
schrijver (560-636), schreef een encyclopedie, legt ook etymologie van woorden uit
Eusebius
Christelijke schrijver van het leven van Constantijn die erg Christelijk wordt neergezet
Donatie van Constantijn
Constantijn geeft macht over Rome aan paus Sylvester I, een legitimerende factor voor macht van de paus, maar document blijkt nu een vervalsing te zijn
Concilie van Chalcedon
451: lost breuk met monophysten (geloven dat God op aarde was geweest) op
Justinianus
Byzantijns keizer van (527-565), CIC, veroveringen in Afrika en Italië, vrouw Theodroa
Caesero-papisme
Keizer als paus, typisch Byzantijns
Nika-opstand
532: opstand in Constantinopel, begon met sportrellen maar wordt groot door onvrede over belastingen, Justinianus vermoord ze allemaal maar moet zich daardoor wel blijven legitimeren
Procopius
Schrijver (500-562) van veel boeken over Justinianus
Justiniaanse plaag
Pest in Byzantijnse rijk, ongeveer 20% van de bevolking sterft
Kosrow II
Perzische koning (r. 591-628), wordt afgezet, maar Byzantijnse keizer Mauritius steunt hem en wordt weer koning, als die sterft valt hij het rijk binnen, enorme overwinningen tot hij in 626 Constantinopel belegert en uiteindelijk in de slag bij Nineveh in 627 wordt verslagen en afgezet
Heraclius
Byzantijns keizer (610-641) die Kosrow II verslaat en zo de macht in het Perzische rijk laat imploderen waardoor de Arabieren dit gebied makkelijk kunnen veroveren
Slag bij Jarmoek
636: klein moslimleger verslaat het grote Byzantijnse leger van Heraclius, maakt het kalifaat dominant door definitieve uitputting van het Byzantijnse leger
Basilius I
Byzantijns keizer (r. 867-886) die zorgde voor een nieuwe groei van het rijk: opleving van steden, culturele bloei en bekering van de Balkan
Basilius II
Byzantijnse keizer (r. 976-1025) ook wel de bulgarenslachter genoemd. Zorgde voor de bekering van de Balkan met Cyrillus en Methodius
Vladimir I
Heerser van de Kiev Rus (r. 980-1015), bekeert zich tot het Oosterse Christendom
Mohammed
Geboren rond 571, handelaren familie, profeet van Allah, verenigde Arabische stammen
Hijra
Vlucht van Mohammed van Mekka naar Medina
Bedouïnen
Woestijn nomaden, leefden vooral op het Arabisch schiereiland
Rechtgeleide kaliefen
Opvolgers van Mohammed: Abu Bakr (632-634), Umar (634-644), Uthman (644-656) en Ali (656-661); waren rechtstreekse afstammelingen van Mohammed
Qurasjh
Stam van Mohammed, eerste kaliefen kwamen van deze stam: Umayyad, stam in de Qurasjh
Sjiieten
Vonden dat Hussain, zoon van Ali kalief moest worden en dus dat de kalief een erfrecht was
Soennieten
Vonden dat de kalief gekozen moest worden uit de Qurashj stam
Al-Fitna
656-661: conflict tussen Sjiieten en Soennieten, werd erger toen Ali stierf en Hussain vermoord werd, eindigde in het Umayyaden kalifaat van Mu’Awiya
Umayyaden
(661-750): weten burgeroorlog te winnen, zorgen voor uitbreiding van rijk, maken Damascus tot hoofdstad
Mu’awiya
Umayyadische kalief (661-680)
Hadith
religieuze tekst, verhalen over het leven van Mohammed
Vijf pilaren van de Islam
Centrale gedachtes in de Islamitische theologie: er is maar een god en Mohammed is zijn profeet; vijf keer bidden per dag; vasten tijdens Ramadan; goede daden voor degene die het nodig hebben; pelgrimage naar Mekka
Jihad
Innerlijke strijd om een betere moslim te worden, ook een externe jihad tegen het ongeloof van anderen
Slag bij Qadissiyya
636: moslims tegen de Perzen
Slag bij Poitiers
732: slag tegen de Franken olv Karel Martel, verliezen de moslims, later gebruikt door rechts extremistische groepen
Mammelukken
Als er in de 9e eeuw opstanden komen tegen de kalief wordt dit een priveleger bestaande uit tot slaafgemaakten Christenen
Abbasiden
Dynastie (750-1258) die na onvrede onder de Mawali in 744 door de Abbasiddische revolutie aan de macht komen, Soennieten, uit de grote steden, Bagdad wordt nieuwe hoofdstad in 762, hectehn veel waarde aan centralisatie, ceremonie en cultuur
Fatimiden
Dynastie (909-1171) komen af van Fatima, vooral in Egypte, ontstaan door verzwakking van de Abbasiden, Sjiieten, stichten Mahdia, Al-Mansuriya en Cairo
Abu Abdallah
begon met de verovering van Noord-Afrika
Abdallah al-Mahdi Bilah
werd in 909 tot eerste Fatimidische kalief gekozen
al-Andalus
islamitisch rijk op het Iberisch schiereiland
Abd al-Rahman
Umayyadische prins (731-788) die vlucht naar al-Andalus en daar emir wordt en zo het emiraat van Cordoba sticht
Musa ibn Nusayr
in de tijd dat abd al-Rahman aankwam de gouverneur van het Iberisch schiereiland
Tariq ibn Ziyad
Verovert in 711 het Iberische schiereiland
Berbers
volkeren uit Noord-Afrika die leven op het Iberisch schiereiland
Emir
grote provinciale leider die de macht van de kalief erkenden, maar wel onafhankelijk waren
Abd al-Rahman III
emir van Cordoba (912-961) hoogtepunt van het emiraat van Cordoba, zorgde voor meer eenheiden voerde in 929 het kalifaat van Cordoba in, legitimeerde dat met zijn afstamming van de Umayyaden.
Al-Hakam II
emir van Cordoba (961-976), had grote bibliotheek
Al-Mansur
emir van Cordoba (976-1002), laatste, hierna viel het uit elkaar in kleinere koninkrijken waarna de Reconquista begon
Convivencia
het idee dat er samengeleefd werd met toleratnie
Ziryab
zanger vanuit Bagdad naar Cordoba waar hij veel gewoontes meenam: mode, hygiëne en voedsel
conveniencia
idee dat relaties tussen verschillende groepen goed was, zolang het van profijt was voor de regerende mensen
Reconquista
de herverovering van het Iberisch schiereiland
Slag bij Talais
751: moslim legers weten een Chinees leger te verslaan waardoor de Islam ook wordt verspreid in India
Harun al-Rashid
Abbasidische kalief (r. 786-809) die de cultuur enorm deed bloeien
Soefisme
mystieke stroming in de Islam, ontstond in de 7e/8e eeuw in Sjiietische kringen
Ayyubiden
Dynastie in Egypte (1169-1260) olv Saladin (3e kruistocht)
Mammelukken (dyn)
Dynastie in Egypte (1250-1516), stammen af van het priveleger van de kalief
Aghlabiden
Bestuurders van Ifriqiya (800-909)
Ziriden
Heersers over Ifriqiya (973-1152)
Almoraviden
Dynastie in West-Afrika en Spanje (1040-1147)
Seljuk
Turkse stam die uiteindelijk in 1055 Bagdad wisten te veroveren en de macht hadden, tot in 1258 de Mongolen Bagdad plunderden waarna ze pas in de 14e eeuw weer een dynastie konden vestigen. Verslaan in 1071 de Byzantijnen in de slag bij Manzikert.
Mozarabieren
Christenen in Al-Andalus
garnizoensteden
militaire nederzettingen zoals Fustat, Kairouan, Kufa, Basra
Mawali
veroverde mensen die zich tot de Islam bekeerden
verdrag van Tudmir
voorbeeld van een verdrag; 713: informatie, belasting en erkenning in ruil voor economische vrijheid, veiligheid en politieke en religieuze onafhankelijkheid
Dhimma
andere gelovigen naast moslims: Christenen, Joden, Zoroastriërs
shahadah
geloofsbelijdenis van de Islam
Jizya
extra belasting voor Dhimma
verdrag van Umar
637 toegeschreven maar waarschijnlijk uit de 9e eeuw: worden rechten en plichten van de Dhimma vastgelegd
harem
het vrouwelijk hof, hadden een band met de kalief, financieel onafhankelijk, belangrijkste was de moeder van de kalief en de moeder van de erfgenaam (kalief koos erfgenaam)
Subh
Baskische concubine van Al-Hakam II en moeder van Hisham II waarvan zij zelfs regentes was
Pepijn II
Hofmeier (r.680-714), veroverd vanuit Austrasië Neustrië in de slag bij Terty (687) en maakt hofmeierschap erfelijk
Karel de Grote
Koning en later keizer van de Franken (r. 768-814), veroveringen: Italië, Beieren en Spaanse Mars; Karolingische Renaissance om eenheid in het rijk te creëren, bekeerde de Saksen met geweld, in 800 tot keizer gekroond door paus Leo III, weten veel van hem door biograaf Einhard
Karel Martel
Hofmeier (r. 714-741), na de slag bij Soissons (718) heeft hij alle macht, verslaat een moslimleger in 732 bij Tours-Poitiers nadat Eudo van Aquitanië hem, en niet de koning, hul had gevraagd tegen de moslims raids
Pepijn de Korte
Hofmeier vanaf 741 maar uiteindelijk na een staatsgreep koning van de Franken (r. 751-768), hulp van paus Zacharius I in ruil voor de verdrijving van de Lombarden uit Italië
Chanson de Roland
Frans lied (1100) over de Spaanse Mars waarin wordt verteld dat de Basken de achterhoede van het leger aanvielen, later is dit veranderd naar moslims
Harun al-Rashid
Abbisdische kalief die goede contacten had met Karel de Grote: in 801 worden er giften uitgewisseld en krijgt Karel een olifant
Lodewijk de Vrome
Keizer van het Frankische rijk (r. 814-840), zet de politiek van Karel de Grote voort, maar krijgt ruzie met zijn zoons waardoor er een burgeroorlog uitbreekt. Na zijn dood wordt het rijk in drieën gedeeld.
Verdrag van Verdun
843: Frankische rijk wordt in drieën gedeeld; Lothar kreeg Lotharingen; Lodewijk de Duitser het Oost-Frankische rijk en Karel de Kale het West-Frankische rijk
Capitularia
wetteksten van Karel de Grote waarmee hij gebieden administratief kon controleren, bekenst is het capitularium van de Saksen. In de praktijk bleef er ook regionaal geweld etc. bestaan of was er alleen loyaliteit aan Karel zelf
Karolingische Renaissance
Idee dat tijdens de regering van Karel de Grote het intellectuele leven opbloeit door veel geleerden naar het hof te halen en een handschrift in te voeren: de Karolingische minuskel
Alcuin van York
Deel van de Karolingische Renaissance: produceerde schoolboeken en bedacht hoe het curriculum eruit kwam te zien
Theodulf van Orleans
Deel van de Karolingische Renaissance: hield zich vooral bezig met wetgevende teksten
Paulus Diaconus
Deel van Karolingische Renaissance: schrijft geschiedenis van de Longobarden
Walafrid Strabo
Deel van de Karolingische Renaissance: dichter
Hrabanus Marus
Deel van de Karolingische Renaissance: schreef vooral bijbelcommentaren
Lodewijk de Duitser
Koning van het Oost-Frankische rijk (r. 843-876)
Lothar
Keizer van het middenrijk Lotharingen (r. 840-855)
Karel de Kale
Koning van het West-Frankische rijk (r. 840-877)
Slag bij Lechfeld
955: Otto I verslaat Magyaaren waarna de raids stoppen en zich permanent gaan vestigen
Vikingen
Scandinavische mannen die rond 800 daaruit werden gedreven door verschillende factoren en aan het plunderen/handelen/vestigen sloegen. IJsland (870), Groenland (900s) en Newfoundland (1000)
Arnulf
Koning van het Oost-Frankische Rijk (r. 887-899) die in 891 van de Vikingen wist te winnen
Karel de Eenvoudige
koning van het West-Frankische rijk (r. 898-922) die in 911 een deal sloot met Rolf om in Normandië een bufferzone te creëren tegen Vikingaanvallen
Althing
Jaarlijkse vergadering van vrije mannen op IJsland, vanaf 930
Ibn Fadlan
Diplomaat van het hof aan Bagdad, op missie in de 10e eeuw naar de Bulgaarse koning, maakt op die reis een Vikingbegrafenis mee die hij vastlegt
Citizen science
‘Gewone’ mensen die aan wetenschap doen, redne dat we veel weten van de Vikingtijd
Slag bij Eddington
878: slag waarin Alfred de Grote de Vikingen in Engeland verslaat
Beda
8e-eeuwse Engelse schrijver, komt met narratief dat toen de Schotten en Picten Engeland vanuit het noorden binnenvielen de Britten de Angelen, Saksene en Juten hebben gevraagd om hen te helpen
Koning Arthur
Legende met narratief dat hij (een Brit) 12 slagen wint tegen de Saksen (9e eeuw) Welsche monnik Nanniun, later Arthur als geweldige koning van Geoffry van Monmouth (12e eeuw); Cadbury Castle als Camelot
Synode van Whitby
664: in Engeland wordt het Roomse geloof ipv het Ierse geloof de norm
Sutton Hoo
Belangrijke archeologische vindplaats in Engeland; 625: begraven schip met grafgiften met Saksische en Christelijke elementen
Beowulf
Sage, waarschijnlijk mondelijke traditie uit de 7e eeuw, opgetekend rond het jaar 1000
Groot Heidens Leger
Vikingen die in 865 in Engeland aankomen, East-Anglia en daar een groot gebied veroveren
Danelaw
Het gebied van de Vikingen in Engeland naardat ze in 878 in de slag bij Edington zijn verslagen door Alfred de Grote
Alfred de Grote
Koning van Wessex (r. 871-886) die in de slag bij Eddington (878) de Vikingen verslaat. Patroon van het intellectuele leven en laat Latijnse teksten vertalen naar het Angelsaksisch. Shires and hundreds en burghs voor de verdediging
Ethelfeld
Dochter van Alfred de Grote, koningin van Mercia (r. 900-918) legde samen met Edward de basis voor een Engels koninkrijk
Edward
Koning van Wessex (r. 899-924), zette politiek van Alfred de Grote voort en legde samen met Ethelfeld de basis voor een Engels koninkrijk
Ethelred
Koning van Engeland (r. 978-1016), slechte heersers en moest weer tribuut aan Vikingen gaan betalen
Knoet
Koning van Noorwegen, Denemarken en Engeland (r. 1016-1035)
Edward de Belijder
Koning van Engeland (r. 1042-1066)
Karel de Dikke
Koning van het Oost-Frankische, maar later ook West-Frankische rijk (r. 876-887)
Robert I
Koning van het West-Frankische rijk (r. 922-923) met steun van aristocraten
Rudolf
Koning van het West-Frankische rijk (r. 923-936), schoonzoon van Robert I
Lodewijk IV de Overzeese
Koning van het West-Frankische rijk (r. 936-954), eigenlijk puppet king van Hugo de Grote
Lothar I
Koning van het West-Frankische rijk (r. 954-986), eigenlijk puppet koning van Hugo de Grote, die nog meer macht en gebied verkrijgt
Lodewijk V
West-Frankische koning (r. 986-987)
Hugo Capet
West-Frankische koning (r. 987-996), zoon van Hugo de Grote en de start van de Capetingische dynastie
Ile de France
Regio om Parijs
Godsvredebeweging
beweging (930-1030) die geweld wilt limiteren door te verbieden dat men op bepaalde dagen niet mocht vechten en geweld bij kerken en tegen armen te verbieden, had in de praktijk waarschijnlijk weinig effect.
Gerberga
Zus van Otto I, trouwde met Lodewijk IV de Overzeese
Hadewich
Zus van Hugo I, trouwde met Hugo de Grote
Bruno van Keulen
Broer van Otto I, wordt regent van Lothar I
Stijgbeugel
Uitvinding waardoor ridders, professionele soldaten, opkwamen
Feodalisme
Politiek systeem waar land door een leenheer in bruikleen aan een leenman/vazal wordt gegeven, vazal verplichtte zich tot trouw, militaire steun en grondbewerking (feodalisme als bredere term voor een afhankelijke situatie, dus manoralisme en leenstelsel een onderdeel van feodalisme)
Henrik de Vogelaar
Hertog van Saksen en vanaf 919 ook koning van het Oost-Frankische rijk (r. 912-936), legde de basis voor de Ottoonse macht; macht door behoefte nav vikingen en magyaren om samen op te trekken
Otto I
Koning van Duitsland, vanaf 962 keizer, (r. 936-973), verslaat de Magyaaren, dwingt bij anderen macht af en wordt koning, om autoriteit te houden zet hij familie en vrienden op hoge posities
Otto II
Duitse keizer (r. 973-983), breid rijk verder uit in Noord-Italië
Otto III
Duitse keizer (r. 983-1002), eerst is moeder Theophanu regent voor hem, vanaf 996 daadwerkelijk alleenheerser
Theophanu
Van 983-996 regent voor Otto III na strijd met Hendrik de Twistzieke; Byzantijnse prinses, neemt Sint Nicolaas mee en assimileert best wat van de Duitse cultuur, vaak in Duitse kunst afgebeeld zoals de rest
Henrik II
Koning van Duitsland (1002-1024), zoon van Henrik de Twistzieke, start van de Salische dynastie
Henrik de Twistzieke
Ruzie met Theophanu over wie het regentschap van Otto III mocht krijgen, uiteindelijk wordt zijn zoon in 1002 keizer
Sylvester II
Eerst Gerbert van Aurillac, monnik, veel kennis door studie in Vic, neemt abacus en arabische getallen mee naar Europa, wordt paus van 999-1003 door Otto III
Crescenten
Belangrijke familie in Rome, in 998 vermoord Otto III Johannes Crescentius II, maar in 1001 moet Otto III zelf vluchten uit Rome. Conflict om macht van Otto in Rome zelf.
Miezko I
Hertog van Polen (r. 960-992) die zijn hertogdom wilt uitbreiden door bekering tot het Christendom
Boleslav I
hertog van Polen (992-1025), in 1025 verheven tot eerste koning van Polen
Adalbert van Praag
missionaris gestuurd door Ottonen naar oostgrens van het rijk, wordt in 982 bisschop van Praag, moet echter een aantal keer vluchten en wordt vermoord, en sterft een martelarendood
Adalbert van Maagdenburg
Leraar van Adalbert van Praag, 1e bisschop van Maagdenburg
Geza
Vorst der Magyaren (r. 972-997), laat zich door missionaris gezonden door Otto I dopen tot Christendom
Stefanus I
Eerst vorst van magyaren, maar later door paus Sylvester in 1000 gekroond tot koning van Hongarije (r. 997-1038)
Mathilda
Moeder van Otto I, mastermind als het gaat om dat haar kinderen een belangrijke positie krijgen
Edith
1e vrouw van Otto I, komt uit Wessex, kleindochter van Alfred de Grote, relevant als raadgever van Otto I
Adelheid
2e vrouw van Otto I, was politiek machtig, raadgever maar bleef ook in gebieden als regent als Otto I daar weg was
Hroswitha van Gandersheim
Abdes, dichteres en scrijver
Mathilde II
nicht van Otto II, abdis van Essen en zo een patroon van religieuze kunst
Caesar Baronius
Komt in de 17e eeuw met het idee van de 10e eeuw als the age of iron
Edward Gibbon
komt met het idee van de 10e eeuw als age of ignorance
Manoralisme/hofstelsel
idee dat de landheer zijn land liet bewerken door horigen die vast zaten aan dat land
Umma
Iedereen die Islamitisch gelovig was hoorde bij deze gemeenschap der gelovigen, wat contact vermakkelijkte
Leo III (keizer)
Byzantijnse keizer (r. 717-741) die iconen verbied en start met het iconoclasme
Icoon
Praktijk in het oosten, ging om het zichtbaar maken van de hemelse werkelijkheid, verbeeld het oerbeeld van de heilige en heeft dus ook de kracht van de heilige, op houten paneel volgens een aantal regels geschilderd en gaat dus veel dieper dan alleen een afbeelding
Iconoclasme
Het kapot maken/verbieden van iconen
Irene
Byzantijnse keizerin (r. 797-802) die stopt met iconoclasme, iconoclastische bisschoppen verwijderd en zo alles weer terugdraait
Concilie van Frankfurt
794: concilie waarin iconen veroordeeld worden en Karel de Grote van de kerkelijke doctrine ook daadwerkelijke wetten gaat maken
Yaroslav de Wijze
Vorst van Kievse rijk (r. 1019-1054), wordt vorst met hulp van Polen en het Salische rijk, vergroot territorium van de Kiev Rus
Izjaslav
Prins van Kiev (r. 1054-1078)
Egbert Psalter
Boek uit de 10e eeuw met psalmen voor de bisschop van Trier, in de 11e eeuw komen er echter Oosterse invloed in het boek doordat het in bezit was van Gertrude, nu claimen meerdere landen het als ‘hun’ erfgoed
Gertrude
dochter van Miezko II en vrouw van Izjaslav, half Poolse, half Ottoonse die trouwt met de prins van Kiev die orthodox Christen is
Miezko II
Koning van Polen (r. 1025-1034) trouwt met Richeza van Lotharingen, een afstammeling van de Ottonen
Richeza van Lotharingen
Vrouw van Miezko II en zo de moeder van Gertrude, stamt af van de Ottonen: haar vader trouwde met een zus van Otto III
Valkhof
Gebouwd in de 8e eeuw door Karel de Grote, maar in 882 verwoest door Vikingen, in de 11e/12e eeuw herbouwt door Frederik Barbarossa
Christelijk commune ideaal
Ideaal van de verdeling in drie groepen: oratores (biddende), bellatores (vechtende) en laboratores (werkende)
Peter Abelard
(1079-1142), filosoof, zag de aarde als Gods creatie die zelf kon functioneren => wonderen waren daarom zeldzaam en minder rechtszaken door beproeving
Eerste Kruistocht
(1096-1099) startte omdat Alexius Comnenus (r. 1081-1118) paus Urbanus II (p. 1088-1099) om hulp vroeg tegen de Seljuk, om Jeruzalem terug te veroveren, was rampzalig voor Byzantijnse rijk
Vierde Kruistocht
(1202-1204): resulteerde uiteindelijk in de plundering van Constantinopel in 1204, waarna het pas in 1261 gerestaureerd werd
Michael VIII Palaiologos
Byzantijnse keizer (r. 1259-1282) die in 1261 het Byzantijnse rijk in Constantinopel restaureerde
Taifas
klein bestuurlijke eenheid van een Islamitisch rijk
Middeleeuws Klimaatoptimum
periode tussen 800-1300 waarin het langer warm, beter voorspelbaar en dus meer voedsel was in Noordwest-Europa, maar in andere gebieden zoals de Levant waren er juist negatieve effecten
Parochies
Gebied dat bestuurd werd door lokale kerken en priesters, kregen inkomsten door hun eigen land, tienden en oblaties
Waar komt het gangbare beeld van de Middeleeuwen vandaan?
Renaissance, Romantiek en series/games
Dingen die later aan Christus toegeschreven zijn:
Niet alleen zoon van god, maar ook god zelf
Heeft zichzelf geofferd om mensen van hun zonden te verlossen
Zal een 2e keer terugkomen om zielen te beoordelen
Originele Christus:
Joodse prediker, leider van een religieuze beweging die het Jodendom op een andere manier intrepeteert,, teruggekomen en messias genoemd
Overeenkomsten Christendom en andere mysterie-culten:
Doop, eeuwige redding, heilig eten, heilige vader
Nieuwe dingen van het Christendom
Draait om een daadwerkelijk persoon
Monotheïsme maakt dingen simpel
Structuur van de kerkelijke hiërarchie
priesters -> bisschoppen -> aartsbisschoppen -> patriarchen
Seculaire taak bisschop
regeerde stad: verdediging, justitie, administratie, infrastructuur
benoemen en discipline houden van clerici
Spirituele taak bisschop
Hoofdpersoon die Christendoom vertegenwoordigde en verdedigde => verantwoordelijk voor de verspreiding van het Christendom
Patroon van kerstening
Begint met bekering van de koning, waarna de rest van de bevolking zou volgen
Rol van koning binnen barbaarse gemeenschappen wordt religieus: wordt gezalfd, roept concilies bijeen en stelt bisschoppen aan
Aan de andere kant was het misschien goed genoeg om te zeggen dat je Christen was om een Christen te zijn
Vroege Middeleeuwen op Italisch schiereiland
Economie: terugval in bevolkingsdichtheid, verminderde koopkracht
Administratie; fiscale systemen werden simpeler of verdwenen
Organisatie: diversificatie op vlak van sociale hiërarchie (rijkdom ipv afkomst)
Intellectuele cultuur: van aristocratie naar clerici (shift in bronnenmateriaal)
Identiteitsvorming: meer regionale diversificatie, ieder eigen richting
Machtsstructuren: koning is in groeiende mate afhankelijk van lokale machten
Merovingers
Sterk in administratie
geweld om positie te beschermen
militaire successen en expansie
continuïteit met Romeins verleden en cultuur
complexe banden met lokale aristocratie
Katholiek en goede relatie met de Kerk
Sterke erfopvolging (koninginnen)
Pepiniden
machtelijke adellijke familie
waren als hofmeiers de de facto heersers
gesteund door Arnulfingen
militaire successen
steun vanuit de kerkelijke hoek
vanaf Karel Martel de Karolingers
Heiligen
Gaan om de kern van het Christendom: staan dichter bij God en kunnen dus dienen als voorspraak/tussenpersoon, later krijg je dus bewijzen dat ze dichter bij God staan (wonderen). De letterlijke plaats van heiligen is dus ook belangrijk, kan door een geografische plaats of een reliek. Men werd vroeger heilig als men vond dat diegene heilig was.
Klooster
cluster van verschillende gebouwen, veel financiële middelen, kennisinstituut waar veel geschreven en gelezen werd
Continuïteit Byzantijnse rijk en Romeinse rijk
Men dacht en vond zelf dat er continuïteit was: praatte over zichzelf als Romeinen en claimen historische erfenis
Rechtssysteem zoals ontwikkeld onder de Romeinen geld juist nog in Byzantium met legitimatie van wetten dmv Romeinse keizers
Legitimatie van heerschappij keizer door brood en spelen, paleizen en keizerlijke fora etc.
Functioneert vergelijkbaar met het Romeinse rijk
Discontinuïteit Byzantijnse rijk en Romeinse rijk
Centrum van de macht naar oosten: Constantinopel als centrum
Byzantijns keizerschap is nadrukkelijk Christelijk vanaf het begin
Byzantijnse kunst is op een geleidbare schaal distinctief geworden (stijl hetzelfde, maar geheugen anders)
Keizerlijke kerken
Rol van de patriarch (er is maar een god, dus keizer kan geen god zijn, waardoor de patriarch dus een tegenmacht vormt waar de keizer ook moeilijk vanaf kan komen, dus voortdurende strijd over wie er dichter bij God staat en zo de belangrijkste persoon in de kerk is en de leer dus beslist, in de praktijk blijft dat de keizer omdat hij bij concilies een groep soldaten meeheeft)
Waarom weten we veel over de periode van Justinianus?
Boeken van Procopius
Bekend geworden door Nika-opstand
Veel aandacht door Justiniaanse pest
Byzantijnse tijdindeling
Vroeg Byzantijns (330-700): van heidense goden naar Christelijke god, restoratie van Justinianus
Midden Byzantijns (700-1204): continue krimp en territioriale herziening, iconoclasme, verschillende dynastieën, Constantinopel ingenomen door kruisvaarders
Laat Byzantijns (1204-1453): disintegratie en fragmentatie, val van Constantinopel
Waarom is er de Islamitische wens om uit te breiden?
Verspreiding van de macht van Islamitisch gezag
Controle en uitbreiding handelsroutes
Influx van buit
Manier om meer soldaten te krijgen en eenheid binnen Arabische stammen te garanderen
Militaire successen van het moslimrijk
636: slag bij Jarmoek
636: slag bij Qadissiyya
637: verovering Jeruzalem
642: verovering Egypte
651: verovering Sassanidenrijk
696: inname Carthago
711: oversteek naar Iberisch schiereiland
712: verovering Pakistan
732: slag bij Poitiers
744: verovering Centraal-Azië
Waarom waren Islamitische legers zo militair succesvol?
Goede militaire organisatie met goede aanvoerlijnen
Ervaring met door woestijn reizen (bedouïen)
Goed georganiseerde staat en ideologie
Goed georganiseerde beloningen voor vechters en nabestaanden
Verzwakking tegenstanders door interne problemen: Perzen (dynastiek), Byzantium (religieus), Visigoten (dynastiek)
Karolingische beeldcultuur
uitdragen van Christelijke identiteit:
sacramentium van Drogo (850)
dom van Aken
Utrecht psalter (830-840)
Oorzaken van reislust Vikingen:
Overbevolking: vruchtbaar gebied in Scandinavië is klein
Gift-giving: traditie in de uitwisseling van geschenken en dus een nood aan luxe goederen
Centralisatie: heersers krijgen een groter gebied waar ook verliezers van zijn
Schepen: zeewaardig en snel
Kans: just because you can
Cultus van persoonlijke vechtlust en roem
Kerstening van Engeland
in 597 komt Augstinus aan bij koning Aethelbert die al via vrouw Bertha Christelijke sympathieën had. Ook koning Raedwald van East Anglia had een Christelijk altaar, en later koning Edwin van Northumbria wordt Christelijk in 627. Was echter getrouwd met dochter van Aethelbert, en had dus ook al Christelijke sympathieën.
Ottoons koningschap
Rondreizend hof
Geheiligd koningschap
Bisschoppen als politieke figuren
Handel en innovaties in de 10e eeuw
Arabieren zorgen voor culturele uitwisseling: religieuze tolerantie, idee van de umma en Islam spoort aan dat je Arabisch kan
Interesse in de wereld: Beatusmap in de 9e eeuw als schematische weergave naar de Tabula Rogeriana van Mohammed al-Idrisi (1154) die realistischer is
Papier: vooral in de Arabische wereld (10e eeuw), in Europa nog lang perkament gebruiken omdat papier vooral voordelig is in een droog klimaat
Christelijke verdeeldheid tussen oost en west in de 10e eeuw
Leiden van de kerk: paus of keizer
Iconen: vereren of verbieden
Taal: grieks of latijn
Waarom is het OT een deel van de Bijbel
Eerste Christenen waren Joden
Geeft bewijs voor Jezus als messias
Abd al-Malik
Umayyadische kalief (r. 685-705)
Verschil Angelsaksische en Frankische kerkstructuren
Angelsaksisch: Kerkstructuur van onderaf, ‘minsters’
Frankisch: Bisschoppen veel politieke macht, kloosters onder patronage elite
Edwin
Koning (r. 616-633) van Northumbria,wordt Christelijk in 627, maar was getrouwd met de dochter van Aethelberth en had dus al Christelijke sympathieën
Ceolwulf
Koning (r. 729-737) van Northumbria, wordt uiteindelijk monnik
Offa
Koning (r. 757-796) van Mercia, had een significante geldmarkt en internationale ambities, maakt afspraken met Karel de Grote over zijn burgers die in Frankische rijk berecht worden en over rondreizende missionarissen
Raedwald
Koning (r. 599-624) van East-Anglia, had een altaar voor Christus en een altaar met heidense figuren erop. Geeft aan dat hij dus al Christelijke sympathieën had voor de bekering van Engeland
Voordelen van de Arabische wereld
Religieuze tolerantie
Idee van de Umma
Gemeenschappelijke taal
Continuïteit met moslim overheersers
Gaat vooral over het bestuur: administratieve functies, ambtenaren en bestuurstaal
Verandering met moslim overheersers
Arabisch als voertaal
Eigen munten
Ontstaan van een postdienst
Domestic proselytization
Het idee dat koninginnen hun rijk Christelijk lieten worden
Odoaker
Koning van Italië (r. 476-493) nadat hij Romulus Augustus had afgezet en tot hij door Theodorik werd vermoord. Was de leider van een vazalstam van de Hunnen.
Leo I
Paus (p. 440-461) die volgens de overlevering een tweede plundering van Rome wist te voorkomen (452), waarschijnlijker is dat de Hunnen zich terugtrokken door de warmte etc.
Waarom mochten de Visigoten door het Romeinse rijk reizen
Keizer Valens (r. 364-378) van het Oost-Romeinse rijk had medelijden met hen, omdat ze Christelijk waren en een conflict met Atilla de Hun hadden. Nadat de Visigoten ernstig onderdrukt werden in het Romeinse Rijk kwamen ze in opstand, wat uiteindelijk zou leiden tot de slag bij Adrianopel (378). Na de dood van Valens sluit Theodosius vrede met de Visigoten, en gebied ze om meer naar het westen te gaan.
Wat zegt Edward Gibbon over de migratie van Barbaarse stammen
op het moment dat barbaarse stammen de grenzen oversteken is de scheidslijn tussen beschaving en barbaren weg. In werkelijkheid is het zo dat de scheidslijn tussen barbaren en Romeinen meevalt en dat verschillende stammen op verschillende momenten met een andere identiteit in contact met Rome komen
Waarom was West-Europa geschikt voor landbouw rond 500
Goed klimaat
Rijke aarde
Veel bos
Brede rivieren
Toegankelijke kustlijn
Gevolg van de komst van Kelten
Romeins burgerschap werd vervangen door een strijder ideologie => Romeinse en barbaarse elite werden samen de aristocratie
Trivium en Quadrivium
Trivium: retorica, grammatica, dialectiek
Quadrivium: wiskunde, geometrica, muziek, astronomie
Reguliere geestelijken
geestelijken die de regels van monniken moesten volgen
Seculiere geestelijken
geestelijken die de regels van de bisschop volgden, en dus zich vooral bezighielden met de pastorale zorg
Verandering in de Byzantijnse kunst
Verandering naar het Christendom => type beelden veranderen naar Christelijke verhalen die het standaard narratief worden => in de kunst krijgt men dus een ander geheugen, maar de stijl blijft ongeveer gelijk
Hoe laat Justinianus het cultureel geheugen verschuiven
Door bijvoorbeeld te zeggen dat hij Salomon, degene die de tempel in Jeruzalem heeft gebouwd, heeft overtroffen met de bouw van de Hagia Sophia. Dat is dus een Christelijke verwijzing.
Redenen waarom Justinianus een breekpunt is
Wederopbouw van Constantinopel
Uitgave van het Corpus Iuris Civilis
Poging tot verovering van het westen
Qurajsh
Stam waaruit Mohammed kwam, binnen deze stam kwam hij uit de umayyad stam
Zacharius I
Paus (p. 741-752) die Pepijn de Korte tot koning kroonde in 751 in ruil voor de de verdrijving van de Longobarden uit Italië
Leo III (paus)
Paus (p. 795-816) die Karel de Grote in 800 tot keizer kroonde, kon op dat moment omdat keizerin Irene aan de macht was in het oosten. Had gevolgen: belediging voor keizerin Irene, heropleving van het Romeinse rijk en het was de vertegenwoordiging van de alliantie tussen paus en heerser
Hoe probeerde Karel de Grote en Lodewijk de Vrome een economische boost te geven aan het Frankische rijk?
Zilverkwaliteit hoog houden
Bescherming van handelaren
Verbetering van infrastructuur
Verwelkoming en bescherming van Joden
missi dominici
Zendgraven, ambtenaren die in delen van het rijk de uitgevaardigde wetten controleerden. Karel de Grote bleef ondanks deze maatregel afhankelijk van lokale edelen en er bleef regionaal geweld bestaan
Intellectuele trends na Karel de Grote
Geleerden gingen zich toewijden aan encyclopedieën
Monastieke hervormingen door Benedictus van Aniane, die van Lodewijk de Vrome toestemming kreeg om bezochte kloosters te hervormen (817)
Neoplatoonse ideeën werden belangrijk door John Scottus Eriugena, die Griekse filosofische werken vertaalde, die soms naar het pantheïsme neigden
John Scottus Eriugena
Vertaler van Griekse filosofische werken naar het Latijn, vertaalde o.a. ‘On the Celestial History’, een neoplatoons werk dat naar het pantheïsme neigt (de overtuiging dat alles goddelijk is en er dus geen antropomorfe god is)
Viking economie
Draaide vooral om graan, vis en handel. Veel conflict om het beschikbare land. Handel was dan vooral in walrusivoor, amber, pijlen, zwaarden, honing, bijenwas, maar vooral in bont en slaven. Ook rappoteert Constantijn VII van Byzantium dat ze in schepen handelen.
Typerend voor onderzoek naar Vikingen
Vaak naar gekeken als bron van angst, chaos en geweld
Vikingen als reden voor uiteenvallen Karolingische rijk
Vikingen vallen snel en gericht aan en dus kan een centrale koning daar niet zo veel tegen doen. Men is dan aangewezen op lokale nobelen met kleine legertjes, waardoor er dus meer steun is naar de lokale heerser en zo ook meer loyaliteit.
Vikingen als symptoom voor uiteenvallen Karolingische rijk
De stabiliteit van een rijk in de vroege Middeleeuwen was erop gebaseerd om zoveel mogelijk influx van buit te krijgen, waarvoor dus ook territoriale expansie nodig was. Vikingen waren succesvol en dus waren er minder middelen om het rijk in stand te houden.
Patroon van plunderingen door Vikingen
Van hit run naar rond 830/840 meer grotere vloten en groepen. Komt doordat vanuit de gevestigde heersers blijkt dat deze manieren winstgevend zijn
Waarom weten we veel van de Vikingtijd
Spreekt tot de verbeelding
Interesse van burgers => citizen science
IJs smelt weg
archeologie over verhaal van Beda
Bijna geen resten van originele Britse cultuur op de plekken waar de Saksen zich gaan vestigen
Saksen nemen gewoontes van Britten in de landbouw over
In de grafcultuur blijven er verschillende gewoontes bestaan
=> aan de ene kant narratief van drie verschillende groepen, maar archeologie wijst vooral op assimilatie en mengeling
Centrale Middeleeuwen
(1000-1300): tijd van groei van graan, bevolking, steden, universiteiten, kloosters, macht van paus en koning, intolerantie
Slag bij Manzikert
1071: Seljuk verslaan de Byzantijnen die ook Klein-Azië en Bari verliezen
Landbouwrevolutie
Middeleeuws klimaatoptimum
Agrarische transformatie die basis legt voor het kritische denken voer religie, politiek en cultuur
In het noorden graan en bier
In het zuiden olijven en wijn
Meer land dat gecultiveerd werd
Rotatie-systeem met drie velden (drieslagstelsel)
Technologische verbeteringen
=> bevolkingsgroei, betere levensstandaard, specialisatie
Het dorp in de Centrale Middeleeuwen
Kernachtige dorpen begonnen rond 1000 te ontstaan, land opgedeeld in lange stroken, ploegen etc. werden gedeeld, kleine moestuin naast eigen huis
Landgoed in de Centrale Middeleeuwen
In de 11e eeuw een versnelling in opkomst, boeren waren vrij of lijfeigene of een hybride status daartussen in, landheer profiteerde van productie, belasting en juridische rechten
Parochie in de Centrale Middeleeuwen
Parochie was een kleine religieuze gemeenschap, priesters profiteerden van hun eigen land, tienen en oblaties, waren vaak de grootste bouwwerken op het platteland en een centrum van feest
Leven in de Centrale Middeleeuwen
Leven was gebonden aan seizoenen, leefomstandigheden waren slecht, vee in huis, mannen veldwerk en vrouwen/kinderen assisteerden hun, angst voor een vloed of droogte
=> over het algemeen verbeterde het leven in de 11e en 12e eeuw omdat er een hoge vraag naar boeren was, maar in de 13e eeuw draaide dit om
