Środki odkażające Flashcards
sterylizacja, dezynfekcja, antyseptyka:
sterylizacja - zabicie wszystkich drobnoustrojów, także przetrwalników bakterii
dezynfekcja - zabicie lub usunięcie drobnoustrojów chorobotwórczych
antyseptyka - niszczenie drobnoustrojów w tkankach żywego organizmu
środki antyseptyczne (ogólnie)
- działają głownie na reakcje typu I
- niska swoista toksyczność
- stosowanie miejscowe
- nie wywołują odporności wtórnej
- najbardziej wrażliwe są dzielące się bakteria (Gram dodatnie bardziej niż ujemne), potem wirusy i grzyby, a najmniej przetrwalniki i priony
- o skuteczności decyduje stężenie środka i czas ekspozycji drobnoustrojów na lek
Środki utleniające
Nadtlenek wodoru, nadtlenek benzoilu, nadmanganian potasu
- utleniają grupy SH w enzymach i białkach strukturalnych oraz DNA
NADTLENEK WODORU
- 30% perhydrol przyżega tkanki
- 3% rr wodny uwalnia tlen - przemywanie ran (woda utleniona)
- 0,5% rr stosujemy do plukania jamy ustnej
- niszczy przetrwalniki
NADTLENEK BENZOILU
- utleniająco i keratoltycznie, stosowany w trądziku młodzieńczym
NADMANGANIAN POTASU
- uwalnia tlen
- 0,03 - 0,1% - odkażanie ran i błon śluzowych
- powyżej 0,2% - silnie drażniąco na tkanki
- niszczy przetrwalniki
Kwasy (KWAS SALICYLOWY i KWAS BENZOESOWY)
- denaturują białka
- rozsczepiają DNA
KWAS SALICYLOWY
- keratolityczny
- 2-10% rr alkoholowy (spirytus salicylowy) poprawia penetrację etanolu w naskórku
KWAS BENZOESOWY
- benzoesan sodu stosowany w konserwacji żywności –> drażniąco na śluzówkę, może nasilać chorobę wrzodową
- estry PABA stosowane jako konserwanty w przemyślę farmaceutycznym
Aldehydy
FORMALDEHYD, ALDEHYD GLUTAROWY, TAUROLIDYNA
- denaturują białka
FORMALDEHYD
- rozpuszczalny w wodzie gaz
- bakterio-, grzybo- i wirusobójczo, jeżeli działa długo –> niszczy przetrwalniki
- 40% roztwory powodują martwicę tkanek
- 2-10% rr stosowane do odkażania narzędzi i urządzeń sanitarnych
- amoniak znosi działanie Formaldehydu
- PARAFORMALDEHYD - polimer, wydziela FORMALDEHYD po ogrzaniu
Przewlekła ekspozycja: zapalenie spojówek, śluzówki nosa, gardła
Ostre zatrucie: - martwica śluzówki buzi, GDO i przełyku
METENAMINA - lek stosowany doustnie w celu odkażenia dróg moczowych, w kwaśnym pH moczu uwalnia FORMALDEHYD
ALDEHYD GLUTAROWY
- działa bakteriobójczo, grzybobójczo, wirusobójczo i przetrwalnikobójczo
- sterylizacja narzędzi i sprzętu medycznego
TAUROLIDY
- kondensat TAURYNY z FORMALDEHYDEM
- bakterio- i grzybobójczo
- używana do miejscowego leczenia ran tkanek miękkich, kości
- przemywanie jam ciała (uwaga: płukanie otrzewnej 0,5-2% rr TAUROLIDYNY jest bardzo bolesne –> koniecznie znieczulenie ogólne)
Alkohole i fenole
(ALKOHOL ETYLOWY
FENOLE)
- denaturacja białek i niszczenie błon lipidowych
ALKOHOL ETYLOWY:
- bakterio, grzybo i wirusobójczo
- NIE niszczy przetrwalników
- optymalne stężenie 70%
- odkażanie skóry nieuszkodzonej przed zabiegami
Fenole:
- stosowane pochodne chlorowane i inne
TRYKLOZAN:
- związek o budowie fenolowej
- hamuje enzymy odpowiedzialne za syntezę lipidów błon bakterii
- działa bakteriobójczo, grzybobójczo i słabo wirusobójczo
- składnik kosmetyków i środków higieny szpitalnej
- może wywoływać oporność
Chlor i chlorowcopochodne –> denaturują białka
Chloraminy i CHLORHEKSYDYNA
CHLORAMINY
a) CHLORAMINA B –> w stężeniu 2-5% odkażanie pomieszczeń i urządzeń; w stężeniu 0,5-2% –> odkażanie sprzętu i rąk
b) CHLORAMINA T – stężenie 0,25-0,5% - oskażanie rąk; w stężeniu 0,05-0,25% - płukanie jamy ustnej, pęcherza moczowego i odkażanie wody pitnej
CHLORHEKSYDYNA:
- organiczny związek chloru
- bakteriostatycznie, grzybostatycznie i wirusostatycznie
- nie drażni skóry ani błon śluzowych
- odkażanie rąk, błon śluzowych, jam ciała i pola operacyjnego
- nie hamuje wzrostu Pseudomonas aeruginosa
- może przenikać przez skórę noworodków
- może powodować brunatne zabarwienie zębów
- NIE MOŻA używać w zabiegach na uchu środkowym i neurochirurgicznych –> przyczynia się do uszkodzenia nerwów
Jody i jodofory - działają utleniająco i denaturują białka
JODYNA:
- 3% rr alkoholowy jody
- bakterio, grzybo i wirusobójczo; powoli przetrwalnikobójczo
- zabija pierwotniaki
- odkażanie skóry nieuszkodzonej
- powoduje podażnienie skóry i odczyny alergiczne
- uwaga na tarczycę!
- palna i powoduje korozję metali
Płyn LUGOLA
- kilkuprocentowy rr jodu w jodku potadu
- rzadko to pędzlowania migdałków i błony śluzowej jamy ustnej
- uwaga na tarczycę
Jodofory:
- koloidalne rr jodu w amfifilnych olimerach , powoli uwalniają jod
- mniej drażniące niż jodyna
- okażanie skóry i błon śluzowych
- uwaga na tarczycę
Metale ciężkie - utleniają i blokują grupy SH
AZOTAN SREBRA, PROTEINIAN SREBRA, SULFADIAZY, Związki rtęci
AZOTAN SREBRA
- 10-20% niszcząco na tkanki
- mniejsze stężenia - odkażająco
- obecnie rzadko do przemywania pęcherza lub podawany do wroka spojówkowego (zabieg Credego, zapobeganie zakażeniu chlamydią)
- może powodować przebarwienie trwałe ran ziarninujących
PROTEINIAN SREBRA:
- bezpieczniejszy niż azotan
- odkażanie skóry i ran w stężeniach 0,5-10% (roztwory) oraz 2-10% (maści)
SULFADIAZYNA
- w postaci soli srebrowej stosowana do leczenia oparzeń
Związki rtęci:
- dawniej stosowane w dermatologii
- tiomersal - czasem jako konserwant w szczepionkach i antytoksynach
Detergenty (uszkadzają błony liidowe i denaturują białka)
CHLOREK BENZALKONIUM
CHLOREK BENZOKSONIUM
ETYLOSIARCZAN MECETRONIUM
CETYLPIRYDYNIUM
- czwartorzędowe związki amonowe (tenzydy kationowe)
- odkażanie skóry i błon śluzowych
- niszczą głównie bakterie Gram-dodatnie
- nie działają na prątki ani przetrwalniki
- zmiennie działają na wirusy
- inaktywowane przez tenzydy anionowe (mydła)
Barwniki: uszkadzają strukturę DNA
ETAKRYDYNA
- Rivanol - żółty barwnik anilinowy
- odkażanie ran i błonśuzowych
- opatrunki mokre i przemywanie (0,1-0,5%)
FIOLET KRYSTALICZNY
- odkażanie skóry i błon śluzowych (0,01-0,1%)
- silnie barwi na fioletowo- może powodować trwałe przebarwienie ziarninujących ran
BŁĘKIT METYLENOWY
- niebieski barwnik stosowany do przemywania pęcherza moczowego i ran (0,05-0,1%)
