Leki przeciwbakteryjne i przeciw drobnoustrojom atypowym Flashcards
Pochodne chinoliny
CHLORCHINALDOL i KLIOCHINOL
- pochodne 8-chlorochinoliny, niejasny mechanizm działania
- w trakcie metabolizmu powstają wolnorodnikowe pochodne chlorowe –> uszkadzają DNA i białka
- Spektrum:
Gram dodatnie
słabo grzyby
niektóre pierwotniaki (pełzak czerwonki, rzęsistek pochwowy)
- nie powodują oporności wtórnej
- leczenie zakażeń bakteryjnych i grzybiczych skóry , przewodu pokarmowego i DM, miejscowo w rzęsistkowicy
Niepożądane:
- gdy długie stosowanie jako tabletki do ssania - wchłaniani do krwi –> ciężkie uszkodzenie OUN (SMON - bóle, zaburzenia czuciowe, ruchowe i postępujący ubytek wzroku i trwała ślepota
- nieswoiste objawy uboczne
Pochodne nitrofuranu:
NITROFURANTOINA, FURAGINA, NIFUROKSAZYD, NIFURAZYD, NITROFURAL
- chemioterapeutyki o niejasnym mech. (redukcja do toksycznych wolnych rodników nitrowych - uszkadzają DNA i białka)
- bakteriostatycznie (a w dużych stężeniach bakteriobójczo)
- działają na Gram dodatnie u ujemne, niektóre grzyby, pierwotniaki (Giardia lamblia)
- nie wywołują oporności wtórnej
- NITROFURANTOINA - wchłania się z przewodu, może osiągać wysokie stężenia w tkankach , wywołuje znacznie więcej działań niepożądanych niż inne leki z tej grupy
- FURAGINA - wchłania się z przewodu i wydala się z moczem (nie kumuluje się w tkankach), stosowana w niepowikłanych zakażeniach gruczołu krokowego i ZDM niewywołanych przez trudne bakterie
- NITROFUROKSAZYD i FURAZOLIDON - nie wchłaniają się z przewodu więc stosowane w terapii zakażeń przewodu pokarmowego
- NITROFURAL - tylko miejscowo w wyprzeniach bakteryjnych i grzybiczych oraz zakażeniach jamy ustnej
Niepożądane:
- Nitrofurantoina częściej: polineuropatie, anemia hemolityczna, zwłókniające zapalenie płuc, częste reakcje alergiczne, nudności i jadłowstręt
- Nitrofural - skórne odczyny alergiczne
- Furazolidon - hamuje MAO i może powodować hipotonię ortostatyczną
Pochodnych nitrofuranu nie można stosować u kobiet w ciąży, niemowląt, przy niewydolności wątroby lub nerek. Mogą wywoływać reakcję disulfiramową
Pochodne nitroimidazolu:
METRONIDAZOl, TYNIDAZOL, NIMORAZOL, ORNIDAZOL
METRONIDAZOL
TYNIDAZOL
NIMORAZOL
ORNIDAZOL
- chemioterapeutyki z grupą nitrową, która ulega redukcji w organizmie do toksycznych pochodnych - uszkadza DNA i białka
- redukcja najlepiej zachodzi w małej ilości tlenu
- działają na większość gatunków bakterii betlenowych, pierwotniaki o metabolizmie beztlenowym (rzęsistek pochwowy, pełzak czerwonki)
- oporność wtórna czasem wykształca się u bakterii
- przenikają do tkanek , w tym do OUN
- wydalane w postaci niezmienionej przez nerki
- zakażenia drobnoustrojami beztlenowymi (oraz florą mieszaną) –> jama brzuszna, miednica mniejsza , zakażenia przyzębia, eradykacja H. pylori, rzekomobłoniaste zap. jelita grubego i choroba Crohna
- terapia rzęsistkowicy, giardiazy, amebiozy
- wywołują rekację disulfiramową
- nasilają działanie doustnych antykoagulantów
- nie można stosować u noworodków ani w I trymestrze ciąży
Niepożądane:
- dolegliwości z przewodu (metaliczny smak, nudności, wymioty, biegunka, zapalenie trzustki)
- zaburzenia neurologiczne
- zaburzenia hematologiczne
- brązowe zabarwienie moczu po metronidazolu
Szybko i krótko (6-9 h) działające sulfonamidy:
SULFIZOKSAZOL
SULFAMETYZOL
SULFAKARBAMID
SULFADYMIDYNA
Wolno i średnio-długo (10-17h) działające sulfonamidy:
SULFAMETOKSAZOL
SULFAPIRYDYNA
Wolno i długo (7-9 dni) działające sulfonamidy:
SULFADOKSYNA
SULFALEN
Sulfonamidy stosowane miejscowo
SULFACETAMID - do worka spojówkowego
FTALYLOSULFATIAZOL/ SUKCYNYLOSULFATIAZOL - doustnie, nie wchłaniają się z przewodu
SULFANILAMID
MAFENID
SULFADIAZYNA - stosowane na skórę
Sulfonamidy ogólnie:
SULFIZOKSAZOL
SULFAMETYZOL
SULFAKARBAMID
SULFADYMIDYNA
SULFAMETOKSAZOL
SULFAPIRYDYNA
SULFADOKSYNA
SULFALEN
SULFACETAMID
FTALYLOSULFATIAZOL
SUKCYNYLOSULFATIAZOL
SULFANILAMID
MAFENID
SULFADIAZYNA
- hamują pierwszy etap syntezy tetrahydrofolianu: kompetycyjnie blokują syntazę dihydrofolianu (konkurują z PABA)
- działają bakteriostatycznie
- spektrum:
wiele Gram dodatnich i ujemnych (E.coli, Klebsiella, Salmonella, Shigella, Enterobacter)
Chlamydia trachomatis
niektóre pierwotniaki i grzyby (Pneumocystis jiroveci) - stosowane doustnie lub miejscowo (PROKAINA i TETRAKAINA niwelują ich działanie, bo są metabolizowane do PABA)
- słabiej działają w obecności ropy
- silnie wiążą się z białkami osocza
- wydalane z moczem w postaci niezmienionej lub po glukuronidacji
- samodzielne - w jakglicy oraz miejscowo w terapii bakteryjnego zapalenia spojówek, oczyszczanie przewodu pokarmowego i zwalczanie zakażeń skóry
- stymulują wzrost riketsji!!
- niewrażliwe są: Pseudomonas, Proteus, Serratia, Treponema
Niepożądane:
- reakcje alergiczne (krzyżowa alergia z diuretykami pętlowymi i tiazydami, pochodnymi sulfonylomocznika i DIAZOKSYDEM)
- zmiany skórne (nawet TEN lub SJS)
- zaburzenia z przewodu pokarmowego
- zaburzenia z DM (kamica, krwiomocz)
- zaburzenia ematologizne (pancytopenia, anemia megaloplastyczna)
- zmiany zapalne stawów, zapalenia spojówek, zapalenia wątroby, zaburzenia neuropsychiatryczne
TRIMETOPRYM
- inhibitor bakteryjnej DHFR (hamuje ją kilkaset razy silniej niż ludzką DHFR)
- oporność gdy: zmniejszenie przepuszczalności ściany bakterii dla leku, nadprodukcja DHFR lub mutacja DHFR
- silnie lipofilny, penetruje dobrze do tkanek, w tym OUN
- słabo zasadowy –> kumuluje się w prostacie i wydzielinie pochwowej
- samodzielnie w niepowikłanych zakażeniach DM
Niepożądane: - nudności, wymioty
- anemia megaloblastyczna
- leukopenia
KOTRIMOKSAZOL
- połączenie SULFAMETOKSAZOLu z TRIMETOPRYMEM –> hamowanie zarówno powstawania FH2 jak i DHFR (reduktazy FH2) w stosunku 5:1
-doustnie lub dożylnie w ciężkich zakażeniach
(zakażenia DM, inne zakażenia podatnymi Salmonella i Shigella) - w dużych dawkach –> I rzut na zakażenie P. jiroveci
- także w profilaktyce pneumocystozy i toksoplazmowy u osób immunodekadentnych
- dużo szczepów penumokoków i H. influenzae jest opornych
- nie można podawać osobom z niewydolnością nerek, w ciąży oraz nadwrażliwych na sulfonamidy
Niepożądane (jak sulfonamidy i trimetoprym)
- reakcje alergiczne
- reakcje skórne (fotouczulenie, SJS)
- zaburzenia hematologiczne (pancytopenia, anemia megaloblastyczna, limfopenia)
- kwasica nerkowa kanalikowa typu IV, kamica moczowa
IKLAPRYM
- nowy inhibitor DHFR
- uważa się, że nie powoduje takiej szybkiej oporności jak TRIMETOPRYM
Inhibitory DHFR
ich połączenia z sulfonamidami
TRIMETOPRYM
IKLAPRYM
KOTRIMOKSAZOL (Biseptol = SULFAMETOKSAZOL + TRIMETOPRYM)
SULFADIAZYNA + PIRYMETAMINA –> leczenie leiszmaniozy i toksoplazmozy
SULFADOKSYNA + PIRYMETAMINA –> leczenie malarii (Fansidar)
Inhibitory gyrazy: chinolony (grupa I)
KWAS NALIDYKSOWY
KWAS PIPEMIDOWY
ENOKSACYNA
NORFLOKSACYNA (czasem zaliczana do II grupy)
- wąskie spektrum - działają głównie na Enterobacteriaceae
- niekorzystna farmakokinetyka - nie uzyskuja odpowiedniego stężenia w tkankach, są szybko wydalane z moczem
- tylko w terapii niepowikłanych zakażeń DM
- NORFLOKSACYNA - w terapii zapaleń gruczołu krokowego
Inhibitory gyrazy: fluorochinolony ogólnie:
- silnie łączą się z podjednostką A topoizomerazy typu II bakterii ( gyrazy) oraz z topoizomerazą IV
- zaburzają replikację DNA –> bakteriobójczo
- efekt postantybiotykowy
- w grupie występuje oporność krzyżowa (w Polsce m.in. 30% Pseudomonas aeruginosa oporne na CYPROFLOKSACYNĘ)
- stosowanie ogólnie (doustnie/dożylnie) lub miejscowo (+badania nad formami wziewnymi)
- nie można podać w zakażeniach MRSA, VRE i Listeria monocytogenes
- nie można podawać dzieciom do 18 r.ż. (chyba że mają mukowiscydozę lub zakażenie P. aeruginosa)
- nie można podawać w ciąży
Niepożądane:
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe
- zaburzenia ze strony OUN
- uszkodzenie chrząstek wzrostowych i ścięgien
- fototoksyczność (ENOKSACYNA, PEFLOKSACYNA i LOMEFLOKSACYNA)
- wydłużenie QT (MOKSYFLOKSACYNA, LEWOFLOKSACYNA i GEMIFLOKSACYNA)
Interakcje:
- B-laktamy nasilają dziąłanie fluorochinolonów
- leki zobojętniające zmniejszają wchłanianie fluorochinolonów z przewodu
- NSLPZ (z wyjątkiem aspiryny) zwiększają ryzyko drgawek przy stosowaniu fluorochinolonów
- fluorochinolony zmniejszają metabolizm TEOFILINY i benzodiazepin
- NORFLOKSACYNA i pochodne nitrofuranu wzajemnie zmniejszają swoją skuteczność
Fluorochinolony grupa II
CUPROFLOKSACYNA
PEFLOKSACYNA
OFLOKSACYNA
- szerszy zakres działania niż grupa I
- działają lepiej na Gram-ujemne: Heamophilus, Salmonella, Enterobacteriaceae
- tylko CYPRO działa na Pseudomonas aeruginosa
- mała aktywność wobec Gram-dodatnich
Wskazania:
- ZUM
- przewlekłe zapalenie prostaty
- zakażenia w przebiegu muko
- biegunka podróżnych
- dur brzuszny i salmonellozy
- wąglik (profilaktyka i leczenie)
- zakażenia kości i stawów, skóry i tkanki podskórnej
- zapalenie otrzewnej i OZT (w skojarzeniu z METRONIDAZOLEM)
- niepowikłna rzeżączka i chlamydiowe zakażenie dróg moczowo-płciowych
Fluorochinolony grupa III
LEWOFLOKSACYNA
MOKSYFLOKSACYNA
LOMEFLOKSACYNA
GEMIFLOKSACYNA
BEZYFLOKSACYNA - tylko miejscowo do worka spojówkowego
FINAFLOKSACYNA - tylko miejscowo do przewodu słuchowego zewnętrznego
- większa aktywnosć wobec gronkowców, paciorkowców i Legionella sp.
- duża aktywność owbec Enterobacteriaceae, Haemophilus i gonokoki
- słabiej niż grupa II działają na pseudomonas aeruginosa
Wskazania:
- zaostrzenia przewlekłego zapalenia oskrzeli
- pozaszpitalne zapalenie płuc
- ostre zapalenie zatok przynosowych
- niepowikłane zakażenia skóry i tkanki podskórnej
- szpitalne zapalenia płuc (tylko LEWOFLOKSACYNA)
Penicyliny naturalne:
BENZYLOPENICYLINA (PENICYLINA G)
BENZYLOPENICYLINA PROKAINOWA
BENZYLOPENICYLINA BENZATYNOWA
FENOKSYMETYLOPENICYLINA
Zakres dzialania:
- paciorkowce (pyogenes, hemolizujące B, C, G , pneumokoki)
- Actinomyces
- Neisseria meningitidis
- Treponema pallidus
- Bacillus anthraces
- Listeria monocytoenes
- bakterie beztlenowe (z wyjątkiem Bacteoides fragilis!)
Terapia:
- schorzeń paciorkowcowych
- promienicy
- zakażeń meningokokowych
- zakażeń niektórymi beztlenowcami
- wąglika
- zatrucie muchomorem sromotnikowym
- kiła
Niepożadane:
- reakcje uczuleniowe
- anemia hemolityczna, małopłytkowość
- drgawki
- reakcja Jarischa-Herxheimera –> przy leczeniu krętkowic (gorączka, dreszcze, spadek ciśnienia), objawy przejściowe, wymagają tylko terapii podtrzymującej
- zespół Nicolau - po omyłowym wstrzyknięciu do tętnicy preparatu domięśniowego (martwica skóry i tkanki podskórne, objawy zatorowe w kończynach, postępowanie jak w zatorowości)
BENZYLOPENICYLINA (P. G)
- naturalna, wytwarzana w postaci soli sodowej lub potasowej (i.m. lub i.v.)
- uwaga na niewydolność nerek (jeśli potasowa) oraz zaostrzenie niewydolności krążenia (duże dawki sodowej)
- dobrze penetruje do tkanek, ale:
do OUN tylko w czasie zakażenia
nie przechodzi do cieczy wodnistej oka, pokarmu kobiecego ani płodu - trzeba podawać 4-6 razy na dobę
- metabolizm w wątrobie, związek macierzysty imetabolity wydalane przez nerki
(PROBENECYD - zmniejsza jej wydalanie - podnosi stężenie we krwi) - in vitro inaktywuje aminoglikozydy, in vivo działa synergistycznie z nimi
BENZYLOPENICYLINA PROKAINOWA:
- połączenie benzylopenicyliny i prokainy
- tylko im.
- wskazana prba uczuleniowa przed podaniem
- wolniej rozkładane - 2 dawki dobowe
- jeśli omyłkowe wstrzyknięcie do naczynia –> zespół Hoigne’a (zaczerwienienie skóry, wzrost CTK, niepokój, splątanie, drgawki, objawy z OUN)
BENZYLOPENICYLINA BENZATYNOWA
- i.m.
- powolne uwalnianie BENZYLOPENICYLINY –> stosowana raz na 2-4 tygodnie
- rzadko w profilaktyce choroby reumatycznej u dzieci
FENOKSYMETYLOPENICYLINA
- 2-4 na dobę, podanie p.o.
- wchłania się z przewodu pokarmowego
- leczenie płonicy i zakażeń GDO
Penicyliny półsyntetyczne przeciwgronkowcowe:
METYCYLINA ( teraz jedynie do oznaczania oporności bakterii) OKSACYLINA KLOKSACYLINA FLUKLOKSACYLINA DIKLOKSACYLINA
- wskazane w infekcjach wywołanych przez gronkowce produkujące B-laktamazy
- aktywne też wobec paciorkowców i Listeria sp.
- MRSA i enterokoki - oporne!
Niepożądane:
- reakcje alergiczne rzadziej niż na BENZYLOPENICYLINĘ
- dolegliwości z przewodu
- zapalenie, eozynofilia, gorączka po podaniu do żyły
- METYCYLINA powodowała śródmiąższowe zapalenie nerek, dlatego została wycofana
Aminopenicyliny:
AMOKSYCYLINA i AMPICYLINA
- półsyntetyczne penicyliny o szerokim spektrum działania –> zakres podobny do BENZYLOPENICYLINY ale działają też na Gram-ujemne: Haemophilus, Neisseria i Enterobacteriaceae
- można i.v., p.o. i i.m. (Amoksycylina lepiej się wchłania z przewodu)
- można podawać w ciąży
Niepożądane:
- podobne jak inne penicyliny - ale rzadko reakcje uczuleniowe
- mogą wystąpić dysbakteriozy (nawet rzekomobłoniaste)
- osutki plamisto-grudkowe (nie zawsze podłoże alergiczne, częściej u osób z hiperurykemią leczonych ALLOPURYNOLEM lub z przewlekłą białaczką limfatyczną, a także przy mononukleozie)
Wskazania AMOKSYCYLINA:
- ostre zapalenie zatok przynosowych
- zapalenie ucha środkowego
- paciorkowcowe zapalenie gardła
- pozaszpitalne zapalenie płuc
- zaostrzenie POChP
- ZUM o etiologii enterokokowej
- eradykacja H. pylori (z METRONIDAZOLEM i KLARYTROMYCYNĄ oraz blokerem pompy)
AMPICYLINA:
- dożylnie i doustnie (ale gorzej się wchłania niż amoksycylina i jedzonko hamuje absorbcję)
- dożylnie w zakażeniach Listeria monocytogenes i enterokokami
- dużo szczepów opornych wśród E. coli, Salmonella i SHigella
- oporne na Ampicylinę są: Pseudomonas, Acinetobacter Serratia, Proteus, Enterobacter, Klebsiella
Ureidopenicyliny:
MEZLOCYLINA,
AZLOCYLINA
PIPERACYLINA
- b. szerokie spektrum działania
- większa aktywność wobec Gram-ujemnych oraz enterokoków niż aminopenicyliny
- Chlamydie i mykoplazmy są oporne
- domięśniowo/dożlnie w ciężkich zakażeniach szpitalnych spowodowanych Pseudomonas aeruginosa lub Klebsiella pneumoniae
- PIPERACYLINA - też w profilaktyce w chirurgii, ginekologii i położnictwie
Niepożądane:
- częste reakcje miejscowe i reakcje nadwrażliwości
- anafilaksja
- zaburzenia gospodarki potasem (hipokaliemia –> bo uszkodzenie ransportu w cewkach nerkowych
- dolegliwości z przewodu
- śródmiąższowe zapalenie nerek, wzrost kreatyniny i mocznika
- zaburzenia z OUN
- zaburzenia hematologiczne
- rzadko powikłania skórne (SJS)
Karboksypenicyliny:
KARBENICYLINA ( już nie jest stosowana)
TYKARCYLINA
- bardziej aktywna wobec Pseudomonas i Proteus
- wrazliwa na B-laktamazy (dlatego łączymy z kwasem klawulanowym = timentin)
- Timentin - bardziej aktywny wobec Xanthomonas, Haemophilus influeanzae, Klebsiella, Staph. aureus, Bacteroides fragilis
- leczenie ciążkich zakażeń szpitalnych wywołanych podatnymi bakteriami (podobnie jak ureidopenicyliny)
Niepożądane:
- reakcje nadwrażliwości - osutka, świąd, pokrzywka, anafilaksja
- gorączka
- eozynofilia
- małopłytkowość, neutropenia
- hipokaliemia i hipomagnezemia
- dolegliwości z przewodu
- drgawki (przy dużych dawkach)
KWAS KLAWULANOWY SULBAKTAM TAZOBAKTAM AWIBAKTAM RELEFABKTAM
- inhibitory B-laktamaz
- nie mają działania przeciwbakteryjnego, ale rozszerzają działanie przeciwbakteryjne antybiotyków
- najsilniej blokują B-laktamazy typu A (H. influenzae, Neisseria gonorrhoeae, Salmonella sp., Shigella sp., E. coli, Klebsiella pneumoniae)
- dużo słabiej hamują enzymy grupy C (pSeudomonas, Serratia, Enterobacter, CItrobacter)
- dobrze tolerowane
Niepożądane: - uszkodzenie wątroby, cholestaza (Klawulanian)
Augmentin
Amoksycylina + Kwas klawulanowy
- rozszerza spekturm Amoksycyliny o bakterie beztlenowe
- zakażenia GDO, pozaszpitalne zap płuc, nawracające bakteryjne zapalenie gardła, zakażenia dróg moczowych
Timentin
Tykarcylina + Kwas Klawulanowy:
- lepiej działa na Enterobacteriacae
- bardzo dobrze działa na Xanthomonas maltophilia i Bacteroides fragilis
Unasyn
Ampicylina + Sulbaktam
- tylko pozajelitowo
- podobny zakres działa do Augmentinu
- bardzo dobra aktywność wobec ACinetobacter - i tylko do tych zakażeń powinno się go stosować
Tazobac
Piperacylina + Tazobaktam
- podobny zakres działania do Timentinu
- często w skojarzeniu z aminoglikozydem
- ciężkie szpitalne zakażenia GDO, DM oraz wewnątrzbrzusznych, z wyjątkiem zapalenia trzustki
cefalosporyny zawierające pierścień metylotiotetrazolowy:
- CEFAMANDOL
- CEFOTETAN
- CEFOPERAZON
- CEFMETAZOL
- MOKSOLAKTAM
- wywołują reakcję disulfiramową i hipoprotrombinemię
Cefalosporyny ogólnie:
- pochodne kwasu 7-aminocefalosporynowego z grzyba Cephalosporium acremonium
- względnie odporne na większość B-laktamaz
- nie działają na enterokoki i Listeria
- można stosować w czasie ciąży
- osoby uczulone na penicyliny są także w 5-10% uczulone na cefalosporyny I generacji
Niepożądane:
- podrażnienie i ból z miejscu wstrzyknięcia
- nefrotoksyczność (szczególnie wycofana już CEFALORYDYNA oraz gdy w połączeniu z innymi nefrotoksycznymi)
- reakcja disulfiramowa
- hipoprotrombinemia (krwawienia, można zapobiegawczo podawać 10 mg FITOMENADIONU dziennie)
- dysbakteriozy
I generacja cefalosporyn: CEFADROKSYL CEFAZOLINA CEFALEKSYNA CEFALOTYNA CEFRADYNA CEFAPIRYNA
- działają silnie na Gram + (PEcKS - Proteus, E.coli, Klebsiella, Staphylococcus) oraz ziarenkowce beztlenowe (z wyjątkiem B. fragilis)
- słabiej na Gram-ujemne
CEFAZOLINA - profilaktyka w chirurgii, rzadziej zakażenia S. aureus
CEFADROKSYL - angina paciorkowcowa
CEFADROKSYL, CEFALEKSYNA, CEFRADYNA - pozaszpitalne zakażenia GDO, DM i tkanki podskórnej
II generacja cefalosporyn: CEFAKLOR CEFAMANDOL CEFUROKSYM CEFPROZYL CEFORANID CEFONICYD LORAKARBEF CEFOKSETYNA CEFMETAZOL CEFOTETAN
- działają na te same Gram+ co generacja pierwsza i trochę lepiej na Gram(-) , np. Klebsiella
CEFOKSETYNA, CEFMETAZOL, CEFOTETAN - działają nabakterie beztlenowe
CEFPROZYL, CEFAKLOR, CEFUROKSYM i LORAKARBEF - można podawać doustnie
CEFAKLOR, CEFPROZYL - pozaszpitalne zakażenia GDO i DM
CEFUROKSYM
- ostre zapalenie ucha środkowego i zatko przynosowych
- pozaszpitalne zapalenie pluc
- zaostrzenie POChP
- zakażenia DM (gdy oporne na FURAGINĘ)
- wczesne stadium boreliozy
III generacja cefalosporyn: CEFOTAKSYM CEFTAZYDYM CEFTRIAKSON CEFOPERAZON CEFPODOKSYM CEFTYBUTEN CEFIKSYM CEFTYZOKSYM CEFDYNIR CEFDYTOREN MOKSOLAKTAM
- poszerzona spektrum wobez trudnych bakterii gra-ujemnych (Citrobacter, Serratia, Providencia)
- większość penetruje do OUN
CEFTAZYDYM, CEFOPERAZON
- jedyne aktywne wobec P. aeruginosa
CEFTYZOKSYM, MOKSOLAKTAM - działaja na Bacteroides fragilis
CEFIKSYM, DEFDYNIR, CEFTYBUTEN, CEFPODOKSYM - doustnie
CEFTRIAKSON, CEFOTAKSYM:
- ciężki pozaszpitalne zakażenia płuc, szpitalne zapalenia płuc
- ZOMR
- rzeżączka w większych skupiskach ludzi
- posocznica pozaszpitalna
- profilaktyka posocznicy meningokokowej
- bakteryjne zapalenie wsiedzia
Ceftriakson - duże stężenia w żółci (nadaje się do lecenia zakażeń dróg żółciowych, ale też może powodować kamicę
IV (CEFEPIM, CEFPIROM) generacja cefalosporyn
V (CEFTOBIPROL, CEFTAROLINA) generacja
IV gen - działają na Pseudomonas, Enterobacter, S. aureus, S. pneumoniae, Neissera i Haemophilus
- pozajelitowo, penetrują do OUN
- ciężkie szpitalne zakażenia podatnymi bakteriami
V gen: działanie poszerzone o MRSA i oporne enterokoki
- CEFTAROLINA słabiej działa na gram-ujemne, na które dobrze działa IV generacja
Karbapenemy
IMIPENEM, MEROPENEM, ERTAPENEM, FAROPENEM, DORIPENEM
- pochodne kwasu 3-hydroksyetylokarbapenemowego , bardzo oporne na rozkład przez B-laktamazy
- w grupie występuje oporność krzyżowa
- spektrum: wiele Gram-ujemnych (w tym P. aeruginosa), Gram-dodatnich oraz beztlenowych
- ERTAPENEM słabiej działa na na Pseudomonas i Acinetobacter
- leki II i III rzutu w ciężkich zakażeniach szpitalnych spowodowanych bakteriami opornymi na inne leki
- dobrze penetrują do tkanek ( w tym OUN)
- wydalane przez nerki
- IMIPENEM - trzeba podawać z CYLASTATYNĄ (inhibitor dihydropeptydazy, która inaczej szybko rozkłada imipenem)
- MEROPENEM - troche lepiej działa na bakterie Gram-ujemne
- alergia krzyżowa z penicylinami
Niepożądane:
- zaburzenia z przewodu pokarmowego
- zaburzenia skórne
- ERTAPENEM - bolesne wstrzyknięcia (dlatego trzeba podawać z LIDOKAINĄ)
- drgawki (u chorych z niewydolnościa nerek)
Typowo oporne na karbapenemy są:
- Enterococcus
- MRSA
- Clostridium difficile
- Burkholderia cepacia
- Xanthomonas
Monobaktamy:
AZTREONAM
AZTREONAM
- należy do B- laktamów (tak jak penicyliny, cefalosporyny i karbapenemy)
- oporny na B-laktamazy
- wąskie spektrum –> działa na Gram ujemne (w tym Pseudomonas sp. i Serratia sp.)
- i.v. lub i.m. w zakażeniach wywołanych podatnymi bakteriami (rzadko)
- postać wziewna w leczeniu mukowiscydozy
- czasem kojarzony z Metronidazolem, Klindamycyną, Amikacyną lub Wankomycyną
Niepożądane:
- wysypki skórne
- wzrost amintransferaz
- eozynofilia
- małopłytkowość , leukopenia
- zaburzenia krzepnięcia
WANKOMYCYNA
TEIKOPLANINA
- antybiotyki o budowie glikopeptydowej, wiążą się z sekwencją D-ALA-D-ALA peptydoglikanu i zapobiegają dalszym etapom syntezy ściany
- oporność w mechanizmie zamiany drugiej ALA na mleczan (tak jest u S. aureus i VRE)
- działają na Gram-dodatnie, tlenowe i beztlenowe
gronkowce
enterokoki
paciorkowce
Corynebacterium
Clostridium perfringens
Clostridium difficile
Propionibacterium
(TEIKOPLANINA słabiej działa na gronkowce koagulazoujemne) - Wanko: 2 razy na dobę i.v. lub p.o. w terapii rzekomobłoniastego zap. (II rzut po Metronidazolu) ; można też podawać do jamy otrzewnej
- Teiko: i.v. lub i.m. raz dziennie
- Wskazania: zakażenia wywołane przez MRSA, gronkowce koagulazoujemne oporne na Metycylinę, enterokoki oporne na aminopenicyliny, pneumokoki oporne na penicylinę i cefalosporyny III gen
Niepożądane:
- zapalenie żyły w miejscu podania, gorączka, dreszcze, osutka
- zaczerwienieni skóry górnej połowy ciała w przypadku szybkiego wlewu (red man syndrome. - uwalnianie Histaminy)
- skurcz oskrzeli
- bolesny skurcz mm klatki piersiowej
- ototoksyczność i nefrotoksyczność (wanko)
DAPTOMYCYNA
- lipopeptyd, łączy się z błoną komórkową bakterii i zwiększa jej przepuszczalność na potasu –> nieprawidłowości w replikacji DNA i syntezie białek
- bakteriobójcza dla Gram-dodatnich ziarenkowców (w tym VRE i MRSA)
- stosowana w ciążkich zakażeniach skóry i tkanki podskórnej oraz zapaleniu wsierdzia wywołanym S. aureus
- inaktywowana przez surfaktant - nie można leczyć nic w płucach
- nie działa na Listeria sp. i Clostridium sp.
Niepożądane:
- dolegliwości z przewodu
- osutka, świąd skóry
- zapalenie żyły
TELAWANCYNA
DALBAWANCYNA
ORITAWANCYNA
- antybiotyki o budowie lipoglikopeptydowej i złożonych mechanizmach działania , mechanizm jak Wanko i Teiko
- mogą się łączyć z sekwencją D-ALA-D-mleczan, więc działają na szczepy oporne na wankomycynę
- bakteriobójczo na Gram-dodatnie
- leczenie ciężkich zakażeń skóry i tkanki podskórnej wywołane przez MRSA i VRE
Niepożądane:
- zaburzenia smaku
- nudności, wymioty
- zaburzenia równowagi
- dolegliwości dyzuryczne, krwiomocz, upławy
Aminoglikozydy ogólnie:
- pochodne streptydyny lub deoksystreptaminy połączone z różnymi aminocukrami
- słabo przenikają do płuc i OUN
- aktywne w alkalicznym pH
- praktycznie nie wchłaniają się z przewodu
- leki aktywnie transportowane do wnętrza bakterii Gram-ujemnych (proces sprzężony z tlenem) - łącza się podjednostką 30S rybosomu –> hamowanie inicjacji translacji i błędy w translacji
- silny efekt postantybiotykowy
- działają na tlenowe bakterie Gram-ujemne oraz niektóre Gram-dodatnie (najbardziej gronkowce)
- TOBRAMYCYNA - największa aktywność wobec Pseudomonas
- STREPTOMYCYNA, AMIKACYNA - czasem aktywne wobec M.tbc
- działanie na bakterie zależne od stężenia, a działania niepożądane zależne od stężenia i czasu działania –> dlatego korzystniejsze jest podawanie rzadziej wyższych dawek
Wskazania:
- ciężkie zakażenia tlenowymi pałeczkami Gram-ujemnymi
- zapalenie wsierdzia wywołane przez enterokoki
- zapalenie otrzewnej
- ZOMR (przez gram-ujemne pałeczki tlenowe)
- powikłane zakażenia DM
- gruźlica
- mukowiscydoza (Tobra w nebulizacji)
Niepożądane:
- ototoksyczność (często u dzieci i starych, sprzyjają zaburzenia elektrolitowe, obecne zaburzenia słuchu oraz stosowanie innych leków ototoksycznych)
- nefrotoksyczność (wzrost moczniak i kreatyniny, białkomocz, uszkodzenie dotyczy cewek i kanalików, zwykle jest odwracalna )
- nasilanie blokady nerwowo-mięśniowej (odwracanie Neostygminą i Glukonianem wapnia)
- objawy alergii
- uszkodzenie nerek i ucha u płodu (nie można w ciąży)
Aminoglikozydy - leki:
STREPTOMYCYNA:
- głównie jako II rzut w gruźlicy , czasem też dżuma, tularemia i bruceloza
- tylko w skojarzeniu z innymi lekami
- często reakcje uczuleniowe
- uszkadza przedsionek ucha wewnętrznego
GENTAMYCYNA
NEOMYCYNA, KANAMYCYNA, PAROMOMYCYNA
- działają na niektóre prątki, oprócz Gram-dod i Gram-uj
- stosowane przy oczyszczaniu przewodu pokarmowego oraz miejscowo na skórę, do oka i ucha
TOBRAMYCYNA
- najsilniej działa na Pseudomonas (poza tym podobnie jak Gentamycyna tylko nieco słabiej działa na Serratia)
- nebulizacja w zakażenia pseudomonas w przebiegu muko
NETYLMYCYNA - dodatek grupy etylowej zmniejsza jej podatność na enzymy rozkładające, może działać na te bakterie które są oporne na Genta i TObra
AMIKACYNA
- półsyntetyczna pochodna KANAMYCYNY, mniej toksyczna
- aktywna wobec szczepów opornych na Tobra i GEnta
- działa na wielooporne Mycobacterium tbc
SEPAMYCYNA
- nowy, podobny do AMIKACYNY
SPEKTYNOMYCYNA
- aminocyklitol, strukturalnie podobny do aminoglikozydów
- spektrum i mechanizm podobny jak amino
(głównie Gram-ujemne, mniej Gram-dodatnie głównie gronkowce; łączenie się z 30S rybosomu i wpływ na przebieg translacji - i.m. tylko w leczeniu rzeżączki u ludzi uczulonych na penicylinę
Niepożądane:
- ból w miejscu podania
- nefrotoksyczność
- niedokrwistość
Tetracykliny:
TETRACYKLINA
OKSYTETRACYKLINA - t1/2=6-8 h
DOKSYCYKLINA
MINOCYKLINA. - t1/2 = 16-18h
METACYKLINA
DEMEKLOCYKLINA. - t1/2 = 12 h
- amfoteryczne pochodne naftacenokarboksamidu, łączą się odwracalnie z podjednostką 30S rybosomu –> blokada wiązania aminoacylo-tRNA –> hamowanie elongacji łańcucha peptydowego
- bakteriostatyczne
- w grupie występuje oporność krzyżowa
- Spektrum:
Gram-dodatnie
Gram-ujemne
beztlenowe
Borrelia burgdorferi
Treponema pallidum
hamują wzrost riketsji, CHlamydii i mikoplazm - oporne S. aureus, Proteus sp. i Pseudomonas sp
- absorpcja hamowana przez pokarm i jony Ca2+, Mg2+, Fe2+ i Al3+
- dobrze penetrują do tkanek (w tym OUN, łożysko i mleko matki)
- wydalane z żółcią i moczem
- głównie doustnie
- Doksycyklina dostępna i.v. ale ból i miejscowy odczyn zapalny
Działania niepożądane tetracyklin:
- zaburzenia żoł.-jelitowe
- dysbakteriozy
- uszkodzenie nasad kości długich u dzieci < 8 r.ż. ( wiąża się z wapniem)
- brązowe przebarwienia szkliwa
- uszkodzenie wątroby (zwł. ciężarne lub wcześniej chora wątroba)
- hipoprotrombinemia
- uszkodzenie nerek
- zaburzenia błędnikowe
- fotosensytyzacja
Nie można stosować u : ciężarnych, karmiących i dzieci < 12 r.ż.
Tetracykliny, zastosowanie
TETRACYKLINA, DOKSYCYKLINA
- trądzi pospilty
DOKSYCYKLINA
- borelioza, riketsjoza, leptospiroza, choroba papuzia, tularemia, wąglik
- zakażenia ran po ugryzieniach zwierząt
- zakażenia miednicy mniejszej
- niektóre biegunki (Yersinia, Vibrio, CAmpylobacter)
- atypowe zap płuc
- zaostrzenie PZO
- niektóre schorzenia weneryczne (kiła, rzeżączka, chlamydia –> ale nie jest I rzutem!)
- prątki atypowe (M. marinu
MINOCYKLINA:
- likwidacja nosicielstwa meningokoków
DEMEKLOCYKLINA:
- hamuje działanie ADH w nerkach –> leczenie SIADH
TYGECYKLINA
- glicylcyklina
- podobna do tetracyklin, ale nie jest podatna na mechanizm oporności w postaci pompy wyrzucającej lek z komórki bakteryjnej
- działa na:
gronkowce (w tym MRSA i VRSA)
Enterobacteriaceae
Acinetobacter
bakterie beztlenowe
riketsje, Chlamydie, mikoplazmy
Legionella
liczne szczepy Mycobacterium - oporne są Pseudomonas i Proteus sp.
- i.v.
- działa ok. 36 h
- wydalany z żółcią
- stosowany w skomplikowanych zakażeniach skóry i tkanki podskórnej, zakażeniach w obrębie jamy brzusznej
Niepożądane: - nudności, wymioty - dzialania uboczne typowe dla tetracyklin: dysbakteriozy zaburzenia żołądkowo-jelitowe brązowienie zębów uszkodzenie kości uszkodzenie nerek hipoprotrombinemia zaburzenia błędnikowe fotosensytyzacja
Antybiotyki z grupy makrolidów, azalidów, linkozamidów i ketolidów:
makrolidy:
ERYTROMYCYNA, KLARYTROMYCYNA, ROKSYTROMYCYNA , SPIRYMYCYNA
azalidy
AZYTROMYCYNA
ketolidy
TELITROMYCYNA
CETROMYCYNA
linkozamidy
LINKOMYCYNA
KLINDAMYCYNA
Makrolidy: ERYTROMYCYNA KLARYTROMYCYNA ROKSYTROMYCYNA SPIROMYCYNA
- naturalne/półsyntetyczne związki z pierścieniem latonowym
- wiążą się z 23S rRNA podjednostki 50S rybosomu
- bakteriostatycznie –> bakteriobójczo w dużych stężeniach i alkalicznym pH
- najważniejszy mechanizm oporności - pompa wyrzucająca leki z bakterii (głównie Gram-dodatnie)
- całkowita krzyżowa oporność w grupie
- Spektrum:
Gram-dodatnie (pneumokoki, gronkowce, paciorkowce, Corynebacterium)
mikoplazmy, Chlamydia, Legionella
Helicobacter
Listeria
niektóre prątki atypowe
Gram-ujemne (Neissera, Bordetella, Bartonella)
Borrelia
Treponema
Campylobacter
dodatkowo Klarytromycyna działa na Toxoplasmosa gondii i Mycobacterium leprae
Zastosowanie:
- zakażenia GDO
- pozaszpitalne zakażenia u chorych uczulonych na B-laktamy
- leczenie i profilaktyka krztuśca, błonicy
- zakażenia odzębowe
- eradykacja H.plyori
- zakażenia prątkami atypowymi
- leczenie legionellozy
- toksoplazmoza u kobiet w ciąży - SPIRAMYCYNA
- inaktywowane w kwaśnym pH (dlatego tabletki powlekane)
- kumulacja wewnątrz komórek
- eliminacja z żółcią (Erytro, Roksytro) lub moczem ( Klarytro)
- silnie hamują CYP450
- ERYTROMYCYNA - poprawia wchłanianie DIGOKSYNY z przewodu i ma działanie prokinetyczne!
Niepożądane
- nudności, wymioty
- cholestaza i zapalenie wątroby (niektóre sole erytro)
- zaczerwienienie skóry, gorączka, eozynofilia
- zapalenie żyły w miejscu podania w przypadku administracji i.v.
Azalidy:
AZYTROMYCYNA
- mechanizm działania i spektrum jak makrolidy ( łączenie z 23S rRNA podjednostki 50Srybosomu)
- lepiej działa a H.influenzae
- działa na Toxoplasmosa gondii i Mycobacterium avium intrecallulare
- leczenie nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej
- penetruje do większość tkank, z wyjątkiem PMR
- kumuluje się w makrofagach - razem z nimi wędruje do miejsca infekcji
- dawkowanie raz dzienne i krótkotrwała terapia (3 dni lub nawer jeden dzień w dużej dawca
- nie wpływa na CYP450
Ketolidy
TELITROMYCYNA
CETROMYCYNA
- niezarejestrowane w polsce
- mechanizm jak makrolidy (łączenie z podjednostką 23S rRNA podjednostki 50S rybosomu)
- nie są wyrzucane przez pompę, która stanowi mechanizm oporności na makrolidy
- Zastosowanie:
ostre zapalenie zrok
zaostrzenie PZO
pozaszpitalne zapalenia płuc (S.pneumoniae, H.influenzae, Moraxella, Mycoplasma i Chlamydia)
Niepożądane:
- zaburzenia widzenia
- dolegliwości z przewodu
- uszkodzenie wątroby
- haowanie CYP3A4 –> wpływ na metabolizm innych leków
- wydłużenie odstępu QT
Linkozamidy
LINKOMYCYNA, KLINDAMYCYNA
- mechanizm działania jak makrolidy
- aktywne wobec bakterii beztlenowych (Bacteroides) oraz tlenowych Gram-dodatnich)
- Klindamycyna lepsza - penetruje do większości tkanek , w tym ropni i kości, ale nie przechodzi do OUN
- Gram-ujemne tlenowe i enterokoki są pierwotnie oporne na linkozamidy
Niepożądane:
- dysbakteriozy
- nudności, wymioty
- zmiany skórne
- uszkodzenie wątroby, neutropenia
KLINDAMYCYNA
- należy do linkozamidów, ma korzystniejszą farmakokinetykę niż LINKOMYCYNA, dlatego jest częściej stosowana
- mechanizm działania jak makrolidy
- ogólnie i miejscowo w leczeniach zakażeń skory i tkanki podskórnej: paciorkowcami, gronkowcami, bakteriami beztlenowymi i florą mieszaną (wtedy często razem z aminoglikozydami)
- terapia nawracających zakażeń gardła
- paciorkowcowy wstrząd septyczny
- zakażenia kości i szpiku wywołane przez S.aureus
- KLINDAMYCYNA + PRYMACHINA –> leczenie P. jiroveci u chorych na AIDS (zamiast kotrymoksazolu)
- KLINDAMYCYNA + PIRYMETAMINA –> leczenie toksoplazmozy móżgu u chorych na AIDS
- częściej niż inne antybiotyki wywołuje rzekomobłoniaste zapalenie jelita
