Prenatale ontwikkeling Flashcards
Verschillende fases
- foetus ontwikkeling
- Germinale fase
- Embryonale fase
- Foetale fase
Germinale fase
- 0-2 weken
Zygote is aan het delen en beweegt naar de baarmoederwand toe en nesteling
Ontwikkeling blastocyte
40% overleeft, uiteindelijk 250 cellen
Blastocyte
Gelaagde celmassa met een holte
- endoderm
- mesoderm
- ectoderm
endoderm
wordt het spijsverteringsstelsel en het ademhalingsstelsel
mesoderm
wordt het spier- en skeletsysteem
ectoderm
wordt de huid en het zenuwstelsel
Embryonale fase
- 3-8 weken
Blastocyte met de drie lagen –> embryonale schrijf
Vorming van hart en bloedsomloop: 3e week eerste hartslag
Neurale buis –> centraal zenuwstelsel, bijna alle neuronen in eerste maand
Foetale fase
- 9-40 weken
Langzamere, lange verfijningsperiode waarin lichaamsstructuren ontstaan
- ontwikkeling van de hersenen
- ontwikkeling van neuronale netwerken
Neurale buis
ectoderm vouwt om –> bovenste deel wordt de hersenen, onderste deel wordt het ruggenmerg
Drie principes van prenatale ontwikkeling
- Proximodistale volgorde
- Cefalocaudale volgorde
- van ongedifferentieerd naar gedifferentieerd
Proximodistale volgorde
Van binnen naar buiten, dus eerst het hart, dan de hersenen, dan de armen, dan de vingers etc.
- de romp vult snel, ledenmaten bijven kort en stomp
Cefalocaudale volgorde
Van boven naar beneden, dus eerst het hoofd en vanaf daar naar beneden
- bij pasgeborenen –> 25% van lengte is hoofd en 13% van het gewicht is hoofd
- bij volwassenen –> 12% van de lengte is hoofd en 2% van het gewicht is hoofd
Van ongedifferentieerd naar gedifferentieerd
Alle structuren gaan van heel grof en ongedetailleerd naar steeds fijner en gedefineerder
Ontwikkeling van de hersenen
Toename in omvang
- verdubbelt van maand 4 tot 7
- neurale buis wordt 100 miljard neuronen
- vorming hersenplooien
Ontwikkeling neurale netwerken
- Neurulatie
- Neuronale proliferatie
- Neurale migratie
Neurulatie
Vorming van de neurale buis
Neuronale proliferatie
Snelle vorming van neuronen
Neurale migratie
Bewefing van neuronen naar het einddoel in de hersenen
Ontwikkeling gehoor
- Foetus
- binnenoor rond 16 weken
- rond 22-24 weken: slakkenhuis, trommelvlied, gehoorbeentjes etc. volledig
- Baby’s horen: hartslag moeder, eten, ademen, lopen, praten, bewegen, spijsvertering etc.
Ontwikkeling zicht
- Foetus
- weinig externe visuele prikkels
- na de geboorte: scherp zicht op 19-21 cm
Ontwikkeling smaak en reuk
- Foetus
- na 24 weken primair smaavermogen
- na de geboorte: ontwikkelde smaak en reuk
Ontwikkeling tast
- Foetus
- vanaf 8 weken reactie (beweging) op aanraking
Ontwikkeling pijn
- Foetus
- pijn ‘geobserveerd’ bij premature babay’s van 24-26 weken
- neurale banen voor pijnperceptie rond 26 weken
- moeilijk om pijn bij een foetus vast te stellen
Wanneer kan een baby overleven
- leeftijd van levensvatbaarheid is 22-23 weken
- 50/50 kans op overleving in week 25
- normaal: 38 weken
Invloed van omgeving op prenatale ontwikkeling
- leeftijd
- drugs
- prenatale drugsverslaving
- roken en drinken
- slecht eten
- van de trap vallen
- blootstelling aan giftige stoffen
- genexpressie veranderen/verstoren
- luchtkwaliteit
etc.
Teratogenen
Schadelijke stoffen die van invloed zijn op het ongeboren kind
(alcohol, nicotine, medicijnen en drugs) –> kunnen door de baarmoeder heen
- schadelijk in embryonale fase (orgaanvorming
- 2e en 3e trim. negatieve invloed op hersenontwikkeling
- meer innname heeft meer effect
- effect is afhankelijk van foetale en genetische kwetsbaarheid
Voorbeeld van teratogeen effect
1950: Softenon tegen onchtendmisselijkheid i het eerste trimester resulteerde in ontbrekende of onderontwikkelde ledenmaten in kinderen
Invloed van roken op ontwikkeling
- zwangerschap: nico vernauwt bloedtvaten –> minder voedingsstoffen en zuurstof in hersenen
- geboorte: miskraam en te vroeg of te laat geboren
- later: astma, cognitieve problemen, gedragsproblemen/ ADHD en antisociaal gedrag
Invleod van alcohol op de ontwikkeling
- problematiek: alcohol passeert de placenta, toxische ophoping in foetus
- zwangerschap: negatief effect op neurale ontwikkeling
- later: Foetaal Alcohol Spectrum Stoornis en FAS
Foetaal Alcohol Syndroom FAS
- gezichtsafwijking –> afgeplat
- groeiachterstand en laag gewicht
- beschadigde hersenen –> microcefalie en verstandeling en cognitieve beperkingen
Meetproblemen van teratogenen
- experimenteel onderzoek is niet mogelijk
- correlationele studies: geen oorzaleijk verband –> meerdere factoren, zoals stress
- licht roken en drinken zou geen invloed hebben, maar durf je het aan?
Hebb’s Law
Neurons that fire together wire together
- herhaling is belangrijk voor het leerproces
- neuronen die herhaaldelijk worden gebruikt om een bepaalde fucntie uit te voeren, gaan samenhangen faciliteren
Synaptische pruning
Als eerder gevormde synaptische verbindingen niet gebruikt worden, worden ze kapot gemaakt
- helpt de hersenen te specialiseren, door juiste verbindingen
- plasticiteit
Synaptogenese
Vorming van de synapsen
Myelinisatie
Vorming van myeline scheden rond de axonen –> isolatielaagje
- visuele cortex rond 1 jaar
- vocabulaire spurt na myelinisatie taalgebieden
- abstract denken na myelinisatie prefrontale cortex
- grote vermogen om gedachten en emoties te kunnen integreren bij verdere myelinisatie
Apoptose
Voorgeprogrammeerde celdood
Plasticiteit
Responsief voor individuele ervaringen/ de omgeving, het grootst tijdens de vroege ontwikkeling
- Processen die het voor een organisme mogelijk maken om zichzelf aan te passen als reactie op veranderende omgevigsfactoren: ontwikkeling, leren en geheugen en cerebrale veranderingen
Hersenlateralisatie
Asymmetrie in de specialisatie van de twee hersenhelften
- Links: controle rechterkant lichaam, sequentiële verwerking, analystisch redeneren en taalverwerking
- Rechts: controle linkerkant lichaam, gelijktijdige verwerking, ruimtelijke en visiomotorische verwerking, emotionele verwerking
Gyrificatie
Vorming van diepe plooien in hersenen –> meer oppervlak, zorgt voor beter cognitief functioneren
Voorbeeld taalidentificatie
- baby’s kunnen al onderscheid maken tussen klanken en verschillende, andere talen
- Japanse baby’s horen een vershchil tussen I en R
- na 10-12 maanden kunnen ze deze klanken niet meer onderscheiden
- Japanse kinderen en volwassenen horen het verchil ook niet meer –> adaptie aan moedertaal
Voorbeeld prefrontale cortex
- timing van synaptogenese en pruning verschilt tussen hersendelen
- prefrontale gebieden van de frontale kwab hebben de langste ontwikkelingsduur
prefrontale cortex –> rond 1e jaar: groei in synaptische verbindingen. rond 15 jaar: aantal verbinding rond volwassen niveau.
Ontwikkeling gedurende de levensloop
- Kindertijd/adolescentie: rijping van de hersenen
- oude leeftijd: hersenatrofie (krimping)
- maturatie witte stof piekt rond middelbare leeftijd
- grijze stof neem toe van 1-10 jaar, daana afname
Multidirectioneel
Ontwikkelingstrajecten gebaseerd op relatieve volume (% totale intracraniale volume) voor hersenweefsel en subcorticale structuren gedurende de gehele levensloop
Oude leeftijd en fysieke activiteit
- hersenatrofie: PFC en hippocampus krimpen op oudere leeftijd
- maar, minder atrofie in ouderen die fitter zijn
- fit en fysiek actief: grotere hersenvolume dan niet fit en actief
Sensatie
Het product van de interactie tussen informatie en de sensorische receptoren -de ogen, oren, tong, neus en huid
Perceptie
De interpretatie van de sensorische informatie
Ontwikkeling gehoor
- Baby
- het gehoor is belangrijk voor de sociale wereld en communicatie, het is bij de geboorte meer ontwikkeld dan het zicht
- 4 maanden zwangerschap: FOetus kan verschillende tonen onderscheiden
- pasgeborenen: voorkeur voor vrouwensemmen (hogere toon)
- < 1 wwek babay: herkennen de stem van hun moeder en a=onderscheid van anere stemmen (behalve vader)
- 1 maand: baby heeft aandacht voor spraak gericht aan de babay
- 5 maanden: gevoeligheid voor lettergrepen in eigen taal
- 6-8 maanden: utifilteren van geluiden die neit tot de moedertaal behoren
Ontwikkeling gehoor
- oudere leeftijd
- Buitenoor: ingevallen oorkanaasl en verhoogde kans op impactie= oorsmeer wordt harder
- Middenoor: dor afgenomen immuun, meer kans op aandoeningen en ontstekingen
- Binnenoor: afname van haarcellen in slakkenhuis –> gehoorverlies, presbyacucis = ouderdomsslechthorendheid
Gevolgen gehoorverlies ouderen
1/3 van 60 jaar en 80% van 85+ hebben gehoorverlies en mannen eerder en sneller dan vrouwen –> problemen met taal en tinnitus en hypergevoeligheid
- dagelijkse gevolgen: beperking in vrijetijdsbestedingen en interpersoonlijke activiteiten
- optimalisatie: sociale omgeving, ruimtelijke omgeving
- compensatie: gehoorapparaat
Ontwikkeling reuk en smaak
- baby’s
- pasgeborenen hebben een voorkeur voor de geur van moedermelk en eigen vruchtwater –> geruststellend
- herkennen van moeder door moedermelk
- gretig bij zoete geuren
Ontwikkeling geur en smaak
- adolescenten
- meer blootstelling aan en experimenteren met smaken die voorheen vies gevonden werden –> nieuwe waardering
- beïnvloed door cognitie (verwachtingen) en chemosensorische irritatie bijv. pittig
- hormonale verschillen leiden tot verschillen bij jongens en meisjes –> vrouwen zijn meer gevoelig
Ontwikkeling reuk en smaak
- ouderen
- afname in gevoeligheid –> moeite met smaakonderscheid
- afname door minder speeksel
- reukvermogen voor aangename geuren neemt af
Aanraking en pijn
- huid op huid beïnvloedt hersenontwikkeling
- rond 1900: pijn is een reflex bij onderontwikkelde brein van baby’s
Ontwikkeling zicht
- baby’s
- ontwikkelt als laatste, scherp zicht tot 30 cm met lage accommodatie
- pasgeborenen: voorkeur voor contrast en patronen
- kleur vanaf 3 maanden
- < 3 maanden meer gefocuts op vorm omtrek, > 3 maanden vormperceptie op basis van informatie over de beweging
Gezichtsperceptie baby’s
- 2-3 maanden: betekenisvollw perceptie van een gezicht
- 2 maanden: voorjeur voor pratende gezichten
- 8 maanden: fear-bias = hypersensitiviteit voor angstige gezichtsexpressie
- 9 maanden: minder gevoelig voor verschillen ingezichten van mensen van andere etnische afkomst
Diepte zicht bij baby’s
- 1 maand: ogen knipperen als reactie op enge objecten en dreigingen
- 4 maanden: consistentie in grootte
- 2-4 maanden: hatslag verandert als het op de diepe kant wordt geplaats (visual cliff)
- 6-7 maanden: reageert angstig bij de diepe kant (visual cliff)
Social referencing
Kijken naar de emoties en reacties van andeen in nieuwe situaties
Ontwikkeling zicht
- ouderen
- Cornea/hoornvlies: zwelling, afname van celdichtheid
- vehoogde intraoculaire druk
- ooglens: verkleuring, zwelling, elasticiteit vemrindert (presbyopie = ouderdomsverziendheid; vanaf 40 jaar)
- retina/netvlies: afname in aantal kegeltjes en staafjes
Gevolgen zichtafname ouderen
- leeftijdgerelateerd: dynamisch zich, contrastgevoeligheid en gezichtsveld
- ouder volwassenen hebben herstelduur voor verblindende gebeurtenissen, langzamere aanpassing aan het donker en moeilijkheden in weinig verlichte omgevingen
gevolgen dagelijks leven: problemen met activiteiten in dagelijks leven, vrijetijdsactivteiten en interesses, levenstevredenheid en mobiliteit - optimaliseren: betere verlichting van donkere plekken, groter lettertype en meer contrast
- compensatie: bril, vergrootglas, technologie
etc.
Cephalocaudaal
van top tot teen –> eerst hoofd optillen, dan rechtop zitten , dan staan etc.
Proximodistaal
van romp tot vingers/tenen
Lopen
- baby en kind
- rond 1 jaar
- grote individuele verschillen
- snelle motorische ontwikkelen is geen voorspeller voor intelligentie
–> motorische ontwikkeling leidt tot nieuwe inzichten
Lopen op oudere leeftijd
- vermindering van spierkkracht en biochemische processen
- verminderde elasticiteit van de wervelkolom
- stijfheid contracturen en kleiner staplengte
- voorovergebogen met bovenste deek van lichaam
