Introductie en Methode Flashcards
Sequentiële ontwikkeling
Verschillende stadia/niveaus/fases
Unidirectionele ontwikkeling
Eerdere ervaringen zijn een voorwaarde voor latere
Eindstaat van ontwikkeling
Hogere waarde dan de oorsprongelijke staat
Kwalitatieve ontwikkeling
Structurele transformaties
Biologische groei in ontwikkeling
Onafhankelijk van cultuur
Universele ontwikkeling
Hetzelfde voor iedereen
Brede visie op ontwikkeling
- niet noodzakelijk gebaseerd op fases die elkaar opvolgen
- heeft niet altijd een eindstaat die een hogere waarde heeft
- is zowel kwalitatief als kwantitatief (bijv. taal - aantal woorden)
- kan universeel zijn, maar ook verschillen tussen personen
- wordt beïnvloed door cultuur en biologie
- kan binnen personen in positieve zin maar ook in negatieve zin, afhankelijk van de omstandigheden (plastisch)
Interpersoonlijk
Tussen personen
Intrapersoonlijk
Binnen 1 persoon
Ontwikkelingspsychologie
Betreft de veranderingen binnen personen gedurende de levensloop, en de verschillen en overeenkomsten tussen personen met betrekking tot de aard van de veranderingen
- Het doel is niet alleen om deze intrapersoonlijke veranderingen en interpersoonlijke vershillen te bescrijven, maar ook om te verklaren waarom ze plaatsvinden en om te zoeken naar manieren om ze zo optimaal mogelijk te veranderen
Normatieve ontwikkeling en de individuele verschillen
- wat is de normatieve ontwikkeling
- welke afwijkingen van de norm zijn waarschijnlijk
- hoe kunnen deze afwijkingen verklaard worden
- wat betekenen ze voor de toekomst
- hoe kan de toekomstige ontwikkeling op een gunstige maneir beïnvloed worden
- Hoe kunnen mensen beter bestand worden tegen negatieve invloeden van anderen
- hoe kunnen we de kans vergroten dat mensen om kunnen gaan met negatieve gebeurtenissen
Leeftijdsperioden in ontwikkeling
- prenatale periode –> voor de geboorte
- zuigelingenperiode, de babytijd
- preschool –> de peuter en kleutertijd
- middelschool –> de lagere school leeftijd, dus de tijd tussen de kleutertijd en de puberteit in (schoolgaande leeftijd)
- adolescentie
- emerging adulthood –> overgang van adolescentie en volwassenheid
- vroege volwassenheid
- midden volwassenheid
- late volwassenheid
- jong oud (60-80): nog relatief gezond en actief
- oud oud (80-100): toegenomen risico voor fysieke en cognitieve problemen
Variabiliteit
Kortetermijn veranderingen die min of meer omkeerbaar zijn
Verandering
Langetermijn veranderingen die min of meer blijvend zijn
Wat ontwikkelt wanneer
Biologische leeftijd is nooit verantwoordelijk voor veranderingen, en verklaart veranderingen daarom ook niet
- veranderingen kunnen alleen correleren met leeftijd
Cross-sectionele onderzoeken
Verschillende individuen van verschillende leeftijden op hetzelfde tijdmoment –> onderzoek voor verschil
Longitudinale onderzoeken
Dezelfde individuen op verschillende tijdsmomenten –> onderzoek voor verandering
Cohort
Iedere groep uit dezelfde culturele omgeving en dezelfde tijdsintervallen
Cohorteffecten
Verschillen in variabelen die relevant zijn voor de ontwikkeling, die voortkomen uit (niet-leeftijdsgerelateerde) factoren waaraan iedere geboortecohort is blootgeteld
Voordelen cross-sectionele designs
- economisch met betrekken tot tijd
- redelijk goedkoop
- toont overeenkomsten en verschillen tussen leeftijdsgroepen
Nadelen cross-sectionele designs
- leeftijdseffecten zijn verstrengeld met cohorteffecten
- geen informatie over individuele ontwikkelijk
- beperkt generaliseerbaar naar andere meetmomenten
Voordelen longitudinale designs
- echte meting van intrapersoonlijke verandering
- meting van stabiliteit en verandeing van variabelen
Nadelen longitudinale designs
- leeftijdseffecten zijn verstrengeld met tijd-van-meting effecten, test-hertest effecten en attrition (uitval)effecten
- beperkt generaliseerbaar naar andere cohorten
- kost veel geld
- kost veel tijd
Sequentieel design
Combinatie van cross-sectionele en longitudinale designs
Onderzoeksmethoden
- zelf-rapportage en rapportage by proxy (interview, vragenlijsten en dagboeken)
- gedragsobservatie
- gestandaardiseerde testen/testbatterijen
- experimenten
Uitdagingen in onderzoek
- receptie en productie van spraak
- sensomotorische vaardigheden
- suggestibiliteit
- aandachtsspanne/vermoeidheid
- subjectieve betekenis van concepten
- ongediagnosticeerde klinische beperkingen
Oplossingen voor uitdagingen in onderzoek
- materialen aanpassen aan leeftijd
- gesproken antwoord in plaats van geschreven
- non-verbale materialen gebruiken
- gebruik van gestructureerde observaties, fysiologische methoden of reports by proxy
- sprake van selectiviteit van de steekproef
- response bias: social desirability, stereotypen
Habituatie
Respons op herhaalde aanbieden van dezelfde stimulus wordt langzamer, verandert of stopt
Dishabituatie
Verhoogde respons op een nieuwe stimulus of op een gehabitueerde stimulus na verandering
Principes van levenslooppsychologie
- levenslang
- multidisciplinair
- multidirectioneel
- gains en losses
- plastisch
- ingebed in de geschiedenis
- gecontextualiseerd
Respons van baby’s meten
- sucking preference
- head turn preference
- paired visual preference
–> wel: geïnteresseerd, onverwachter stimulus, merkt een verschil
–> niet: verlies van interesse, bekende/verwachte stimulus, merkt geen verschil
Multidisciplinaire levensloop
- biologen
- neurowetenschappers
- historici
- economen
- sociologen
- anthropologen
Multidirectionele levensloop
Ontwikkeling is niet een universeel proces dat maar één richting op gaat
–> verschillende capaciteiten veranderen volgens verschillende patronen door de tijd heen
Gain-losses dynamiek door de levensloop
Ontwikkeling gebeurt door een samenkomst van toename en verlies
- veel gains in jonge jaren, veel verlies in oudere jaren
