Pełnia i schyłek średniowiecza- świat Flashcards
na czym polegała reforma klunicka
polegała na zmianie zasad i reguł pobożności benedyktyńskiej, więcej czasu poświęcono na liturgię a mniej na pracę fizyczną
od czego wzięła się nazwa reformy klunickiej
od klasztoru benedyktynów w miejscowości Cluny (Francja)
kiedy rozpoczął się ruch odnowy Kościoła
w X w.
jak wyglądał program odnowy życia religijnego w X w.
mnisi mniej związani z możnowładcami mieli zajmować stanowiska duchowne
uwolnienie Kościoła od świeckiej inwestytury
zakaz symonii
wprowadzenie celibatu
w jaki sposób wybierano biskupów Rzymu od połowy XI w.
przez kolegium kardynałów
do czego prowadził poprzedni (do XI w.) system wybierania papieży
do konfliktów, elekcji antypapieży i schizm (rozłamów)
przez kogo kryzys Kościoła został częściowo opanowany?
przez Ottona I, przez koronację go na cesarza
kiedy zostały sformuowane założenia reformy gregoriańskiej
w 1075 r. w dokumencie nazwanym Dictatus papae
kto jest autorem założeń reformy gregoriańskiej
Grzegorz VII
jakie są założenia reformy gregoriańskiej
tezy dot. wzmocnienia władzy papieża i wyższości nad cesarzem
oczekiwanie aby papież sprawował władzę sądowniczą i prawodawczą
roszczenie do detronizacji władców świeckich
czyj sprzeciw wywołały reformy gregoriańskie
Henryka IV, władcy Niemiec
jak jest nazywany konflikt między Henrykiem IV a Grzegorzem VII
spór o inwestyturę
kiedy odbyły się synody Grzegorza VII
w 1075 r. i 1076 r.
co ogłosił Grzegorz VII na synodach
bronił świeckiej inwestytury pod groźbą ekskomuniki
potępił symonię i nikolaizm (zawieranie małżeństw przez księży)
wybór biskupów przez zgromadzenia duchownych i potwierdzane przez papieża
pozbawienie stanowisk duchownych winnych symonii i nikolaizmu
kiedy zaczyna się spór o inwestyturę
w 1075 r.
czym jest inwestytura
nadawanie wasalowi dóbr seniora, przy zachowaniu ceremoniału i zasad prawa lennego.
kiedy i gdzie Henryk IV zwołał synod
w Wormacji w 1076 r.
co stało się na synodzie Henryka IV
duchowni niemieccy wypowiedzieli posłuszeństwo papieżowi, za co ten ukarał ich i Henryka ekskomuniką
co zrobił Henryk IV aby zdjąć ekskomunikę
przez trzy dni oczekiwał w stroju pokutnym pod murami zamku w Canossie, aż w końcu Grzegorz VII cofnął jego decyzję (1077 r)
kiedy Henryk IV zdobył Rzym
w 1084 r.
co stało się z Grzegorzem VII po podbiciu Rzymu przez Henryka IV
został wygnany
kto koronował Henryka IV na cesarza
antypapież Klemens III
zawarcie konkordatu wormanckiego
1122 r.
między kim zawarty zostal konkordat wormancki
między Henrykiem V i papieżem Kalikstem II
jakie były ustalenia konkordatu wormanckiego
papież powoływał biskupów w obecności przynajmniej urzędnika władcy
cesarz nadawał dobra ziemskie, które przynależały do kościelnych urzędów
cesarz zachował prawo wręczania berła, ale zrezygnował z insygniów władzy duchowej
w jakich kwestiach narastał konflikt między obrządkami Kościoła
doktrynach- kult ikon (wschód), propagowanie celibatu (zachód)
politycznych- zwierzchność cesarza w Konstantynopolu, czego nie chciał papież
kulturowych- greka w Bizancjum, łacina w Rzymie
wielka schizma wschodnia
1054 r.
jak nazywały siebie Kościoły (Bizancjum i Rzym)
prawowierny (prawosławny)
powszechny (katolicki)
czym jest monastycyzm
forma życia religijnego, której podstawą jest życie, zgodne z regułą zakonną, we wspólnocie zakonnej (klasztor)
jakie były skutki duchowe reform gregoriańskich i ruchu klunackiego
na znaczeniu zyskał monastycyzm, przez co z czasem duchowieństwo odseparowało się od innych grup społecznych
jaki był skutek krytyki praktyk zakonu benedyktyńskiego w XI w.
powstanie nowych klasztorów: kameduli, kartuzi, cystersi
czym charakteryzowały się zakony kameduli i kartuzów
surowe reguły, życie w ascezie, w odosobnieniu
czym charakteryzowały się zakony cystersów
zdyscyplinowane i surowe życie, utrzymanie z własnej pracy rąk, używanie nieużytków
kto założył klasztor cystersów
Bernard z Clairvaux
czym były herezje
poglądy pozostające w sprzeczności z dogmatami katolicyzmu
kiedy zaczęły powstawac herezje
w XI w.
jaka była przyczyna powstawania herezji
dążenie do realizacji ideału ewangelicznego
za pomocą czego Kościół zwalczał herezje
za pomocą inkwizycji
kto był założycielem ruchu Waldensów
Piotr Waldo
gdzie powstał ruch Waldensów
w Lyonie we Francij
kiedy powstał ruch Waldensów
w latach 80 XII w.
jakie były doktryny ruchu Waldensów
naśladowanie Chrystusa poprzez dobrowolne ubóstwo
Biblia jedynym autorytetem
odstąpienie od doktryny o czyśćcu i kultu świętych
jak wyglądał kult religijny
był uproszczony
kiedy powstał ruch Katarów (albigensów)
w powłowie XII w.
jakie były doktryny ruchu Katarów
dualizm Boga, czyli współistnienie dobra i zła
świat duchowy (dobro) stworzony przez Boga, świat doczesny (zło) stworzony przez Szatana
zbawienie to uwolnieni od doczesności, ale dusza przechodziła do innego ciała
aby przerwać łańcuch reinkarnacji należ zrezygnować z potomstwa
jak Kościół zareagował na ruch Katarów
organizował przeciw nim krucjaty
czym są zakony żebracze
zakony które utrzymują się z jałmużny
czym zajmowali się członkowie zakonów żebraczych
wędrownym kaznodziejstwem, wykładanem na uniwersytetach
kto założył zakon Franciszkanów (Zakon Braci Mniejszych)
św. Franciszek z Asyżu
kto założył zakon Dominikanów (Zakon Kaznodziejski)
św. Dominik (Guzman)
czym charakteryzował się zakon Franciszkanów
był to zakon żebraczy, żyli ubogo, skupiali się na kwestiach moralnych
czym charakteryzował się zakon Dominikanów
nauczali wśród albigensów (Katarzy) i przyjęli ich ascetyzm, ich misją było tłumaczenie nauk Kościoła wiernym, musieli mieć wykształcenie teologiczne
jaki sobór rozszerzył postanowienia konkordatu wormackiego na całą Europę
I sobór laterański w 1123 r.
jakie były przyczyny wypraw krzyżowych (krucjat)
szerzenie religii chrześcijańskiej
agresywna polityka Turków seldżuckich w Świętej Ziemi
wzrost zagrożenia tureckiego dla cesarstwa bizantyjskiego
ukształtowanie się rycerstwa
wojny między chrześcijanami są niedopuszczalne
konflikt cesarstwa z papiestwem
jaka była bezpośrednia przyczyna krucjat
apel papieża Urbana II w 1095 r. na synodzie w Clermont, w którym wezwał chrześcijan do wyzwolenie Ziemi Świętej spod panowania muzułmanów i pomoc Bizancjum
Krucjata ludowa
1096 r.
co stało się z uczestnikami Krucjaty ludowej
zostali rozbici przez Węgrów a potem przez Turków w Azji Mniejszej
I krucjata
1096-1099 r.
co zrobili uczestnicy I krucjaty
zdobyli Jerozolimę i utworzyli hrabstwo Trypolisu, księstwo Antiochii i hrabstwo Edessy
II krucjata
1147-1149 r.
co stało się podczas II krucjaty
wyprawa do odbicia hrabstwa Edessy zakończyła się klęską
III krucjata
1189-1192 r.
jaka była przyczyna III krucjaty
zdobycie Jerozolimy przez armię sułtana Saladyna w 1187 r.
kto poprowadził III krucjatę
król Francji Filip II August
król Anglii Ryszard Lwie Serce
cesarz niemiecki Fryderyk I Barbarossa
jaki był skutek III krucjaty
nie udało się zdobyć Jerozolimy
IV krucjata
1202-1204 r.
co zrobili krzyżowcy podczas IV krucjaty
nie mieli jak zapłacić Wenecjanom za transport więc zdobyli jedno z miast w Dalmacji dla nich
w których roku Krzyżowcy zdobyli Konstantynopol
w 1204 r., utworzyli Cesarstwo Łacińskie, które przetrwało do 1261 r.
upadek Akki
1291 r., koniec krucjat
czym była Akka
ostatnia twierdza krzyżowców w Jerozolimie, zdobyta przez muzułmanów
krucjaty mapa
skutki polityczne krucjat
antagonizmy między chrześcijanami i muzułmanami i prawosławnymi
wzrost znaczenia papieża i Kościoła
skutki gospodarcze krucjat
wzrost znaczenia i rozwój włoskich miast
rozwój handlu, gospodarki towarowo-pieniężnej i żeglugi
skutki kulturowe krucjat
zapożyczenia z kultur Wschodu
poznanie przez Europejczyków nowych kultur
osiedlanie się grup ludności z Europy na Bliskim Wschodie
skutki militarne krucjat
powstanie zakonów rycerskich
zmiany w sztuce wojennej
kiedy powstał zakon templariuszy
w 1118 r.
kiedy powstał zakon joannitów
w 1113 r.
kiedy powstał zakon Krzyżaków
w 1191 r.
gdzie przeniosły się zakony rycerskie po zakończeniu krucjat
do Europy
Krzyżacy nad Bałtyk
Templariusze do Francji
Joannici (Zakon Maltański) do Europy Zachodniej
symbol Zakony Maltańskiego (joannitów)
symbol zakonu templariuszy
symbol zakonu krzyżackiego
przeciwko komu organizowano krucjaty (oprócz muzułmanów)
ludom pogańskim (krucjaty północne, XII-XIV w.), heretykom i Turkom (XV w.)
gdzie w Europie toczyły się walki z muzułmanami
na Półwyspie Iberyskim
co utworzyli muzułmanie na terenachprzejętych od Wizygotów
kalifat kordobański (VIII w.)
czym jest rekonkwista
walka chrześcijan o wyparcie Arabów z Półwyspu Iberyjskiego
kiedy powstała Portugalia
w 1139 r.
kiedy powstała Hiszpania
w 1479 r.
kto przejął inicjatywę w walce z Maurami (hiszpańscy muzułmanie) w XII w.
Królestwo Kastylii, Króestwo Aragonii
bitwy pod Las Navas de Tolosa
1212 r.
kiedy została zdobyta Grenada (ostatnia twierdza muzłumańska)
w 1492 r.
kim byli mamelucy
niewolnicy w kalifacie kairskim wykorzystywani przez dowódców elitarnych jednostek wojskowych do walki
emir
głowa prownicji w kalifacie arabskim
skąd pochodzili Turkowie seldżuccy
z Azji Środkowej
bitwa pod Manzikertem
1071 r.
kto walczył w bitwie pod Manzikertem
Turkowie seldżuccy i Bizancjum
co oznacza treuga Dei
pokój boży
gdzie swoje faktorie założyły miasta włoskie
na wybrzeżach Morza Śródziemnego i Morza Czarnego
jakie były przyczyny wzrostu ludności w Europie w IX w.
koniec najazdów Normanów, Węgrów i Arabów
ograniczenie samowoli feudałów i ustabilizowanie monarchii
ocieplenie klimatu
jakie zaszyły zmiany w rolnictwie w Europie Zachodniej
zmiany na narzędzia metalowe
zastosowanie nowych wynalazków: pługa i chomąta
nowy model gospodarowania na roli: trójpolówka
zaczęto używać żyta i owsa
więcej ziem do uprawiania
jak wyglądał podział pola wedle schematu trójpolówki
na 1/3 pola było kolejno zboże ozime (na jesień/zimę), zboże jare (na wiosnę/lato) i ugór, czyli ziemia odpoczywająca
jakie tereny kolonizowano w X-XIV w. w Europie
z Europy Zachodniej ludność przenosiła się na wschód i południe
jak działali osadnicy w ramach kolonizacji
zgodnie z wolą i planem właściciela ziemi, budowali osady na nowych terenach
co robili właściciele ziem w zamian za pomoc w kolonizacji
nadawali osadom lokalne przywileje np. zwolnienie z podatków i possług na określony czas (wolnizna), stała wysokość czynszu
co robili właściciele ziem w zamian za pomoc w kolonizacji
nadawali osadom lokalne przywileje np. zwolnienie z podatków i posług na określony czas (wolnizna), stała wysokość czynszu
jakie były skutki kolonizacji
podnoszenie się poziomu gospodarczego
wzrost liczny miast, wsi i ludności
polepszenie sytuacji poddanych
utrata władzy sądowniczej przez panów ziemskich
zmiana krajobrazu Europy na bardziej rolniczy i ze zwartą zabudową
czego ośrodkami były miasta
rzemiosła i handlu (targi i jarmarki)
dlaczego miasta zaczęły znów się rozwijać
z powodu zmian w rolnictwie, nadwyżki produkcyjnej, wzrost liczby ludności i migracje do miast
jakie były prawa lokowania miast
prawo lubeckie (od miasta Lubeka)
prawo magdeburskie
prawo pruskie
czym jest prawo lokacyjne
średniowieczne zbiory przywilejów i statutów, jakimi podmiot lokujący obdarzał założone miasto lub wieś. Zwykle poszczególne lokacje dokonywały się w oparciu o pewien wzorcowy wypracowany w jakimś innym miejscu model
przykład planu miasta lokowanego na prawie magdeburskim
przykład planu miasta lokowanego na prawie lubeckim
co robiła rada miejska
uchwały, podatki, reprezentowała miasto
co robiła ława miejska
sądownictwo, rejestr umów i testamenty
jak nazywały się organizacje zawodowe rzemieślników
cechy
jak nazywały się organizacje zawodowe kupców
gildie
kim byli partacze
rzemieślnicy nie skupieni w cechu
jakie funkcje pełnił cech rzemieślniczy
skupiał przedstawicieli jednego zawodu
określał organizację produkcji i cenę
bronił interesów członków
eliminował konkurencję przez ograniczony dostęp do zwodu
jakie funkcje pełniły gildie
ułatwiały biznes
chroniły członków
ograniczały możliwość działania obcych kupców w mieście
jakie miasta były najsilniejsze
włoskie i flandryjskie
jakie miasta włoskie stały się samodzielną siłą polityczna
Wenecja, Genua
czym były hanzy
związki miast prowadzące wspólną politykę i eliminujące konkurencję
kiedy zaczęły powstawać hanzy
w XII w.
Związek Hanzeatycki
w XIV i XV w. skupiał większość miast na wybrzeżach Morza Bałtyckiego oraz Morza Północnego
jaki nowy stan powstał w wyniku rozwoju miast
mieszczaństwo
jakie były grupy żyjące w mieście średniowiecznym
Patrycjat, pospólstwo, plebs
charakterystyka patrycjatu
najmożniejsi obywatele, najmniej liczna grupa, zasiadali w instytucjach, kupcy i bogaci rzemieślnicy
charakterystyka pospólstwa
najliczniejsza grupa, część praw miejskich, średniozamożni rzemieślnicy i drobni kupcy
charakterystyka plebsu
najbiedniejsza grupa ludności miejskiej, pozbawieni większości praw, czeladnicy, służba domowa, żebracy
jakie były problemy z monetami
zaniżana wartość monet srebrnych, w obiegu były monety arabskie czy bizantyjskie
jak reformy monetarne XIII w. wpłynęły na wartość pieniądza
pozytywnie, monety o wyższej zawartości złota oraz złote monety dały stabliność
gdzie powstały pierwsze banki
w Italii
czym są weksle
pisemne potwierdzenie wpłaty odpowiedniej kwoty do banku. Dzięki nim można było otrzymać gotówkę w innym mieście co ograniczało kłopoty związane z przewożeniem dużych sum pieniędzy
jakie były podziały mieszkańców Europy we wczesnym średniowieczu
wolni i niewolni
możni i ubodzy
jakie trzy grupy społeczne powstały w IX-X w.
wojownicy, duchowni i poddani (pracujący)
jakie społeczeństwo powstało między XI a XIII w.
społeczeństwo stanowe
co miało wpływ na powstanie społeczeństwa stanowego
reformy gregoriańskie, znaczące wyłączenie duchowiństwa spod prawa królewskiego
co ukształtowało się w społeczeństwie stanowym Europy
ukształtowały się stany: duchowieństwo, rycerstwo i możnowładztwo, mieszczaństwo, chłopstwo
jak działały stany w Europie
każdy stan różnił się położeniem prawnym, miał własny system sądownictwa, samorządy, a także przywileje
czy przynależność do stanu była dziedziczna
w większości przypadków tak, wyjątkiem było duchowieństwo, a czasami ludzie nobilitowany (przyjęci do stanu szlacheckiego) lub ci, którzy otrzymali obywatelstwo mieszczańskie
czym charakteryzował się stan duchowieństwa
był odrębny (reformy gregoriańskie), podlegał prawu kanonicznemu
czym charakteryzował się stan rycerstwa i możnowładców
mieli zagwarantowaną dziedziczność ziem
stanowili samorząd ziemski
byli zwolnieni od płacenia podatków
mieli obowiązek uczestnictwa w pospolitym ruszeniu i obronie państwa
czym charakteryzowało się mieszczaństwo
miało własny samorząd i sądownictwo
mieli prawa miejskie regulujące działalność gospodarczą i gwarantujące własność
wolność osobista
czym charakteryzowało się chłopstwo
nieliczne prawa
mieli przywileje w czasach kolonizacji (stała wysokość renty feudalnej, samorząd wiejski, czasowe zwolnienie od podatków)
czym jest renta feudalna
świadczenie poddanych chłopów na rzecz feudała w zamian za prawo użytkowania ziemi. Wynikała z tytułu zwierzchniej własności ziemskiej. jest to np. pańszczyzna, czynsz
jaki ustrój polityczny powstał na skutek utworzenia się stanów
monarchia stanowa
czym jest monarchia stanowa
Monarchia stanowa jest formą ustroju wewnątrzpaństwowego, w której monarcha oddaje część swojej władzy przedstawicielom poszczególnych stanów; jego władza z reguły zostaje ograniczona na rzecz stanów wyższych. Reprezentanci stanów uczestniczą w polityce państwowej głównie poprzez udział w zgromadzeniach stanowych (z czasem przekształciły się one w parlamenty) oraz organach będących formą samorządu (wiece, zjazdy, sejmiki).
czym była rada królewska
w średniowiecznych monarchiach europejskich grupa najwyższych urzędników państwowych; panujący podejmował w ich gronie najważniejsze decyzje; w jej skład wchodzili też przedstawiciele poszczególnych stanów; w wielu krajach przeobraziła się w wyższą izbę parlamentu
kogo reprezentowała izba niższa (póżniejszy sejm)
rycerstwo (później szlachtę) i miasta
do czego uprawnienia miały parlamenty w średniowieczu
polityki fiskalnej i prowadzenia wojny, wpływ miały na ustawodawstwo
co robili monarchowie aby ograniczyć wpływy feudów w monarchii stanowej
zawierali sojusze z mieszczaństwem (np. Francja)
kto zjednoczył plemiona mongolskie w XIII w.
wódz Temudżyn
kiedy Temudżyn został ogłoszony chanem podczas kurułtaju (zgromadzenie wodzów)
w 1206 r.
jakie imię przyją Temudżyn
Czyngis-chan
od jakich terenów zaczęły się podboje Mongołów
od środkowej Azji (J. Bajkał) na zachód, południe i wschód
jakie były przyczyny powstania imperium mongolskiego
zorganizowane i zdyscyplinowana armia
jakie były przyczyny powstania imperium mongolskiego
zorganizowane i zdyscyplinowana armia
nauka technik walki ich przeciwników
kiedy umiera Czyngis-chan
w 1227 r.
co dzieje się z imperium mongolskim po śmierci Czyngis-chana
jego synowie i wnukowie kontynuują jego dzieło, ale z powodu konfliktów wewnętrznych państwo rozpada się
jakie tereny znalazły się pod panowaniem Mongołów
Chiny (Wielki Mur Chiński), Środkowa Azja do Uralu, Europa Wschodnia, Bliski Wschód (do Eufratu)
jakiego państwa nie udało się podbić Mongołom mim 2 wypraw
Japonii (1274 i 1281)
jak nazywano Mongołów w Europie
nazywano ich Tatarami
kiedy Mongołowie pojawili się po raz pierwszy w Europie
podczas podboju Chorezmu
jakie ludy połączyły siły w walce przeciwko Mongołom
Połowcy (Chorezm) i książęta ruscy
bitwa nad rzeką Kałką (kto vs kto i rok)
Połowcy i Ruś vs Mongołowie, 1223 r. wygrali Mongołowie, ale wycofali się
kto poprowadził wyprawę przeciw państwom europejskim
Batu-chan (wnuk Czyngis-chana)
jakie tereny w Europie Mongołowie z Batu-chanem na czele zajęli najpierw
północno-wschodnią Ruś z Moskwą, a pozostałe części północnej Rusi uznało zwierzchnictwo najeźdźców
kiedy Mongołowie zdobyli Kijów i południową Ruś
w 1240 r., był to koniec podbojów Rusi
co stało się z władcami księstw ruskich podczas najazdów mongoliskich
byli na tronie ale musieli uzyskać jarłyk (zgodę), a także płacić daninę
z jakiego państwa mongolskiego w Europie Mongołowie wyruszyli dalej na zachód i południe?
ze Złotej Ordy w 1241 r.
lata najazdy Mongołów na ziemie Węgierskie i Polskie pod panowaniem Batu-chana
1241-1242 r.
jakie państwo Mongołowie zajęli jako pierwsze w 1241 r.
Węgry (bitwa na równinie Mchi)
jakie miejsca na ziemiach Polskich ucierpiały z powodu najazdu Mongołów w 1241 r.
Kraków (spalono), Śląsk (bitwa pod Legnicą)
kiedy i dlaczego Mongołowie wycofali się z Europy
w 1242 r. przez walki o władze po śmierci wielkiego chana Ugedeja
jakie były skutki najazdów mongolskich
zacofanie Rusi przez odcięcie jej od reszty Europy
zniszczenia terenów dotkniętych najazdami
zależność księstw ruskich od Mongołów do XIV w.
zdobycie ziemi przez Litwę (słaba Ruś)
wzrost znaczenia Moskwy, bo inne ośrodki na Rusi zostały zniszczone
schematyczne łupieżcze najazdy Tatarów
kiedy Mongołowie zajęli Pekin
w 1219 r.
kiedy Mongołowie zajęli Bagdad
w 1258 r.
czego domagali się reprezentanci stanów pod koniec XII w.
zagwarantowania praw
udziału w rządzeniu państwem
możliwości kontroli polityki władcy
dlaczego władcy od XII w. byli w coraz gorszej pozycji
z powodu postępującej feudalizacji i nacisku poszczególnych stanów, które skutkowały otrzymaniem przywilei generalnych
kto jako pierwszy wydał przywileje generalne
król Leonu Alfons I w 1188 r.
czym są przywileje generalne
prawo (dokument) lub ugoda w prawie nadane przez monarchę określonej grupie społecznej (stanowi) obowiązujące na danej ziemi lub w całym kraju. Przywileje najczęściej miały formę zrzeczenia się przez monarchę pewnych swoich kompetencji na rzecz wymienionych adresatów przywileju.
kiedy król Anglii Jan bez Ziemi wydał Wielką Kartę Swobód
w 1215 r.
jaka była przyczyna wydania Wielkiej Karty Swobód
słaba sytuacja gospodarcza po panowaniu Ryszarda Lwie Serce, która zmusiła Jana bez Ziemi do podniesienia podatku tarczowego
utrata posiadłości na rzecz Francji na kontynencie
w efekcie: bunt baronów, mieszczan, rycerstwa, duchowieństwa
kto został cesarzem w Chinach po obaleniu ostatniego przedstawiciela dynastii Song
Kubilaj, który zapoczątkował panowanie dynastii Yuan
jakie były skutki podpisania Wielkiej Karty Swobód
Anglia stała się pierwszym państwem, w którym władza monarchy była tak ograniczona, był to początek parlamentu
jak nazywano parlament we Francji
były to Stany Generalne
w którym roku i przez kogo wprowadzono Stany Generalne we Francji
w 1302 r. przez Filipa IV Pięknego
kiedy po raz pierwszy zwołano parlament angielski
w 1264 r.
z czego składał się parlament
z izby wyższej (dawna rada królewska, najwyżsi przedstawiciele stanów) i z izby niższej (przedstawiciele rycerstwa i miast)
o czym decydował parlament w Anglii
o polityce władców, o podatkach, o nowych prawach
jak w Hiszpanii nazywano parlament
Kortezy Generalne
jak w Rzeszy niemieckiej nazywano parlament
Hoftag (od XV w. Reichstag)
jak nazywano parlament w Polsce
sejm walny, czyli senat i izba poselska
jak wyglądał parlament w Anglii
składał się z Izby Lordów (izba wyższa) i Izby Gmin (izba niższa)
kiedy była wojna stuletnia
1337 r. do 1453 r.
przyczyny wojny stuletniej
kryzys dynastyczny we Francji (koniec linii Kapetyngów, Walezjusze na tronie)
pretensje Edwarda III, króla Anglii do tronu francuskiego
posiadłości lenne królów angielskich we Francji (Edward III wymówił Filipowi VI posłuszeństwo)
umacnianie przez Anglików wrogości mieszkańców Flandrii
pomoc Francuzów dla Szkotów
jaka dynastia panowała w Anglii podczas wojny stuletniej
Plantengentów
czy wojna stuletnia to jeden konflikt między Anglią i Francją?
nie, to kilka konfliktów toczonych w lata 1337-1453, które przerywały długoletnie okresy zawieszenia broni i pokoju
gdzie toczyła się wojna stuletnia
na terenie Francji
bitwa pod Crecy
1346 r., klęska Francji
kiedy do wojny stuletniej przyłączyła się Joanna d’Arc
w 1429 r., mając. ok 17 lat
gdzie Joanna d’Arc pokonała Anglików
w bitwie pod Orleanem w 1429 r.
jakie były skutki wojny stuletniej
zniszczenie na terenie Francji
powstania ludności zmęczonej konfliktem
chaos polityczny i konflikty wewnętrzne
wojna domowa w Anglii (1455-1485) zwana wojną Dwóch Róż i początek dynastii Tudorów
zjednoczenie terytorium Francji
utrata prawie wszystkich posiadłości na kontynencie przez Anglię (z wyjątkiem Calais)
wojna stuletnia mapa
traktaty zawarte w czasie wojny stuletniej
Bretigny (1360)
Troyes (1420)
Arras (1435)
wielkie bezkrólewie (Rzesza/cesastwo)
okres od 1250 do 1273 r., po śmierci Fryderyka II, którego skutkiem jest dojście Habsburgów do władzy
jakie dynastie liczyły się w walce o tron cesarski na początku XIV w.
Habsburgowie, Luksembergowie i Wittelsbachowie
kto i kiedy wydał Złotą bullę
Karol IV z dynastii Luksemburgów w 1356 r.
co wprowadzała Złota bulla
elektorami są arcybiskupi Kolonii, Trewiru i Nadrenii oraz 4 władcy świeccy (król Czech, władca Palatynu, książę Saksonii i margrabia Brandenburgii)
elektorzy podejmowali decyzję większością głosów
gdzie odbywało się elekcje, gdzie koronacje na królów, a gdzie na cesarzy cesarzy po XIV w.
we Frankfurcie nad Menem elekcje
w Akwizgranie koronacje na króla
w Rzymie koronacje na cesarza
kto był ostatnim przedstawicielem dynastii Luksemburgów i kto zajął po nim miejsce cesarza
Zygmunt Luksemburski, a po nim był Albrecht II Habsburg
jaki był skutek wojen szwajcarskich w XIV i XV w.
odłączenie się Szwajcarii od państwa Habsburgów
kiedy znaczenie Czech zaczęło rosnąć
w XII i XIII w.
w skład czego wchodziły Czechy
w skład Rzeszy
w jaki sposób wpływ Czech zwiększył się w Rzeszy
królowie z dynastii Przemyślidów weszli w skład kolegium elektorów,
cesarz nadał Przemysłowi Ottokarowi dziedziczny tytuł królewski
dlaczego Czechy rozwijały się gospodarczo w XII i XIII w.
przez proces kolonizacji i szlaki handlowe
jaki władca z dynastii Przemyślidów zasiadał na tronie Czech i Polski
Wacław II w 1300 r.
królem jakich państw był syn Wacława II, Wacław III (do 1306 r.)
Czech, Polski i Węgier
jak dynastia zasiadała na tronie Czech po dynastii Przemyślidów
Luksemburgowie, do początku XV w.
kto ybł przywódcą Husytów
Jan Hus
gdzie rozwinął się ruch husycki w XII i XIV w.
w Pradze
kiedy Jan Hus zostaje spalony na stosie za herezje
w 1415 r.
jakie były przyczyny wojen husyckich
religijne (wzrost poparcia dla husytyzmu)
ekonomiczne (chęć podziału majątku kościelnego w ramach idei ubóstwa)
narodowościowe (konflikt Czechów i Niemców)
kiedy dochodzi do pierwszych walk wojen husyckich
w 1419 r.
kto umiera bezpotomnie na początku wojen husyckich (1419 r.)
Wacław IV
jaki skutek miała śmierć Wacława IV w 1419 r.
Zygmunt Luksemburski zgłosił pretensje do tronu, ale to on był odpowiedzialny za spalenie Jana Husa, przez co napotkał sprzeciw Czechów
kiedy powstają cztery artykuły praskie
w 1420 r.
co zakładały 4 artykuły praskie z 1420 r.
prawo do swobodnego głoszenia Słowa Bożego
komunia pod wieloma postaciami
karanie za grzechy śmiertelne świeckich i duchownych
odebranie duchowieństwu władzy świeckiej
co zorganizował Zygmunt Luksemburski przeciw Husytom
krucjatę, która skończyła się klęską
kto zawarł umowę Zygmuntem Luksemburskim przeciwko Husytom
Utrakwiści
kim byli utrakwiści
Utrakwiści, także kalikstyni, pierwotnie określenie wszystkich husytów, później umiarkowany ich odłam z głównym ośrodkiem życia religijnego w Pradze.
Utrakwiści rekrutowali się z mieszczaństwa i rycerstwa. W odróżnieniu od radykalnych ruchów husyckich stawiali na umiarkowaną społecznie i politycznie reformę kościelną.
kim byli taboryci
najbardziej radykalny odłam husytyzmu powstały po rozpadzie głównego nurtu na początku lat 20. XV wieku skupiający chłopów, mieszczan i część ubogiej szlachty, propagujący gruntowne reformy doktryny i organizacji Kościoła oraz stosunków społecznych i politycznych
bitwa pod Lipanami (wojny husyckie)
1434 r.
kiedy zawarto kompakty praskie (kompromis między husytami i Zygm. Lukseburskim)
1436 r.
postanowienia kompaktów praskich
utrakwiści uznają prawo Zygmunta Luksemburskiego do korony Czech
utrakwiści uznają władzę papieską
husyci zyskują autonomię religijną (komunia pod 2 postaciami, liturgia po czesku)
jakie były skutki wojen husyckich
husytyzm stał się rzeczywistości czeskim kościołem narodowym, który istniał do wojny trzydziestoletniej
osłabienie pozycji Kościoła katolickiego
gdzie najpierw Krzyżacy chcieli stworzyć swoje państwo
w Siedmiogrodzie (wschodnia część Węgier)
kto pomógł Krzyżakom osiedlić się w Europie
książę Konrad Mazowiecki, który zaproponował im lenno ziemi chełmińskiej w zamian za walkę z poganami
kiedy Krzyżacy przybyli na ziemie polskie
w 1228 r.
kiedy zaczął się podbój pogańskich Prus
w 1283 r.
dokąd przeniesiono siedzibę Krzyżaków z Wenecji 1309 r.
do twierdzy w Malborku (Marienburgu)
kiedy Krzyżacy połączyli się z zakonem kawalerów mieczowych w Inflantach
w 1237 r.
kogo Krzyżacy sprowadzali do Prus
kolonistów z Rzeszy
na jakie tereny zaczęli najeżdżać Krzyżacy po podboju Prus
na pogańską Litwę (Wielkie Księstwo Litewskie) i na Pomorze Gdańskie, Kujawy i ziemię dobrzyńską
do jakiej grupy ludnościowej zaliczali się Litwini
do Bałtów
gdzie i kiedy powstało państwo litewskie
w XII/XIII w. na obszarze Auksztoty
kiedy książę litewski Mendog przyjął chrzest
w 1251 r., ale po jego śmierci powrócono do wiary pogańskiej
kto zjednoczył ziemie litewskie w XIV w.
Giedymin
od kogo wywodzili się Jagiellonowie
od Giedymińczyków (Jagiełło był wnukiem Giedymina)
kiedy na Rusi trwało rozbicie dzielnicowe
od XI w. do XIII w., czyli do najazdu tatarów
jakie ośrodki na terenie Rusi zyskały na znaczeniu podczas rozbicia dzielnicowego
Psków i Nowogród Wielki
od kiedy władcy Moskwy nosili tytuł wielkiego księcia
od XIV w.
bitwa na Kulikowym Polu (ks. Moskiewskie vs Złota Orda.Tatarzy)
1380 r., książę Dymitr Doński rozbija siły Tatarskie
kiedy w księstwie moskiewskim panował Iwan III Srogi
1462-1505 r.
do czego doprowadził Iwan III Srogi
wyzwolił ziemie ruskie spod Tatarów
kontynuował podbój księstw ruskich (w efekcie wojna z państwem litewskim)
jego żoną była krewna ostatniego cesarza bizantyjskiego (tak powstała koncepcja trzeciego Rzymu)
kiedy wygasa węgierska dynastia Arpadów
w 1301 r.
kto zasiada na tronie węgierskim po dynastii Arpadów
Karol Robert z dynastii Andegawenów w 1308 r.
z kim spowinowacił się Karol Robert Andegaweńczyk
z Piastami (poślubił Elżbietę Łokietkównę)
co dzieje się z tronem węgierskim po śmierci Ludwika Wielkiego pod koniec XIV w.
pozostaje w rękach wielu innych dynastii np. Luksemburgów, Habsburgów czy Jagiellonów
celem jakiego państwa stają się Węgry pod koniec XIV w.
Imperium Osmańskiego
kiedy powstaje uniwersytet w Pradze
w 1380 r.
Europa Środkowa i Wschodnia w XV w. mapa
jak nazywa się epidemie dżumy z XIV w.
czarna śmierć
kiedy Dżuma dotarła do Europy i z jakiego miejsca się rozprzestrzeniła
w 1347 r. z Kaffy (faktorii handlowej na Krymie)
co sprzyjało rozprzestrzenianiu się czarnej śmierci
gęsta zabudowa miast, wszechobecny brud, brak higieny i bezradność ówczesnej medycyny
kiedy wygasła epidemia dżumy
w 1352 r., ale powracała jeszcze w XIV w. i XV w.
kiedy wygasła epidemia dżumy
w 1352 r., ale powracała jeszcze w XIV w. i XV w.
skutki ekonomiczne epidemii dżumy
brak pracowników
upadek rolnictwa i klęska głodu
spadek cen za produkty, czynsze, ziem
upadek rzemiosła i handlu
monety tracą na wartości
bankructwo baków we Włoszech
skutki społeczne epidemii dżumy
naruszony został system społeczeństwa feudalnego (każdy jest równy wobec śmierci)
pesymizm społeczeństwa
skutki religijne epidemii dżumy
krytyka Kościoła
rozwój nowych form religii
pogromy ludności żydowskiej, oskarżanej o sprowadzenie epidemii
skutki demograficzne epidemii dżumy
śmierć ponosi ok. 1/3 ludności Europy
wyludnienie miast i olbrzymich obszarów państw
przyczyny radykalizacji społeczeństwa i buntów
kryzys gospodarczy (niska wydajność rolnictwa i oziębienie klimatu)
epidemia dżumy
klęski głodu wojny
przyczyny radykalizacji społeczeństwa i buntów
kryzys gospodarczy (niska wydajność rolnictwa i oziębienie klimatu)
epidemia dżumy
klęski głodu wojny
kiedy był bunt ludności we Flandrii
1323-1328 r.
jakie były przyczyny buntu ludności we Flandrii, Francji i Anglii
podwyższenie podatków
(Anglia i Francja z powodu wojny stuletniej)
co stało się podczas buntu ludności we Flandrii
chłopi i najemni robotnicy przegrali w bitwie pod Cassel, tym samym przegrywając walkę
kiedy był bunt we Francji
1358 r.
jak nazwano bunt ludności we Francji
żakerią, od potocznego określenia francuskiego chłopa Jacques
co stało się podczas buntu ludności we Francji
atakowano szlachtę i jej posiadłości, bunt został krwawo stłumiony
kto był przywódcą buntu ludności w Anglii
Wat Tyler
kto wspierał ludność buntującą się w Anglii
chłopów poparli kaznodzieje
czego domagali się buntownicy z Anglii w 1381 r.
zniesienia poddaństwa i zmniejszenia daniny
wyższych wynagrodzeń i parcelacji kościelnych majątków ziemskich
jak skończył się bunt w Anglii w 1381 r.
Tyler został zamordowany a powstanie stłumione
co miało wpływ na zmniejszenie znaczenia rycerstwa u schyłku średniowiecza
inny sposób walki- wzrosła rola piechoty, zwiększał się udział wojsk zaciężnych
inne formacje zyskiwały przewagę nad rycerstwem
nowe rodzaje broni no. palna
jakie były gospodarcze skutki zubożenia rycerstwa
spadek wartości czynszów chłopskich
bunty chłopów
spadek liczby ludności
z kim konflikt miał Filip IV Piękny
z papieżem Bonifacym VIII chodziło o uzyskanie wyższości
kto zyskał przewagę w kolegium kardynalskim po śmierci Bonifacego VIII i jaki był tego skutek
francuscy biskupi zyskali przewagę i wybierali na papieży swoich rodaków
kiedy miejsce miała niewola awiniońska papieży
w latach 1309-1377 r.
na czym polegała niewola awiniońska papieży
na przeniesieniu siedziby biskupa Rzymu do Awinionu
kiedy miejsce miała wielka schizma zachodnia
od 1378 r. do 1417 r.
na czym polegała wielka schizma zachodnia
po powrocie biskupstwa Rzymu do Rzymu w 1377 r., na papieża wybrano dwóch ludzi- jeden urzędował w Rzymie a drugi w Awinionie, a czasami urzędowało nawet trzech
co zakończyło wielką schizmę zachodnią
sobór w Konstancji (1414-1418 r.), podczas którego wybrano na papieża Marcina Vi zmuszono do abdykacji trzech innych konkurentów
jakie nowe ruchy pojawiły się w Kościele w XIV i XV w.
nowa pobożność (devotio moderna)- odwołanie się do mistyki, osobista pobożność,
jakie nowe ruchy pojawiły się w Kościele w XIV i XV w.
nowa pobożność (devotio moderna)- odwołanie się do mistyki, osobista pobożność, krytyka racjonalizmu
rozwój pielgrzymek i sprzedaż odpustów
niektóre chciały reformować kościół od wewnątrz
dwaj reformatorzy wieku XIV/XV
John Wiklef- teolog i profesor Oksfordu
Jan Hus- duchowny i profesor uniwersytety w Pradze
jakie były poglądy Johna Wiklefa (reformator Kościoła)
komentarze Kościoła do Biblii są zbędne
krytyka hierarchiczności Kościoła
potępiał odpusty
głosił sekularyzację
jakie były poglądy Jana Husa
występował przeciwko rozwiązłości duchowieństwa, sprzedawaniu stanowisk czy bogaceniu się duchownych
domagał się respektowania podstawowych zasad ewangelicznych, dycsypliny
gdzie został zaproszony Jan Hus i jakie to miało skutki
został zaproszony dna sobór w Konstancji, gdzie Zygmunt Luksemburski zagwarantował mu nietykalność listem żelaznym
po soborze został spalony na stosie za herezje co wywołało wojny husyckie w Czechach
kto zaczął jednoczyć emiraty tureckiego państwa Seldżuków w Anatolii w XIII w.
emir Osman (stąd nazwa “imperium osmańskie), który ogłosił się sułtanem
jaka była cecha charakterystyczna armii imperium osmańskiego
janczarowie, regularna jedostka piechoty
kiedy była bitwa na Kosowym Polu (Imperium Osmańskie vs Serbowie, Bośniacy i Bułgarzy)
w 1389 r., zwycięstwo Imperium
wyprawa antyturecka europejskiego rycerstwa pod Nikipolis
1396 r., zorganizowana przez ZYgmunta Luksemburskiego
wyprawa antyturecka europejskiego rycerstwa pod Warną
1444 r., zginął w niej król Polski i Węgier Władysław Warneńczyk
kiedy Turcy zdobywają Konstantynopol
w 1453 r., był to ostateczny upadek Bizancjum
skutki podbojów tureckich dla Europy
upadek cesarstwa bizantyjskiego
wzrost potęgi państwa islamskiego
zagrożenie dla państw Europy Środkowej
zmiana sytuacji w basenie Morza Śródziemnego (ekspansja Turków)
ujawnienie się pretendentów do schedy po cesarstwie bizantyjskim (Turcja i Rosja)
jakie były typy wsi
owalnice (zabudowa wokół charakterystycznego placu),
okolnice (domy ustawione wokół wewnętrznego placu lub jeziora)
ulicówki (domy wzdłuż dróg)
czym był ratusz w mieście
siedzibą władz miejskich, zazwyczaj w centralnej części rynku
czym była waga miejska
miejsce w którym ważono towar, zazwyczaj budynek na rynku.
co trzeba było zrobić aby czeladnik stał się mistrzem
musiał wykonać majstersztyk, czyli popisowy produkt danego rzemiosła
jakie były elementy zabudowy miasta średnioweicznego
podwójne pierścienie murów, główna brama miejska strzeżona przez 2 wieże i barbakan, zamek np. przylegający do murów i katedra
jakie były elementy zabudowy klasztoru średniowiecznego
kościół, budynki nieszklane, zabudowania gospodarcze, pola i sady, czasami mury obronne
jaki był najważniejszy ośrodek cystersów
ośrodek w Clairvaux założony przez św. Bernerda
cechy kultury średniowiecza
uniwersalizm (łacina, system edukacji, takie same wzorce)
ponadczasowość
elitarność (duży analfabetyzm)
religijność
ludowość
jaką rolę pełnił Kościół w kulturze średniowiecza
patron sztuki, nauki i edukacji
określał formy kultu, zasady postępowania, społeczne rytuały
mnisi zachowali klasyczną formę łaciny, tłumaczyli i studiowali antyczne pisma, spisywali księgi i kroniki
powstawały szkoły przy katedrach i klasztorach
jakie były okresy trzy okresy odrodzenia w średniowieczu
renesans karoliński (VIII-IX w.)
renesans ottoński (X w.)
renesans XII w.
co wprowadził renesans karoliński
system edukacji- trivium i quadrivium
nowa forma łaciny- minuskuła karolińska
nawiązywano do wzorców rzymskich
co wprowadził renesans ottoński
czerpano ze wzorców antycznych i wczesnochrześcijańskich,
sztuka była związana z dworem i miała wydźwięk ideologiczny
malarstwo rozwijało się głównie w formie iluminatorstwa
o wprowadził renesans XII w.
odkryto wiele pism starożytnych dzięki wpływom bizantyjskim i arabskim
rozwój medycyny
pojawiły się idee antyku (wartość człowieka i ziemskiego życia)
przykład budowli renesansu karolińskiego
katedra w Akwizgranie
przykład budowli renesansu ottońskiego
kościoły w Kolonii i Hildesheim
czym jest etos rycerski
zbiór zasad i wartości którymi powinien kierować się idealny rycerz. miał on być wierny, mężny, pobożny, dworny wobec kobiet, wspierający słabszych i pokrzywdzonych
kiedy rozwijały się liryki miłosne trubadurów
w czasie krucjat
czym były turnieje rycerskie
popularną rozrywką rycerstwa, podczas których odbywały się pojedynki i walki drużynowe
kto należy do przedstawicieli kultury miejskiej
Dante Alighieri
jakie były najważniejsze budowle miejskie
ratusz i kościół
do czego przyczynił się rozwój sztuki we włoskich miastach
do rozwoju mecenatu i ostatecznie do renesansu
jakie były funkcje sztuki
dydaktyczna, parenetyczna
czym jest Biblia pauperum
z łac. Biblia ubogich, czyli przedstawianie treści religijnych w formie obrazków co pozwalało na katechizowanie wiernych-abalfabetów
jaka tematyka dominowała w sztuce średniowiecznej
tematyka religijna, kult
czym są iluminowane manuskrypty
rękopisy dekorowane miniaturami które są źródłem poznania różnych aspektów życia ówczesnych ludzi
przykład architektury gotyckiej
cechy architektury gotyckiej
strzelistość budowli
sklepienie krzyżowe
system przyporowy
portal (zdobione wejście)
bogato zdobione kościoły np. rozety
używano rzeźb postaci ludzkich
przykład architektury romańskiej
cechy architektury romańskiej
masywne budowle
elementy na planie koła (apsydy)
grube mury i kolumny
funkcja obronna
małe okna
płaskorzeźba ozdabiająca świątynie
charakterystyczne dzwonnice
kiedy powstają pierwsze uniwersytety
w XII i XIII w. (niektóre wyewoluowały ze szkół katedralnych), pojawiają się przede wszystkim we Francji, Włoszech i Anglii
co można było studiować po ukończeniu edukacji z nauk wyzwolonych
prawo, filozofię, medycynę i teologię
co było podstawową metodą naukczania
scholastyka
czym była scholastyka
sposobem nauki i szukania odpowiedzi przez swobodną dyskusję
kiedy Jan Gutenberg wynalazł ruchomą czcionkę
w 1455 r.
trzej główni filozofowie średniowiecza
św. Augustyn
św. Tomasz z Akwinu
William Ockham
co głosił św. Augustyn
poznanie rzeczywistości następuje poprzez iluminację czyli nadprzyrodzone oświecenie umysłu przez Boga
uważał, że człowiek jest w stałym konflikcie ze sobą
inspirował się filozofia Platona
co głosił św. Tomasz z Akwinu
wykazał 5 argumentów na istnienie Boga
uznał wiarę i rozum jako środki poznania
stworzył drabinę bytów
co głosił William Ockham
oddzielenie filozofii od teologii
był sceptyczny wobec rozumowego poznania Boga
uważał logikę za kluczową
