Pełnia i schyłek średniowiecza- świat Flashcards
(343 cards)
1
Q
na czym polegała reforma klunicka
A
polegała na zmianie zasad i reguł pobożności benedyktyńskiej, więcej czasu poświęcono na liturgię a mniej na pracę fizyczną
2
Q
od czego wzięła się nazwa reformy klunickiej
A
od klasztoru benedyktynów w miejscowości Cluny (Francja)
3
Q
kiedy rozpoczął się ruch odnowy Kościoła
A
w X w.
4
Q
jak wyglądał program odnowy życia religijnego w X w.
A
mnisi mniej związani z możnowładcami mieli zajmować stanowiska duchowne
uwolnienie Kościoła od świeckiej inwestytury
zakaz symonii
wprowadzenie celibatu
5
Q
w jaki sposób wybierano biskupów Rzymu od połowy XI w.
A
przez kolegium kardynałów
6
Q
do czego prowadził poprzedni (do XI w.) system wybierania papieży
A
do konfliktów, elekcji antypapieży i schizm (rozłamów)
7
Q
przez kogo kryzys Kościoła został częściowo opanowany?
A
przez Ottona I, przez koronację go na cesarza
8
Q
kiedy zostały sformuowane założenia reformy gregoriańskiej
A
w 1075 r. w dokumencie nazwanym Dictatus papae
9
Q
kto jest autorem założeń reformy gregoriańskiej
A
Grzegorz VII
10
Q
jakie są założenia reformy gregoriańskiej
A
tezy dot. wzmocnienia władzy papieża i wyższości nad cesarzem
oczekiwanie aby papież sprawował władzę sądowniczą i prawodawczą
roszczenie do detronizacji władców świeckich
11
Q
czyj sprzeciw wywołały reformy gregoriańskie
A
Henryka IV, władcy Niemiec
12
Q
jak jest nazywany konflikt między Henrykiem IV a Grzegorzem VII
A
spór o inwestyturę
13
Q
kiedy odbyły się synody Grzegorza VII
A
w 1075 r. i 1076 r.
14
Q
co ogłosił Grzegorz VII na synodach
A
bronił świeckiej inwestytury pod groźbą ekskomuniki
potępił symonię i nikolaizm (zawieranie małżeństw przez księży)
wybór biskupów przez zgromadzenia duchownych i potwierdzane przez papieża
pozbawienie stanowisk duchownych winnych symonii i nikolaizmu
15
Q
kiedy zaczyna się spór o inwestyturę
A
w 1075 r.
16
Q
czym jest inwestytura
A
nadawanie wasalowi dóbr seniora, przy zachowaniu ceremoniału i zasad prawa lennego.
17
Q
kiedy i gdzie Henryk IV zwołał synod
A
w Wormacji w 1076 r.
18
Q
co stało się na synodzie Henryka IV
A
duchowni niemieccy wypowiedzieli posłuszeństwo papieżowi, za co ten ukarał ich i Henryka ekskomuniką
19
Q
co zrobił Henryk IV aby zdjąć ekskomunikę
A
przez trzy dni oczekiwał w stroju pokutnym pod murami zamku w Canossie, aż w końcu Grzegorz VII cofnął jego decyzję (1077 r)
20
Q
kiedy Henryk IV zdobył Rzym
A
w 1084 r.
21
Q
co stało się z Grzegorzem VII po podbiciu Rzymu przez Henryka IV
A
został wygnany
22
Q
kto koronował Henryka IV na cesarza
A
antypapież Klemens III
23
Q
zawarcie konkordatu wormanckiego
A
1122 r.
24
Q
między kim zawarty zostal konkordat wormancki
A
między Henrykiem V i papieżem Kalikstem II
25
jakie były ustalenia konkordatu wormanckiego
papież powoływał biskupów w obecności przynajmniej urzędnika władcy
cesarz nadawał dobra ziemskie, które przynależały do kościelnych urzędów
cesarz zachował prawo wręczania berła, ale zrezygnował z insygniów władzy duchowej
26
w jakich kwestiach narastał konflikt między obrządkami Kościoła
doktrynach- kult ikon (wschód), propagowanie celibatu (zachód)
politycznych- zwierzchność cesarza w Konstantynopolu, czego nie chciał papież
kulturowych- greka w Bizancjum, łacina w Rzymie
27
wielka schizma wschodnia
1054 r.
28
jak nazywały siebie Kościoły (Bizancjum i Rzym)
prawowierny (prawosławny)
powszechny (katolicki)
29
czym jest monastycyzm
forma życia religijnego, której podstawą jest życie, zgodne z regułą zakonną, we wspólnocie zakonnej (klasztor)
30
jakie były skutki duchowe reform gregoriańskich i ruchu klunackiego
na znaczeniu zyskał monastycyzm, przez co z czasem duchowieństwo odseparowało się od innych grup społecznych
31
jaki był skutek krytyki praktyk zakonu benedyktyńskiego w XI w.
powstanie nowych klasztorów: kameduli, kartuzi, cystersi
32
czym charakteryzowały się zakony kameduli i kartuzów
surowe reguły, życie w ascezie, w odosobnieniu
33
czym charakteryzowały się zakony cystersów
zdyscyplinowane i surowe życie, utrzymanie z własnej pracy rąk, używanie nieużytków
34
kto założył klasztor cystersów
Bernard z Clairvaux
35
czym były herezje
poglądy pozostające w sprzeczności z dogmatami katolicyzmu
36
kiedy zaczęły powstawac herezje
w XI w.
37
jaka była przyczyna powstawania herezji
dążenie do realizacji ideału ewangelicznego
38
za pomocą czego Kościół zwalczał herezje
za pomocą inkwizycji
39
kto był założycielem ruchu Waldensów
Piotr Waldo
40
gdzie powstał ruch Waldensów
w Lyonie we Francij
41
kiedy powstał ruch Waldensów
w latach 80 XII w.
42
jakie były doktryny ruchu Waldensów
naśladowanie Chrystusa poprzez dobrowolne ubóstwo
Biblia jedynym autorytetem
odstąpienie od doktryny o czyśćcu i kultu świętych
43
jak wyglądał kult religijny
był uproszczony
44
kiedy powstał ruch Katarów (albigensów)
w powłowie XII w.
45
jakie były doktryny ruchu Katarów
dualizm Boga, czyli współistnienie dobra i zła
świat duchowy (dobro) stworzony przez Boga, świat doczesny (zło) stworzony przez Szatana
zbawienie to uwolnieni od doczesności, ale dusza przechodziła do innego ciała
aby przerwać łańcuch reinkarnacji należ zrezygnować z potomstwa
46
jak Kościół zareagował na ruch Katarów
organizował przeciw nim krucjaty
47
czym są zakony żebracze
zakony które utrzymują się z jałmużny
48
czym zajmowali się członkowie zakonów żebraczych
wędrownym kaznodziejstwem, wykładanem na uniwersytetach
49
kto założył zakon Franciszkanów (Zakon Braci Mniejszych)
św. Franciszek z Asyżu
50
kto założył zakon Dominikanów (Zakon Kaznodziejski)
św. Dominik (Guzman)
51
czym charakteryzował się zakon Franciszkanów
był to zakon żebraczy, żyli ubogo, skupiali się na kwestiach moralnych
52
czym charakteryzował się zakon Dominikanów
nauczali wśród albigensów (Katarzy) i przyjęli ich ascetyzm, ich misją było tłumaczenie nauk Kościoła wiernym, musieli mieć wykształcenie teologiczne
53
jaki sobór rozszerzył postanowienia konkordatu wormackiego na całą Europę
I sobór laterański w 1123 r.
54
jakie były przyczyny wypraw krzyżowych (krucjat)
szerzenie religii chrześcijańskiej
agresywna polityka Turków seldżuckich w Świętej Ziemi
wzrost zagrożenia tureckiego dla cesarstwa bizantyjskiego
ukształtowanie się rycerstwa
wojny między chrześcijanami są niedopuszczalne
konflikt cesarstwa z papiestwem
55
jaka była bezpośrednia przyczyna krucjat
apel papieża Urbana II w 1095 r. na synodzie w Clermont, w którym wezwał chrześcijan do wyzwolenie Ziemi Świętej spod panowania muzułmanów i pomoc Bizancjum
56
Krucjata ludowa
1096 r.
57
co stało się z uczestnikami Krucjaty ludowej
zostali rozbici przez Węgrów a potem przez Turków w Azji Mniejszej
58
I krucjata
1096-1099 r.
59
co zrobili uczestnicy I krucjaty
zdobyli Jerozolimę i utworzyli hrabstwo Trypolisu, księstwo Antiochii i hrabstwo Edessy
60
II krucjata
1147-1149 r.
61
co stało się podczas II krucjaty
wyprawa do odbicia hrabstwa Edessy zakończyła się klęską
62
III krucjata
1189-1192 r.
63
jaka była przyczyna III krucjaty
zdobycie Jerozolimy przez armię sułtana Saladyna w 1187 r.
64
kto poprowadził III krucjatę
król Francji Filip II August
król Anglii Ryszard Lwie Serce
cesarz niemiecki Fryderyk I Barbarossa
65
jaki był skutek III krucjaty
nie udało się zdobyć Jerozolimy
66
IV krucjata
1202-1204 r.
67
co zrobili krzyżowcy podczas IV krucjaty
nie mieli jak zapłacić Wenecjanom za transport więc zdobyli jedno z miast w Dalmacji dla nich
68
w których roku Krzyżowcy zdobyli Konstantynopol
w 1204 r., utworzyli Cesarstwo Łacińskie, które przetrwało do 1261 r.
69
upadek Akki
1291 r., koniec krucjat
70
czym była Akka
ostatnia twierdza krzyżowców w Jerozolimie, zdobyta przez muzułmanów
71
krucjaty mapa
72
skutki polityczne krucjat
antagonizmy między chrześcijanami i muzułmanami i prawosławnymi
wzrost znaczenia papieża i Kościoła
73
skutki gospodarcze krucjat
wzrost znaczenia i rozwój włoskich miast
rozwój handlu, gospodarki towarowo-pieniężnej i żeglugi
74
skutki kulturowe krucjat
zapożyczenia z kultur Wschodu
poznanie przez Europejczyków nowych kultur
osiedlanie się grup ludności z Europy na Bliskim Wschodie
75
skutki militarne krucjat
powstanie zakonów rycerskich
zmiany w sztuce wojennej
76
kiedy powstał zakon templariuszy
w 1118 r.
77
kiedy powstał zakon joannitów
w 1113 r.
78
kiedy powstał zakon Krzyżaków
w 1191 r.
79
gdzie przeniosły się zakony rycerskie po zakończeniu krucjat
do Europy
Krzyżacy nad Bałtyk
Templariusze do Francji
Joannici (Zakon Maltański) do Europy Zachodniej
80
symbol Zakony Maltańskiego (joannitów)
81
symbol zakonu templariuszy
82
symbol zakonu krzyżackiego
83
przeciwko komu organizowano krucjaty (oprócz muzułmanów)
ludom pogańskim (krucjaty północne, XII-XIV w.), heretykom i Turkom (XV w.)
84
gdzie w Europie toczyły się walki z muzułmanami
na Półwyspie Iberyskim
85
co utworzyli muzułmanie na terenachprzejętych od Wizygotów
kalifat kordobański (VIII w.)
86
czym jest rekonkwista
walka chrześcijan o wyparcie Arabów z Półwyspu Iberyjskiego
87
kiedy powstała Portugalia
w 1139 r.
88
kiedy powstała Hiszpania
w 1479 r.
89
kto przejął inicjatywę w walce z Maurami (hiszpańscy muzułmanie) w XII w.
Królestwo Kastylii, Króestwo Aragonii
90
bitwy pod Las Navas de Tolosa
1212 r.
91
kiedy została zdobyta Grenada (ostatnia twierdza muzłumańska)
w 1492 r.
92
kim byli mamelucy
niewolnicy w kalifacie kairskim wykorzystywani przez dowódców elitarnych jednostek wojskowych do walki
93
emir
głowa prownicji w kalifacie arabskim
94
skąd pochodzili Turkowie seldżuccy
z Azji Środkowej
95
bitwa pod Manzikertem
1071 r.
96
kto walczył w bitwie pod Manzikertem
Turkowie seldżuccy i Bizancjum
97
co oznacza treuga Dei
pokój boży
98
gdzie swoje faktorie założyły miasta włoskie
na wybrzeżach Morza Śródziemnego i Morza Czarnego
99
jakie były przyczyny wzrostu ludności w Europie w IX w.
koniec najazdów Normanów, Węgrów i Arabów
ograniczenie samowoli feudałów i ustabilizowanie monarchii
ocieplenie klimatu
100
jakie zaszyły zmiany w rolnictwie w Europie Zachodniej
zmiany na narzędzia metalowe
zastosowanie nowych wynalazków: pługa i chomąta
nowy model gospodarowania na roli: trójpolówka
zaczęto używać żyta i owsa
więcej ziem do uprawiania
101
jak wyglądał podział pola wedle schematu trójpolówki
na 1/3 pola było kolejno zboże ozime (na jesień/zimę), zboże jare (na wiosnę/lato) i ugór, czyli ziemia odpoczywająca
102
jakie tereny kolonizowano w X-XIV w. w Europie
z Europy Zachodniej ludność przenosiła się na wschód i południe
103
jak działali osadnicy w ramach kolonizacji
zgodnie z wolą i planem właściciela ziemi, budowali osady na nowych terenach
104
co robili właściciele ziem w zamian za pomoc w kolonizacji
nadawali osadom lokalne przywileje np. zwolnienie z podatków i possług na określony czas (wolnizna), stała wysokość czynszu
105
co robili właściciele ziem w zamian za pomoc w kolonizacji
nadawali osadom lokalne przywileje np. zwolnienie z podatków i posług na określony czas (wolnizna), stała wysokość czynszu
106
jakie były skutki kolonizacji
podnoszenie się poziomu gospodarczego
wzrost liczny miast, wsi i ludności
polepszenie sytuacji poddanych
utrata władzy sądowniczej przez panów ziemskich
zmiana krajobrazu Europy na bardziej rolniczy i ze zwartą zabudową
107
czego ośrodkami były miasta
rzemiosła i handlu (targi i jarmarki)
108
dlaczego miasta zaczęły znów się rozwijać
z powodu zmian w rolnictwie, nadwyżki produkcyjnej, wzrost liczby ludności i migracje do miast
109
jakie były prawa lokowania miast
prawo lubeckie (od miasta Lubeka)
prawo magdeburskie
prawo pruskie
110
czym jest prawo lokacyjne
średniowieczne zbiory przywilejów i statutów, jakimi podmiot lokujący obdarzał założone miasto lub wieś. Zwykle poszczególne lokacje dokonywały się w oparciu o pewien wzorcowy wypracowany w jakimś innym miejscu model
111
przykład planu miasta lokowanego na prawie magdeburskim
112
przykład planu miasta lokowanego na prawie lubeckim
113
co robiła rada miejska
uchwały, podatki, reprezentowała miasto
114
co robiła ława miejska
sądownictwo, rejestr umów i testamenty
115
jak nazywały się organizacje zawodowe rzemieślników
cechy
116
jak nazywały się organizacje zawodowe kupców
gildie
117
kim byli partacze
rzemieślnicy nie skupieni w cechu
118
jakie funkcje pełnił cech rzemieślniczy
skupiał przedstawicieli jednego zawodu
określał organizację produkcji i cenę
bronił interesów członków
eliminował konkurencję przez ograniczony dostęp do zwodu
119
jakie funkcje pełniły gildie
ułatwiały biznes
chroniły członków
ograniczały możliwość działania obcych kupców w mieście
120
jakie miasta były najsilniejsze
włoskie i flandryjskie
121
jakie miasta włoskie stały się samodzielną siłą polityczna
Wenecja, Genua
122
czym były hanzy
związki miast prowadzące wspólną politykę i eliminujące konkurencję
123
kiedy zaczęły powstawać hanzy
w XII w.
124
Związek Hanzeatycki
w XIV i XV w. skupiał większość miast na wybrzeżach Morza Bałtyckiego oraz Morza Północnego
125
jaki nowy stan powstał w wyniku rozwoju miast
mieszczaństwo
126
jakie były grupy żyjące w mieście średniowiecznym
Patrycjat, pospólstwo, plebs
127
charakterystyka patrycjatu
najmożniejsi obywatele, najmniej liczna grupa, zasiadali w instytucjach, kupcy i bogaci rzemieślnicy
128
charakterystyka pospólstwa
najliczniejsza grupa, część praw miejskich, średniozamożni rzemieślnicy i drobni kupcy
129
charakterystyka plebsu
najbiedniejsza grupa ludności miejskiej, pozbawieni większości praw, czeladnicy, służba domowa, żebracy
130
jakie były problemy z monetami
zaniżana wartość monet srebrnych, w obiegu były monety arabskie czy bizantyjskie
131
jak reformy monetarne XIII w. wpłynęły na wartość pieniądza
pozytywnie, monety o wyższej zawartości złota oraz złote monety dały stabliność
132
gdzie powstały pierwsze banki
w Italii
133
czym są weksle
pisemne potwierdzenie wpłaty odpowiedniej kwoty do banku. Dzięki nim można było otrzymać gotówkę w innym mieście co ograniczało kłopoty związane z przewożeniem dużych sum pieniędzy
134
jakie były podziały mieszkańców Europy we wczesnym średniowieczu
wolni i niewolni
możni i ubodzy
135
jakie trzy grupy społeczne powstały w IX-X w.
wojownicy, duchowni i poddani (pracujący)
136
jakie społeczeństwo powstało między XI a XIII w.
społeczeństwo stanowe
137
co miało wpływ na powstanie społeczeństwa stanowego
reformy gregoriańskie, znaczące wyłączenie duchowiństwa spod prawa królewskiego
138
co ukształtowało się w społeczeństwie stanowym Europy
ukształtowały się stany: duchowieństwo, rycerstwo i możnowładztwo, mieszczaństwo, chłopstwo
139
jak działały stany w Europie
każdy stan różnił się położeniem prawnym, miał własny system sądownictwa, samorządy, a także przywileje
140
czy przynależność do stanu była dziedziczna
w większości przypadków tak, wyjątkiem było duchowieństwo, a czasami ludzie nobilitowany (przyjęci do stanu szlacheckiego) lub ci, którzy otrzymali obywatelstwo mieszczańskie
141
czym charakteryzował się stan duchowieństwa
był odrębny (reformy gregoriańskie), podlegał prawu kanonicznemu
142
czym charakteryzował się stan rycerstwa i możnowładców
mieli zagwarantowaną dziedziczność ziem
stanowili samorząd ziemski
byli zwolnieni od płacenia podatków
mieli obowiązek uczestnictwa w pospolitym ruszeniu i obronie państwa
143
czym charakteryzowało się mieszczaństwo
miało własny samorząd i sądownictwo
mieli prawa miejskie regulujące działalność gospodarczą i gwarantujące własność
wolność osobista
144
czym charakteryzowało się chłopstwo
nieliczne prawa
mieli przywileje w czasach kolonizacji (stała wysokość renty feudalnej, samorząd wiejski, czasowe zwolnienie od podatków)
145
czym jest renta feudalna
świadczenie poddanych chłopów na rzecz feudała w zamian za prawo użytkowania ziemi. Wynikała z tytułu zwierzchniej własności ziemskiej. jest to np. pańszczyzna, czynsz
146
jaki ustrój polityczny powstał na skutek utworzenia się stanów
monarchia stanowa
147
czym jest monarchia stanowa
Monarchia stanowa jest formą ustroju wewnątrzpaństwowego, w której monarcha oddaje część swojej władzy przedstawicielom poszczególnych stanów; jego władza z reguły zostaje ograniczona na rzecz stanów wyższych. Reprezentanci stanów uczestniczą w polityce państwowej głównie poprzez udział w zgromadzeniach stanowych (z czasem przekształciły się one w parlamenty) oraz organach będących formą samorządu (wiece, zjazdy, sejmiki).
148
czym była rada królewska
w średniowiecznych monarchiach europejskich grupa najwyższych urzędników państwowych; panujący podejmował w ich gronie najważniejsze decyzje; w jej skład wchodzili też przedstawiciele poszczególnych stanów; w wielu krajach przeobraziła się w wyższą izbę parlamentu
149
kogo reprezentowała izba niższa (póżniejszy sejm)
rycerstwo (później szlachtę) i miasta
150
do czego uprawnienia miały parlamenty w średniowieczu
polityki fiskalnej i prowadzenia wojny, wpływ miały na ustawodawstwo
151
co robili monarchowie aby ograniczyć wpływy feudów w monarchii stanowej
zawierali sojusze z mieszczaństwem (np. Francja)
152
kto zjednoczył plemiona mongolskie w XIII w.
wódz Temudżyn
153
kiedy Temudżyn został ogłoszony chanem podczas kurułtaju (zgromadzenie wodzów)
w 1206 r.
154
jakie imię przyją Temudżyn
Czyngis-chan
155
od jakich terenów zaczęły się podboje Mongołów
od środkowej Azji (J. Bajkał) na zachód, południe i wschód
156
jakie były przyczyny powstania imperium mongolskiego
zorganizowane i zdyscyplinowana armia
157
jakie były przyczyny powstania imperium mongolskiego
zorganizowane i zdyscyplinowana armia
nauka technik walki ich przeciwników
158
kiedy umiera Czyngis-chan
w 1227 r.
159
co dzieje się z imperium mongolskim po śmierci Czyngis-chana
jego synowie i wnukowie kontynuują jego dzieło, ale z powodu konfliktów wewnętrznych państwo rozpada się
160
jakie tereny znalazły się pod panowaniem Mongołów
Chiny (Wielki Mur Chiński), Środkowa Azja do Uralu, Europa Wschodnia, Bliski Wschód (do Eufratu)
161
jakiego państwa nie udało się podbić Mongołom mim 2 wypraw
Japonii (1274 i 1281)
162
jak nazywano Mongołów w Europie
nazywano ich Tatarami
163
kiedy Mongołowie pojawili się po raz pierwszy w Europie
podczas podboju Chorezmu
164
jakie ludy połączyły siły w walce przeciwko Mongołom
Połowcy (Chorezm) i książęta ruscy
165
bitwa nad rzeką Kałką (kto vs kto i rok)
Połowcy i Ruś vs Mongołowie, 1223 r. wygrali Mongołowie, ale wycofali się
166
kto poprowadził wyprawę przeciw państwom europejskim
Batu-chan (wnuk Czyngis-chana)
167
jakie tereny w Europie Mongołowie z Batu-chanem na czele zajęli najpierw
północno-wschodnią Ruś z Moskwą, a pozostałe części północnej Rusi uznało zwierzchnictwo najeźdźców
168
kiedy Mongołowie zdobyli Kijów i południową Ruś
w 1240 r., był to koniec podbojów Rusi
169
co stało się z władcami księstw ruskich podczas najazdów mongoliskich
byli na tronie ale musieli uzyskać jarłyk (zgodę), a także płacić daninę
170
z jakiego państwa mongolskiego w Europie Mongołowie wyruszyli dalej na zachód i południe?
ze Złotej Ordy w 1241 r.
171
lata najazdy Mongołów na ziemie Węgierskie i Polskie pod panowaniem Batu-chana
1241-1242 r.
172
jakie państwo Mongołowie zajęli jako pierwsze w 1241 r.
Węgry (bitwa na równinie Mchi)
173
jakie miejsca na ziemiach Polskich ucierpiały z powodu najazdu Mongołów w 1241 r.
Kraków (spalono), Śląsk (bitwa pod Legnicą)
174
kiedy i dlaczego Mongołowie wycofali się z Europy
w 1242 r. przez walki o władze po śmierci wielkiego chana Ugedeja
175
jakie były skutki najazdów mongolskich
zacofanie Rusi przez odcięcie jej od reszty Europy
zniszczenia terenów dotkniętych najazdami
zależność księstw ruskich od Mongołów do XIV w.
zdobycie ziemi przez Litwę (słaba Ruś)
wzrost znaczenia Moskwy, bo inne ośrodki na Rusi zostały zniszczone
schematyczne łupieżcze najazdy Tatarów
176
kiedy Mongołowie zajęli Pekin
w 1219 r.
177
kiedy Mongołowie zajęli Bagdad
w 1258 r.
178
czego domagali się reprezentanci stanów pod koniec XII w.
zagwarantowania praw
udziału w rządzeniu państwem
możliwości kontroli polityki władcy
179
dlaczego władcy od XII w. byli w coraz gorszej pozycji
z powodu postępującej feudalizacji i nacisku poszczególnych stanów, które skutkowały otrzymaniem przywilei generalnych
180
kto jako pierwszy wydał przywileje generalne
król Leonu Alfons I w 1188 r.
181
czym są przywileje generalne
prawo (dokument) lub ugoda w prawie nadane przez monarchę określonej grupie społecznej (stanowi) obowiązujące na danej ziemi lub w całym kraju. Przywileje najczęściej miały formę zrzeczenia się przez monarchę pewnych swoich kompetencji na rzecz wymienionych adresatów przywileju.
182
kiedy król Anglii Jan bez Ziemi wydał Wielką Kartę Swobód
w 1215 r.
183
jaka była przyczyna wydania Wielkiej Karty Swobód
słaba sytuacja gospodarcza po panowaniu Ryszarda Lwie Serce, która zmusiła Jana bez Ziemi do podniesienia podatku tarczowego
utrata posiadłości na rzecz Francji na kontynencie
w efekcie: bunt baronów, mieszczan, rycerstwa, duchowieństwa
184
kto został cesarzem w Chinach po obaleniu ostatniego przedstawiciela dynastii Song
Kubilaj, który zapoczątkował panowanie dynastii Yuan
185
jakie były skutki podpisania Wielkiej Karty Swobód
Anglia stała się pierwszym państwem, w którym władza monarchy była tak ograniczona, był to początek parlamentu
186
jak nazywano parlament we Francji
były to Stany Generalne
187
w którym roku i przez kogo wprowadzono Stany Generalne we Francji
w 1302 r. przez Filipa IV Pięknego
188
kiedy po raz pierwszy zwołano parlament angielski
w 1264 r.
189
z czego składał się parlament
z izby wyższej (dawna rada królewska, najwyżsi przedstawiciele stanów) i z izby niższej (przedstawiciele rycerstwa i miast)
190
o czym decydował parlament w Anglii
o polityce władców, o podatkach, o nowych prawach
191
jak w Hiszpanii nazywano parlament
Kortezy Generalne
192
jak w Rzeszy niemieckiej nazywano parlament
Hoftag (od XV w. Reichstag)
193
jak nazywano parlament w Polsce
sejm walny, czyli senat i izba poselska
194
jak wyglądał parlament w Anglii
składał się z Izby Lordów (izba wyższa) i Izby Gmin (izba niższa)
195
kiedy była wojna stuletnia
1337 r. do 1453 r.
196
przyczyny wojny stuletniej
kryzys dynastyczny we Francji (koniec linii Kapetyngów, Walezjusze na tronie)
pretensje Edwarda III, króla Anglii do tronu francuskiego
posiadłości lenne królów angielskich we Francji (Edward III wymówił Filipowi VI posłuszeństwo)
umacnianie przez Anglików wrogości mieszkańców Flandrii
pomoc Francuzów dla Szkotów
197
jaka dynastia panowała w Anglii podczas wojny stuletniej
Plantengentów
198
czy wojna stuletnia to jeden konflikt między Anglią i Francją?
nie, to kilka konfliktów toczonych w lata 1337-1453, które przerywały długoletnie okresy zawieszenia broni i pokoju
199
gdzie toczyła się wojna stuletnia
na terenie Francji
200
bitwa pod Crecy
1346 r., klęska Francji
201
kiedy do wojny stuletniej przyłączyła się Joanna d'Arc
w 1429 r., mając. ok 17 lat
202
gdzie Joanna d'Arc pokonała Anglików
w bitwie pod Orleanem w 1429 r.
203
jakie były skutki wojny stuletniej
zniszczenie na terenie Francji
powstania ludności zmęczonej konfliktem
chaos polityczny i konflikty wewnętrzne
wojna domowa w Anglii (1455-1485) zwana wojną Dwóch Róż i początek dynastii Tudorów
zjednoczenie terytorium Francji
utrata prawie wszystkich posiadłości na kontynencie przez Anglię (z wyjątkiem Calais)
204
wojna stuletnia mapa
205
traktaty zawarte w czasie wojny stuletniej
Bretigny (1360)
Troyes (1420)
Arras (1435)
206
wielkie bezkrólewie (Rzesza/cesastwo)
okres od 1250 do 1273 r., po śmierci Fryderyka II, którego skutkiem jest dojście Habsburgów do władzy
207
jakie dynastie liczyły się w walce o tron cesarski na początku XIV w.
Habsburgowie, Luksembergowie i Wittelsbachowie
208
kto i kiedy wydał Złotą bullę
Karol IV z dynastii Luksemburgów w 1356 r.
209
co wprowadzała Złota bulla
elektorami są arcybiskupi Kolonii, Trewiru i Nadrenii oraz 4 władcy świeccy (król Czech, władca Palatynu, książę Saksonii i margrabia Brandenburgii)
elektorzy podejmowali decyzję większością głosów
210
gdzie odbywało się elekcje, gdzie koronacje na królów, a gdzie na cesarzy cesarzy po XIV w.
we Frankfurcie nad Menem elekcje
w Akwizgranie koronacje na króla
w Rzymie koronacje na cesarza
211
kto był ostatnim przedstawicielem dynastii Luksemburgów i kto zajął po nim miejsce cesarza
Zygmunt Luksemburski, a po nim był Albrecht II Habsburg
212
jaki był skutek wojen szwajcarskich w XIV i XV w.
odłączenie się Szwajcarii od państwa Habsburgów
213
kiedy znaczenie Czech zaczęło rosnąć
w XII i XIII w.
214
w skład czego wchodziły Czechy
w skład Rzeszy
215
w jaki sposób wpływ Czech zwiększył się w Rzeszy
królowie z dynastii Przemyślidów weszli w skład kolegium elektorów,
cesarz nadał Przemysłowi Ottokarowi dziedziczny tytuł królewski
216
dlaczego Czechy rozwijały się gospodarczo w XII i XIII w.
przez proces kolonizacji i szlaki handlowe
217
jaki władca z dynastii Przemyślidów zasiadał na tronie Czech i Polski
Wacław II w 1300 r.
218
królem jakich państw był syn Wacława II, Wacław III (do 1306 r.)
Czech, Polski i Węgier
219
jak dynastia zasiadała na tronie Czech po dynastii Przemyślidów
Luksemburgowie, do początku XV w.
220
kto ybł przywódcą Husytów
Jan Hus
221
gdzie rozwinął się ruch husycki w XII i XIV w.
w Pradze
222
kiedy Jan Hus zostaje spalony na stosie za herezje
w 1415 r.
223
jakie były przyczyny wojen husyckich
religijne (wzrost poparcia dla husytyzmu)
ekonomiczne (chęć podziału majątku kościelnego w ramach idei ubóstwa)
narodowościowe (konflikt Czechów i Niemców)
224
kiedy dochodzi do pierwszych walk wojen husyckich
w 1419 r.
225
kto umiera bezpotomnie na początku wojen husyckich (1419 r.)
Wacław IV
226
jaki skutek miała śmierć Wacława IV w 1419 r.
Zygmunt Luksemburski zgłosił pretensje do tronu, ale to on był odpowiedzialny za spalenie Jana Husa, przez co napotkał sprzeciw Czechów
227
kiedy powstają cztery artykuły praskie
w 1420 r.
228
co zakładały 4 artykuły praskie z 1420 r.
prawo do swobodnego głoszenia Słowa Bożego
komunia pod wieloma postaciami
karanie za grzechy śmiertelne świeckich i duchownych
odebranie duchowieństwu władzy świeckiej
229
co zorganizował Zygmunt Luksemburski przeciw Husytom
krucjatę, która skończyła się klęską
230
kto zawarł umowę Zygmuntem Luksemburskim przeciwko Husytom
Utrakwiści
231
kim byli utrakwiści
Utrakwiści, także kalikstyni, pierwotnie określenie wszystkich husytów, później umiarkowany ich odłam z głównym ośrodkiem życia religijnego w Pradze.
Utrakwiści rekrutowali się z mieszczaństwa i rycerstwa. W odróżnieniu od radykalnych ruchów husyckich stawiali na umiarkowaną społecznie i politycznie reformę kościelną.
232
kim byli taboryci
najbardziej radykalny odłam husytyzmu powstały po rozpadzie głównego nurtu na początku lat 20. XV wieku skupiający chłopów, mieszczan i część ubogiej szlachty, propagujący gruntowne reformy doktryny i organizacji Kościoła oraz stosunków społecznych i politycznych
232
bitwa pod Lipanami (wojny husyckie)
1434 r.
233
kiedy zawarto kompakty praskie (kompromis między husytami i Zygm. Lukseburskim)
1436 r.
234
postanowienia kompaktów praskich
utrakwiści uznają prawo Zygmunta Luksemburskiego do korony Czech
utrakwiści uznają władzę papieską
husyci zyskują autonomię religijną (komunia pod 2 postaciami, liturgia po czesku)
235
jakie były skutki wojen husyckich
husytyzm stał się rzeczywistości czeskim kościołem narodowym, który istniał do wojny trzydziestoletniej
osłabienie pozycji Kościoła katolickiego
236
gdzie najpierw Krzyżacy chcieli stworzyć swoje państwo
w Siedmiogrodzie (wschodnia część Węgier)
237
kto pomógł Krzyżakom osiedlić się w Europie
książę Konrad Mazowiecki, który zaproponował im lenno ziemi chełmińskiej w zamian za walkę z poganami
238
kiedy Krzyżacy przybyli na ziemie polskie
w 1228 r.
239
kiedy zaczął się podbój pogańskich Prus
w 1283 r.
240
dokąd przeniesiono siedzibę Krzyżaków z Wenecji 1309 r.
do twierdzy w Malborku (Marienburgu)
241
kiedy Krzyżacy połączyli się z zakonem kawalerów mieczowych w Inflantach
w 1237 r.
242
kogo Krzyżacy sprowadzali do Prus
kolonistów z Rzeszy
243
na jakie tereny zaczęli najeżdżać Krzyżacy po podboju Prus
na pogańską Litwę (Wielkie Księstwo Litewskie) i na Pomorze Gdańskie, Kujawy i ziemię dobrzyńską
244
do jakiej grupy ludnościowej zaliczali się Litwini
do Bałtów
245
gdzie i kiedy powstało państwo litewskie
w XII/XIII w. na obszarze Auksztoty
246
kiedy książę litewski Mendog przyjął chrzest
w 1251 r., ale po jego śmierci powrócono do wiary pogańskiej
247
kto zjednoczył ziemie litewskie w XIV w.
Giedymin
248
od kogo wywodzili się Jagiellonowie
od Giedymińczyków (Jagiełło był wnukiem Giedymina)
249
kiedy na Rusi trwało rozbicie dzielnicowe
od XI w. do XIII w., czyli do najazdu tatarów
250
jakie ośrodki na terenie Rusi zyskały na znaczeniu podczas rozbicia dzielnicowego
Psków i Nowogród Wielki
251
od kiedy władcy Moskwy nosili tytuł wielkiego księcia
od XIV w.
252
bitwa na Kulikowym Polu (ks. Moskiewskie vs Złota Orda.Tatarzy)
1380 r., książę Dymitr Doński rozbija siły Tatarskie
253
kiedy w księstwie moskiewskim panował Iwan III Srogi
1462-1505 r.
254
do czego doprowadził Iwan III Srogi
wyzwolił ziemie ruskie spod Tatarów
kontynuował podbój księstw ruskich (w efekcie wojna z państwem litewskim)
jego żoną była krewna ostatniego cesarza bizantyjskiego (tak powstała koncepcja trzeciego Rzymu)
255
kiedy wygasa węgierska dynastia Arpadów
w 1301 r.
256
kto zasiada na tronie węgierskim po dynastii Arpadów
Karol Robert z dynastii Andegawenów w 1308 r.
257
z kim spowinowacił się Karol Robert Andegaweńczyk
z Piastami (poślubił Elżbietę Łokietkównę)
258
co dzieje się z tronem węgierskim po śmierci Ludwika Wielkiego pod koniec XIV w.
pozostaje w rękach wielu innych dynastii np. Luksemburgów, Habsburgów czy Jagiellonów
259
celem jakiego państwa stają się Węgry pod koniec XIV w.
Imperium Osmańskiego
260
kiedy powstaje uniwersytet w Pradze
w 1380 r.
261
Europa Środkowa i Wschodnia w XV w. mapa
262
jak nazywa się epidemie dżumy z XIV w.
czarna śmierć
263
kiedy Dżuma dotarła do Europy i z jakiego miejsca się rozprzestrzeniła
w 1347 r. z Kaffy (faktorii handlowej na Krymie)
264
co sprzyjało rozprzestrzenianiu się czarnej śmierci
gęsta zabudowa miast, wszechobecny brud, brak higieny i bezradność ówczesnej medycyny
265
kiedy wygasła epidemia dżumy
w 1352 r., ale powracała jeszcze w XIV w. i XV w.
266
kiedy wygasła epidemia dżumy
w 1352 r., ale powracała jeszcze w XIV w. i XV w.
267
skutki ekonomiczne epidemii dżumy
brak pracowników
upadek rolnictwa i klęska głodu
spadek cen za produkty, czynsze, ziem
upadek rzemiosła i handlu
monety tracą na wartości
bankructwo baków we Włoszech
268
skutki społeczne epidemii dżumy
naruszony został system społeczeństwa feudalnego (każdy jest równy wobec śmierci)
pesymizm społeczeństwa
269
skutki religijne epidemii dżumy
krytyka Kościoła
rozwój nowych form religii
pogromy ludności żydowskiej, oskarżanej o sprowadzenie epidemii
270
skutki demograficzne epidemii dżumy
śmierć ponosi ok. 1/3 ludności Europy
wyludnienie miast i olbrzymich obszarów państw
271
przyczyny radykalizacji społeczeństwa i buntów
kryzys gospodarczy (niska wydajność rolnictwa i oziębienie klimatu)
epidemia dżumy
klęski głodu wojny
271
przyczyny radykalizacji społeczeństwa i buntów
kryzys gospodarczy (niska wydajność rolnictwa i oziębienie klimatu)
epidemia dżumy
klęski głodu wojny
272
kiedy był bunt ludności we Flandrii
1323-1328 r.
273
jakie były przyczyny buntu ludności we Flandrii, Francji i Anglii
podwyższenie podatków
(Anglia i Francja z powodu wojny stuletniej)
274
co stało się podczas buntu ludności we Flandrii
chłopi i najemni robotnicy przegrali w bitwie pod Cassel, tym samym przegrywając walkę
275
kiedy był bunt we Francji
1358 r.
276
jak nazwano bunt ludności we Francji
żakerią, od potocznego określenia francuskiego chłopa Jacques
277
co stało się podczas buntu ludności we Francji
atakowano szlachtę i jej posiadłości, bunt został krwawo stłumiony
278
kto był przywódcą buntu ludności w Anglii
Wat Tyler
279
kto wspierał ludność buntującą się w Anglii
chłopów poparli kaznodzieje
280
czego domagali się buntownicy z Anglii w 1381 r.
zniesienia poddaństwa i zmniejszenia daniny
wyższych wynagrodzeń i parcelacji kościelnych majątków ziemskich
281
jak skończył się bunt w Anglii w 1381 r.
Tyler został zamordowany a powstanie stłumione
282
co miało wpływ na zmniejszenie znaczenia rycerstwa u schyłku średniowiecza
inny sposób walki- wzrosła rola piechoty, zwiększał się udział wojsk zaciężnych
inne formacje zyskiwały przewagę nad rycerstwem
nowe rodzaje broni no. palna
283
jakie były gospodarcze skutki zubożenia rycerstwa
spadek wartości czynszów chłopskich
bunty chłopów
spadek liczby ludności
284
z kim konflikt miał Filip IV Piękny
z papieżem Bonifacym VIII chodziło o uzyskanie wyższości
285
kto zyskał przewagę w kolegium kardynalskim po śmierci Bonifacego VIII i jaki był tego skutek
francuscy biskupi zyskali przewagę i wybierali na papieży swoich rodaków
286
kiedy miejsce miała niewola awiniońska papieży
w latach 1309-1377 r.
287
na czym polegała niewola awiniońska papieży
na przeniesieniu siedziby biskupa Rzymu do Awinionu
288
kiedy miejsce miała wielka schizma zachodnia
od 1378 r. do 1417 r.
289
na czym polegała wielka schizma zachodnia
po powrocie biskupstwa Rzymu do Rzymu w 1377 r., na papieża wybrano dwóch ludzi- jeden urzędował w Rzymie a drugi w Awinionie, a czasami urzędowało nawet trzech
290
co zakończyło wielką schizmę zachodnią
sobór w Konstancji (1414-1418 r.), podczas którego wybrano na papieża Marcina Vi zmuszono do abdykacji trzech innych konkurentów
291
jakie nowe ruchy pojawiły się w Kościele w XIV i XV w.
nowa pobożność (devotio moderna)- odwołanie się do mistyki, osobista pobożność,
292
jakie nowe ruchy pojawiły się w Kościele w XIV i XV w.
nowa pobożność (devotio moderna)- odwołanie się do mistyki, osobista pobożność, krytyka racjonalizmu
rozwój pielgrzymek i sprzedaż odpustów
niektóre chciały reformować kościół od wewnątrz
293
dwaj reformatorzy wieku XIV/XV
John Wiklef- teolog i profesor Oksfordu
Jan Hus- duchowny i profesor uniwersytety w Pradze
294
jakie były poglądy Johna Wiklefa (reformator Kościoła)
komentarze Kościoła do Biblii są zbędne
krytyka hierarchiczności Kościoła
potępiał odpusty
głosił sekularyzację
295
jakie były poglądy Jana Husa
występował przeciwko rozwiązłości duchowieństwa, sprzedawaniu stanowisk czy bogaceniu się duchownych
domagał się respektowania podstawowych zasad ewangelicznych, dycsypliny
296
gdzie został zaproszony Jan Hus i jakie to miało skutki
został zaproszony dna sobór w Konstancji, gdzie Zygmunt Luksemburski zagwarantował mu nietykalność listem żelaznym
po soborze został spalony na stosie za herezje co wywołało wojny husyckie w Czechach
297
kto zaczął jednoczyć emiraty tureckiego państwa Seldżuków w Anatolii w XIII w.
emir Osman (stąd nazwa "imperium osmańskie), który ogłosił się sułtanem
298
jaka była cecha charakterystyczna armii imperium osmańskiego
janczarowie, regularna jedostka piechoty
299
kiedy była bitwa na Kosowym Polu (Imperium Osmańskie vs Serbowie, Bośniacy i Bułgarzy)
w 1389 r., zwycięstwo Imperium
300
wyprawa antyturecka europejskiego rycerstwa pod Nikipolis
1396 r., zorganizowana przez ZYgmunta Luksemburskiego
301
wyprawa antyturecka europejskiego rycerstwa pod Warną
1444 r., zginął w niej król Polski i Węgier Władysław Warneńczyk
302
kiedy Turcy zdobywają Konstantynopol
w 1453 r., był to ostateczny upadek Bizancjum
303
skutki podbojów tureckich dla Europy
upadek cesarstwa bizantyjskiego
wzrost potęgi państwa islamskiego
zagrożenie dla państw Europy Środkowej
zmiana sytuacji w basenie Morza Śródziemnego (ekspansja Turków)
ujawnienie się pretendentów do schedy po cesarstwie bizantyjskim (Turcja i Rosja)
304
jakie były typy wsi
owalnice (zabudowa wokół charakterystycznego placu),
okolnice (domy ustawione wokół wewnętrznego placu lub jeziora)
ulicówki (domy wzdłuż dróg)
305
czym był ratusz w mieście
siedzibą władz miejskich, zazwyczaj w centralnej części rynku
306
czym była waga miejska
miejsce w którym ważono towar, zazwyczaj budynek na rynku.
307
co trzeba było zrobić aby czeladnik stał się mistrzem
musiał wykonać majstersztyk, czyli popisowy produkt danego rzemiosła
308
jakie były elementy zabudowy miasta średnioweicznego
podwójne pierścienie murów, główna brama miejska strzeżona przez 2 wieże i barbakan, zamek np. przylegający do murów i katedra
309
jakie były elementy zabudowy klasztoru średniowiecznego
kościół, budynki nieszklane, zabudowania gospodarcze, pola i sady, czasami mury obronne
310
jaki był najważniejszy ośrodek cystersów
ośrodek w Clairvaux założony przez św. Bernerda
311
cechy kultury średniowiecza
uniwersalizm (łacina, system edukacji, takie same wzorce)
ponadczasowość
elitarność (duży analfabetyzm)
religijność
ludowość
312
jaką rolę pełnił Kościół w kulturze średniowiecza
patron sztuki, nauki i edukacji
określał formy kultu, zasady postępowania, społeczne rytuały
mnisi zachowali klasyczną formę łaciny, tłumaczyli i studiowali antyczne pisma, spisywali księgi i kroniki
powstawały szkoły przy katedrach i klasztorach
313
jakie były okresy trzy okresy odrodzenia w średniowieczu
renesans karoliński (VIII-IX w.)
renesans ottoński (X w.)
renesans XII w.
314
co wprowadził renesans karoliński
system edukacji- trivium i quadrivium
nowa forma łaciny- minuskuła karolińska
nawiązywano do wzorców rzymskich
315
co wprowadził renesans ottoński
czerpano ze wzorców antycznych i wczesnochrześcijańskich,
sztuka była związana z dworem i miała wydźwięk ideologiczny
malarstwo rozwijało się głównie w formie iluminatorstwa
316
o wprowadził renesans XII w.
odkryto wiele pism starożytnych dzięki wpływom bizantyjskim i arabskim
rozwój medycyny
pojawiły się idee antyku (wartość człowieka i ziemskiego życia)
317
przykład budowli renesansu karolińskiego
katedra w Akwizgranie
318
przykład budowli renesansu ottońskiego
kościoły w Kolonii i Hildesheim
319
czym jest etos rycerski
zbiór zasad i wartości którymi powinien kierować się idealny rycerz. miał on być wierny, mężny, pobożny, dworny wobec kobiet, wspierający słabszych i pokrzywdzonych
320
kiedy rozwijały się liryki miłosne trubadurów
w czasie krucjat
321
czym były turnieje rycerskie
popularną rozrywką rycerstwa, podczas których odbywały się pojedynki i walki drużynowe
322
kto należy do przedstawicieli kultury miejskiej
Dante Alighieri
323
jakie były najważniejsze budowle miejskie
ratusz i kościół
324
do czego przyczynił się rozwój sztuki we włoskich miastach
do rozwoju mecenatu i ostatecznie do renesansu
325
jakie były funkcje sztuki
dydaktyczna, parenetyczna
326
czym jest Biblia pauperum
z łac. Biblia ubogich, czyli przedstawianie treści religijnych w formie obrazków co pozwalało na katechizowanie wiernych-abalfabetów
327
jaka tematyka dominowała w sztuce średniowiecznej
tematyka religijna, kult
328
czym są iluminowane manuskrypty
rękopisy dekorowane miniaturami które są źródłem poznania różnych aspektów życia ówczesnych ludzi
329
przykład architektury gotyckiej
330
cechy architektury gotyckiej
strzelistość budowli
sklepienie krzyżowe
system przyporowy
portal (zdobione wejście)
bogato zdobione kościoły np. rozety
używano rzeźb postaci ludzkich
331
przykład architektury romańskiej
332
cechy architektury romańskiej
masywne budowle
elementy na planie koła (apsydy)
grube mury i kolumny
funkcja obronna
małe okna
płaskorzeźba ozdabiająca świątynie
charakterystyczne dzwonnice
333
kiedy powstają pierwsze uniwersytety
w XII i XIII w. (niektóre wyewoluowały ze szkół katedralnych), pojawiają się przede wszystkim we Francji, Włoszech i Anglii
334
co można było studiować po ukończeniu edukacji z nauk wyzwolonych
prawo, filozofię, medycynę i teologię
335
co było podstawową metodą naukczania
scholastyka
336
czym była scholastyka
sposobem nauki i szukania odpowiedzi przez swobodną dyskusję
337
kiedy Jan Gutenberg wynalazł ruchomą czcionkę
w 1455 r.
338
trzej główni filozofowie średniowiecza
św. Augustyn
św. Tomasz z Akwinu
William Ockham
339
co głosił św. Augustyn
poznanie rzeczywistości następuje poprzez iluminację czyli nadprzyrodzone oświecenie umysłu przez Boga
uważał, że człowiek jest w stałym konflikcie ze sobą
inspirował się filozofia Platona
340
co głosił św. Tomasz z Akwinu
wykazał 5 argumentów na istnienie Boga
uznał wiarę i rozum jako środki poznania
stworzył drabinę bytów
341
co głosił William Ockham
oddzielenie filozofii od teologii
był sceptyczny wobec rozumowego poznania Boga
uważał logikę za kluczową
