Europa i świat w XVIII w. Flashcards
jaka forma rządów była dominująca w Europie u schyłku XVII w.
absolutyzm
czym jest absolutyzm oświecony
idea rządów w państwie silnie scentralizowanym, w którym władca oświecony (człowiek wykształcony, król-filozof) sprawuje władzę, kieruje się rozumem, dobrem swoich poddanych oraz jest “pierwszym sługą państwa”
jakie idee oświeceniowe były wdrażane do państw absolutyzmu oświeconego
tolerancja religijna, laicyzacja państwa, rozwój szkolnictwa, reformy prawne,
gdzie idee absolutyzmu oświeconego zostały w pełni zrealizowane
w Prusach za rządów Fryderyka II Wielkiego, w Austrii za czasów Marii Teresy i częściowo w Rosji za panowania Piotra I Wielkiego i Katarzyny II Wielkiej
od kiedy władzę w Księstwie Pruskim przejęła dynastia Hohenzollernów
od 1618 r., połączono Brandenburgię i Księstwo unią personalną
panowanie Fryderyka Wilhelma I
tzw. Wielki Elektor panował od 1640 r. do 1688 r.
jakie zmiany wprowadził Fryderyk Wilhelm I Wielki Elektor w Prusach
zbudował silne zarządzanie, przeprowadził reformy gospodarcze i scentralizował państwo, uzyskał pełnię niezależności od Rzeczpospolitej
kiedy Prusy uzyskały pełną niezależność od Rzeczpospolitej
w 1657 r.
okres panowania Fryderyka I Hohenzollerna i powstanie królestwa Prus
od 1688 r. elektor Brandenburgii jako Fryderyk III, a od 1701 r. król Prus do 1713 r.
w jakiej wojnie brał udział Fryderyk I Hohenzollern i co z niej uzyskał
w wielkiej wojnie północnej, uzyskał część Pomorza ze Szczecinem i wyspami Wolin i Uznam
panowanie Fryderyka Wilhelma I Hohenzollerna (Pruskiego)
1713-1740
jaki przydomek nosił Fryderyk Wilhelm i dlaczego
był nazywany królem-sierżantem, ponieważ przeprowadził gruntowną reformę wojską i reformę administracyjną
reforma wojskowa Fryderyka Wilhelma I
armia oparta na poborze rekrutów i żelaznej dyscyplinie
reforma administracyjna Fryderyka Wilhelma I
podział administracyjny państwa na powiaty i prowincje oraz silne organy władzy centralnej (Generalny Dyrektoriat Finansów, Wojny i Domen)
panowanie Fryderyka II Wielkiego
1740-1786
jaki przydomek miał Fryderyk II Wielki
był nazywany królem-filozofem
jakie reformy przeprowadził Fryderyk II Wielki
rozbudował administrację (centralną i urzędniczą)
skodyfikował prawo (reforma sądownictwa, zakazanie tortur)
zreformował oświatę
dążył do laicyzacji państwa (ograniczenie wpływów katolicyzmu i protestantów)
prowadził politykę merkantylizmu
reforma oświaty Fryderyka II Wielkiego
1763 r., wprowadzenie powszechnego obowiązku szkolnego (także dla dziewcząt)
czym jest polityka merkantylizmu
wspieranie manufaktur i nowych gałęzi produkcji oraz rolnictwa
jakie tereny przyłączył do swojego państwa Fryderyk II Wielki
Śląsk od Austrii w 1740 r.
Pomorze gdańskie (bez Gdańska), oraz Warmię w ramach I rozbioru Polski w 1772 r.
militarne sukcesy Fryderyka II Wielkiego
Prusy wyszły obronną ręką z wojny siedmioletniej 1756-1763 r.
o jakie tereny Habsburgowie austriaccy poszerzyli swoje państwo
tereny kosztem Turcji na mocy pokoju w Karłowicach w 1699 r.
Niderlandy Południowe, Królestwo Neapolu, Księstwo Mediolany i Sardynię w 1714 r. na skutek wojny o sukcesję hiszpańską
skutek wojny o sukcesję polską między Habsburgami i Francją
utrata Królestwa Neapolu w 1733 r.
z jakim problemem mierzyli się Habsburgowie na początku XVIII w.
brakiem potomka męskiego Karola VI
sankcja pragmatyczna wydana przez Karola VI
1713 r., pozwalała na dziedziczenie w linii żeńskiej i łączyła Czechy, Węgry i Austrię w jednolite państwo
panowanie Karola VI Habsburga
1711-1740
kto miał szansę zostać władcą ziem Habsburgów po Karolu VI
Maria Teresa, elektorzy Bawarii i Saksonii (wspierani przez Francję, Hiszpanię i Prusy)
wojna o sukcesję austryjacką
1740-1748 r., Maria Teresa utrzymała władzę i większość ziem (oprócz Śląska)
reformy Marii Teresy
utworzyła władze centralne (Rada Państwa)
ujednoliciła system administracji terenowej
opodatkowała duchowieństwo i szlachtę
ograniczyła uprawnienia stanów
panowanie Marii Teresy
1740-1780 arcyksiężna Austrii, 1745-1780 cesarzowa rzymska
panowanie Józefa II Habsburga syn Marii Teresy
1766-1790 cesarz rzymski
jakie reformy wprowadził Józef II Habsburg
zreformował system oświaty- sieć świeckich szkół podstawowych i średnich
zreformował sądownictwo- oddzielił je od administracji lokalnej , zmienił kodeks karny (ograniczenie tortur i kary śmierci)
wdrożył politykę wyznaniową tzw. józefinizm
dążył do poprawy pozycji chłopów
wspierał rozwój gospodarczy (merkantylizm)
na czym polegał józefinizm
wprowadzono tolerancję religijną (1781 r.)
zlikwidowano większość klasztorów
ograniczono liczbę kleru i podporządkowano go państwu
jakie inne działania podjął Józef II aby wzmocnić swoją władzę
rozbudował aparat tajnej policji i ograniczał wolność słowa
w jaki sposób Józef II poprawił sytuację chłopów
zniósł poddaństwo, obniżył wymiar pańszczyzny i zezwolił na swobodne przemieszczanie się (bez uwłaszczenia)
skutki absolutyzmu oświeconego
zmiana układu sił w Europie- Austria i Prusy stały się mocarstwami
inwestycja w armię sprawiła, że mocarstwa rywalizowały ze sobą (od rozbiorów Rzeczpospolitej do klęsk w wojnach napoleońskich)
kiedy 9-letni Piotr objął władzę w Carstwie Rosyjskim
w 1682 r., po śmierci cara Fiodora (wybrany przez bojarów)
w jaki sposób Piotr Wielki był przygotowywany do rządzenia carstwem
odebrał nowoczesne wykształcenie, odbył Grand Tour (podróż po Europie w celu obycia z innymi możnymi)
kiedy rozpoczęły się samodzielne rządy Piotra I Wielkiego
w 1689 r., w wieku 17 lat
z jakim państwem Piotr I walczył od samego początku rządów
z Imperium Osmańskim
wojna Carstwa z Imperium Osmańskim
1689-1696 r., Rosja zyskała Azow i port do Morza Czarnego
jakie tereny chciał zdobyć Piotr I Wielki
chciał mieć dostęp do Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego
skutek dążeń Piotra I do uzyskania dostępu do Morza Bałtyckiego
wybuch wielkiej wojny północnej 1700-1721 r.
skutki wielkiej wojny północnej dla Rosji
przesunięcie centrum państwa na Zachód
zwiększenie wpływów w Rzeczpospolitej
Rosja zaczęła być uznawana za imperium europejskie
reformy administracyjne Piotra I Wielkiego
Dumę Bojarską zastąpił Senatem Rządzącym (władza sądownicza i wykonawcza) w 1711 r.
powołał 9 kolegiów na wzór ministerstw
podzielił kraj na gubernie
wprowadził samorządy w miastach
reformy obyczajowe Piotra I Wielkiego
zakazał noszenia bród bojarom i dworzanom
nakazał noszenia strojów na wzór niemiecki
kobietom z wyższych sfer nakazano naukę tańca i udział w życiu dworskim
reformy szkolnictwa
obowiązek szkolny dla chłopców w wieku od 10 do 15 lat
co wprowadził Piotr I Wielki
kalendarz juliański i wprowadził grażdankę zamiast cyrlicy
co stało się ze stanem szlacheckim w czasie panowania Piotra I Wielkiego
ujednolicił go i wprowadził obowiązek służby cywilnej (w administracji) lub wojskowej
reformy militarne Piotra I Wielkiego
utworzył oddziały piechoty, kawalerii i artylerii
zakładał korpusy kadetów (szkoły dla młodzieży szlacheckiej)
wprowadził tabelę rang (stopnie i ścieżki awansu w wojsku)
w jaki sposób Piotr I Wielki rozwiną gospodarkę Rosji
wspierał rozwój manufaktur, kopalń i hut
rozbudował sieć kanałów
sprowadził zachodnich rzemieślników
sprzyjał bogaceniu się mieszczaństwa
nałożył ciężkie podatki na chłopów (pogłówne) i obowiązkową służbę wojskową
kiedy zmieniono nazwę z Carstwa Rosyjskiego na Imperium Rosyjskie
w 1721 r., Piotr I Wielki nazywał się imperatorem Wszechrusi
kiedy zaczęto budować Petersburg
w 1703 r.
kiedy Petersburg stał się stolicą Rosji
w 1712 r.
cechy Imperium Rosyjskiego
samodzierżawie (rosyjski absolutyzm)
stałe dążenie do ekspansji terytorialnej
kto objął władzę po śmierci Piotra I Wielkiego w 1725 r.
jego bratanica Anna i córka Elżbieta I, które utrzymały władzę przez przywileje
kto objął władzę w Rosji po śmierci Elżbiety I w 1762 r.
Piotr III, książę Holsztynu, wnuk Piotra I
dlaczego Piotr III stracił władzę w Rosji
ponieważ zraził do siebie szlachtę m. in. wycofał wojska z Prus w trakcie wojny siedmioletniej a także padł ofiarą spisku
kto objął rządy w Imperium Rosyjskim po Piotrze IIII
Katarzyna II Wielka
panowanie Katarzyny II Wielkiej
1762-1796
co robiła Katarzyna II Wielka aby utrzymać władzę w Rosji
rozszerzyła przywileje szlachty (zwolnienie z podatków)
nałożyła nowe obciążenia na chłopów (skutek: powstanie Pugaczowa)
przeprowadziła konfiskatę majątków kościelnych i zlikwidowała większość klasztorów
polityka zagraniczna Katarzyny II Wielkiej
wojna z Turcją 1768-1792, zajęcie Gruzji i dostęp do M. Czarnego (w 1783 r. Chanat Krymski do Rosji)
trzy rozbiory Rzeczpospolitej (1772, 1793 i 1795 r.)
w jaki sposób Katarzyna II modernizowała Rosję
uregulowała prawa szlachty, mieszczan i chłopów
nadała samorządy guberniom
podjęła reformę edukacji i zastąpiła klasztory koedukacyjnymi szkołami publicznymi
objęła mecenatem artystów
zainicjowała szczepienia przeciw ospie
kim inspirowała się Katarzyna II
myślicielami oświecenia jak Wolter czy Diderot, jednak jej głównym celem było umocnienie jej władzy
bitwa pod Płotawą
1709 r. (wielka wojna północna)
okres wojen z Turcją (Katarzyna II)
1774-1792
przyczyny konfliktów w Europie w XVIII w.
rywalizacja o wpływy między francuskimi Burbonami i austriackimi Habsburgami
ekspansja kolonialna Anglii kosztem Francji i Hiszpanii
przemiany w Rosji i Prusach i ekspansja terytorialna tych państw
dążenie do utrzymania równowagi i starci koalicji państw
wielka wojna północna
1700-1721
przyczyny wielkiej wojny północnej
dążenia Piotra I do ekspansji w stronę M. Bałtyckiego
dążenie Augusta II do przekształcenia Inflant w dziedziczne księstwo Wettynów
dążenie Danii i Brandenburgii do osłabienia Szwecji
zmiana na tronie Szwecji- 1697 Karol XII zasiada na tronie jako 15-latek
strony wielkiej wojny północnej
Szwecja vs Rosja, Brandenburgia, Dania i Saksonia (August II)
kiedy Szwedzi odparli atak i wkroczyli do Rzeczpospolitej
w 1700 r.
jakie tereny zajął Piotr I w 1702 r.
ujście Newy, gdzie rozpoczął prace nad Petersburgiem
pokój w Nystad
1721 r., koniec wielkiej wojny północnej
postanowienia pokoju w Nystad
Rosja zdobywa szeroki dostęp do Bałtyku przez przyłączenie Estonii, Ingrii, części Karelii i Inflant
Brandenburgia zyskuje Szczecin i wyspy Uznam i Wolin
skutki wielkiej wojny północnej
rozwój gospodarczy Rosji i wejście do grona mocarstw europejskich
ruina i spadek znaczenia politycznego Rzeczpospolitej
utrata wpływów szwedzkich nad Bałtykiem
skutek bitwy pod Połtawą
Szwedzka armia przestała istnieć, a Karol XII uciekł do Turcji
wojna o sukcesje hiszpańską
1701-1714 r.
przyczyny wojny o sukcesję hiszpańską
wygaśnięcie linii Habsburgów w Hiszpanii po śmierci Karola II w 1700 r.
decyzja Karola II o przekazaniu praw do hiszpańskiego tronu Filipowi V Burbonowi (możliwa unia personalna Francji i Hiszpanii)
strony wojny o sukcesje hiszpańską
Francja i Hiszpania przeciwko Habsburgom austriackim, Anglii i Zjednoczonym Prowincjom
skutki wojny o sukcesję hiszpańską
tron utrzymuje Filip V Burbon, ale zrzeka się praw do korony francuskiej na mocy porozumień w Utrechcie i Rastaatt (1713, 1714)
uzyskanie Gibraltaru i Minorki przez Anglię
przejęcie Niderlandów Południowych, Księstwa Mediolanu, Sardynii i Królestwa Neapolu przez Habsburgów austriackich
wzrost potęgi cesarstwa i spadek znaczenia Hiszpanii i Francji
wojna o sukcesję polską
1733-1735
przyczyny wojny o sukcesję polską
spór o obsadę tronu po Auguście II: Francja wspierała Stanisława Leszczyńskiego (teść króla Francji), a Austria i Rosja syna, Augusta III
strony wojny o sukcesję polską
Francja i Hiszpania przeciw Habsburgom austriackim i Rosji
skutki wojny o sukcesję polską
objęcie tronu Rzeczpospolitej przez Augusta III Wettyna
odzyskanie przez Hiszpanię Neapolu i Sycylii
zajęcie przez Francję Lotaryngii (władcą stał się Leszczyński)
wojna o sukcesję austriacką
1740-1748
przyczyny wojny o sukcesję austriacką
rywalizacja o tron po śmierci Karola VI, który chciał aby Maria Teresa została władcą, a władcami Saksonii i Bawarii
dążenia Francji, Hiszpanii i Prus do osłabienia Austrii i oderwania od niej części ziem
strony wojny o sukcesję austriacką
Habsburgowie austriaccy z pomocą Wielkiej Brytanii, Holandii i Rosji przeciw Saksonii, Bawarii, Prusom, Francji i Hiszpanii
skutki wojny o sukcesję austriacką
utrzymanie tronu przez Marię Teresę
utrata Śląska przez Austrię na rzecz Prus (wojny śląskie)
wojny śląskie (Austria vs Prusy)
1740-1742
1744-1745
w oby zwycięstwo Prus
wojna siedmioletnia
1756-1763
przyczyny wojny siedmioletniej
potęga Prus
dążenie Austrii do odzyskania Śląska
rywalizacja kolonialna między Anglią i Francją
powstanie antypruskiej koalicji dzięki tzw. odwróceniu przymierzy, zawarcie sojuszu między Austria i Francją, Anglią i Prusami
strony wojny siedmioletniej
Prusy i Anglia vs Austria, Francja, Rosja, Szwecja, Saksonia
gdzie toczono wojnę siedmioletnią
w koloniach i w Europie
uderzenie Fryderyka II na Saksonię i na Czechy, odparcie ataku austriackiego (wojna siedmioletnia)
1756 r.
zajęcie Prus Książęcych przez Rosję (wojna siedmioletnia)
1757 r.
bitwa pod Kunowicami (wojna siedmioletnia)
1759 r.
zajęcie Brandenburgii przez koalicję austriacko-rosyjką
1762 r.
cud domu brandenburskiego (wojna siedmioletnia)
w 1762 r. zmarła Elżbieta I, a jej następca Piotr III wycofał wojska z Prus
pokój w Hubertusburgu
1763 r.
jakie tereny zajęła Wielka Brytania w ramach wojny siedmioletniej w koloniach
w 1759 r. dzięki zwycięstwu w bitwie pod Quebeckiem zajęła francuską Kanadę, a później hiszpańską Florydę
skutki wojny siedmioletniej na mocy traktatów pokojowych
Prusy zachowały swoje przedwojenne granice, ale uznały prawa do tronu cesarskiego Józefa II
Wielka Brytania uzyskała Kanadę i Florydę
skutki wojny siedmioletniej pod względem gospodarczym i politycznym
Wielka Brytania umocniła swój status potęgi kolonialnej
upadło imperium kolonialne Francji
wzrosła potęga Rosji
ruina finansowa Austrii
co charakteryzowało armię pruską na tle innych armii
jednakowe umundurowanie i uzbrojenie, dyscyplina i wyszkolenie
kiedy powstało Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii
w 1707 r. (Anglia, Walia i Szkocja)
kiedy Irlandia stała się częścią Wielkiej Brytanii
w 1801 r.
Akt o następstwie tronu
1701 r., po śmierci Anny Stuart
kiedy i dlaczego Jerzego I ogłoszono królem Anglii
w 1714 r., ponieważ był Akt o następstwie tronu, który mówił, że po dynastii Stuartów parlament może wybrać władcę z elektorów hanowerskich
dlaczego w Anglii ukształtowały się rządy parlamentarno-gabinetowe
ponieważ Jerzy I przebywał dużo w Hanowerze (północ Niemiec)
na czym polegały rządy parlamentarno-gabinetowe
faktyczną władzę w państwie uzyskała rada ministrów na czele z pierwszym ministrem. Radę ministrów powoływało stronnictwo, które uzyskało większość w parlamencie
skutki rządów dynastii hanowerskiej
zakończenie wojny siedmioletniej, umocnienie potęgi kolonialnej, ale utrata Stanów Zjednoczonych
w którym wieku Francja założyła kolonię w Ameryce Północnej
w XVI w. Nowa Francja (Kanada)