Europa i świat w XVIII w. Flashcards
1
Q
jaka forma rządów była dominująca w Europie u schyłku XVII w.
A
absolutyzm
2
Q
czym jest absolutyzm oświecony
A
idea rządów w państwie silnie scentralizowanym, w którym władca oświecony (człowiek wykształcony, król-filozof) sprawuje władzę, kieruje się rozumem, dobrem swoich poddanych oraz jest “pierwszym sługą państwa”
3
Q
jakie idee oświeceniowe były wdrażane do państw absolutyzmu oświeconego
A
tolerancja religijna, laicyzacja państwa, rozwój szkolnictwa, reformy prawne,
4
Q
gdzie idee absolutyzmu oświeconego zostały w pełni zrealizowane
A
w Prusach za rządów Fryderyka II Wielkiego, w Austrii za czasów Marii Teresy i częściowo w Rosji za panowania Piotra I Wielkiego i Katarzyny II Wielkiej
5
Q
od kiedy władzę w Księstwie Pruskim przejęła dynastia Hohenzollernów
A
od 1618 r., połączono Brandenburgię i Księstwo unią personalną
6
Q
panowanie Fryderyka Wilhelma I
A
tzw. Wielki Elektor panował od 1640 r. do 1688 r.
7
Q
jakie zmiany wprowadził Fryderyk Wilhelm I Wielki Elektor w Prusach
A
zbudował silne zarządzanie, przeprowadził reformy gospodarcze i scentralizował państwo, uzyskał pełnię niezależności od Rzeczpospolitej
8
Q
kiedy Prusy uzyskały pełną niezależność od Rzeczpospolitej
A
w 1657 r.
9
Q
okres panowania Fryderyka I Hohenzollerna i powstanie królestwa Prus
A
od 1688 r. elektor Brandenburgii jako Fryderyk III, a od 1701 r. król Prus do 1713 r.
10
Q
w jakiej wojnie brał udział Fryderyk I Hohenzollern i co z niej uzyskał
A
w wielkiej wojnie północnej, uzyskał część Pomorza ze Szczecinem i wyspami Wolin i Uznam
11
Q
panowanie Fryderyka Wilhelma I Hohenzollerna (Pruskiego)
A
1713-1740
12
Q
jaki przydomek nosił Fryderyk Wilhelm i dlaczego
A
był nazywany królem-sierżantem, ponieważ przeprowadził gruntowną reformę wojską i reformę administracyjną
13
Q
reforma wojskowa Fryderyka Wilhelma I
A
armia oparta na poborze rekrutów i żelaznej dyscyplinie
14
Q
reforma administracyjna Fryderyka Wilhelma I
A
podział administracyjny państwa na powiaty i prowincje oraz silne organy władzy centralnej (Generalny Dyrektoriat Finansów, Wojny i Domen)
15
Q
panowanie Fryderyka II Wielkiego
A
1740-1786
16
Q
jaki przydomek miał Fryderyk II Wielki
A
był nazywany królem-filozofem
17
Q
jakie reformy przeprowadził Fryderyk II Wielki
A
rozbudował administrację (centralną i urzędniczą)
skodyfikował prawo (reforma sądownictwa, zakazanie tortur)
zreformował oświatę
dążył do laicyzacji państwa (ograniczenie wpływów katolicyzmu i protestantów)
prowadził politykę merkantylizmu
18
Q
reforma oświaty Fryderyka II Wielkiego
A
1763 r., wprowadzenie powszechnego obowiązku szkolnego (także dla dziewcząt)
19
Q
czym jest polityka merkantylizmu
A
wspieranie manufaktur i nowych gałęzi produkcji oraz rolnictwa
20
Q
jakie tereny przyłączył do swojego państwa Fryderyk II Wielki
A
Śląsk od Austrii w 1740 r.
Pomorze gdańskie (bez Gdańska), oraz Warmię w ramach I rozbioru Polski w 1772 r.
21
Q
militarne sukcesy Fryderyka II Wielkiego
A
Prusy wyszły obronną ręką z wojny siedmioletniej 1756-1763 r.
22
Q
o jakie tereny Habsburgowie austriaccy poszerzyli swoje państwo
A
tereny kosztem Turcji na mocy pokoju w Karłowicach w 1699 r.
Niderlandy Południowe, Królestwo Neapolu, Księstwo Mediolany i Sardynię w 1714 r. na skutek wojny o sukcesję hiszpańską
23
Q
skutek wojny o sukcesję polską między Habsburgami i Francją
A
utrata Królestwa Neapolu w 1733 r.
24
Q
z jakim problemem mierzyli się Habsburgowie na początku XVIII w.
A
brakiem potomka męskiego Karola VI
25
sankcja pragmatyczna wydana przez Karola VI
1713 r., pozwalała na dziedziczenie w linii żeńskiej i łączyła Czechy, Węgry i Austrię w jednolite państwo
26
panowanie Karola VI Habsburga
1711-1740
27
kto miał szansę zostać władcą ziem Habsburgów po Karolu VI
Maria Teresa, elektorzy Bawarii i Saksonii (wspierani przez Francję, Hiszpanię i Prusy)
28
wojna o sukcesję austryjacką
1740-1748 r., Maria Teresa utrzymała władzę i większość ziem (oprócz Śląska)
29
reformy Marii Teresy
utworzyła władze centralne (Rada Państwa)
ujednoliciła system administracji terenowej
opodatkowała duchowieństwo i szlachtę
ograniczyła uprawnienia stanów
30
panowanie Marii Teresy
1740-1780 arcyksiężna Austrii, 1745-1780 cesarzowa rzymska
31
panowanie Józefa II Habsburga syn Marii Teresy
1766-1790 cesarz rzymski
32
jakie reformy wprowadził Józef II Habsburg
zreformował system oświaty- sieć świeckich szkół podstawowych i średnich
zreformował sądownictwo- oddzielił je od administracji lokalnej , zmienił kodeks karny (ograniczenie tortur i kary śmierci)
wdrożył politykę wyznaniową tzw. józefinizm
dążył do poprawy pozycji chłopów
wspierał rozwój gospodarczy (merkantylizm)
33
na czym polegał józefinizm
wprowadzono tolerancję religijną (1781 r.)
zlikwidowano większość klasztorów
ograniczono liczbę kleru i podporządkowano go państwu
34
jakie inne działania podjął Józef II aby wzmocnić swoją władzę
rozbudował aparat tajnej policji i ograniczał wolność słowa
35
w jaki sposób Józef II poprawił sytuację chłopów
zniósł poddaństwo, obniżył wymiar pańszczyzny i zezwolił na swobodne przemieszczanie się (bez uwłaszczenia)
36
skutki absolutyzmu oświeconego
zmiana układu sił w Europie- Austria i Prusy stały się mocarstwami
inwestycja w armię sprawiła, że mocarstwa rywalizowały ze sobą (od rozbiorów Rzeczpospolitej do klęsk w wojnach napoleońskich)
37
kiedy 9-letni Piotr objął władzę w Carstwie Rosyjskim
w 1682 r., po śmierci cara Fiodora (wybrany przez bojarów)
38
w jaki sposób Piotr Wielki był przygotowywany do rządzenia carstwem
odebrał nowoczesne wykształcenie, odbył Grand Tour (podróż po Europie w celu obycia z innymi możnymi)
39
kiedy rozpoczęły się samodzielne rządy Piotra I Wielkiego
w 1689 r., w wieku 17 lat
40
z jakim państwem Piotr I walczył od samego początku rządów
z Imperium Osmańskim
41
wojna Carstwa z Imperium Osmańskim
1689-1696 r., Rosja zyskała Azow i port do Morza Czarnego
42
jakie tereny chciał zdobyć Piotr I Wielki
chciał mieć dostęp do Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego
43
skutek dążeń Piotra I do uzyskania dostępu do Morza Bałtyckiego
wybuch wielkiej wojny północnej 1700-1721 r.
44
skutki wielkiej wojny północnej dla Rosji
przesunięcie centrum państwa na Zachód
zwiększenie wpływów w Rzeczpospolitej
Rosja zaczęła być uznawana za imperium europejskie
45
reformy administracyjne Piotra I Wielkiego
Dumę Bojarską zastąpił Senatem Rządzącym (władza sądownicza i wykonawcza) w 1711 r.
powołał 9 kolegiów na wzór ministerstw
podzielił kraj na gubernie
wprowadził samorządy w miastach
46
reformy obyczajowe Piotra I Wielkiego
zakazał noszenia bród bojarom i dworzanom
nakazał noszenia strojów na wzór niemiecki
kobietom z wyższych sfer nakazano naukę tańca i udział w życiu dworskim
47
reformy szkolnictwa
obowiązek szkolny dla chłopców w wieku od 10 do 15 lat
48
co wprowadził Piotr I Wielki
kalendarz juliański i wprowadził grażdankę zamiast cyrlicy
49
co stało się ze stanem szlacheckim w czasie panowania Piotra I Wielkiego
ujednolicił go i wprowadził obowiązek służby cywilnej (w administracji) lub wojskowej
50
reformy militarne Piotra I Wielkiego
utworzył oddziały piechoty, kawalerii i artylerii
zakładał korpusy kadetów (szkoły dla młodzieży szlacheckiej)
wprowadził tabelę rang (stopnie i ścieżki awansu w wojsku)
51
w jaki sposób Piotr I Wielki rozwiną gospodarkę Rosji
wspierał rozwój manufaktur, kopalń i hut
rozbudował sieć kanałów
sprowadził zachodnich rzemieślników
sprzyjał bogaceniu się mieszczaństwa
nałożył ciężkie podatki na chłopów (pogłówne) i obowiązkową służbę wojskową
52
kiedy zmieniono nazwę z Carstwa Rosyjskiego na Imperium Rosyjskie
w 1721 r., Piotr I Wielki nazywał się imperatorem Wszechrusi
53
kiedy zaczęto budować Petersburg
w 1703 r.
54
kiedy Petersburg stał się stolicą Rosji
w 1712 r.
55
cechy Imperium Rosyjskiego
samodzierżawie (rosyjski absolutyzm)
stałe dążenie do ekspansji terytorialnej
56
kto objął władzę po śmierci Piotra I Wielkiego w 1725 r.
jego bratanica Anna i córka Elżbieta I, które utrzymały władzę przez przywileje
57
kto objął władzę w Rosji po śmierci Elżbiety I w 1762 r.
Piotr III, książę Holsztynu, wnuk Piotra I
58
dlaczego Piotr III stracił władzę w Rosji
ponieważ zraził do siebie szlachtę m. in. wycofał wojska z Prus w trakcie wojny siedmioletniej a także padł ofiarą spisku
59
kto objął rządy w Imperium Rosyjskim po Piotrze IIII
Katarzyna II Wielka
60
panowanie Katarzyny II Wielkiej
1762-1796
61
co robiła Katarzyna II Wielka aby utrzymać władzę w Rosji
rozszerzyła przywileje szlachty (zwolnienie z podatków)
nałożyła nowe obciążenia na chłopów (skutek: powstanie Pugaczowa)
przeprowadziła konfiskatę majątków kościelnych i zlikwidowała większość klasztorów
62
polityka zagraniczna Katarzyny II Wielkiej
wojna z Turcją 1768-1792, zajęcie Gruzji i dostęp do M. Czarnego (w 1783 r. Chanat Krymski do Rosji)
trzy rozbiory Rzeczpospolitej (1772, 1793 i 1795 r.)
63
w jaki sposób Katarzyna II modernizowała Rosję
uregulowała prawa szlachty, mieszczan i chłopów
nadała samorządy guberniom
podjęła reformę edukacji i zastąpiła klasztory koedukacyjnymi szkołami publicznymi
objęła mecenatem artystów
zainicjowała szczepienia przeciw ospie
64
kim inspirowała się Katarzyna II
myślicielami oświecenia jak Wolter czy Diderot, jednak jej głównym celem było umocnienie jej władzy
65
bitwa pod Płotawą
1709 r. (wielka wojna północna)
66
okres wojen z Turcją (Katarzyna II)
1774-1792
67
przyczyny konfliktów w Europie w XVIII w.
rywalizacja o wpływy między francuskimi Burbonami i austriackimi Habsburgami
ekspansja kolonialna Anglii kosztem Francji i Hiszpanii
przemiany w Rosji i Prusach i ekspansja terytorialna tych państw
dążenie do utrzymania równowagi i starci koalicji państw
68
wielka wojna północna
1700-1721
69
przyczyny wielkiej wojny północnej
dążenia Piotra I do ekspansji w stronę M. Bałtyckiego
dążenie Augusta II do przekształcenia Inflant w dziedziczne księstwo Wettynów
dążenie Danii i Brandenburgii do osłabienia Szwecji
zmiana na tronie Szwecji- 1697 Karol XII zasiada na tronie jako 15-latek
70
strony wielkiej wojny północnej
Szwecja vs Rosja, Brandenburgia, Dania i Saksonia (August II)
71
kiedy Szwedzi odparli atak i wkroczyli do Rzeczpospolitej
w 1700 r.
72
jakie tereny zajął Piotr I w 1702 r.
ujście Newy, gdzie rozpoczął prace nad Petersburgiem
73
pokój w Nystad
1721 r., koniec wielkiej wojny północnej
74
postanowienia pokoju w Nystad
Rosja zdobywa szeroki dostęp do Bałtyku przez przyłączenie Estonii, Ingrii, części Karelii i Inflant
Brandenburgia zyskuje Szczecin i wyspy Uznam i Wolin
75
skutki wielkiej wojny północnej
rozwój gospodarczy Rosji i wejście do grona mocarstw europejskich
ruina i spadek znaczenia politycznego Rzeczpospolitej
utrata wpływów szwedzkich nad Bałtykiem
76
skutek bitwy pod Połtawą
Szwedzka armia przestała istnieć, a Karol XII uciekł do Turcji
77
wojna o sukcesje hiszpańską
1701-1714 r.
78
przyczyny wojny o sukcesję hiszpańską
wygaśnięcie linii Habsburgów w Hiszpanii po śmierci Karola II w 1700 r.
decyzja Karola II o przekazaniu praw do hiszpańskiego tronu Filipowi V Burbonowi (możliwa unia personalna Francji i Hiszpanii)
79
strony wojny o sukcesje hiszpańską
Francja i Hiszpania przeciwko Habsburgom austriackim, Anglii i Zjednoczonym Prowincjom
80
skutki wojny o sukcesję hiszpańską
tron utrzymuje Filip V Burbon, ale zrzeka się praw do korony francuskiej na mocy porozumień w Utrechcie i Rastaatt (1713, 1714)
uzyskanie Gibraltaru i Minorki przez Anglię
przejęcie Niderlandów Południowych, Księstwa Mediolanu, Sardynii i Królestwa Neapolu przez Habsburgów austriackich
wzrost potęgi cesarstwa i spadek znaczenia Hiszpanii i Francji
81
wojna o sukcesję polską
1733-1735
82
przyczyny wojny o sukcesję polską
spór o obsadę tronu po Auguście II: Francja wspierała Stanisława Leszczyńskiego (teść króla Francji), a Austria i Rosja syna, Augusta III
83
strony wojny o sukcesję polską
Francja i Hiszpania przeciw Habsburgom austriackim i Rosji
84
skutki wojny o sukcesję polską
objęcie tronu Rzeczpospolitej przez Augusta III Wettyna
odzyskanie przez Hiszpanię Neapolu i Sycylii
zajęcie przez Francję Lotaryngii (władcą stał się Leszczyński)
85
wojna o sukcesję austriacką
1740-1748
86
przyczyny wojny o sukcesję austriacką
rywalizacja o tron po śmierci Karola VI, który chciał aby Maria Teresa została władcą, a władcami Saksonii i Bawarii
dążenia Francji, Hiszpanii i Prus do osłabienia Austrii i oderwania od niej części ziem
87
strony wojny o sukcesję austriacką
Habsburgowie austriaccy z pomocą Wielkiej Brytanii, Holandii i Rosji przeciw Saksonii, Bawarii, Prusom, Francji i Hiszpanii
88
skutki wojny o sukcesję austriacką
utrzymanie tronu przez Marię Teresę
utrata Śląska przez Austrię na rzecz Prus (wojny śląskie)
89
wojny śląskie (Austria vs Prusy)
1740-1742
1744-1745
w oby zwycięstwo Prus
90
wojna siedmioletnia
1756-1763
91
przyczyny wojny siedmioletniej
potęga Prus
dążenie Austrii do odzyskania Śląska
rywalizacja kolonialna między Anglią i Francją
powstanie antypruskiej koalicji dzięki tzw. odwróceniu przymierzy, zawarcie sojuszu między Austria i Francją, Anglią i Prusami
92
strony wojny siedmioletniej
Prusy i Anglia vs Austria, Francja, Rosja, Szwecja, Saksonia
93
gdzie toczono wojnę siedmioletnią
w koloniach i w Europie
94
uderzenie Fryderyka II na Saksonię i na Czechy, odparcie ataku austriackiego (wojna siedmioletnia)
1756 r.
95
zajęcie Prus Książęcych przez Rosję (wojna siedmioletnia)
1757 r.
96
bitwa pod Kunowicami (wojna siedmioletnia)
1759 r.
97
zajęcie Brandenburgii przez koalicję austriacko-rosyjką
1762 r.
98
cud domu brandenburskiego (wojna siedmioletnia)
w 1762 r. zmarła Elżbieta I, a jej następca Piotr III wycofał wojska z Prus
99
pokój w Hubertusburgu
1763 r.
100
jakie tereny zajęła Wielka Brytania w ramach wojny siedmioletniej w koloniach
w 1759 r. dzięki zwycięstwu w bitwie pod Quebeckiem zajęła francuską Kanadę, a później hiszpańską Florydę
101
skutki wojny siedmioletniej na mocy traktatów pokojowych
Prusy zachowały swoje przedwojenne granice, ale uznały prawa do tronu cesarskiego Józefa II
Wielka Brytania uzyskała Kanadę i Florydę
102
skutki wojny siedmioletniej pod względem gospodarczym i politycznym
Wielka Brytania umocniła swój status potęgi kolonialnej
upadło imperium kolonialne Francji
wzrosła potęga Rosji
ruina finansowa Austrii
103
co charakteryzowało armię pruską na tle innych armii
jednakowe umundurowanie i uzbrojenie, dyscyplina i wyszkolenie
104
kiedy powstało Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii
w 1707 r. (Anglia, Walia i Szkocja)
105
kiedy Irlandia stała się częścią Wielkiej Brytanii
w 1801 r.
106
Akt o następstwie tronu
1701 r., po śmierci Anny Stuart
107
kiedy i dlaczego Jerzego I ogłoszono królem Anglii
w 1714 r., ponieważ był Akt o następstwie tronu, który mówił, że po dynastii Stuartów parlament może wybrać władcę z elektorów hanowerskich
108
dlaczego w Anglii ukształtowały się rządy parlamentarno-gabinetowe
ponieważ Jerzy I przebywał dużo w Hanowerze (północ Niemiec)
109
na czym polegały rządy parlamentarno-gabinetowe
faktyczną władzę w państwie uzyskała rada ministrów na czele z pierwszym ministrem. Radę ministrów powoływało stronnictwo, które uzyskało większość w parlamencie
110
skutki rządów dynastii hanowerskiej
zakończenie wojny siedmioletniej, umocnienie potęgi kolonialnej, ale utrata Stanów Zjednoczonych
111
w którym wieku Francja założyła kolonię w Ameryce Północnej
w XVI w. Nowa Francja (Kanada)
112
jakie inne państwa założyły swoje kolonie w Ameryce Północnej w XVII w.
Holandia (Nowe Niderlandy), Anglia (Nowa Anglia)
113
jakie państwa dominowały w Ameryce Północnej w XVIII w.
Wielka Brytania- wschodnie wybrzeże
Francja- od Luizjany po Kanadę
Hiszpania- Meksyk, Teksas, Kalifornia i Floryda
114
jakie były strony konfliktów w Ameryce Północnej
kolonie uczestniczyły w walkach między metropoliami w Ameryce i w walce z indianami
115
jakie wydarzenie zmieniło układ sił w koloniach w Ameryce Północnej w XVIII w.
klęska Francji w wojnie siedmioletniej w 1763 r., kiedy większość kolonii przeszła w ręce Wielkiej Brytanii
116
ile kolonii miała WB w Am. Północnej
trzynaście kolonii
117
kto stał na czele kolonii brytysjkich
gubernatorzy wyznaczani przez króla
118
kto emigrował do Ameryki Północnej i kolonii angielskich
katolicy, protestanci
biedni, bandyci, bogacze
Brytyjczycy, Walijczycy, Szkoci, Irlandczycy, Francuzi, Niemcy i Holendrzy
119
przybycie purytanów do kolonii angielskich w Ameryce
1620 r., statek Mayflower
120
rolnictwo północnych kolonii angielskich w Ameryce
rolnictwo małe, rodzinne, na farmach
121
rolnictwo południowych kolonii angielskich w Ameryce
wielkie plantacje z bawełną i tytoniem, potrzeba sprowadzania niewolników
122
jak wyglądał handel między koloniami i metropolią (WB)
z kolonii do Anglii przywożono surowce jak bawełna a z Anglii do kolonii przywożono gotowe produkty jak herbata czy produkty włókiennicze
123
czym był Mayflower compact
umowa zawarta w 1620 r. między "ojcami pielgrzymami" czyli osadnikami a królem Jakubem I, wg której mieli oni pozostać lojalni wobec korony i tworzyć społeczność w koloniach. To była podstawa dla konstytucji USA
124
przyczyny rewolucji w Ameryce
poczucie wspólnoty i odrębność od metropolii
sprzeczność interesów gospodarczych metropolii i kolonii
niechęć do brytyjskiego rządu, który ograniczał kolonie
popularność idei oświeceniowych
125
kiedy wprowadzono opłaty stemplowe (Stamp Act)
w 1765 r. przez parlament brytyjski w związku ze stratami po wojnie siedmioletniej
126
kiedy wprowadzono Ustawę o herbacie (Tea Act)
w 1773 r., monopol na handel herbatą miała brytyjska Kompania Wschodnioindyjska
127
kiedy doszło do bostońskiego picia herbaty
w 1773 r., kiedy na statek wbili koloniści przebrani za Indian i zrzucili 300 skrzyń herbaty
128
masakra w Bostonie
1770 r., zginęło 5 kolonistów w starciu z wojskami angielskimi
129
jaka była odpowiedź Anglii na bojkot w Bostonie i Massachusetts
uchwalenie szeregu ustw wymierzonych w Boston i całą kolonię Massachusetts
130
I Kongres Kontynentalny
1774 r., przedstawiciele 12 kolonii (bez Georgii) spotkali się w Filadelfii
131
co wydarzyło się na I Kongresie Kontynentalnym
uchwalono deklarację wierność wobec króla WB Jerzego III Hanowerskiego
zobowiązano się do pokrycia strat Kompanii Wschodnioindyjskiej
potępiono ustawy represyjne
ogłoszono bojkot brytyjskich towarów
zdecydowano o utworzeniu oddziałów milicji
132
wojna o niepodległość USA
1775-1783 r.
133
bitwa pod Lexington
1775 r., zwycięstwo WB
134
II Kongres Kontynentalny
1775 r., w Filadelfii
135
co ustalono na II Kongresie Kontynentalnym
powstanie regularna Armia Kontynentalna pod przywództwem gen. Jerzego Waszyngtona
136
Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych
4 lipca 1776 r., przygotowana przez m. in. Thomasa Jeffersona), na jej mocy kolonie stały się niezależne i powstało nowe państwo federacyjne: Stany Zjednoczone Ameryki
137
kto wspierał Armię Kontynentalną
Francja i Hiszpania
138
bitwa pod Saratogą
1777 r., zwycięstwo Amerykanów
139
bitwy pod Savannah
1778, 1779 r.
140
bitwa w Zatoce Chesapeake
1781 r., bitwa morska wygrana przez siły amerykańsko-francysko-hiszpańskie
141
bitwa pod Yorktwon
1781 r., ta bitwa przechyliła szalę zwycięstwa na stronę Amerykanów
142
pokój w Wersalu
1782 r., na jego mocy WB uznała niepodległość USA oraz przekazała im terytoria pomiędzy Appalachami i Missisipi; Hiszpania odzyskała Florydę
143
Polacy, którzy uczestniczyli w walce o niepodległość USA
Tadeusz Kościuszko
Kazimierz Pułaski
144
czym zasłynął Tadeusz Kościuszko
był wspaniałym inżynierem, jego formacje pod Saratogą i West Point były kluczowe dla wygranej Amerykanów. Otrzymał tytuł generała brygady
145
czym zasłynął Kazimierz Pułaski
dowodził oddziałem jazdy i uznawany jest za twórcę amerykańskiej kawalerii, zginął w bitwie pod Savannah w 1777 r.
146
uchwalenie konstytucji USA
17 września 1787 r., pierwsza konstytucja oświeceniowa
147
jakim państwem są Stany Zjednoczone wg konstytucji
państwo federalne, złożone z samorządnych stanów, w którym rząd federalny prowadzi politykę zagraniczną, bezpieczeństwo i finanse
148
trójpodział władzy w USA
władza ustawodawcza: Kongres złożony z 2 izb: Izby Reprezentantów i Izby Senatu (cenzus majątkowy)
władza wykonawcza: prezydent (zwierzchnik SZ, szef rządu, mianuje oficerów, ministrów, sędziów najwyższych)
władza sądownicza: Sąd Najwyższy i niższe sądy
149
Karta Praw, czyli 10 poprawek konstytucji USA
1791 r., gwarantowały one prawo do własności, wolności wyznania, sumienia, zgromadzeń, słowa i druku, bezpieczeństwo osobiste oraz prawo do posiadania broni
150
jaki system ukształtował się w Kongresie
dwupartyjny: Antyfederaliści, czyli później Demokraci (północne stany) i Federaliści , później Republikanie (południowe stany)
151
ojcowie założyciele Stanów Zjednoczonych
Jerzy Waszyngton, Thomas Jefferson, Benjamin Franklin, Aleksander Hamilton, John Adams, John Jay, James Madison
152
pierwszy prezydent USA
Jerzy Waszyngton- 1789-1797 (2 kadencje)
153
znaczenie rewolucji amerykańskiej
umocnienie idei oświeceniowych (wolność i równość)
nowy model państwa- demokracja
zmiana układu sił politycznych na świecie
154
zagraniczne postaci które były znaczące w walce o niepodległość USA
Maria Joseph de La Fayette (dowódca sił amerykańskich)
Thomas Paine (broszura "zdrowy rozsądek")
155
kiedy umiera Ludwik XIV
w 1715 r.
156
dlaczego Francja zadłużała się po śmierci Ludwika XIV
z powodu kosztownych wojen
klęski militarne (wojna siedmioletnia i utrata kolonii w Indiach i Ameryce, niepodległość USA)
klęski naturalne w latach 80 XVIII w. susze i mroźne zimy uderzyły w produkcję rolną
nieudolne próby reform finansów państwa
157
kto rządził we Francji tuż przed rewolucją francuską
Ludwik XVI i Maria Antonina
158
podział stanowy we Francji
stan pierwszy- duchowieństwo
stan drugi- szlachta
stan trzeci- burżuazja, chłopi, robotnicy (ok. 98 % społeczeństwa)
159
broszura księdza Emmanuela-Josepha Sieyesa "Co to jest stan trzeci"
1789 r.
160
zwołanie Stanów Generalnych przez Ludwika XVI i rozpoczęcie obrad
5 maja 1789 r. (po raz pierwszy od 1614 r.)
161
jakie konflikty pojawiły się podczas obrad Stanów Generalnych
stan trzeci domagał się odejścia od tradycji jednego przedstawiciela, a stan drugi i pierwszy nie chciały obradować wspólnie ze stanem trzecim
162
czym ogłosił się stan trzeci wraz z częścią duchowieństwa
Zgromadzeniem Narodowym
163
kiedy powstało Zgromadzenie Konstytucyjne (Konstytuanta)
9 lipca 1789 r., ze Zgromadzania Narodowego, do którego ostatecznie dołączyło się duchowieństwo, część szlachty
164
jaka była odpowiedź króla Ludwika XVI na powstanie Konstytuanty
zgromadzenie wojska w Wersalu i Paryżu co doprowadziło mieszczaństwo do stworzenia gwardii mieszczańskiej
165
zdobycie Bastylii (symbol absolutyzmu)
14 lipca 1789 r., jest to początek rewolucji francuskiej
166
co ogłosiła konstytuanta w obliczu rewolucji, chaosu w Paryżu, innych miastach i rabowania na wsiach
zniesienie przywilejów stanowych
167
uchwalenie Deklaracji praw człowieka i obywatela przez konstytuantę
sierpień 1789 r.
168
co gwarantowała Deklaracja praw człowieka i obywatela
wolność i równość wobec prawa
nienaruszalność prawa do wolności, własności i do oporu przeciw uciskowi
za suwerena uznano lud, nie króla
wprowadzono wolność słowa, prasy i sumienia
169
co stało się z majątkami kościelnymi i zakonami po uchwaleniu Deklaracji praw człowieka i obywatela
zostały skasowane i przejęte przez państwo, księża stali się urzędnikami opłacanymi przez państwo
170
do czego został zmuszony Ludwik XVI w czasie rewolucji francuskiej
do przeniesienia się do Paryża z Wersalu w 1790 r.
171
jak była podzielona konstytuanta
arystokracja i duchowieństwo monarchiści
jakobini i kordelierzy- radykalna lewica
żyrondyści- lewica
172
jakobini
członkowie Towarzystwa Przyjaciół Konstytucji, Maximilien Robespierre, monarchia konstytucyjna
173
kordelierzy
Georges Danton i Jean-Paul Marat, wprowadzenie republiki
174
żyrondyści
początkowo blisko trzymali się z jakobinami, Jacques Brissot
175
powstanie chłopskie we Francji tzw. wielka trwoga
lipiec-sierpień 1789 r.
176
uchwalenie konstytucji Francji
wrzesień 1791 r.
177
zasady konstytucji Francji
Francja staje się monarchią konstytucyjną
wprowadzono trójpodział władzy
nowy podział administracyjny państwa
178
jak wyglądał trójpodział władzy we Francji
władza ustawodawcza: legislatywa czyli Zgromadzenie Prawodawcze
władza wykonawcza: król i ministrowie
władza sądownicza: niezależne sądy
179
dlaczego okres od 4 lipca 1789 r. do września 1791 r. określa się rewolucją burżuazyjną
bo to burżuazja (bogaci kupcy i mieszczanie) pociągali za sznurki i stworzyli konstytucję pod siebie (cenzus majątkowy, zakaz strajków dla robotników)
180
wojna rewolucyjnej Francji z Austrią
1792 r., do wojny przystąpiły też Prusy, a Francja zaczęła odnosić porażki z powodu dezercji oficerów
181
kogo obwiniano za porażki w wojnie Francji z Austrią
króla i kontrrewolucjonistów
182
atak na pałac Ludwika XVI przez sankiulotów
sierpień 1792 r., aresztowanie króla
183
rozwiązanie Zgromadzenia Prawodawczego i powstanie Konwentu Narodowego, ogłoszenie Francji republiką
wrzesień 1972 r.
183
rozwiązanie Zgromadzenia Prawodawczego i powstanie Konwentu Narodowego, ogłoszenie Francji republiką
wrzesień 1792 r.
184
bitwa pod Valmy
wrzesień 1792 r., zatrzymanie wojsk pruskich i austriackich
185
egzekucja Ludwika XVI
styczeń 1793 r.
186
skutek ścięcia Ludwika XVI
powstanie Wielkiej Koalicji
187
z jakich państw składała się Wielka Koalicja
Austrii, Prus, Wielkiej Beytanii, Holandii, Hiszpanii, Portugalii oraz państw włoskich i niemieckich
188
powstanie w Wandei
zryw chłopów w zachodniej Francji w 1793 r.
189
początek dyktatury jakobinów
1793 r., powołanie komitetu Ocalenia Publicznego (rząd Francji)
190
nowa konstytucja jakobinów
demokratyczna, prawo wyborcze nadano mężczyznom powyżej 21 roku życia
191
co było głównym narzędziem władzy jakobinów
terror siany przez Trybunał Rewolucyjny, który na masową skalę wydawał wyroki śmierci
192
co próbowali narzucić jakobini
kalendarz republikański z nowymi nazwami miesięcy i kult Najwyższej Istoty, który miał zastąpić chrześcijaństwo
193
jak Francja radziła sobie na froncie za czasów dyktatury jakobinów
zaczęła odnosić sukcesy
194
przerót termidoriański
lipiec 1794 r., koniec dyktatury jakobinów
195
skutek przewrotu termidoriańskiego
przedstawiciele burżuazji przejęli władzę, a jakobini zostali skazani na śmierć
196
nowa konstytucja Francji po dyktaturze jakobinów
1795 r.
197
co wprowadzała konstytucja Francji po dyktaturze jakobinów
państwo stawało się republiką
dwuizbowy parlament: Rada Pięciuset i Rada Starszych
władza wykonawcza to 5-cio osobowy dyrektoriat
dyrektoriat był wybierany przez Radę Starszych na 5 lat
wysoki cenzus majątkowy
198
skutki społeczne rewolucji we Francji
zniesienie podziałów i przywilejów stanowych
wprowadzenie zasad równości wobec prawa
otwarcie dróg do awansu społecznego
eliminacja przedstawicieli warstw uprzywilejowanych
199
gospodarcze skutki rewolucji we Francji
zniesienie barier rozwoju gospodarczego (brak przywilejów i cechów)
200
ustrojowe skutki rewolucji we Francji
powstanie nowego państwa opartego na trójpodziale władzy i konstytucji
ukazanie, że wzniosłe idee kosztują życie wielu
inspirowała kolejne pokolenia do walki z feudalizmem i do wprowadzania reform społecznych
201
symbole rewolucji
trójkolorowe flagi oraz kokardy (niebiesko-biało-czerwone)
czapka frygijska
Wolność, równość, braterstwo albo śmierć
Marsylianka
gilotyna
202
kto rozpoczął szczepienia na ospę prawdziwą pod koniec XVIII w.
Edward Jenner
203
co zastąpiło trójpolówkę
płodozmian, czyli system upraw, w którym chodziło o zmianę gatunku roślin uprawianych na polu aby zwiększyć żyzność gleby
204
kto wynalazł siewnik do zboża na początku XVIII w.
Jethro Tulla
205
kiedy była rewolucja agrarna w Anglii
w XVIII
206
na czym polegała rewolucja agrarna w Anglii
zastosowanie płodozmianu, nasilenie procesu grodzenia, migracje chłopów do miast i zwiększenie popytu na jedzenie co prowadziło do rozwoju rolnictwa
207
jaki był skutek rewolucji agrarnej w Anglii
rewolucja przemysłowa
208
przyczyny rewolucji przemysłowej w Anglii
wzrost demograficzny
proces grodzenia i pojawienie się bezrobotnych w miastach
rozbudowa infrastruktury
korzystne prawo patentowe
zniesienie barier celnych
209
kto opatentował latające czółenko w 1733 r.
John Kay, przyśpieszyło wytwarzanie tkanin
210
kto opatentował mechaniczną przędzarkę ("Spinning Jenny") w 1764 r.
James Hargreaves, usprawniła produkcję przędzy
211
jaki problem dotyczył pierwszych fabryk tkanin
fabryki musiały być lokowane blisko rzek, bo to one napędzały maszyny dzięki kołu wodnemu
212
kto opatentował maszynę parową w 1769 r.
James Watt
213
skutek opatentowania maszyny parowej
więcej fabryk, mechanizacja hutnictwa, metalurgii i górnictwa
214
skutki rewolucji przemysłowej w Wielkiej Brytanii
urbanizacja kraju (miasta portowe i górnicze)
powstanie klasy robotniczej
zmiany społeczne np. o pozycji zaczęła decydować zamożność
WB stała się potęgą gospodarczą
przyśpieszenie degradacji środowiska naturalnego
215
jakie koncepcje ekonomiczne były popularne w Europie w XVIII w.
merkantylizm, fizjokratyzm. liberalizm gospodarczy (wolny rynek)
216
czym był fizjokratyzm
teoria francuskiego ekonomisty François Quesnay'a, zgodnie z która podstawą bogactwa państwa jest rolnictwo a państwo miało gwarantować nienaruszalność własności prywatnej, wolność osobistą, swobodę działalności gospodarczej i wolną konkurencję
217
kto był przedstawicielem liberalizmu gospodarczego
Adam Smith
218
co głosił liberalizm gospodarczy
źródłem bogactwa jest praca
należy oprzeć gospodarkę na wolnym rynku i konkurencji
gospodarkę miała kontrolować tzw. niewidzialna ręka rynku
219
co przyniosły rządy dyrektoriatu we Francji
koniec terroru jakobińskiego
220
kto chciał przejąć władzę od dyrektoriatu
monarchiści i jakobini
221
z kim walczyła Francja w czasach dyrektoriatu
z I koalicją antyfrancuską (Austria, Prusy, WB, Hiszpania, państwa włoskie i niemieckie)
222
gdzie działania zbrojne prowadził gen. Napoleon Bonaparte w czasie rządów dyrektoriatu
we Włoszech, przeciwko I koalicji
223
bitwa pod Ravioli (Włochy)
1797 r., wygrana oddziałów Napoleona nad I koalicją, skutkiem było utworzenie Republiki Cisalpińskiej
224
pokój w Campo Fromio
1797 r., pokój między Francją i Austrią, na mocy którego
- Francja uzyskała Niderlandy Austriackie (Belgia)
- Austria uznała republiki włoskie zależne od Francji i przejęła część Republiki Weneckiej
225
jakie było ostatnie państwo z I (Wielkiej) koalicji z którym walczyła Francja
Wielka Brytania
226
wyprawa Bonapartego do Egiptu przeciwko Wielkiej Brytanii
1798 r., mimo początkowych zwycięstw, Bonaparte poniósł porażkę i wojska francuskie skapitulowały w 1801 r.
227
bitwa pod piramidami
lipiec 1798 r., zwycięstwo Napoleona nad wojskami brytyjskimi
228
bitwa morska pod Abukirem
sierpień 1798 r., zwycięstwo floty brytyjskiej nad francuską
229
kogo Napoleon zabrał ze sobą podczas wyprawy do Egiptu
ponad 150 naukowców, wśród których był także Jean-François Champollin, który odkrył Kamień z Rosetty i pomógł w odczytaniu hieroglifów
230
uformowanie się II koalicji antyfrancuskiej
1799 r., WB, Austria, Rosja, Neapol, Turcja
231
zamach stanu 18 brumaire'a roku VIII (9 listopada) i ustanowienie VI konstytucji Francji
1799 r., Napoleon dzięki poparciu wojska wkracza do Paryża, przerywa obrady Rady 500 i wprowadza nową formę władzy: trzyosobowy konsulat z nim jako pierwszy konsul (inicjatywa ustawodawcza i wykonawcza)
232
bitwy pod Morengo i Hohenlinden
lipiec i grudzień 1800 r., zwycięstwo Napoleona nad II koalicją
233
pokój w Luneville
1801 r., pokój między Francją i Austrią
234
pokój w Amiens
1802 r., pokój między Francją i Wielką Brytanią
235
co robił Napoleon, aby, jako pierwszy konsul, ustabilizować sytuację we Francji
przeprowadzono reformę finansów i utworzono Bank Francji
nowy podział administracyjny kraju
powrót emigrantów politycznych
zawarto konkordat z papiestwem, koniec zwalczania chrześcijaństwa
powszechne szkolnictwo podstawowe
kodeks cywilny Francuzów (Kodeks Napoleona)
236
zawarcie konkordatu między Francją i papiestwem
1801 r.
237
kodeks Napoleona/kodeks cywilny Francuzów
1804 r., utrwalał zdobycze rewolucji francuskiej np. wolność osobistą, równość wobec prawa, swobodę wyznania, własność prywatną, śluby cywilne
238
plebiscyty poparcia dla Napoleona
1802 r.- większość zadecydowała, że może być dożywotnio pierwszym konsulem
1804 r.- zgoda na koronację cesarską Napoleona
239
koronacja cesarska Bonapartego
2 lutego 1804 r., koronacja cesarska Napoleona, Napoleon I cesarzem Francuzów
240
III koalicja antyfrancuska
1805 r., Rosja, Austria, Wielka Brytania, Neapol, Szwecja
241
z kim sojusz zawarł Napoleon przeciwko III koalicji antyfrancuskiej
z Hiszpanią
242
partyzantka antyfrancuska działająca w Hiszpanii
guerilla, działała w okolicach Madrytu, na południu w Andaluzji, kraju basków i Katalonii
243
bitwa morska pod Trafalgarem
1805 r., porażka Napoleona z siłami brytyjskimi, którymi dowodził Horatio Nelson (pokonał Napoleona też w bitwie o ujście Nilu)
244
bitwa pod Ulm (III koalicja)
1805 r., wygrana Napoleona
245
bitwa pod Austerlitz (bitwa trzech cesarzy)
1805 r., zwycięstwo Napoleon and siłami austriacko-rosyjskimi (stąd nazwa "trzech cesarzy")
246
pokój w Preszburgu (Bratysława)
1805 r., Austria traci Wenecję, Dalmację i Istrię na rzecz zależnego od Francji Królestwa Włoch, Franciszek II zgodził się a całkowitą niezależność Bawarii i kilku innych prowincji, tym samym rezygnując z tytułu cesarza rzymskiego i przyjmując tytuł Franciszka I i cesarza Austrii
247
powstanie Związku Reńskiego
klęska Austrii sprawiła, że rozpadła się Rzesza Niemiecka, a Napoleon wykorzystał to i w 1806 r. utworzono związek państw zachodnio-niemieckich
248
IV koalicja antyfrancuska
1806 r., Prusy, Wielka Brytania, Rosja
249
bitwy pod Jeną i Auerstaedt
1806 r., zwycięstwo Napoleona nad IV koalicją, zajęcie Prus przez Napoleona
250
blokada kontynentalna Wielkiej Brytanii
zakaz wymiany handlowej z WB nałożony przez Napoleona na swoich sojuszników
251
bitwa pod Iławą Pruską
1807 r., nierozstrzygnięta bitwa między Napoleonem i Carstwem Rosyjskim
252
bitwa pod Frydlandem
1807 r., Napoleon pokonał siły rosyjskie
253
układ pokojowy w Tylży
lipiec 1807 r., na jego mocy Prusy utraciły ziemie z I i II rozbioru Rzeczpospolitej i z nich powstało Księstwo warszawskie, Gdańsk stał się wolnym miastem, Rosja miała przystąpić do blokady kontynentalnej i uznać powstanie Księstwa Warszawskiego
254
walki Napoleona z partyzantką hiszpańską (guerilla)
od 1807 r. do 1814 r., szarża pod Somosierrą przeprowadzona przez Polaków
255
jakimi ziemiami rządził starszy brat Napoleona Józef Bonaparte
1806-1808 król Neapolu
1808-1813 król Hiszpanii (Jose I de Espana)
256
rozwiązanie V koalicji antyfrancuskiej (WB, Austria)
1809 r., z powodu niepowodzeń w Hiszpanii
257
bitwa pod Wagram
1809 r., porażka wojsk austriackich w starciu z południowymi Niemcami i Księstwem Warszawskim
258
pokój w Schonbrunn
1809 r., pokój między Austrią a Bawarią, Księstwem i Francją
259
otworzenie portów morskich dla WB przez cara Aleksandra I
1811 r., przyczyna wojny między Napoleonem i Rosja
260
wyprawa Napoleona na Moskwę
czerwiec-październik 1812 r. (potem odwrót)
261
ile liczyła armia Napoleona w wyprawie na Moskwę
600 tys. żołnierzy
262
jaką taktykę stosował gen. Michaił Kutuzow przeciwko Wielkiej Armii Napoleona
taktykę spalonej ziemi
263
bitwa pod Borodino
wrzesień 1812 r.
264
zajęcie Moskwy przez Napoleona
październik 1812 r., jednak szybko opuścił spalone miasto
265
bitwa pod Smoleńskiem (Napoleon vs Rosja)
październik/listopad 1812 r.
266
bitwa nad Berezyną
listopad 1812 r., klęska Napoleona, zwycięstwo sił Aleksandra I Romanowa (Kutuzow, Wittgenstein), tam wojskami Księstwa dowodzili gen. Zajączek, Dąbrowski, Kniaziewicz
267
zawiązanie VI koalicji antyfrancuskiej
koniec 1812 r., WB, Rosja, Austria, Prusy (od 1813 r.), Hiszpania, Szwecja, Portugalia, Saksonia
268
bitwa pod Lipskiem "bitwa narodów"
październik 1813 r., wojsko Napoleona zostało pokonane, tam zginął książę Józef Poniatowski podczas przeprawy przez rzekę Elsterę
269
pokonanie Francji
1814 r., wojska pruskie i rosyjskie zdobywają Paryż, Napoleon I abdykuje i zostaje osadzony na wyspie Elbie
270
bitwy pod Budziszynem, Lutzen, Hanau
1813 r., bitwy VI koalicji antyfrancuskiej z Napoleonem
271
pokój paryski (koniec rządów Napoleona jako cesarza)
maj 1814 r., Ludwik XVIII Burbon zostaje królem, a Francja wraca do granic sprzed 1792 r.
272
ucieczka Napoleona z Elby
luty 1815 r., celem było przejęcie władzy z rąk Ludwika XVIII
273
jak ludzie powitali Napoleona uciekającego z Elby
powitali go z entuzjazmem przez co szybko wkroczył do Paryża i ponownie objął rządy
274
VII koalicja antyfrancuska
1815 r., WB, Austria, Rosja, Prusy, Hiszpania, Szwecja, Portugalia
275
bitwa pod Waterloo
18 czerwca 1815 r., ostatnia bitwa Napoleona, porażka jego sił i zwycięstwo VII koalicji
276
gdzie został wysłany Napoleon po Waterloo
na wyspę Świętej Heleny, tam zmarł w 1821 r.
277
do czego przyczyniła się epoka napoleońska
rozbudzenie świadomości narodowej wśród niższych warstw społecznych
tendencje zjednoczeniowe we Włoszech i w Niemczech
utrwalenie i rozpowszechnienie zdobyczy rewolucji francuskiej
francuski system szkolnictwa (szkoły powszechne i świeckie)
unowocześnienie systemów prawa i administracji dzięki kodeksowi Napoleona
osłabienie roli Kościoła
rozwój stosunków kapitalistycznych na wsi (we Francji chłopi uzyskali ziemię na własność)
przemiany w sztuce wojennej
278
skutki epoki napoleońskiej
śmierć 3,5-5 mln żołnierzy, ogromne straty gospodarcze spowodowane wojnami
