Europa i świat w XVI-XVII w. Flashcards
gdzie mieszkali rdzenni mieszkańcy Ameryk
w Mezoameryce (od środkowego Meksyku do Panamy)
na zachodnim wybrzeżu Ameryki Południowej
rozsiani po Ameryce Północnej i wokół Amazonii
najstarsze cywilizacje prekolumbijskie
kultura Olmeków, kultura Zapoteków, kultura Tolteków (II tys. lat p.n.e)
jakie cywilizacje prekolumbijskie były rozwinięte w XV w.
Majowie, Aztecy i Inkowie
główne zajęcia prekolumbijskich cywilizacji
rolnictwo (kukurydza, fasola, ziemniaki)
rzemiosło
jak wyglądała organizacja polityczna i społeczna w cywilizacjach prekolumbijskich
w większości były to luźno powiązane plemiona/miasta-państwa, czasami z centralnym władcą, wyjątkiem są Inkowie, którzy mieli scentralizowaną władzę ze stolicą w Cuzco
osiągnięcia cywilizacji prekolumbijskich
ceramika, obróbka metalu, pismo (różne języki), irygacja, szlaki komunikacyjne, monumentalne budowle, rozwinięta medycyna
jakie zwierzęta udomowione miały cywilizacje prekolumbijskie
psy, lamy, indyki
w jakich bogów wierzyli Aztekowie
w Huitzilopochtli, dla którego składali ofiary z ludzi i Quetzalcoatl
jaki bóg był najważniejszy dla Inków
bóg słońca, którego wcieleniem był król nazywany inką (wiara zbliżona do monoteizmu)
kto wyruszył na wschód na przełomie XIII i XIV w.
Marco Polo, wenecki kupiec, a przed nim jeszcze jego ojciec i stryj
kto wyruszył na wschód na przełomie XIII i XIV w.
Marco Polo, wenecki kupiec, a przed nim jeszcze jego ojciec i stryj
jaka księga przyczyniła się do zainteresowania się teorią o kulistości Ziemi
“Geografia” Ptolemeusza, przetłumaczona na łacinę w XV w.
przyczyny ekonomiczne odkryć geograficznych
legendy o bogactwach Chin i Indii
nadzieja na odkrycie morskiej drogi do Indii i ominięcie państw arabskich
deficyt złota i srebra
przyczyny społeczne odkryć geograficznych
koniec rekonkwisty (1492 r. upada Grenada)
przemiany w budownictwie okrętowym- karawele i karaki
rozwój nawigacji (busola, kwadrant, astrolabium)
wyprawa Bartolomeu Diasa (Portugalia)
1488 r., wyprawa wzdłuż zachodniego brzegu Afryki aż do Przylądka Dobrej Nadziei
wyprawa Krzysztofa Kolumba (Genueńczyk na zlecenie Królestwa Hiszpanii)
1492 r., dotarł do Wysp Kanaryjskich
wyprawa Amerigo Vespucciego (Hiszpania)
1501-1502, wyprawa wzdłuż wybrzeży Ameryk (północ Południowej do Kuby)
wyprawa Ferdynanda Magellana/Juana Sebastiana Elcano (Hiszpania)
1519-1522 r., wyprawa dookoła świata, sam Magellan umarł na Filipinach, więc dalszą część jako kapitan przepłynął Juan Sebastian Elcano
wyprawa Vasco da Gamy
1498 r. odkrycie drogi morskiej do Indii
co Europejczycy zakładali w koloniach
faktorie handlowe, osady, miasta i plantacje
czym uzasadniano podbój cywilizacji Ameryk
konkwistę uzasadniano krzewieniem wiary chrześcijańskiej
co sprzyjało konkwistadorom w podboju plemion
konflikty między plemionami, przeświadczenie o półboskości Europejczyków, podatność ludności atuochotnonicznej na europejskie choroby jak dżuma czy tyfus
podbój państwa Azteków
1519-1521 r.
kto prowadził podbój Azteków
Hernan Cortes wraz z 500 żołnierzami
podbój imperium Inków
1530-1533 r.
kto prowadził podbój imperium Inków
Francisco Pizarro ze 180 żołnierzami hiszpańskimi
jak podzielono ziemie zajęte przez Hiszpanów po podboju Azteków i Inków
na wicekrólestwa- Nową Hiszpanię i Peru
układ w Tordesillas
1494 r., układ dzielił świat na strefy wpływów Portugalii i Hiszpanii. Hiszpania miała Amerykę Środkową, a Portugalia Afrykę
jakie państwa miały swoje kolonie w XVI i XVII w.
Portugalia, Hiszpania, Francja, Holandia, Anglia
kolonie hiszpańskie
Ameryki: Karaiby, Meksyk, Gwatemala, Panama, Peru, Chile, Ekwador, Argentyna
Azja: Filipiny
kolonie portugalskie
Brazylia, część Indii, zachodnie wybrzeże Afryki
kolonie Francuskie
teren nad Rzeką św. Wawrzyńca
kolonie holenderskie
teren nad rzeką Hudson, Indonezja, Kraj Przylądkowy (południe Afryki)
kolonie angielskie
Nowa Anglia w Am. Płn., część Indii
skutki odkryć geograficznych w Ameryce
upadek cywilizacji prekolumbijskich
wyludnienie Ameryki (80-90%)
rozwój niewolnictwa (przywieziono 12-15 mln Afrykanów)
Chrystianizacja
skutki odkryć geograficznych w Europie
przyśpieszenie rozwoju gospodarczego
przesunięcie głównych szlaków handlowych
nowe rośliny
wzrost znaczenia Hiszpanii i Portugalii
rywalizacja kolonialna
rozwój wiedzy geograficznej
ramy epoki renesansu
XV i XVI w.
dlaczego renesans kształtował się we Włoszech
bo:
dostęp do materiałów ze starożytność i zainteresowanie nimi
coraz lepsza dostępność i znajomość dzieł starożytnych filozofów głównie dzięki uczonym uciekającym z Bizancjum
handel ze Wschodem (Wenecja, Genua, Mediolan, Florencja)
najsłynniejsze rody patrycjuszowskie
Medyceusze z Florencji
kto sprawował mecenat nad artystami
rody patrycjuszowskie, rody królewskie, Kościół
jakie było podejście do artysty w renesansie
stawiano na indywidualizm, zapewnienie artystom swobody, pojawiła się koncepcja artystycznego geniuszu, czyli daru od Boga
kogo wspierał Kosma Medyceusz Starszy
Donatella, Filippa
Bruneleschiego, ufundował Akademię Florencką
co było najważniejsze w renesansie
humanizm, który propagował antropocentryzm
kto wypowiedział słowa “Człowiekiem jestem i sądzę, że nic, co ludzkie, nie jest mi obce”
Terencjusz, starożytny komediopisarz
czołowi humaniści renesansu
Erazm z Rotterdamu
Giovanni Pico della Mirandola
Michael de Montaigne
Thomas More (Morus)
Leonardo da Vinci
jakie gałęzie nauki rozwijały się w renesansie
filologia (łacina, greka, hebrajski)
medycyna
fizyka, chemia, astronomia
matematyka
jakie szkoły zakładano w dobie renesansu
uniwersytety i akademie, szkoły elementarne
najwybitniejsi uczeni epoki
Miguel Servet- opisał mały obieg krwi
Paracelsus- badał procesy chemiczne zachodzące w ciele człowieka
jaka teoria związana z astronomią zrewolucjonizowała naukę
heliocentryczna teoria budowy Układu Słonecznego opracowana przez Mikołaja Kopernika
jakie wydarzenie miało ogromny wpływ na rozwój literatury
wynalezienie druku przez Jana Gutenberga w połowie XV w.
kto mierzył się z zagadnieniem prawa i teorii państwa
Niccolo Machiavelli w dziele “Książę”
Jean Bodin pisząc o absolutyzmie
najwybitniejsi światowi twórcy renesansu
Dante Alighieri “Boska Komedia”
Giovanni Boccaccio “Dekameron”
Francesco Petrarka “Sonety do Laury”
Francois Rabelais “Gargantua i Pantagruel”
Miguel de Cervantes “Don Kichot”
polscy twórcy okresu renesansu
Jan Kochanowski
Mikołaj Rej
przełomowy okres rozwoju teatru w renesansie
okres teatru elżbietańskiego i twórczości Williama Szekspira
jakie gatunki obrazów najczęściej powstawały w renesansie
oprócz obrazów religijnych także portrety, akty, pejzaże, sceny rodzajowe i mitologiczne
cechy malarstwa renesansowego
odkrycie zasad perspektywy linearnej
statyczna kompozycja
idealizacja postaci ludzkich
delikatny światłocień
sławne obrazy renesansu
Mona Lisa, Dama z gronostajem, Ostatnia Wieczerza- L. da Vinci
Szkoła ateńska- Rafael Santi
Wiosna, narodziny Wenus- Sandro Botticelli
freski w kaplicy Sykstyńskiej- Michał Anioł
sławni niewłoscy malarze
Jan van Eyck
Pieter Bruegel Starszy
Albrecht Durer
Hans Holbein Młodszy
jakie zmiany zaszły w rzeźbie w czasie renesansu
rzeźba przestała być tylko elementem architektury, popularne stały się akty, posągi konne i popiersia, dążono do wiernego odwzorowania ludzkiego ciała i stosowano kontrapost
najwybitniejsi rzeźbiarze
Donatello (“Dawid”)
Michał Anioł (“Pieta”, Dawid”)
ludzie renesansu, czyli ludzie szeroko uzdolnieni
Leonardo da Vinci
Michał Anioł
Rafael Santi
gdzie narodził się styl renesansowy w architekturze
we Florencji w XIV w.
do czego dążyli architekci renesansowi
do piękna i harmonii wynikających z symetrii i określonych proporcji
jaka starożytna postać inspirowała renesansowych architektów
Witruwiusz (traktat “O atchitekturze”)
co chętnie stosowano w budowlach renesansowych
Plan centralny (plan koła, kwadraty lub krzyża)
łuk pełny
kolumny i pilastry
tympanony
gzymsy i freski
kopuły
sklepienia beczkowe
wielki porządek
jaka dziedzina architektury rozwijała się
urbanistyka, architekci tworzyli tzw. koncepcje miasta idealnego
najwybitniejsi renesansowi architekci
Filippo Brunelleschi
Donato Bramante
Adrea Palladio
czym jest reformacja
ruch społeczno-religijny zainicjowany przez Marcina Lutra w 1517 r., którego celem była odnowa życia religijnego
przyczyna reformacji
spadek autorytetu papiestwa i duchowieństwa, fiskalizm papiestwa, rozwiązły tryb życia dostojników Kościoła, nepotyzm, symonia, handel odpustami
co sprzyjało reformacji
działania humanistów, tłumaczenie Biblii na języki narodowe
dążenie władców europejskich do zajęcia majątków kościelnych
gdzie i kiedy Marcin Luter ogłosił swoje tezy
1517 r. w katedrze w Wittenberdze wywiesił 95 tez
jaka była odpowiedź papieża na tezy Lutra?
wysłanie papieskiej bulli, która potępiała jego poglądy
co stało się z Marcinem Lutrem po ogłoszeniu tez
został ekskomunikowany i uznany za heretyka, a schronienie znalazł w Wartenbergu gdzie przetłumaczył biblię na język niemiecki
skąd pochodzi nazwa protestantyzm
protestantami nazwano ludzi, którzy w 1529 r. sprzeciwili się decyzji sejmu Rzeszy co do zakazania głoszenia idei reformacji
pokój w Augsburgu
1555 r., zasada “Czyja władza tego wyznanie”, zakończenie walk między katolikami i protestantami
kto był pierwszym protestanckim reformatorem w Szwajcarii
Urlich Zwingli
kiedy swoją działalność rozpoczął Jan Kalwin
w 1536 r.
jak nazywa się kalwinizm
wyznanie ewangelicko-reformowane
jak nazywa się luteranizm
wyznanie ewangelicko-augsburskie
dlaczego Henryk VIII odwrócił się od papieża i katolicyzmu
ponieważ papież nie chciał dać mu rozwodu (jego żona “nie urodziła mu” syna)
kiedy Henryk VIII zmusił biskupów angielskich do uznania go za głowę Kościoła
w 1531 r.
kiedy Henryk VIII wydał akt supremacji w wyniku czego powstał Kościół anglikański
w 1534 r.
gdzie dominował luteranizm
w Prusach Książęcych, Danii, Norwegii, Inflantach i Szwecji
gdzie dominował kalwinizm
w Niderlandach, Francji, Szkocji
cechy wspólne wyznań protestankich
dwa sakramenty: chrzest i komunia święta (dwie postacie)
liturgia w językach narodowych
zlikwidowano zakony
zniesiono celibat i odebrano Kościołowi majątki ziemskie
zasady luteranizmu
Pismo Święte jest źródłem poznania Boga
zbawienie zależy od wiary oraz łaski Boga
pośrednikiem między człowiekiem i Bogiem jest Chrystus
głową jest władca państwa
odrzucono kult Matki Boskiej, relikwii, świętych
ograniczono wystrój zborów (kościołów)
zasady wiary kalwinizmu
predestynacja (o zbawieniu decyduje Bóg bez znaczenia na zachowanie człowieka)
hierarchię tworzą gminy wyznaniowe
odrzucenie kultu Matki Boskiej, relikwii, świętych
ograniczenie wystrój zborów
cechy anglikanizmu
czerpał z luteranizmu, kalwinizmu i katolicyzmu
odrzucono zwierzchnictwo papieża, głową Kościoła stał się król Anglii, ale zachowano hierarchię kościelną
skutki reformacji
powstanie nowych wyznań
podział Europy (katolicyzm vs protestantyzm)
reforma w Kościele katolickim
wybuch wojen religijnych w Europie
zanik uniwersalizmu kulturowego
przyśpieszenie przemian kapitalistycznych dzięki protestanckiej etyce pracy
jaka była przyczyna zwołania soboru trydenckiego
napięcia religijne, masowe opuszczanie Kościoła, niedoskonałość Kościoła
jakie były dwa stanowiska naprawy problemów w Kościele katolickim podczas soboru trydenckiego
- zbliżenie się do protestantów i wprowadzenie reform doktrynalnych
- walka z innowiercami
sobór trydencki
1545-1563 r.
jakie elementy katolicyzmu pozostały bez zmian
źródła wiary to Biblia i tradycja katolicka
duchowni objaśniają Biblię
wszystkie sakramenty są ważne
święci, Matka Boska i relikwie są ważne
zbawienie zapewniają wiara, dobre uczynki i odpusty
potępienie predestynacji
jakie zmiany nastąpiły w Kościele katolickim po soborze trydenckim
zakazano łączenia wielu urzędów
biskupi mieli zostać w swoich diecezjach, robić wizytacje i regularne synody
zaczęto tworzyć seminaria duchowne
zaczęto używać ksiąg metrykalnych
wprowadzono sutanny i celibat
kiedy stworzono Towarzystwo Jezusowe (zakon jezuitów)
1534 r., na czele stał Ignacy Loyola
jak nazywały się jezuickie szkoły średnie
kolegia
powołanie Świętego Oficjum
1542 r. we Włoszech (stała na czele inkwizycji)
ogłoszenie indeksu ksiąg zakazanych
1559 r.
wielka wojna chłopska w Niemczech
1525-1526 r.
kto stał na czele chłopów w czasie wielkiej wojny chłopskiej w Niemczech
Thomas Munzer
jaki charakter miała wielka wojna chłopska w Niemczech
antyfeudalny
kiedy powstał Związek Szmalkaldzki
1531 r.
I wojna szmalkaldzka (katolicy vs protestanci)
1546-1547 r., wygrali katolicy
II wojna szmalkaldzka
1551-1552 r.
skutek II wojny szmalkaldzkiej
pokój augsburski w 1555 r. i wprowadzenie zasady “czyja władza tego wyznanie”
jak we Francji byli nazywani kalwini
hugenoci
komu sprzyjali Walezjusze a komu Burboni
Walezjusze- katolicyzm
Burbonowie- hugenotom (kalwinizm)
kto dopuścił do rzezi hugenotów z Wassy w 1562 r.
Katarzyna Medycejska
co miało zakończyć wojnę domową we Francji po rzezi hugenotów w 1562 r.
małżeństwo siostry króla (katoliczka) z Henrykiem Burbonem (protestantyzm)
noc św. Bartłomieja
23/24 sierpnia 1572 r., noc ślubu Henryka Burbona z Małgorzatą de Valois, rzeź hugenotów
skutek nocy św. Bartłomieja i śmierci Karola IX
wybuch wojny trzech Henryków (Henryk Gwizjusz- katolicy; Henryk Burbon- kalwini; Henryk III Walezjusz- próbował utrzymać tron)
koniec wojny trzech Henryków
1594 r., Henryk Burbon zasiada na tronie, przechodni na katolicyzm ale wydaje edykt nantejski
wydanie edyktu nantejskiego
1598 r., wolność wyznania dla hugenotów, prawo piastowania urzędów, dostali kilka twierdz np. La Rochelle
kto stał na czele kalwińskiej opozycji w Niderlandach
Wilhelm Orański
kto panował w Niderlandach od 1477 r. (od 1556 r. lokalna linia tej dynastii)
Habsburgowie
wystąpienia protestantów w Niderlandach
1556 r.
wkroczenie Wilhelma Orańskiego od północy do Niderlandów
1572 r.
zawiązanie unii w Utrechcie
1579 r., zagwarantowanie równości wyznań w 7 północnych prowincjach
proklamowanie Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów
1588 r.
co stało się z prowincjami południowymi Niderlandów
pozostały pod wpływami Hiszpanii i Habsburgów
ile ludzi zamieszkiwało Europę w XVI w. i pierwszej połowie XVII w.
85-90 mln ludzi
przyczyny wzrostu demograficznego w Europie w XVI i XVII w.
poprawa zaopatrzenia w żywność, usprawnienie transportu, poprawa warunków higienicznych i mieszkalnych
przyczyny mobilności społecznej w XVI i XVII w.
wojny i prześladowania religijne
zmiany polityczne np. na Węgrzech z powodu Turków
odkrycia geograficzne i kolonizacja
transport wiedzy i upowszechnianie nowych sposobów upraw
jakie miasto było największe w XVI i XVII w.
Londyn, 200 tys. ludzi
jakie miasta rozwijały się najbardziej w XVI i XVII w.
miasta włoskie jak Wenecja, Mediolan; Antwerpia; Amsterdam; Sewilla; Lyon; Augsburg
jakie miasta straciły na znaczeniu w XVI i XVII w.
miast należące do hanzy
na jakie strefy handlowe dzielił się handel europejski w XVI w.
atlantycką, bałtycką (+M. Północne), śródziemnomorską
kto dominował handel atlantycki
Hiszpania i Portugalia (porty w Lizbonie, Kadyksie, Sewilli)- sprowadzanie złota i srebra a także surowce np tytoń
kto zdominował handel bałtycki
Holandia- sprowadzała zboże, drewno i inne produkty leśne z Królestwa Polskiego i Litwy do swoich portów
co stało się z handlem śródziemnomorskim (lewantyński)
stracił na znaczeniu z powodu nowych szlaków handlowych do Indii
z jakim państwem handlowali Holendrzy
Indonezja
jakie państwa odgrywały ważną rolę w handlu kontynentalnym w XVI w.
KP, Węgry, Mołdawia
co przyczyniło się do rozwoju transakcji finansowych
upowszechnienie się weksli
co tworzono przy okazji wypraw dalekomorskich
spółki, czyli organizacje tworzone przez kupców, bankierów i armatorów, w których dzielili się zyskiem z wypraw i rozkładali na siebie koszty wypraw
jakie miejsca rozwijały się dzięki wyprawom dalekomorskim i rozwojowi handlu
giełdy (np. Antwerpia)
jakie kompanie handlowe odegrały największą rolę w XVI w.
Angielska Kompania Wschodnioindyjska (1600 r.)
Holenderska Kompania Wschodnioindyjska (1602 r.)
jakie nowe formy produkcji pojawiły się w XVI w.
system nakładczy (chałupnictwo)
manufaktury
na czym polegał system nakładczy (chałupnictwo)
kupcy nabywali niezbędne surowce, przekazywali je rzemieślnikom, którzy pracowali we własnych domach
na czym polegały manufaktury
były to zamiejskie zakłady produkcyjne, w których właściciel dostarczał surowców i narzędzia, a pracownicy mieli na określonych stanowiskach stworzyć odpowiedni element produktu
do czego doprowadził masowy import kruszców do Europy
do inflacji, wzrostu cen żywności i trudnej sytuacji rzemieślników i pracowników najemnych, ale też do bogacenia się chłopów i ubożenia szlachty
jaki proces gospodarczy był charakterystyczny dla Wysp Brytyjskich
proces grodzenia, czyli wykupywania małych gospodarstw chłopskich przez szlachtę tak aby tam prowadzić hodowlę owiec
skutki grodzenia na Wyspach Brytyjskich
intensyfikacja produkcji rolnej
wzrost dochodów szlachty
migrację ze wsi do miast
jakie typ gospodarstwa dominował na wschodzie Europy
folwarki
co hamowało rozwój wsi i miast we Wschodniej Europie
pańszczyzna i przywileje szlacheckie, które prowadziły do ubożenia wsi i zaniku wymiany wieś-miasto
jak podzielona była Europa w kwestii gospodarczej
wystąpił tzw. dualizm gospodarczy
na zachodzie panowała gospodarka rynkowa (kapitalistyczna)
na wschodnie rozwinęła się gospodarka folwarczno-pańszczyźniana
gdzie biegła granica między dwoma systemami gospodarczymi w Europie
na rzece Łabie
przyczyny kryzysu monarchii stanowych
upadek znaczenia rycerstwa
osłabienie pozycji Kościoła
aspiracje monarchów do centralizacji władzy
rozwój miast
co monarchowie robili z dzięki zasobom finansowych od mieszczaństwa
znosili niezależność możnowładców i ich ziem przez rozbudowę administracji terenowej
ograniczali kompetencje urzędów dworskich
zmniejszali znaczenie zgromadzeń stanowych
jaki tym monarchii stał się dominujący w XVII w.
monarchia absolutna- monarcha dysponował pełnią władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej
gdzie władali Habsburgowie w XIII i XVI w.
w Austrii, Styrii i Karyntii
kiedy Fryderyk III Habsburg został wybrany królem Niemiec
1440 r.
kiedy Fryderyk III Habsburg koronował się na cesarza rzymskiego
w 1452 r.
kto zbudował potęgę Habsburgów
Maksymilian I Habsburg (syn Fryderyka III)
jakie tereny obejmowało państwo Maksymiliana I Habsburga w 1477 r.
dzięki małżeństwie z Marią Burgundzką do imperium Habsburgów dołączyły Niderlandy, Flandria i hrabstwo Burgundii
w którym roku Habsburgowie zasiadli na tronie Królestwa Hiszpanii
w 1496 r. dzięki małżeństwu Filipa Pięknego i Joanny Szalonej, dziedziczki tronu Kastylii i Aragonii
jakie tereny włączono do imperium Habsburgów za panowania syna Maksymiliana I, Filipa Pięknego
Hiszpanię i jej tereny zamorskie, Neapol, Sycylię i Sardynię (od 1504 r.)
kiedy wnuk Maksymiliana I, Ferdynand I, został królem Czech i Węgier
na skutek postanowień zjazdy wiedeńskiego w 1515 r., po śmierci Ludwika Jagiellończyka w 1526 r. na tron wstąpił Ferdynand
za panowanie jakiego króla imperium Habsburgów osiągnęło swój szczyt
za panowania innego wnuka Maksymiliana I, Karola V, który odziedziczył Hiszpanię a w 1519 r. koronował się na cesarza rzymskiego
do czego chciał doprowadzić Karol V Habsburg
do stworzenia monarchii uniwersalistycznej opartej na wierze chrześcijańskiej (dlatego walczył z reformacją i Turkami)
skutki działań Karola V przeciwko protestantom i Turkom
podział imperium w 1556 r. (po pokoju augsburskim) na dwie części
- brat Ferdynand I zasiadał na tronie cesarskim
- syn Filip II Habsburg został królem Hiszpanii, Królestwa Neapolu i Niderlandów (aż do ich odłączenia)
jaki ród panujący we Francji doprowadził do rozwoju gospodarczego
ród Walezjuszów
jakie ziemie dołączono do Francji pod koniec XV w.
Andegawenię, Burgundię, Prowansję, Brytanię
kto walczył o hegemonię w Europie
Habsburgowie i Francja
wojny włoskie
1494-1559
przyczyny wybuchu wojen włoskich
skonfliktowane państwa włoskie były łatwym i pożądanym kąskiem dla potęg europejskich. Kiedy w 1496 r. król Francji Karol VIII podjął się wyprawy na Neapol i zajął najważniejsze miasta do konfliktu włączyło się Cesarstwo Habsburgów a z czasem też Anglia
bitwa pod Marignano (wojny włoskie)
1515 r., zwycięstwo Francji
bitwa pod Pawią (wojny włoskie)
1525, wygrana Cesarstwa
Sacco di Roma (wojny włoskie)
1527 r., złupienie Rzymu przez wojska Cesarstwa
pokój w Cateau-Cambresis (wojny włoskie) i postanowienia
1559 r., Francuzi utracili posiadłości włoskie ale zyskali angielski przyczółek na kontynencie- Calais; Hiszpania utrzymała Królestwo Neapolu i Królestwo Mediolanu
kto objął rządy w Anglii w 1558 r.
Elżbieta I Wielka
jakie działania podjęła Elżbieta I Tudor
uporządkowała kwestię wyznań i politykę wewnętrzną
za cel ustanowiła uzyskanie kolonii zamorskich
z kim Anglia rozpoczęła handel w 1552 r.
dzięki dotarciu do Archangielska w poszukiwaniu drogi do Indii, rozpoczęli handel z Moskwą
czym zajmowały się okręty angielskie na Atlantyku
korsarstwem czyli napadaniem i łupieniem statków hiszpańskich i portugalskich
z kim handel zamorski prowadziła Anglia
z Afryką i Indiami (założono faktorie) i tym samym łamała monopol Portugalii i Hiszpanii
kto rządził w Anglii przed Elżbietą II
jej siostra Maria I Tudor, która próbowała zrekatolicyzować Anglię po śmierci ojca Henryka i stąd dostała przydomek Krwawej Marii
jakie podłoże miały spięcia między Anglią i Hiszpanią
religijno-polityczne, Anglia wspierała protestantów z Niderlandów w ich walce przeciwko katolickim Hiszpanom
kto panował w Hiszpanii w okresie konfliktu angielsko-hiszpańskiego
Filip II Habsburg, który nie był w stanie wykorzystać niestabilnej sytuacji we Francji i przegrał z protestantami w Niderlandach
z kim chciał związać się Filip II Habsburg
najpierw z Elżbietą I, która odrzuciła go, a następnie z królową Szkocji, Marią Stuart
przyczyna konfliktu między Anglią i Hiszpanią pod koniec lat 80 XVI w.
stracenie Marii Stuart, która uciekła do Anglii przed protestantami ze Szkocji (była katoliczką i walczyła przeciwko nim)
wyprawa Wielkiej Armady na Wyspy Brytyjskie
1588 r., z powodu okropnej pogody Wielka Armada musiała porzucić plany ataku i poniosła klęskę
koniec konfliktu między Anglią i Hiszpanią
1604 r.
jakie państwo zaczęło panować na morzach po klęsce Wielkiej Armady
Anglia
jakie tereny opanowali Turcy po zdobyciu Konstantynopola w 1453 r.
Syrię i Egipt (północ Afryki i Bliski Wschód)
kto wznowił działania tureckie w Europie
sułtan Sulejman II Wspaniały
panowanie Sulejmana II Wspaniałego
1520-1566 r., wprowadził liczne reformy, był mecenasem sztuki i przywrócił jedność światu muzułmańskiemu
wyprawa Sulejmana II Wspaniałego na Węgry i Belgrad
1521 r.
bitwa pod Mohaczem
1526 r., śmierć poniósł król Węgier Ludwik Jagiellończyk (wnuk Kazimierza Jagiellończyka), zwycięstwo Turków
jak podzielono Węgry po latach walki o tron
podzielono na trzy części
część Centralna- Imperium Osmańskie
Północny-zachód (Królestwo Węgierskie)- Habsburgowie (wedle postanowień zjazdu wiedeńskiego 1515 r.)
Księstwo Siedmiogrodzkie stało się lennem osmańskim (władcą był Jan Zygmunt, syn Jana Zapolyi)
osiągnięcia terytorialne i militarne Turków w XVI w.
Rodos (1522 r.), Cypr (1571 r.), rozbicie floty Hiszpanii, Wenecji i Genui pod Prevezą w 1538 r.
jaki teren Turcy próbowali przejąć ale im się nie udałow
w 1565 r. próbowali zdobyć Maltę (siedzibę joannitów)
jaka była reakcja państw europejskich na ekspansję turecką
utworzenie Ligi Świętej w 1571 r. z inicjatywy papieża
bitwa morska pod Lepanto (Liga Święta vs Imperium Osmańskie)
1571 r., wygrana Ligi Świętej
skutek utworzenia Ligi Świętej
zahamowanie ekspansji tureckiej
kiedy państwo moskiewskie wyzwoliło się spod zależności tatarskiej (Złota Orda)
pod koniec XV w.
kto panował w państwie moskiewskim pod koniec XV w.
Iwan III Srogi
z czego składa się duma bojarska
z kniaziów (książąt) i z bojarów (szlachty)
co zwoływał Iwan III Srogi co jakiś czas
sobór ziemski, czyli parlament złożony z mieszczan, duchowieństwa i szlachty
co wprowadzono za czasów Iwana III Srogiego
jednolity system podatkowy dla bojarów i obowiązek służby wojskowej dla bojarów, a także wprowadzono sądzenie szlachty przez władcę
jakie rządy wprowadził Iwan IV Groźny (wnuk Iwana III) od lat 60. XVI w.
rządy absolutne zwane samodzierżawiem
jaką politykę wewnętrzną prowadził Iwan IV Groźny
był bardzo surowy wobec bojarów, a po porażce z państwem polsko-litewskim wdrożył politykę opriczniny, czyli jeszcze większe ograniczenie bojarów (wysokie podatki, deportacje, mordy)
jakie tereny przyłączył do swojego księstwa Iwan III Srogi
księstwa jarosławskie i rostowskie oraz Nowogród Wielki i Twer
kiedy Moskwę zaczęto nazywać “trzecim Rzymem”
kiedy Iwan III poślubił ostatnią krewną cesarza bizantyjskiego Zoe Paleolog
jak zaczął tytułować się Iwan III Srogi po ślubie z Zoe Paleolog
jako wielki książę Wszechrusi i zaczął zgłaszać pretensje do Wielkiego Księstwa Litewskiego
jakie tereny zajął Wasyl III, syn Iwana III
Psków, księstwo Riazańskie i ziemie Litwy w tym Smoleńsk
kto jako pierwszy koronował się na cara Wszechrusi
Iwan IV Groźny w 1547 r.
z kim Iwan IV Groźny toczył I wojnę o Inflanty (1563-1570)
z Litwą, KP, Szwecją i Danią
wyprawa Stefana Batorego na Moskwę
1577-1582 r.
kiedy wygasła dynastia Rurykowiczów
w 1598 r. po śmierci Fiodora I (syn Iwana IV)
kto zasiadł na tronie po Fiodorze I Rurykowiczu
Bory Godunow
jak nazywa się okres chaosu między wygaśnięciem dynastii Rurykowiczów a początkiem dynastii Romanowów w Rosji
Wielka Smuta
czym były dymitrady
próby przejęcia tronu moskiewskiego przez polskich magnatów
bitwa pod Kłuszynem i jej skutki
1610 r., zajęcie Moskwy przez polskie wojka
kiedy zaczyna się linia Romanowów w Moskwie
w 1613 r.na tronie zasiada Michał I Romanow
kto uderzył na Rzeczpospolitą w 1654 r.
car Aleksy I
antyduńskie powstanie w Szwecji
1520 r., na czele stał Gustaw Eriksson Waza
koronowanie Gustawa I Wazę na króla Szwecji
1523 r.
jaką religie przyjął Gustaw I Waza
luteranizm
jak nazywała się instytucja stanowa w Szwecji
Riksdag, pomagał królowi
co uzyskała Szwecja na skutek I wojny północnej
Estonię
jakie nowe warstwy społeczne powstały w Anglii
mieszczaństwo (kupcy i bankierzy) i tzw. nowa szlachta- gentry
dzięki czemu mieszczaństwo i gentry w Anglii stawały się zamożniejsze w XVI w.
dzięki rozwojowi górnictwa, metalurgii, sukiennictwa. Stawiali oni manufaktury na obrzeżach miast i inwestowali w wyprawy morskie
co hamowało działalność gospodarczą w Anglii w XVI w.
pozostałości po systemie feudalnym- cechy, cła wewnątrzpaństwowe, poddaństwo i ograniczenia w handlu ziemią i towarami
jak nazywali się zwolennicy przemian w systemie gospodarczym Anglii w XVI w.
wolni chłopi tzw. yeomeni
kto sprzeciwiał się zmianom w systemie gosp. w Anglii w XVI w.
arystokracja
czego domagali się radykalni anglikanie
zmian i osiągnięcia czystości doktrynalnej
jaki nurt rozwinął się w XVI w. w Anglii
purytanizm, który czerpał z kalwinizmu. Dążył do uniezależnienia Kościoła od władcy
do czego doprowadziła walka purytanów o zmianę w władzy
do emigracji części z nich do Europy i Ameryki Północnej
kiedy umiera Elżbieta I Tudor
w 1603 r.
kto zostaje władcą Anglii po Elżbiecie I
król Szkocji Jakub IV Stuart, w Anglii panował jako Jakub I
jakie poglądy miał Jakub IV (I) Stuart
był katolikiem i swoją władze opierał na arystokracji angielskiej i szkockiej, a z powodu absolutystycznych pobudek ograniczał rolę parlamentu
co stało się ośrodkiem opozycji antykrólewskiej w Anglii
Izba Gmin, w której zasiadali głównie mieszczanie i szlachta
kto objął tron Anglii po Jakubie IV (I) Stuarcie
Karol I Stuart (od 1625 r.)
jaką politykę prowadził Karol I Stuart
wspierał francuskich hugenotów, nie przeprowadzał reform wewnętrznych, przestał zwoływać parlament i od 1629 r. wprowadził właściwie tyranię
jak nazywa się okres panowania Karola I Stuarta w Anglii
jedenastoletni okres tyranii, ponieważ król finansował swoją politykę dzięki sciąganiu zapomnianych opłat i sprzedawaniu tytułów arystokratycznych i monopoli gospodarczych
powstanie w Szkocji (przeciwko narzucenia Szkotom anglikanizmu przez króla)
1637 r.
zwołanie parlamentu przez Karola I w celu uzyskania funduszy na walkę
1640 r.
jak nazywa się parlament zwołany w 1640 r. i dlaczego
wtedy odbył się tzw. Krótki Parlament, ponieważ w czasie powstania Szkotów (od 1637 r.) król próbował uzyskać pieniądze, ale przeciwny mu parlament zaczął pertraktować z powstańcami
kiedy trwał tzw. Długi Parlament
od 1640 do 1660 r., został zwołany jeszcze tego samego roku cu Krótki Parlament i rozwiązać go można było jedynie za zgodą członków
kto przewodził radykalnym purytanom
John Pym i Oliver Cromwell
kiedy John Pym i Olicer Cromwell ogłosili Wielką remonstrację i czym ona była
w 1641 r., jest to lista nadużyć króla z czasów jego rządów osobistych oraz postulatów reform, politycznych i religijnych
jaki był skutek ogłoszenia Wielkiej remonstracji w Anglii
rozłam wśród opozycji (mimo uchwalenia jej przez Izbę Gmin)
wybuch powstania w Irlandii
1641 r.
początek wojny domowej w Anglii
1642 r.
przyczyna wojny domowej w Anglii
ucieczka Karola I Stuarta z Londynu w obliczu powstania w Irlandii i możliwego buntu mieszkańców
angielska wojna domowa
1642-1648 r.
strony wojny domowej w Anglii
rojaliści- arystokracja, duchowieństwo anglikańskie i katolickie (północ kraju)
opozycja- gentry, mieszczaństwo i yeomeni
dzięki komu opozycja antykrólewska w Anglii zyskała przewagę
dzięki Oliverowi Cromwellowi i jego armii- Armii Nowego Wzoru, którą cechowała żelazna dyscyplina i religijna żarliwość
bitwa pod Naseby
1645 r., wygrana opozycji
bitwa pod Preston
1648 r., Szkoci zostali rozbici przez armię Cromwella
czym był Parlament Kadłubowy
po zajęciu Londynu i aresztowaniu niektórych członków Izby Gmin Cromwell i jego zwolennicy zwołali okrojone zgromadzenie, które orzekło, że Karol I dopuścił się zdrady stanu
stracenie Karola I Stuarta
30 stycznia 1649 r.
republika angielska
1649-1660 r.
kiedy armia Cromwella tłumiła bunty rojalistów w Irlandii i Szkocji
od 1649 do 1658 r.
kiedy Cromwell mianował się lordem protektorem
w 1653 r., tym samym wprowadził dyktaturę wojskową
kto miał zostać następcą Olivera Cromwella
jego syn Ryszard
polityka wewnętrzna Cromwella
początkowo był bardzo surowy wobec opozycji, ale z czasem przywrócił Izbę Lordów i zarządził zwrot majątków rojalistom
polityka zagraniczna Cromwella
aktywa polityka kolonizacyjna i rozwój kolonii zamorskich
uchwalenie Aktu nawigacyjnego
1651 r.,
czego dotyczył akt nawigacyjny
zezwalał na import towarów do Anglii tylko na statkach angielskich lub okrętach z państwa, z którego pochodził towar. Uderzało to w handel holenderski
do czego doprowadził Akt nawigacyjny wydany w Anglii
do wojny angielsko-holenderskiej trwającej od 1651 r. do 1654 r.
z kim Cromwell budował sojusz jako władca Anglii
z państwami protestanckimi np. Szwecją którą wspierał w ataku na Rzeczpospolitą w 1655 r.
co stało się po śmierci Olivera Cromwella
jego syn został szybko odsunięty od władzy, a przedstawiciele gentry opowiedzieli się za restauracją monarchii
kto został królem Anglii w 1660 r.
Karol II Stuart
co obiecał Karol II Stuart
prowadził politykę restauracji, nie prześladował zwolenników Cromwella a nawet kontynuował jego politykę kolonizacyjną
jakie obawy miał parlament w związku z bezpotomnością Karola II Stuarta
że władzę przejmie jego brat Jakub, który był katolikiem i zwolennikiem absolutyzmu, a także sojusznikiem Ludwika XIV (król Francji)
jakie dwie frakcje wyłoniły się w parlamencie Angielskim za czasów Karola II Stuarta
torysi- konserwatyści, dziedziczność i nienaruszalność władzy królewskiej
wigowie- liberałowie, dopuszczali możliwość wypowiedzenia królowi posłuszeństwa przez poddanych
podpisanie Habeas Corpus Act
1679 r., dzięki wigom król zgodził się na ustawę gwarantującą nietykalność osobistą, dzięki czemu nikt nie mógł być aresztowany bez wyroku sądu
chwalebna rewolucjia
1688-1689
kto wstępuje na tron Anglii po śmierci Karola II w 1685 r.
Jakub II, jego brat
co zrobił parlament wobec Jakuba II i jego niechęci do parlamentu
w 1688 r. parlament zaproponował tron angielski Marii Stuart (córka Jakuba II) i jej mężowi Wilhelmowi III Orańskiemu (namiestnik republik Zjednoczonych Prowincji)
jak nazywano zwolenników Jakuba II Stuarta w walce o tron między nim i Wilhelmem III Orańskim
jakobici
co pozwolono zrobić Jakubowi II po tym jak Wilhelm przejął Londyn w 1688 r.
króla wzięto do niewoli jednak pozwolono mu na wyjazd do Francji co było de facto abdykacją
kiedy Wilhelm III Orański wydał Bill of Rights (Ustawę o prawach)
w 1689 r.
dlaczego rewolucję 1688-1689 r. nazywana się chwalebną
ponieważ była to bezkrwawa zmiana rządzących w Anglii (Wilhelm i Maria zostali koronowani w 1689 r.)
wydanie Aktu tolerancyjnego w Anglii
1689 r., dawał on swobodę wyznania jednak urzędy i wyższe stopnie wojskowe dalej były zarezerwowane dla anglikanów
wydanie Aktu tolerancyjnego w Anglii
1689 r., dawał on swobodę wyznania jednak urzędy i wyższe stopnie wojskowe dalej były zarezerwowane dla anglikanów
co wprowadzała Ustawa o prawach
parlament zyskał na znaczeniu
- miał być zwoływany regularnie, wybierany w wyborach, a podczas obrad miała obowiązywać wolność wypowiedzi
- aby wprowadzić nowe prawo, podatki czy zwołać armię parlament musiał to zatwierdzić
kiedy wydano w Anglii Akt o następstwie tronu
w 1701 r.
co wprowadzał Akt o następstwie tronu w Anglii
w razie śmierci Anny Stuart, tron przechodził w ręce książąt Hanoweru (odsunięto katolików)
obowiązek kontrasygnaty przez odpowiednich ministrów
odpowiedzialność ministrów przez parlamentem
zwiększał niezależność sądów
skutek wprowadzenia Aktu o następstwie tronu
Anglia stała się monarchią parlamentarną (głową państwa był król/królowa, ale rzeczywiście rządził parlament i rząd z ministrami)
kiedy powstało Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii
w 1707 r., kiedy Szkocja zawarła unię realną z Anglią (wcześniej była to unia personalną między Anglią, Szkocją i Irlandią od 1625 r.)
kto zasiadał na tronie Francji w 1589 r.
Henryk IV Burbon
jakie zmiany wprowadził Henryk IV Burbon we Francji
ograniczył wpływy arystokracji dzięki mianowaniu intendentów
odbudował gospodarczo kraj co przyczyniło się do polepszenia stanu armii
wprowadził stałe opłaty od urzędów zajmowanych przez szlachtę
zaniechał zwoływania Stanów Generalnych
kto objął tron po śmierci Henryka IV Burbona w 1610 r.
9-letni syn Ludwik XIII
kto był regentem Ludwika XIII
jego matka, Maria Medycejska
jaki był skutek rozprężenia na tronie francuskim za regencji Marii Medycejskiej
w 1614 r. zostały zwołane Stany Generalne
kiedy Ludwik XIII rozpoczął samodzielne rządy
w 1617 r.
kto i kiedy został pierwszym ministrem rady królewskiej Ludwika XIII
kardynał Armanda de Richelieu w 1624 r.
co uważał Armando de Richelieu
należy wzmocnić władzę Burbonów
obywatel ma być podporządkowany racji stanu
niezależność hugenotów i arystokracji zagraża integralności państwa
dlaczego doszło do wybuchu walk między hugenotami a Richelieu
ponieważ ten chciał ograniczyć ich prawa
oblężenie i zdobycie twierdzy La Rochelle
1628 r., tym samym hugenotów pozbawiono własnych twierdz i oddziałów wojskowych
wydanie edyktu łaski we Francji
1629 r., utrzymywał wolność wyznania
czym byli intendenci
urzędnicy nadzorujący prowincje w imieniu monarchy
w jaki sposób Richelieu osłabił pozycję arystokracji
poszerzył kompetencje intendentów i ich podporządkowanie władzy centralnej
odebrał władzę radzie królewskiej i przekazał ją rządowi złożonemu z ministrów
ograniczono rolę Stanów Generalnych, zgromadzeń prowincji i samorządów miejskich
w jaki sposób Armando de Richelieu wspierał rozwój gospodarczy państwa
ograniczał import, wspierał maufaktury i rozwój handlu m. in. tworząc kompanie do handlu z Indiami, Ameryką i Moskwą
kto zostaje pierwszym ministrem po śmierci Richelieu w 1642 r.
kardynał Jules Mazarin
kto przejął tron po śmierci Ludwika XIII w 1643 r.
4- letni Ludwik XIV
kto sprawował władzę zamiast młodocianego Ludwika XIV
matka Anna Austriaczka i kardynał Mazarin
bunty chłopskie we Francji
1643-1645, przeciwko reformom Richelieu i podatkom nałożonym z powodu wojny trzydziestoletniej
reformy polityczne parlamentu paryskiego
1648 r., parlament chciał uzależnienia podatków od zgody parlamentu, wprowadzenia wolności osobistej i zniesienia urzędów intendentów
jaka była reakcja kardynała Mazarina na reformy parlamentu paryskiego
chciał rozpędzić zgromadzenie siłą, jednak lud Paryża wsparł parlament, ale w 1649 r. udało się stłumić wystąpienie
jak nazwano wydarzenia z Paryża 1648-1649
fronda parlamentarna
fronda książęca we Francji
1649 r. do 1653 r., arystokraci także zostali rozbici przez siły kardynała Julesa Mazarina
skutek polityki wewnętrznej Julesa Mazarina i Ludwika XIV
absolutyzm we Francji, który był najbardziej optymalny dla mieszczaństwa i średniej szlachty
pokój pirenejski między Hiszpanią i Francją
1659 r., Francja zyskała nabytki w południowych Niderlandach i północnej Katalonii
kiedy Ludwik XIV przejął rządy we Francji
w wieku 22 lat, w 1661 r., po śmierci Julesa Mazarina
reformy ustrojowe Ludwika XIV
decyzje polityki zagr. i wew. to Wysoka Rada (Rada Stanu), czyli 7 ministrów i król
powstanie rady np. Rada Depesz (adm. wewnętrzna)
wzmocnienie pozycji intendentów
urzędy koronne pozbawiono znaczenia
jaki stan mógł zajmować najważniejsze urzędy za panowania Ludwika XIV
tzw. szlachta urzędnicza, czyli mieszczanie którzy doszli do stany szlacheckiego
jaka była pozycja arystokracji w pańśtwie Ludwika XIV
arystokracja straciła na znaczeniu a król skupił ja w pałacu w Wersalu, aby tam zajmowała si intrygami
polityka i działania wewnętrzne Ludwika XIV
usprawnienie sądów i policji ale brak wolności osobistej
częste zmiany urzędników
zniesienie edyktu nantejskiego w 1685 r. i emigracja elity ekonomicznej z państwa
kto wprowadził merkantylizm we Francji
Jean-Baptiste Colbert, generalny kontroler finansów w 1665 r.
co głosi merkantelizm
bogactwo kraju zależy od ilości posiadanego kruszcu
jakie działania podejmował Jean-Baptiste Colbert
wspierał rozwój manufaktur
ograniczał import towarów luksusowych
hamował eksport zboża
zniósł cła wewnętrzne i dbał o szklaki handlowe
założył kompanie handlowe (lewantyńską, wschodnioindyjską i zachodnioindyjską)
czego żądał Ludwik XIV od Hiszpanii
w 1667 r. zażądał przekazania Południowych Niderlandów Francji
wojna dewolucyjna
1667-1668 r. pomiędzy Francją i Hiszpanią o Południowe Niderlandy, zakończyła się pokojem akwizgrańskim i na jego mocy Francja uzyskała niewielkie terytorium wokół Lille
wojna Francji z Holandią
1672-178/79 r., sojusz angielsko-francuski przeciwko Holandii, skutkiem było zawiązanie antyfrancuskiej koalicji (m. in. Hiszpania)
polityka reunionów we Francji
lata 80 XVII w., czyli przyłączanie do swojego terytorium pogranicznych ziem Rzeszy Niemieckiej na podstawie orzeczeń trybunałów francuskich
skutek polityki reunionów
powstanie Ligi Augsburskiej, czyli antyfrancuskiej koalicji państw europejskich i wojna w latach 1689-1697 zakończona pokojem w Rijswijk
postulaty pokoju w Rijswijk z 1697 r.
Ludwik XIV uznaje Wilhelma III za władcę Anglii (wycofał poparcie dla Jakuba II Stuarta)
Francja zrzekła się Lotaryngii i Luksemburga
Holandia podpisała korzystny traktat handlowy z Francją
wojna trzydziestoletnia
1618-1648
przyczyny wojny trzydziestoletniej
odżywa rywalizacja francusko-habsburska
wzrost napięć religijnych i politycznych w Rzeszy
rywalizacja o dominację na Bałtyku
walka Czech i Habsburgów o swobodę wyznaniową
Unia Protestancka w Rzeszy
1608 r., niemieckie państwa protestanckie zawarły unię w celu obrony interesów, na jej czele stanął elektor Palatynatu Reńskiego Fryderyk IV
kto wspierał Unię Protestancką w Rzeszy
Anglia i Francja
Liga Katolicka w Rzeszy
1609 r., niemieckie państwa katolickie utworzyły ligę z księciem Bawarii Maksymilianem I na czele
kto popierał Ligę Katolicką w Rzeszy
papież i cesarz (Habsburg)
jacy protestanci funkcjonowali w Czechach
bracia czescy i luteranie
list majestatyczny cesarza Rudolfa II do Czechów
1609 r, gwarantował pełną tolerancję wyznaniową w Czechach i powołał urząd defensorów, którzy mieli jej strzec
do kiedy trwała wolność wyznaniowa w Czechach
do rządów kolejnego cesarza, Macieja I, który w 1617 r. koronę czeską przekazał Ferdynandowi, katolikowi
druga defenestracja praska i początek powstania czeskiego
1618 r., przedstawiciele czeskich protestantów wyrzucili cesarskich namiestników przez okno zamku w Pradze na Hradczanach
okres czesko-palatynacki wojny trzydziestoletniej
1618-1624 r.
kogo dyrektorium w Czechach wybrało na króla Czech w 1619 r.
Fryderyka V Wittelsbacha (przywódca Unii Protestanckiej)
antyhabsburskie powstanie na Węgrzech (wojna trzydziestoletnia)
jesień 1619 r., dowódcą powstania był książę Siedmiogrodu Gabor Bethlena
dlaczego Węgrzy wycofali się spod Wiednia w czasie wojny trzydziestoletniej
ponieważ uderzyli na ich kraj lisowczycy wysłani przez Zygmunta III Wazę (I odsiecz wiedeńska)
kim byli lisowczycy
najemna ochotnicza formacja lekkiej jazdy polskiej stworzona w 1607 roku przez Aleksandra Lisowskiego. Jej zawiązki powstały w czasie służby Lisowskiego u Dymitra II Samozwańca w latach 1607–1611
bitwa pod Białą Górą (wojna trzydziestoletnia)
1620 r., kontratak Habsburgów na Czechów, który przyniósł im ostatecznie wygraną w tym etapie wojny
kiedy wojska cesarskie zajęły Palatynat Reński
w 1622 r., tym samym pozbawiono Fryderyka V tytułu elektora, co doprowadziło do osłabienia protestantów i ich zjednoczenia
skutki okresu czesko-palatynackiego wojny trzydziestoletniej
Czechy straciły autonomię i stały się dziedziczną posiadłością Habsburgów
okrest duński wojny trzydziestoletniej
1625-1629 r.
po której stronie wojny trzydziestoletniej stanęła Dania
po stronie protestantów, bo obawiała się, że jej pozycja w basenie M. Bałtyckiego osłabnie na rzecz Habsburgów
kto dowodził armię cesarską w okresie duńskim wojny trzydziestoletniej
Albrecht von Wallenstein
bitwy pod Lutter i pod Dessau
1626 r., porażka duńskich, angielskich i holenderskich protestantów
bitwa pod Wolgast (Wołgoszcz)
1628 r., przegrana duńskich, angielskich i holenderskich protestantów
pokój w Lubece
1629 r., Dania zachowała granice w zamian za nie wtrącanie się w sprawy Rzeszy i wstrzymanie działań militarnych
okres szwedzki
1630-1635 r.
edykt restytucyjny
1629 r., wydany przez cesarza Ferdynanda II, rozkazał on oddanie wszyskich ziem kościelnych zsekularyzowanych w 1552 r.
edykt restytucyjny
1629 r., wydany przez cesarza Ferdynanda II, rozkazał on oddanie wszystkich ziem kościelnych zsekularyzowanych w 1552 r.
Kto był królem Szwecji w czasie woiny trzydziestoletniej
Gustaw II Adolf
skąd Szwedzi ruszyli w głąb Rzeszy w 1630 r.
z Pomorza Zachodniego
Rzeź Magdeburga
1631 r., Liga Katolicka zdobyła i zniszczyła Magdeburg co sprawiło, że wiele neutralnych państw niemieckich dołączyło do protestantów
bitwa pod Breitenfelden
1631 r., Szwedzi rozbili siły cesarza
bitwa pod Lutzen
1632 r., wybrana Szwedów nad cesarstwem, ale zgiął Gustaw II Adolf
bitwa pod Nordlingen
1634 r., zwycięstwo sił cesarza
pokój w Pradze
1635 r., protestanci podpisali pokój
okres francuski wojny trzydziestoletniej
1635-1648
dołączenie się Francji do wojny trzydziestoletniej
1635 r., pomimo bycia państwem katolickim, francja dołączyła się do państw protestanckich
gdzie prowadzono działania militarne w okresie francuskim wojny trzydziestoletniej
w Hiszpanii, Niderlandach hiszpańskich i Niemczech
bitwa pod Rocroi
1643 r., Francuzi pokonali siły hiszpańskie na pograniczu z Niderlandami i zajęli bawarię
bitwa pod Jankovem
1645 r., Szwedzi pokonują siły cesarza
pokój westfalski
rozmowy między Francją, Szwecją i cesarstwem rozpoczęły się już 1644 r., a zakończyły się w 1648 r.
postanowienia pokoju westfalskiego
Francja przejmuje Alzację
Pomorze Zachodnie dla Szwedów i Brandenburgii
Saksonia uzyskuje Łużyce (kosztem Czech)
przywrócono postanowienia pokoju augsburskiego
przywrócono majątki i przywileje odebrane przez cesarza w 1624 r.
uznanie niepodległości Szwajcarii i Republiki Zjednoczonych Prowincji
wszystkie państwa Rzeszy mogły prowadzić odrębną politykę zagraniczną
skutki wojny trzydziestoletniej
ogromne straty demograficzne (nawet 60% ludności niektórych rejonów)
osłabienie wpływów Habsburgów w Rzeszy ale umocnienie w Czechach
wzmocnienie pozycji Francji i Szwecji
zakończenie wojen religijnych w Niemczech
przemiany w sztuce wojenej i udoskonalenie armii
I wojna angielsko-holenderska
1652-1654, pokój na mocy którego Holendrzy zobowiązali się przestrzegać Aktu nawigacyjnego
II wojna angielsko-holenderska
1665-1666, Holendrzy wygrali i przeprowadzili korzystną dla Holandii rewizję wcześniejszych układów
III wojna angielsko-holenderska
1672-1678, początkowo to Francja i Anglia walczyły z Holandią, ale po klęsce angielskiej floty Anglicy wspierali Holendrów w walce z francuzami
pokój w Nijmegen
1678 r., uregulował zasady handlu między Francją i Holandią
co przyniosło koniec wojen angielsko-holenderskich
chwalebna (sławetna) rewolucja i połączenie tych dwóch państw unią personalną przez Wilhelma III Orańskiego w 1689 r. (do 1702 r.)
kogo wspierała Turcja w wojnie trzydziestoletniej
w 1619 r. sprzyjała wojskom Siedmiogrodu, które zagroziły Wiedniowi, a po ataku lisowczyków Turcja podjęła wyprawę odwetową na Rzeczpospolitą
komu i kiedy Turcja wypowiedziała wojnę (etap podbojów na północy)
Rzeczpospolitej (1672 r.) i Moskwie (1674-1681)
geneza bitwy pod Wiedniem
w 1682 r., Turcy pod wodzą Kara Mustafy wsparli powstanie na Węgrzech
bitwa pod Wiedniem (druga odsiecz wiedeńska)
12 września 1683 r., wojska niemiecko-polskie (Jan III Sobieski) rozgromiły Turków
kiedy powstała Liga Święta
w 1684 r., antyturecki sojusz między Rzeczpospolitą, Państwem kościelnym, Wenecją i cesarstwem (później dołącza też Moskwa)
bitwa pod Azowem
1696 r., wygrana wojsk Moskwy nad Turkami
bitwa pod Zentą
1697 r., wojska cesarskie zwyciężyły Turków
pokój w Karłowicach
1699 r., pokój między Ligą Świętą i Imperium Osmańskim
postanowienia pokoju w Karłowicach
Węgry i Siedmiogród stają się częścią imperium habsburskiego
Polska odzyskuje Podole i część Ukrainy
Wenecja uzyskuje Peloponez i Dalmację
Rosja uzyskała Azow na Morzu Azowskim
skutek pokoju w Karłowicach
koniec tureckiej potęgi w Europie
skutek pokoju w Karłowicach
koniec tureckiej potęgi w Europie
czym jest manieryzm
nurt sztuki, pojawił się w latach 20 XVI we Włoszech. Cechą było to, że artyści mieli bardzo specyficzne style
jakie zmiany w sztuce pojawiły się w XVI w.
pod wpływem odejścia od renesansu, szukano bardziej dynamicznych form, wyszukanych kompozycji, bogatych dekoracji ornamentalnych. W malarstwie stosowano deformacje postaci i nerealne barwy
przykłady manieryzmu w literaturze polskiej
twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i późna twórczość Jana Kochanowskiego
przykład obrazu manierystycznego
“Obnażenie z szat” El Greco
ramy czasowe Baroku
od schyłku XVI w. do połowy XVIII w.
nazwa epoki barok
barocco- z portugalskiego perła o nieregularnym kształcie
nazwa epoki barok
barocco- z portugalskiego perła o nieregularnym kształcie
co wpływało na rozwój sztuki barokowej
spory religijne (ruch reformacyjny i kontrreformacyjny)
rozwój monarchii absolutnej
wojny XVI w.
jaką rolę miała sztuka w kontrreformacji
sztuka miała krzewić wiarę, przybliżać prawdy wiary, a bogato zdobione kościoły miały zachęcić wiernych do pozostania
początek architektury barokowej
1584 r., zakończenie budowy kościoła zakonu jezuitów II Gesu w Rzymie
nurty sztuki barokowej
nurt dworsko-katolicki
nurt mieszczańsko-protestancki
cechy nurty dworsko-katolickiego
bogata architektura, państwa katolickie, potrzeba manifestowania bogactwa i władzy
cechy nurtu mieszczańkso-protestanckiego
Niderlandy, obrazy służyły dekorowaniu domów
gdzie, oprócz Europy, wznoszono budowle barakowe
w Ameryce Łacińskiej
cechy architektury baroku
monumentalizm, dekoracyjność, dynamizm
cechy charakterystyczne kościołów barokowych
monumentalne fasady, filary, pilastry, gzymsy, bogato zdobione fasady (rzeźby), spływy wolutowe (litera S), jednoprzestrzenne wnętrza, iluzjonizm (iluzja przestrzeni w obrazach i freskach), duże okna i kopuły oświetlające ołtarz
jak wyglądały pałace barokowe
budowle w kształcie litery U z jednej strony miał y reprezentacyjny dziedziniec a z drugiej bogate, geometryczne ogrody
przykłady pałacy barokowych
pałac w Wersalu, pałac Schönbrunn, pałac w Wilanowie
przykłady pałacy barokowych
pałac w Wersalu, pałac Schönbrunn, pałac w Wilanowie
Czołowi architekci barokowi
Giovanni Bernini (kolumnada na placu św. Piotra w Rzymie), Francesko Borromini
Cechy malarstwa barokowego
Światłocień, kontrast barw, dynamizm kompozycji, realizm i naturalizm w obrazach religijnych, dążenie do oddania emocji postaci
Tematyka malarstwa barokowego sakralnego
Mistyczna i martyrologiczna, motyw śmierci i vanitas,l
Motywy malarstwa barokowego świeckiego
Mitologia, alegorie, historia
najwybitniejsi malarze epoki baroku
Caravaggio, Peter Raul Rubens, Rembrandt van Rijn, Antoon van Dyck, Diego Velazquez, Jan Vermeer
cechy rzeźbiarstwa barokowego
dynamiczne kompozycje, teatralne gesty, silne uczucia i emocje
rzeźbiarz baroku
Giovanni Lorenzo Bernini
w jakich państwach rozwijał się teatr
w Anglii (teatr elżbietański), w Hiszpanii i we Francji
jakie nowe formy muzyczne powstały w okresie baroku
oratoria, kantaty, pasje- sakralne
sonaty, koncerty solowe- świeckie
najwybitniejsi kompozytorze baroku
Jan Sebastian Bach, Georg Friedrich Haendel, Antonio Vivaldi, Telemann
jaka foirma muzyczna zyskała popularnośc w XVII wieku
opera
pisarze epoli baroku
Molier, Pierre Corneille, Jean-Baptiste Racine
filozofowie baroku
Jean de La Fontaine
dramatopisarz baroku
Lope de Vega
teorie poznania powstałe w XVII w.
empiryzm i racjonalizm
założenia empiryzmu
Francis Bacon (angielski filozof) uważał, że aby poznać świat należy użyć do tego zmysłów
założenia reacjonalizmu
Kartezjusz uważał, że poznanie rzeczywistości powinno opierać się na użyciu rozumu
co jeszcze stworzył Kartezjusz
założenia metody naukowej, która opierała się na sceptycyzmie i formułowaniu jasnych wniosków
kogo spalono na stosie w 1600 r. na placu Campo di Fiori
Giordano Bruno
najwybitniejsi naukowcy XVII w.
Galileusz- prawo swobodnego spadania ciał
Johannes Kepler - prawo ruchu planet
Izaak Newton- prawo powszechnego ciążenia, prawa dynamiki
kiedy powstało naukowe stowarzyszenie Towarzystwo Królewskie (the Royal Society)
w 1660 r.
kiedy powstało naukowe stowarzyszenie Francuska Akademia Nauk
w 1666 .
prądy umysłowe XVII w.
libertynizm i jansenizm
na czym polegał libertynizm
myśl wg której należy wprowadzić pełną swobodę gospodarczą, obyczajową i religijną
na pczym polegał jansenizm
ruch religijny powstały na podstawie myśli św. Augustyna, wg której Bóg udziela łaski jedynie wybranym i opowiadał się za rygoryzmem moralnym
kiedy rozpoczął się okres rokoko
po śmierci Ludwika XIV w 1715 r.
co cechowało rokoko
lekkość, wykwintność i sielankowość w odróżnieniu do barokowego monumentalizmu
cechy rokoko
lekkie, dekoracyjne formy i delikatne zdobienia
swobodne kompozycje i płynne linie
asymetria
pastelowe kolory
