Opažanje i poremećaji opažanja (Percepcija) Flashcards
šta je opažanje?
- složen psihički proces u kojem su tijesno povezani osjećaji i iskustvo
- opažanje je čulno saznanje
šta uključuje percepcija?
aktivnu obradu neprekidne bujice senzacija, s obzirom da informacije različitih senzornih modaliteta neprekidno sinhrono pritiču u odgovarajuće regione
- integriše senzorne stimuluse jedan sa drugim u svakom trenutku, sukcesivno, kao i sa prethodnim iskustvom
koji čulni orani učestvuju u obradi percepcije?
svi
šta su osjećaji, kako nastaju? na šta se odnose?
- osjećaji su najprostiji psihički procesi
- nastaju djelovanjem predmeta i pojava materijalnog svijeta na naše čulne organe
- odnose se samo na jednu osobinu predmeta
šta omogućuje percepcija?
ostvarivanje kontakta sa svijetom realnosti, i spoljašnjim (eksterocepcija) i unutrašnjim (interocepcija)
šta je anatomska osnova osjećaja?
čulni organ
koji djelovi čine čulni organ?
- receptor
- sprovodni put
- elementarni kortikalni centar
koji su uslovi za postojanje opažanja?
- predmet opažanja
- ispravnost čulnog organa
- ispravnost psiho-čulnog centra
- normalno funkcionisanje mozga u cjelini
kako se odvija ulazak informacije u sistem centralne obrade informacija?
- draž vrši senzornu stimulaciju - periferna stimulacija receptora čula i sa time povezana aktivnost primarnih čulnih centara (u mozgu, modalno su specifični)
- u mozgu se nadražaji transformišu u osjećaj (doživljaj draži, senzorno iskustvo) - subjektivni odraz objektivne realnosti
- u sekundardnim čulnim centrima se odvija integracija senzornih utisaka (osjećaja) i prethodnog iskustva - prethodno naučenog značenja (“uskladištenog” u vidu engrama)
- proces se odvija nesvjesno, ali je rezultat dat svjesno
- tako nastaju psihološki smisaoni podaci - dobijaju značenje i postaju razumljivi
zakonitosti opažanja?
- konstantnost opažanja - nepromijenjenost opažanja uprkos mijenjanju draži
- značaj faktora iskustva (veličina objekta opažanja, pokretanje…)
- principi geštalt psihologije: blizine, jednakosti, zatvorenosti, simetrije…
kakav je opažaj?
- tjelesnog karaktera, ima karakter objektivnosti
- lokalizovan u spoljnjem, objektivnom prostoru
- ima određen crtež
- postojan, traje koliko i proces opažanja
- dovođenje u centar pažnje ga čini jasnijim, nezavisnim od volje
kakva je predstava sjećanja?
- slikovitog karaktera, ima karakter subjektivnosti
- lokalizovana u unutrašnjem, subjektivnom predstavnom prostoru
- ima neodređen crtež, doživljavamo je kao nepotpunu
- rasplinje se vremenom
- usljed pojačane pažnje podrobnost iščezava (zavisno od volje)
koje su vrste poremećaja opažanja?
- agnozije (bez saznanja, bez znanja o nečemu) - predmet opažanja postoji
- iluzije (čulna obmana) - predmet opažanja postoji, ali se pogrešno percipira
- halucinacije (hallucinare = trabunjati, pričati bez veze) - nema predmeta opažanja
šta je agnozija?
- nemogućnost prepoznavanja predmeta uz očuvano čulo i primarni kortikalni centar
- poremećaj perceptivne integracije osjećaja i iskustva - normalna percepcija lišena značenja
- javlja se u oblasti svih čula (vizualna, akustička, taktilna)
- čovjek je svjestan jedino senzornog stimulusa koji ostaje samo kao besmislena percepcija: agnozija
- bolesnik može da opaža pojedine osobine i kvalitete informacije, ali ne dolazi do komplektnog prepoznavanja sa značenjem
koji je uzrok agnozija? čega je agnozija znak?
oštećenje na nivou sekundarnih i tercijalnih zona senzorne kore mozga
- defekt je u centralnom procesiranju, obradi informacija
znak je žarišnih lezija moždane kore (orijentiše nas o mjestu žarišta)
koje su vrste agnozija?
- optička agnozija
- akustička agnozija
- taktilna agnozija (astereognozija)
šta je astereognozija?
aka taktilna agnozija
- nemogućnost prepoznavanja predmeta opipavanjem
- nemogućnost da samo na osnovu palpacije odredi predmet
- lezija - postcentralna vijuga suprotne strane, iza senzitivne reprezentacije ruke
šta je akustička agnozija?
- nemogućnost prepoznavanja porijekla zvukova (npr. instrumenata, otkucaja srca…) uz očuvano čulo sluha
- lezija je u L temporalnom režnju u predjelu psihoakustičkog centra (Wernikeov centar)
- uvo registruje zvuk, koji osoba opisuje, ali ne može da odredi porijeklo
šta je optička agnozija?
- nemogućnost prepoznavanja viđenih predmeta uz očuvano čulo vida i širinu vidnog polja
- nastaje kod obostrane povrede psihovizuelnog centra (areja 18 okcipitalnog režnja)
- oči registruju stimuluse, ali je njihov smisao nejasan
koje su specifične agnozije?
- nominalna agnozija
- anozognozija
- autopagnozija
šta je anozognozija?
neuviđanje, poricanje sopstvenog defekta (npr. slijepilo, hemiplegija)
šta je autotopagnozija?
poremećaj tjelesne šeme, nesposobnost da se lokalizuju, diskriminišu ili imenuju sopstveni djelovi tijela
šta je nominalna agnozija?
prepoznavanje upotrebne vrijednosti predmeta bez mogućnosti nazivanja predmeta
šta su iluzije?
- pogrešno prepoznavanje/interpretacija realnih čulnih stimulusa (predmeta opažanja)
- postoje realni objekti percepcije čija se osnovna obilježja korektno prepoznaju, ali im se pridodaju druga obilježja, osobine koje objekat ne posjeduje ili su fantazmatska elaboracija percipiranog stimulusa (npr. kad dijete u mračnoj sobi od sijenki na zidu vidi monstrume)
- mogu se javiti u bilo kojem senzornom modalitetu
- aka čulne obmane
usljed čega se iluzije javljaju kod zdravih osoba?
- zamora
- slabe osvijetljenosti
- navike
- nepažnje
- pod uticajem afekta (najčešće straha), kad postoje opažanja obojena emocionalnih iščekivanjem
gdje se javljaju iluzije u patološkim stanjima?
- u okviru afekcija CNS-a različite etiologije (infekcije, febrilna stanja, intoksikacije)
- patološko napito stanje (delirium actum alcoholicum) - zastrašujuće iluzije
- epilepsija, depresija, shizofrenija
- perceptivne distorzije u procjeni veličine, oblika, prostornih odnosa su česte, posebno kad su osobe umorne ili ekstremno uznemirene
pareidolije?
- čudnovate, fantastične, voljno izazvane iluzije koje se dešavaju kad neko gleda u nejasno definisane ili prolazne slike (oblaci, plamen u kaminu, pijesak u vodi)
- početak i kraj su u potpunosti voljno kontrolisani
halucinacije?
- opažanje bez postojanja predmeta opažanja/senzornog stimulusa, halucinatorna iskustva koja nisu izazvana spoljašnjim stimulusima
- mogu se javiti u oblasti svih čula - ponekad u oblasti nekoliko čula istovremeno
- variraju u odnosu na senzorni modalitet, intenzitet uticaja na ponašanje čovjeka, kao i stepen složenosti halucinatornog doživljaja
- pacijent može pogrešno da opaža i okolinu, a i sebe
- pojavljuju se u organskim moždanim sindromima, i u funkcionalnim psihozama
sinestezije?
prelivanje senzornih iskustava iz jednog modaliteta u drugi
- izazivanje perceptivnih distorzija u nekom čulu, iako je postojala stimulacija drugog senzornog modaliteta
(marihuana, meskalin, ali i kod zdravih, npr. vizuelni doživljaj muzike)
karakteristike prave halucinacije (uslovi za dijagnostifikovanje)?
- karakter tjelesnosti - opažanje u sve tri dimenzije
- pozitivan sud realnosti - ne postoji uvid u nenormalnost halucinatornog doživljaja, pacijent je apsolutno uvjeren u istinitost svog doživljaja i ne može se razuvjeriti
halucinatorni fenomeni kod nepsihotičnih osoba?
- hipnagogne halucinacije - tokom prelaska iz budnog stanja u stanje sna
- hipnapompne - tokom prelaska iz stanja sna u budno stanje
- kod naprezanja čula - mikroskopiranje
- fantomski ud
- mogu se javiti i u narkolepsiji, kad su uglavnom vizuelne
optičke (vizuelne) halucinacije?
- pacijent vidi objekte, slike, osobe koje nisu realno prisutne u sferi percepcije, i doživljava ih kao da pripadaju spoljašnjem svijetu
- obično jednostavnog sadržaja i nemaju vremensku dimenziju
- najčešće su to figure ljudi ili objekata koji lične na ljude, a ponekad su oblici ili boje
- mogu imati religioznu konotaciju (npr. vidi đavola ili Isusa)
- njihovo prisustvo odražava postojanje organskih poremećaja, ali skoro četvrtina shizofrenih pacijenata ih ima (najčešće zajedno sa auditivnim halucinacijama)
gdje se javljaju vizuelne halucinacije?
- u stanjima pomućene svijesti
- kod akutnih psihoza povezanih sa trovanjem i infekcijom
- u brojnim neurološkim i psihijatrjiskim poremećajima (apstinencijalni sindromi, fokalne lezije CNSa, migrena, shizofrenija, poremećaji raspoloženja)
fotomi (fotolepsije)?
- elementarne optičke halucinacije (u vidu iskre, plamena, munje, zvjezdica, svjetlucanje, bljesak…)
vizije?
složene, elaborirane, dinamičke optičke halucinacije
- osoba doživljava događaje kao na sceni ili filmskom platnu
nabroji složene optičke halucinacije?
aka vizije
- halucinacije dugih konaca, mreža, paučine, zmija, pacova - tipične za alkoholni delirijum
- mikroskopske i makroskopske halucinacije
- autoskopske halucinacije
- ekstrakampine halucinacije
- liliputanske halucinacije
ekstrakampine halucinacije?
osoba vidi predmete i pojave izvan svog vidnog polja (iza sebe)
liliputanske halucinacije?
opažanje predmeta koji su umanjene veličine
- mogu da budu u vezi sa makroskopijom i mikroskopijom
- epilepsija, kokainski delirijum…
mikroskopske i makroskopske halucinacije?
kvalitativno izmijenjena percepcija prostora, percipiranje objekata većih ili manjih nego što zaista jesu
autoskopske halucinacije?
opažanja djelova ili čitavog tijela van sopstvenih granica
- epilepsija, shizofrenija, progresivna paraliza…
kako se javljaju slušne (auditivne, akustičke) halucinacije?
javljaju se u različitom stepenu složenosti: akoazmi i foneme
šta su akoazmi?
elementarne neverbalne auditivne halucinacije
- osoba čuje nestrukturisane zvuke
- npr. pisak, buka, šumovi
- MOPS: delirijum, intoksikacija, encefalopatije, kompleksni parcijalni napadi
šta su foneme?
složene auditivne halucinacije
- osoba čuje jedan ili nekoliko glasova koji diskutuju o njoj, direktno joj se obraćaju ili je dozivaju
- komentarišu njene misli ili akcije, odnose se prema osobi u trećem licu (specifičnije su za shizofreniju)
- glasovi mogu biti: muški/ženski, poznati/nepoznati, prijatni/neprijatni
- shizofreni pacijent obično čuju glasove koji su neprijatni i negativnog sadržaja, ili naredbodavni (imperativni)
- obično u sch, paranoidnim psihozama, akutnim toksinfekcijskim psihozama
gdje se javljaju auditivne halucinacije?
- MOPS
- psihoze
vestibularne halucinacije?
u domenu čula ravnoteže:
- padanje u ambis
- ljuljanje
- sve se okreće oko osobe
somatske halucinacije?
neprijatne fizičke senzacije u tijelu
- parestezije - peckanje, žarenje, štipanje
- algohalucinacije - u sferi senzibiliteta za bol
- kinestetičke - u sferi dubokog senzibiliteta, doživljaja da se udovi pokreću
- cenestetične - halucinacije čudnih zbivanja u unutrašnjim organima (kao da nožem sijeku crijeva, pucaju pluća, gori bubreg)
- kohabitalne - halucinacije polnog odnosa
- formikacije - taktilne, gmizanje buba, elektriziranje (toksični delirijum, shizofrenija, kokainska intoksikacija…)
olfaktorne/olfaktivne i gustativne halucinacije?
- pacijent sa olfaktornim halucinacijama doživljava neobične mirise koji su gotovo po pravilu neprijetni
- gustativne halucinacije - u vidu neprijatnog, gorkog ili metalnog ukusa hrane
- olfaktorne i gustativne često idu zajedno
- tipične za organske poremećaje i konvulzivne poremećaje (epi fenomeni, uncinatni napadi)
istorijsko porijeklo halucinacija?
- Hipokrat, Avicena - proizvod djelovanja mašte
- psihodinamska teorija - mehanizam projekcije
- biološke teorije - posljedice afekcije CNS-a, razdraženja, promjene funkcionisanja kortikalnih senzornih centara
- kognitivna psihologija - poremećaj u okviru metakognitivnih sposobnosti, teškoće u diferenciranju unutrašnjih od spoljašnjih sadržaja
šta utiče na opažanje?
- iskustvo
- znanje
- očekivanja
- potrebe
- motivacija
…
eksterocepcija?
kontakt (opažanje) sa spoljnim, fizičkim svijetom
introcepcija?
kontakt (opažanje) sa unutrašnjim svijetom
šta je engram?
trag sjećanja, čiji anatomski supstrat nije otkriven
stanja senzornog deficita?
- defekt čulnog aparata
- gluvoća, sljepoća, anestezija
- percepcija jeste poremećena, ali osoba može da percipira informaciju putem drugih čula
na šta upućuju agnozije?
na strukturne lezije mozga i orijentišu u lokalziaciji
imperativne halucinacije?
- složene akustičke halucinacije
- naredbodavnog karkatera, rizik od suicida ili homicida
- glasovi pacijentu naređuju šta treba da uradi, mogu biti zastrašujući ili opasni, jer izdaju nasilnička naređenja prema sebi ili drugima (“skoči s krova, jer ne vrijediš”, “uzmi nož i ubiji svoju majku”)
akustičke halucinacije karakteristične za shizofreniju?
3 vrste:
- zvučne misli opisane kao halucinacije glasova koji govore šta pacijent misli
- glasovi koji komentarišu ponašanje pacijenta
- 2 ili više glasova koji međusobno razgovaraju i komentarišu u trećem licu nešto što je u vezi sa pacijentom
taktilne (haptičke) halucinacije?
- senzorni poremećaji u sferi čula dodira
- formikacija - osjećaj da insekti gmižu po koži (najčešće u alkoholnom delirijum tremensu, kokainskoj intoksikaciji ili amfetaminskoj psihozi)
iktalne halucinacije?
- dio epileptičnih napada
- stereotipne su
- traju nekoliko sekundi
- izmijenjeno stanje svijesti
funkcionalne halucinacije?
- javljaju se isključivo u vezi sa specifičnim spoljašnjim opažanjem (npr. u prisustvu zvuka, boje ili opažanja nekog mjesta)
- nisu prave halucinacije, jer postoji spoljašnji stimulus
halucinoza?
- stanje aktivnog haluciniranja, kod osobe kod koje je očuvana budnost i orijentacija
- kod akutnih intoksikacija, apstinencijalni sindrom
- pacijenti mogu imati intervale potpunog uvida i lucidnosti, bez halucinacija
- aka mentalna diplopija
pseudohalucinacije?
- rezultat mašte
- u vezi sa njima postoji razumijevanje da su nerealne i da su nenormalna iskustva
- percepcije koje se doživljavaju kao da dolaze iznutra, a ne spolja
- npr. “fantomski ud” - halucinatorni doživljaj postojanja amputiranog uda, halucinacija zdravih
halucinatorna iskustva snova?
- hipnagogne halucinacije - tokom prelaska iz budnog stanja u stanje sna
- hipnapompne - tokom prelaska iz stanja sna u budno stanje
- nemaju patološki značaj
- ali se mogu javiti i u narkolepsiji, kad su uglavnom vizuelne
