Mentalno zdrava ličnost i teorije ličnosti

Question 1

Olportova definicija ličnosti?

Answer 1

ličnost je dinamička organizacija onih psihofizičkih sistema unutar individue koji odredjuje njeno karakteristično ponašanje i njen karakterističan način mišljenja

Question 2

crta ličnosti?

Answer 2

• crta ličnosti čini da jedinka na različite draži reaguje slično ili isto, te je odgovorna za sistematsko adaptivno i ekspresivno ponašanje
• pojam kojim se neko manifestno vidljivo ponašanje objašnjava unutrašnjim dispozicijama

Question 3

podjela crta ličnosti?

Answer 3

• crte inteligencije - pokazuju koliko efikasno osoba obavlja aktivnost
• crte temperamenta - odnose se na način na koji individua obavlja neku aktivnost
• dinamičke crte - izraz potreba, motiva, interesovanja, stavova (onoga što osoba voli da radi)

Question 4

strukturna osnova ličnosti?

Answer 4

čine je klase svojstava - sposobnosti, motivaciono-emocionalne dispozicije, društvene dispozicije i tjelesna konstitucija

Question 5

dinamika ličnosti?

Answer 5

svodi se na razmatranje unutrašnjih faktora koji ponašanje pokreću, usmjeravaju, kontrolišu i integrišu (dominantno se odnosi na motive)

Question 6

organizacija ličnosti?

Answer 6

• odredjuje mjesto ličnosti na kontinuumu od normalnosti, preko neurotičnosti i graničnosti, do abnormalnosti
• odnosi se na regulatorne mehanizme, strahove, test realnosti i identitet

Question 7

crte i organizacija ličnosti?

Answer 7

crte opredjeljuju tip ličnosti, a organizacija ličnosti mentalno zdravlje, jer se klasifikuje ko normalna, neurotična, granična i psihotična

Question 8

relevantne dimenzije u kontekstu mentalnog zdravlja u bolesti?

Answer 8

• funkcionalnost/disfunkcionalnost
• adaptiranost/neadaptiranost
• biološko/psihološko ili socijalno
• kontrolisanost/nekontrolisanost
• distres/odsustvo psihičke patnje
• socijalno poželjno/socijalno nepoželjno
• statistički većinsko/statistički devijantno
• razvojni kapaciteti/aktuelno stanje

Question 9

kriterijumi mentalnog zdravlja?

Answer 9

• sposobnost realnog sagledavanja sebe
• ostvarivanje sopstvenih potencijala
• efikasna samokontrola
• autonomija
• odsustvo distorzije u percepciji
• adaptibilnost na problemske situacije

Question 10

kriterijumi abnormalnog ponašanja?

Answer 10

• osjećanje patnje
• maladaptivnost
• iracionalnost
• ekscesivna nekonvencionalnost
• nesrazmjera odgovora na stresore
• kršenje normi
• statistička rijetkost

Question 11

kako WHO definiše zdravlje?

Answer 11

zdravlje predstavlja tjelesno, psihičko i socijalno blagostanje

Question 12

pojam mentalnog poremećaja?

Answer 12

• odstupanje od očekivanih standarda
• svako evidentirano odstupanje u fizičkom, mentalnom ili bihejvioralnom smislu od socijalno očekivanih standarda strukturnog ili funkcionalnog integriteta
• mjera statističkog odstupanja od prosjeka

Question 13

kako Špicer definiše mentalni poremećaj?

Answer 13

kao klinički značajan bihejvioralni ili psihološki sindrom ili obrazac u individui koji je u vezi sa distresom (simptomom patnje) ili neosposobljenošću

Question 14

objektivističko shvatanje mentalnog poremećaja?

Answer 14

mentalni poremećaj postoji nezavisno od društveno-istorijskog i vrijednosnog konteksta, kao odraz disfunkcije izvjesnih psiholoških mehanizama koji su sa evolutivnog stanovišta specifični za ljudsku vrstu

Question 15

normativističko shvatanje mentalnog poremećaja?

Answer 15

kategorije mentalnih poremećaja su uglavnom rezultat socijalne konstrukcije, pretežno vrijednosno određene i stoga kulturno relativne

Question 16

šta je uradio Vejkfild?

Answer 16

pokušao da integriše objektivističko i normativističko gledište, i mentalni poremećaj definiše kao:
a) stanje koje proizvodi štetne posljedice prema standardima kulture kojoj osoba pripada
b) stanje koje je rezultat nemogućnosti određenih psihičkih mehanizama da osoba obavlja svoje prirodne funkcije

Question 17

kategorijalni vs dimenzionalni pristup mentalnim poremećajima?

Answer 17

MKB10 i DSM5 određuju mentalne poremećaje kao kategorijalne psihopatološke entitete, koji se kvalitativno razlikuju između sebe i od pojava koje ne pripadaju psihopatologiji

• kategorijalni model: svaki poremećaj ima specifičnu etiologiju i specifične manifestacije
• dimenzionalni model: mentalni poremećaj je oznaka za ekstremniju poziciju na kontinuumu psihološke pojave

Question 18

instinktivističke teorije ličnosti?

Answer 18

tumače ponašanje kao rezultat postojanja jednog, manje više trajnog i stabilnog, biološki determinisanog pokretača ponašanja - instikata

Tu spadaju:
- klasična psihoanaliza (Frojd)
- analitička teorija (Jung)

Question 19

klasična psihoanaliza?

Answer 19

• prve godine života imaju odlučujuću ulogu u postavljanju osnovnog sklopa karaktera jedne osobe
• ličnost se razvija kao odgovor na 4 glavna izvora napetosti: fiziološki procesi rasta, osujećivanje, sukobi i prijetnje
• osoba je prinuđena da uči metode smanjivanja napetosti, a glavne metode učenja su poistovjećivanje i pomjeranje
• mehanizmi odbrane su mjere za oslobađanje od pritiska koje preuzima Ego; oni iskrivljuju realnost i djeluju nesvjesno
• stadijumi razvoja: oralni, analni, falusni, latenca, genitalni
• sklop ličnosti je kompozit Ida, Ega i Superega - ponašanje je rezultat njihovog sadejstva
• ličnost normalno funkcioniše kao cjelina
• dinamika ličnosti se sastoji od međusobnog dejstva nagonskih sila, ulaganja i obuzdavajućih sila protiv ulaganja
• osnovni elementi dinamike = dinamski trijas
• dinamski trijas su konflikt (između Ega i Ida), mehanizmi odbrane i anksioznost

Question 20

analitička psihologija?

Answer 20

• ljudskim postupcima vladaju urođeni arhetipovi
• sklop ličnosti čine sistemi: Ego, lično nesvjesno i njegovi kompleksi, kolektivno nesvjesno i njegovi arhetipovi
• dimenzije introverzije i ekstraverzije, funkcije mišljenja, osjećanja, senzacije i intuicije
• jastvo je središte cjelokupne ličnosti, oko kog se okupljaju ostali sistemi
• jastvo obezbjeđuje jedinstvo, ravnotežu i stabilnost ličnosti, motiviše ponašanje (jer predstavlja cilj kom se teži, ali se rijetko dostiže)
• da bi se Jastvo razvilo moraju se postići maturacija i individuacija svih sačinitelja ličnosti
• nasljeđe ima značajnu ulogu, pogotovo nasljeđivanje predačkih iskustava = potencijal da čovjek ima doživljaj iste vrste kao i njegovi preci = arhetipovi
• razvoj može teći progresivno ili regresivno
• razvoj je otvaranje izvornih nediferenciranih cjelovitosti, datih rođenjem, a krajnji cilj je ostvarivanje Jastva
• ličnost je djelimično zatvoren sistem energije
• što je dinamika podložnija uticajima i modifikacijama iz spoljašnjih izvora, to su manje šanse da ličnost postigne stanje stabilizacije

Question 21

bihejviorističke teorije ličnosti?

Answer 21

• sredinska tumačenja ponašanja
• procesi i uticaji okoline su uzroci, a ponašanje posljedica - između njih je uročno-posljedični odnos (S-R veza)
• neobihejvioralna formulacija je S-O-R - ponašanje nije samo funkcija okoline i podražaja, već i samog organizma
• Skiner: determinizam - čovjek nije autonomno, već potpuno determinisano biće, negira slobodnu volju
• različiti pojedinci se različito ponašaju zbog različitih iskustava, učenja
• učenje putem uslovljavanja je način oblikovanja i modifikovanja ljudskog ponašanja

Question 22

socijalnopsihološke teorije ličnosti?

Answer 22

uvažavanje društveno-psiholoških obilježja
- Adler
- From

Question 23

šta kaže Adler?

Answer 23

osnovni pokretač čovjeka je urođena volja za moć - ljudi su prvenstveno motivisani društvenim težnjama

stvaralačko samstvo = personalizovan, subjektivni sistem koji tumači i osmišljava doživljaje organizma

svijest je središte ličnosti - ljudi su svjesna bića, svjesni su razloga svog ponašanja, svojih nedostataka, ciljeva, sposobni su da planiraju svoje radnje i upravljaju njima, uz punu svijest o njihovom značenju za samoostvarenje

Question 24

šta kaže From?

Answer 24

čovjek se osjeća usamljeno i izolovano zato što je odvojen od prirode i drugih ljudi
- čovjek je sticanjem slobode kroz istoriju postajao sve usamljeniji
- sloboda je nešto negativno od čega čovjek pokušava da pobjegne

cjelokupno ljudsko ponašanje je rezultat djelovanja dvije grupe faktora:
Karakter čovjeka - sindrom strasti
Sopstveni interesi - glad, sigurnost, izbjegavanje bola

u čovjeku se prepliću fiziološke potrebe i doživljaji koji su samo ljudski (nježnost, ljubav, stavovi, odgovornost, identitet)

osnovu čovjekove egzistencije čine njegove dvije strane: životinjska i ljudska

glavne postavke:
- ljudi posjeduju urođenu prirodu
- društvo treba da omogući ispunjenje te prirode
- ni jedno društvo do sada nike zadovoljilo čovjekove potrebe
- moguće je stvoriti društvo koje će zadovoljiti čovjekove potrebe

tipovi socijalnog karaktera:
- primalački
- eksploatatorski
- skupljački
- tragački
- produktivni
- biofilni/nekrofilni
ovi tipovi predstavljaju različite načine na koje se jedinke odnose prema svijetu i jedna prema drugoj

Question 25

šta kaže Erikson?

Answer 25

psihosocijalna teorija ličnosti

izjednačava razvoj ličnosti sa razvojem Ega
- Ego je podložan socijalnim i istorijskim uticajima
- epigenetički razvoj obuhvata 8 psihosocijalnih stadijuma, koji su genetski uslovljeni
- stadijumi razvoja stvaraju poseban odnos između pojedinca i njegove socijalne sredine
- psihosocijalni razvoj se temelji na rješavanju krize i konflikata u svakom pojedinačnom stadijumu

Question 26

humanističke teorije ličnosti?

Answer 26

ljudska priroda je dobra (ili bar neutralna), jedinstvena i posebna
- Maslov
- Olport

Question 27

šta kaže Maslov?

Answer 27

čovjek postaje unesrećen zato što ga sredina zanemaruje ili izopačava
- bio je zaokupljen zdravim, a ne bolesnim ljudima

teorija motivacije:
- osnovne potrebe: glad, nježnost, sigurnost, samopoštovanje
- metapotrebe: pravda, dobrota, red, jedinstvo

rast i samoaktualizacija su najviše aspiracije i najvažniji motivi koji pokreću čovjeka
- određuju čovjekov životni stil
- sve što spriječava ovakav razvoj je štetno po čovjeka

Question 28

šta kaže Olport?

Answer 28

personološka teorija

• svaka osoba je različita od drugih
• treba odrediti specifična obilježja ličnosti (individualne razlike)
• pojedinac nije skup osobina, već njihovo jedinstvo, osobenost, integracija i konzistencija
• osobine, stavovi, motivi, vrijednosti i iskustva su organizovani u poseban sklop

propium = konstrukt kojim se izražava posebnost svakog pojedinačnog sklopa (ono što je Ego u drugim teorijama)
- propium se ispoljava putem određenih funkcija koje se postepeno razvijaju (nisu urođene), njihova konačna sinteza stvara “moje Ja” (subjektivnu sliku o sebi)

• razvojni redosljed funkcija: tjelesno Ja, doživljaj identiteta, samopoštovanja, povećavanja, predstava o sebi, doživljaj sebe kao racionalnog bića, usvajanje određenih ciljeva (uz naglašavanje motivacije)

zrela ličnost je autonomna i funkcionalna

Question 29

kognitivne teorije ličnosti?

Answer 29

analiziraju kognitivne procese koji se zbivaju u pojedincu, od trenutka izloženosti nekoj situaciji, do eventualne reakcije

Question 30

šta kaže Keli?

Answer 30

konstruktivni alternativizam
- apsolutna istina se ne može utvrditi
- čovjek je istovremeno i slobodno i determinisano biće
- svaki pojedinac percipira i interpretira svijet oko sebe, a u osnovi su procesi koji mu omogućavaju da razumije i sređuje događaje u svom životu

ključni pojmovi: konstrukti, kalupi, interpretacija

osnovna pretpostavka: procesi u nekoj ličnosti su psihološki kanalisani načinom na koji ta ličnost anticipira događaje

konstruisati neki događaj znači interpretirati ga, a ličnosti se međusobno razlikuju po načinu na koji to čine

Question 31

savremene faktorske i dimenzionalne teorije ličnosti?

Answer 31

crta = konzistentnost u ponašanju koju ljudi iskazuju u različitim situacijama

ne isključuje se socijalni kontekst, ali crte su prilično nezavisne od situacije

nomotetski (dimenzionalni) pristup traga za taksonomijom (razvrstavanjem) crta koje su primjenljive na sve ljude

Question 32

Milonova teorija biosocijalnog učenja?

Answer 32

pokušava da pomiri dimenzionalni i kategorijalni pristup
- ličnost i psihopatologija se razvijaju kao rezultat međuigre snaga organizma i sredine
- pravac uticaja je dvosmjeran

naglašava važnost koncepta strukturne kohezije u personalnoj organizaciji
- struktura i stil ličnosti koegzistiraju
- stil je funckionalni način na koji se pojedinac odnosi prema unutrašnjem i spoljašnjem svijetu, to je dinamički proces koji se dešava na nivou misli, između ličnosti i njegovog okruženja

• funkcionalni stilovi su ispoljeni načini regulisanja ponašanja
• strukturni elementi su krajnji šabloni utisnutih sjećanja, stavova, potreba i konflikata, koji transformišu karakter aktuelnih događaja

domeni ličnosti se dijele na funkcionalne i strukturalne
- funkcionalni domeni ličnosti: bihejvioralna prezentacija, interpersonal kontakt, kognitivni stil, način afektivne ekspresije i nesvjesni mehanizmi
- strukturni atributi: predstava o sebi, internalizovani sadržaji i intrapsihička organizacija

Question 33

sa koja dva aspekta se sagledava sklop ličnosti?

Answer 33

funkcionalni - ličnost sačinjavaju voljno-nagonski (konativni), emocionalni (afektivni) i saznajni (kognitivni) dio

bihejvioralno-fenomenološki - ličnost sačinjavaju karakter, volja i moral, ili karakter i temperament

Question 34

šta je temperament?

Answer 34

biološke i fiziološke dispozicije koje se malo mijenjaju tokom vremena, a zajedno sa fizičkim osobinama i inteligencijom su materijal iz kog se ličnost oblikuje

Question 35

šta je karakter?

Answer 35

kreira se vaspitanjem, kulturom i internalizacijom morala, pri čemu ima ulogu “usmjerivača” percepcije, mišljenja, emocija i aktivnosti (sadrži i etičku konotaciju)