Oncologie + inleiding mammacarcinoom Flashcards
Goedaardig gezwel definitie vs kwaadaardig
De gevormde cellen dringen omliggend weefsel niet binnen.
Kwaadaardig –> gevormde cellen dringen omliggend weefsel wel binnen
Wanneer wordt abnormale celgroei kanker?
Infiltrerende groei, neiging tot uitzaaiing (lymfogeen, hematogeen, direct)
6 hallmarks of cancer
Proliferatieve signalling, ontwijken groei onderdrukkers, invasie en metastase, constant replicatie, angiogenese, weerstand tegen celdood
Hoe is de situatie na uitzaaiing?
Kanker gaat nooit meer helemaal weg. Kijk naar overall survival, en progressie-vrije overleving (geen klachten)
Meer ontdekking over genetische variatie tumoren
Minder naar traditionele classificatie maar juist meer op specifieke genen –> sommige kunnen wél behandeld worden.
Toekomst is meer personalized treatment
Heeft tumor vaak een homogeen genetisch profiel?
Nee, vaak verschillende klonen en verschillend genetisch profiel
Incidentie borstkanker
1:8 vrouwen, incidentie stijgt. Jaarlijks 15.000 nieuwe gevallen
In situ carcinoom?
Nog niet door basaal membraan doorgebroken
Symptomen borstkanker
Knobbel in borst, ingetrokken tepel, tepelvloed (bloederig en aan 1 kant), lymfeklieren in hals nek en oksel, sinaasappelhuid (vaak slechte prognose, slecht gedifferentieerd, tumor door alle huidlagen heen gegroeid; T4)
Borstkanker op welke leeftijd?
60% tussen 50 en 75 j
Bevolkingsonderzoek borstkanker?
Tussen 50 en 75 j
Elke 2 j mammografie.
Vermindert mortaliteit en maakt minder ingrijpende behandeling mogelijk
Wat is een mammografie?
X-ray van de borst. = gouden standaard
Wie worden er gescreend bij borstkanker?
Bevolkingsonderzoek >50 j Hoog risico patienten - Dragerschap mutatie BRCA - Sterke familie anamnese Thoraxwand bestraling in voorgeschiedenis
Risico factoren borstkanker
5% genetisch belast, Hormonale factoren (late 1e zwangerschap, kinderloos, vroege 1e menstruatie, late menopauze, duur borstvoeding) Goedaardige afwijking in borst Leefstijl; alcohol, overgewicht en roken na radiotherapie
Meteen na vaststelling verdachte massa?
Naar chirurg; om te kijken of geopereerd kan worden, heelkunde
Mortaliteit borstkanker daalt want?
Vroege detectie (bevolkingsonderzoek) Systemische therapie (chemo, anti-hormonaal, targeted). Meer awareness.
Ook prognose steeds beter
Wat is triple diagnostiek?
Lichamelijk onderzoek + beeldvorming (mammografie + evt. echo) + pathologie (cytologie en histologie) = biopt
MDO
Chirurg, internist-oncoloog, patholoog, radioloog, radiotherapeut etc
Behandelopties borstkanker
Lokaal: chirurgie en radiotherapie
Systemisch: chemo, anti-hormonaal, targeted therapie en overig
Hoeveel % borstkanker wordt geopereerd?
90%.
53% borstsparend = lumpectomie
47% = mastectomie (borstverwijderen)
Wat doe je ook als je een lumpectomie uitvoert?
Altijd ook radiotherapie: bestraling
Wat wordt op MDO besproken?
Diagnose? TNM classificatie? Voorstel behandelplan, deelname studie?
Stadium 3 borstkanker?
Lokale spreiding door borstbeen, positieve lymfeklieren
Stadium 4 borstkanker
Afstandsmetastasen
Stadium 1 borstkanker
Tumor alleen in borst, geen positieve lymfeklieren
Stadium 2 borstkanker
Tumor in borst + positieve lymfeklieren (axillair = in oksel)
Welk stadium wordt vaak gevonden bij diagnose?
Stadium 1 en 2! Samen 75% (+15% een DCIS)
Wat betekent oligometastatische ziekte
Wel M1, maar beperkt aantal metastasen: poging tot curatief behandelen
Wanneer dissemeninatie onderzoek?
Onderzoek naar metastasen in hele lichaam. Vanaf N2
Wat onderzoekt patholoog?
Hormoonreceptor status, Her2Neu status, grootte en uitbreiding tumor, differentiatie (bloom en richardson), ongunstige groei (lymf-angioinvasie?), radicaliteit (goed verwijderd??), lymfekliermetastasen; lokalisatie, micrometastasen, isolated tumor cells.
Hoeveel % is her2neu+ of hormoonpositief?
60-70% ER+ en/of PR+
20% Her2Neu+
N0 wat betekent het?
Geen tumorcellen in lymfeklieren OF enkele losliggende tumorcellen in lymfe
Waarom adjuvante systeemtherapie?
Aanvullende therapie om evt. micrometastasen te elimineren en curatief kansen te vergroten. Doel is 4% winst op 10 j OS.
Na operatie, meestal 6 kuren
Neo-adjuvante therapie
Voor operatie. Doel om tumor te verkleinen / borstsparende operatie te kunnen uitvoeren / zeker zijn dat er radicaal geopereerd kan worden.
Vaak bij T4 (en T3) tumoren.
ook wanneer vergrootte lymfeklieren zijn gevonden –> risico op afstandmetastasen wil je verkleinen, meteen behandelen.
(bijkomend voordeel; effect behandeling op tumor beoordelen)
Wat speelt mee met beslissing adjuvante therapie?
Leeftijd, tumorgrootte, differentiatie graad, okselklieren, receptoren.
Slechte differentiatie, lymfeklier positief? mensen onder 70, wens patient
10j survival winst > 4%
Wanneer adjuvante therapie?
Tumor met N+, Ongunstig N0 (jonge leeftijd, of slechte differentiatie), wanneer Her2+ en tumor 0.5 cm
10-jaars overleving 4%!!! Hard eis
Doel adjuvante therapie?
Elimeneren van evt aanwezige micrometastasen en genezing vergroten
Optie: chemo, anti-hormonaal, targeted therapy
70% vrouwen krijg adjuvantie therapie
Mammaprint
Kijken wanneer chemo overbodig is. Screening van 70 borstkankergenen.
Overbodig bij Hormoon +, her2neu- graad 2 tumor van 1-2 cm
Wanneer PET-CT indicatie?
Bij N2 –> om te kijken of er sprake is van afstand metastasen
adjuvante chemo middelen
3x anthracycline + 3e generatie toxanen
Chemo is er om resterende micro metastasen te doden; niet perse nog een scan nodig daarna; je ziet ze toch niet
Wat eerst chemo of anti-hormonaal?
Eerst chemo, daarna anti-hormonale therapie; anders teveel belasting
Bijwerking chemo korte termijn
Haarverlies, vermoeidheid, misselijkheid, braken, beemergsuppressie, stomatitis en smaakveranderingen, neuropathie (paclitaxel, docetaxel)
Lange termijn bijwerkingen chemo
Infertiliteit, orgaanschade, vroegtijdige overgang, vermoeidheid chronisch, cardiotoxiciteit, secundaire leukemie, cognitieve stoornissen
Pathologi; oestrogeen + tumor hoe zie je dat?
Allemaal bruin gekleurd
Wanneer is tumor ER+ of PR+?
Meer dan 10% cellen hormoon+
Triple negatief mammacarcinoom
Her2Neu -, ER-, PR-
Anti-hormonale therapie
Tamoxifen (remming oestrogenen), anti-aromatases, eierstokken verwijderen –> leidt tot vervroegde overgangsklachten
Wat is targeted therapy?
Medicijn dat specifiek aangrijpt op de plek van de tumor –> bijv. her2neu
Wat is chemo?
Cytostastica –> grijpen aan op celcyclus. Pakken dus niet de cellen in G0
Voordelen targeted therapy
Relatief weinig bijwerkingen, combineren met chemo, langdurig toe te dienen ook zonder chemo, werkt wel aleen als je een target hebt
Wat geef je bij Her2Neu+?
Trastuzumab (herceptin); bindt aan her2neu receptor; geen celdeling (groeifactor kan niet meer binden).
95% mens, 5% muis
Specifieke bijwerking trastuzumab?
Cardiotoxiciteit
Is er leeftijdsgrens bij anti-hormonale therapie?
Nee
Wanneer geef je chemo? welke leeftijd?
Onder de 70 zonder comorbiditeit
postmenopauzale vrouwen geef je naast systemische therapie
Adjuvant 3 jaar lang bifosfonaat
Wat is farmacogenetica?
Onderzoek naar variatie in DNA die reactie van individu op medicijn kunnen beinvloeden; therapeutisch effect van medicijn als mogelijke bijwerkingen die medicijn kan veroorzaken.
Sommige mensen zijn poor metabolizers
Normale groei van cellen
Gereguleerd, evenwicht aanmaak en afbraak
Abnormale celgroei
Geen evenwicht, verminderde afbraak, verhoogde aanmaak, zwellingen en tumoren
Overgang goedaardig naar kwaadaardig
Normaal, dysplasie, carcinoma in situ, invasief, metastase.
Ontstaat door mutaties; meerdere hits
Risicofactoren voor ontwikkelen kanker?
Toeval, blootstelling straling, zon, voeding, roken, asbest, HPV, erfelijk (de novo of genetisch)
Anamnese verdenking kanker
Gewichtsverlies Botpijn Passageklachten Ontlasting Zwellingen? Heesheid Oorpijn Hoofdpijn
LO verdenking kanker
Knobbel
Algemene indruk (icterus, dyspneu, anemisch, cyanotsich, oedematoes, turgor)
Lymfeklierstations
Abnormale weerstanden of zwellingen (sister mary joseph nodule; bij navel; eierstokkanker)
Kloppijn over wervelkolom
Huidafwijkingen
Palpabele lever of milt
Rectaal en vaginaal toucher
Borstonderzoek (huidafwijking, palpabele afwijking, intrekking tepel, tepelvloed)
Wanneer labonderzoek bij kanker?
Bijna niet, alleen als steun van diagnose, geen bewijs. Vooral gebruikt voor het volgen van ziekte
Pathologie bij kanker stadiering
pTxNxMx.
Cytologisch en microscopisch onderzoek; biopt
TNM stadiering betekenis
T; uitbreiding tumor
N; regionale lymfogene uitbreiding
M; metastasen
Tis betekenis
Carcinoma in situ
Wat is er bijzonder aan TNM coloncarcinoom
Laat invasie in andere organen zien T4 invasie in ander orgaan, T3 in subserosa.
Kan 7j overheen gaan tussen een adenoom en carcinoom
Welke borstkanker is curatief?
T1-4, N1-3 , indien M0!!!!
Wanneer is borstkanker palliatief
M1 (behalve bij heeeel weinig metastasen)
Wat betekent luminaal A en luminaal B
Alletwee hormoon gevoelig.
Luminaal A –> laagrisico
Luminaal B –> hoogrisico (Veel Ki-67)
Wel alletwee goed te behandelen vanwege positieve hormoonreceptor
Wanneer spoed DNA diagnostiek?
Hoog risico op BRCA1/2 mutatie, jonge vrouwen onder 40 met borstkanker, bij mensen met triple negatieve tumor
Wat als je genetisch belast bent bij borstkanker?
Andere chirurgische optie; ook andere borst al opereren / ovaria verwijderen. Salpingo-oophorectomie
Chemoradiatie bij borstkanker
Nee,
Chemo maakt kankercel gevoeliger voor radiotherapie
7 groepen oncolytica
Anitmetabolieten (5-fu, S-fase) Alkylerende middelen Radicaal en superoxide vormers Topo-isomerase remmers Antimitotische stoffen (taxanen) Singaal transductie remmers Overige
Misselijkheid bij chemo wat geef je
Preventief anti-emetica
Beenmergdepressie door chemo
Anemie, leucocytopenie (gevaarlijk neutropenie!!!!! Soms geef je GCSF; voorkomen infecties. Altijd melden bij koorts na chemo; dan kan AB gestart worden), trombocytopenie (evt. transfusie)
Patient moet fit zijn voor chemo. Performance status
WHO score: 0 geen klachten, 4 bedledig
Karnofsky score: 100% niks aan de hand, 70% kan voor zichzelf zorgen
Reden om chemo te staken
Bijwerking, resistentie
Postmenopauzale anti-hormonale therapie
Tamoxifen + aromatase remmer
Bij metastasen wil je ALTIJD histologische bevestiging want…
Dat het niet te genezen is; bewijs maligniteit, bepalen receptorstatus, uitsluiting benigne, misschien wel primaire tumor
Lab waarden bij metastase
Nooit voor staken behandeling, kijken naar tumormarker, leverfunctie, bloedtest, calcium
Gemetastaseerd mammacarcinoom; gem overleving?
2j; heterogene groep
Wanneer geef je palliatieve chemo?
Uitgebreide en snelgroeiende viscerale metastasen, ernstige cytopenie, hormoon - (of werkt niet), snel progressieve ziekte
Specifieke klachten bij metastasen
Druk in bovenbuik, pijn in rug, benauwd, huidafwijking, hoofdpijn, cardiaal.
Vaak metastasen in bot, long en lever
