Objektive Søvnmål Flashcards
Målar
- Søvnkvalitet/kvanitiet
- Søvnrelaterte hendingar (PSG)
- Respiratoriske hendingar under søvn (kardiorespiratorisk polygrafi)
- Søvnmønster (Aktigraf)
- Døgnrytme (hormon, temperatur)
- Søvnigheit (PSG, ytre evner)
- Mykje ny teknologi i seinare tid= ikkje alt er validert– Fitbit, oura ring, appar, Watch-pat osv
Polysomnografi
Den klassiek objektive måten å måle søvn på= gullstandarden
registrering av fleire fysiologiske parameter under søvn (respirasjon, leggbevegelsar, puls osv)
Bruk av EEG, EOG og EMG
EEG (Elektroencefalografi)
Målar elektrisk aktivitet i hjenen (bruk av elektrodar frontalt, sentralt og occipitalt)
Ein EEG-kurve representera summen av all elektrisk aktivitet i området under ein elektrode (ekstracellulære strømningar)
Elektrodar må plasserast på hovudet på posionar bestemt av anatomiske “landemerke” 10-20 elektorde systemt.
- Inion (i nakken, beinete utstikkar mid i bakhaudet)
- Nasion (nasa, nasebrua like hunder forhovudet)
- Pre-aurikulær punkt (øyre, forøyret, fordjupa av bein i forntale øyrekanal)
Hjernebølgenen er litt ulike i dei ulike områda av hjerne utfrå om vi er våken eller i søvn
- T.d under REM søvn, acetylkolin blir skilt ut= hjernebarken har stor aktivitet og srr nesten våken ut
- Ventrolateral proptisk område (VLPO) i hypothalamus = har auka aktivitet under søvn, spesilet NREM søvn
EOG (Electrookulografi)
Målar elektrisk aktivitet i musklane. Elektrisk utladningar frå musklar.
Behøver denne målinga for å skilje REM-søvn frå våkenheit= då ein har muskel paralyse (Atoni)
Utan atoni= symptom på REM-søvnatferdsforstyrrelse
EMG (Elektromyografi)
Augebevegelsar. Målar polaritetsforskjellar i auget.
- Normalt er auge sin fremre del positivt ladd i forhold til bakre del. Ved å plassere elektrodar ved indre og ytre augevinke, vil auge sitt kvilepotensiale kunne registrerast når auge beveg seg frå eine sida til den andre.
- Viktig for å måle REM-søvn som kategoriserast av rapid eye movement
Stadier av søvn og våkenheit
Våken, avslappa våken, N1, N2, N3, REM
Våken
- Skjer mykje aktivitet i hjernen
- Ofte miks av ulike frekvensar
Avslappa våken
- Når vi er avslappa, gjerne med lukka auger = Alfa aktivitet (8-12 hertz)
- Ser det mest i elektroda i bakhovudet (fordi det er der vi prosessarar visuell informasjon)
NREM-N1
- Litt lavare frekvens + litt meir plass mellom bølgene
- Døsigheit = overgang mellom våkenheit og søvn
- Mest- Theta bølger (4-7 hertz)
NREM-N2
- Fortsatt lett søvn, men djupare (langsommare bølger)
- Ser søvnspindlar og K-kompleks = heilt sikre på av vedkommande søv
- Theta- bølger med søvnspindlar og K-komples
NREM-N3
- Djup søvn, vanskelegare å vekke, langsomme djupare bølger
- Meir enn 20% langsomme bølger (delta)
- Deltaaktivitet (0,5-4 hertz) -theta kan vere bakgrunnsaktivtet
REM-søvn- R
- Liknar døsigheit og avslappa våken i bølgene= derfor treng EOG og EMG
- Drastisk forskjell mellom REM og djup søvn
- Theta-bølger og alfa-aktivitet kan forekomme
- Drømming
- Atoni som regel
Når vi skal tolke PSG ser ein på?
- Frekvens, amplitude, bølgeform og varigheit
- Må tolkast manuelt
- Delar registering opp i konsekutive epoker på 30 sek. Kvar epoke tildelast eit søvnskår
- Dersom det er meir enn eitt søvnstadie i ein epoke, tildelast det søvnskåret som dominera
Søvnarkitetur-Hypnogram
Definer og kva den viser?
- Ein sykuls på ca 90 min for vaksen (60 min hjå nyfødte og småbarn, endrast frå 60-90 min gradvis til ca 6 år)
- Viser= Total søvntid, søvneffektivitet, mengde ulike søvnstdier, søvnlatens, Wake after sleepp onset, REM-søvn latens og NREMsøvn latens.
Videoovervåking i tillegg til PSG er nødvendig for..?
For å kunne stille sikker diagnose for nokon søvnlidelsar som parasominer NREM-søvnrelatert søvngjengeri, REM-søvnåtferdsforstyrrelsar
Korleis måle søvnigheit?
- Subjektive mål som t.d ftigue questionnaire
- Fysiologiske mål=
Søvntendens= evna til å sovne (fysiologisk søvnigheit) og evne til å halde seg vaken (manifestert søvnigheit)
Redusert aktivering (basert på EEG, EOG)
Redusert ytevene, prestasjon (kognitive testar osv.)
Objektive testa på søvnlatens
- MSLT= multiple sleep latency test (brukast ved mistanke om hypersomniar som narkolepsi og idiopatisk hypersomni)
- MWT= maintance of wakefullness test, ikkje brukt i rutineundersøkelsar i Norge
Aktigraf
Utvikla på 1970-talet
Objektiv måling av kvile og aktiverignsrytmen (gir info om aktive og rolege periodar av døgnet)= brukast mykje i utredning av døgnrytmeforstyrrelsar
Søvndagbok brukast ofte i tillegg
Aktogram viser= total søvntid, søvnlatens, wake after sleep onser og søvneffektivitet
Fordelar med Aktigraf
Objektivt mål, enkel i bruk, kan benyttast u ulike settingar, billig, forstyrrar ikkje søvn (PSG kan gjer det). Godt validert metode mot gullstanderen
Ulemper med Aktigrad
Antar at all immobilitet er søvn= overestimera søvn og underestimera våkenheit.
Utfordring ift enkelte pasientgrupper (eldre ligg mykje i ro, insomnipasientar)
Fitbit
Ikkje validert, en like metodar som aktigraf, ikkje til å stole på endå
Måling av søvn med radarteknologi
Målar bevegelse, ein slags sensor som står i rommet og er veldig sensitiv so den kan måle bevegelse i brystkassa
Oura ring
Målar puls, bevegelse og kroppstemperatur, god sensitiviter, men dårlegare enn en aktigrad
Objektive mål for døgnrytmen
Kroppstemepratur
Melatonin
Kortisol
Kroppstemperatur
Anal probe, kapsel som svlegast eller hud temperatur
NB! Maskeringseffekt= aktvitet produsera varme og matiintak produsera varme.
“Constant routine” = avdekke den endogene døgnrytmen
Melatonin
Dim light melatonin onsert (DLMO)
- Kan målast i spytt og blod
- Prøver tas kver time frå 4t før leggetid til 1t etter naturleg oppvåking
- Hindrast av lys
- Ikkje bruk: leppestift, spis bnan eller sjokolade dagen før og unngå fargestoff, alkohol, og koffein under prøvetaking, samt pusse tenner, tygge tyggegummi og innta sitron
Kortisol
Kan målast i spytt, blod og feces (avføring), hår?
Lang søvnlatens karakteristikka
- Tidleg leggetid
- Insomni
- Forsinka søvnfase
- Depresjon og angst
- Søvnlidelsar som forstyrrar innsovning
- Søvnhygiene (vore våken so kort, aktivering, stimuli, bekymringar, medikament)
Kort søvnlatens karakteristikka
- Seinare leggetid
- Søvndeprivasjon
- Hypersomni
- Depresjon
