Kafli 15: Félagsleg Hugsun og Atferli

Question 1

Félagsskilingur (Social thinking)

Answer 1

Áhrif (impressions):
Hvað hefur áhrif á okkur + hvernig

Hugmynd um okkur sjálf (self-concept):
Hvað sýnum við öðrum?

Viðhorf (attitudes):
Hvað ræður aftsöðu okkar
Hvernig tengsl hafa áhrif

Question 2

Eignun (Attributions)

Answer 2

Hvað við teljum að ráði gerðum fólks
Hvernig skýrum við viðbrögð okkar & annara

Innri þættir (Personal/internal attributions):
Fólk gerir svona því hann er svona
Eðli, skapgerð, venjur

Ytri þættir (Situational/external attributions):
Hvernig aðstæður hafa áhrif
Ofmetum innri þættina

Question 3

Eignun (Attributions)

Harold Kelley’s Covariation Model
3 þættir

Answer 3

Samræmi (consistency):
Hegðar hann/hún sér yfirleitt svona?

Sérkenni (distinctiveness):
Á hegðunin sér bara stað við þessar aðstæður?

Samstaða (consensus):
Aðrir hegða sér líka svona

Ef allt 3 á við: ytri þættir
Ef samræmi (consistency) á við en ekki hin - innri þættir

Question 4

Eignungarskekkjur (Attribution Errors)

Answer 4

Algengast (Fundamental attribution error):
Við vanmetum þátt aðstæðna (external) & ofmetum persónulega þáttinn (internal)

Sjálflæg skekkja (Selv-serving bias):
Við þökkum okkur sjálfum ef vel gengur en kennum aðstæðum um ef illa gengur

Fullkomin eignunarskekkja (ultimate attribution bias):
Það sem gengur vel hjá okkur & okkar fólki er okkur að þakka (internal) & það sem gengur illa hjá okkur & okkar fólki er aðstæðum að kenna (external)

Question 5

Álit-birtingarmyndun (Impression formation)
2 (effects)

Answer 5

Hvernig fólk myndar skoðanir um aðra

Fyrstu kynni (Primacy effect):
Fókus á mikilvægi fyrstu upplýsinga sem við öðlumst um einhvern

Nýjustu kynni (Recency effect):
Fókus á mikilvægi nýjustu upplýsinga sem við öðlumst um einhvern

Question 6

Staðalmynd (Stereotype)

Answer 6

Hefur áhrif á túlkun okkar
Alhæf skoðun á tilteknum hópi

Question 7

Virk spá (Self-fulfilling prophecy)

Answer 7

Það sem við höldum, það gerist
T.d hugmynd um að X sé leiðinlegur - áhrif á hegðun okkar, verðum lokuð - áhrif á X - verri samræður - staðfestir hugmynd okkar á X

Question 8

Sjálfsmynd (Self-concept)

Ég Skemu (Self-schema)

Answer 8

Hugræn spjöld um hvernig við erum á ýmsum sviðum

Til að mynda þekkingu um okkur sjálf:
Berum okkur saman við aðra (upwards/downwars)
Skoðanir & viðbrögð annarra um okkur
Minningar um okkur sjálf

Question 9

Lagskipt Samsemd (3 Forms of identity)

(Self-discrepancy theory)

Answer 9

Raunsjálf (Actual self):
Það sem við erum

Draumsjálf (Ideal self):
Það sem við myndum vilja vera

Væntisjálf (Ought self):
Það sem við höldum við verðum

Question 10

Félagsleg Samsemd (Social identity theory)

Answer 10

Skilgreinum okkur félagslega út frá hvaða hópum við teljum okkur tilheyra
Innhópur/úthópur

Question 11

Sjálfsmat (Self-esteem)

Answer 11

Hversu mikið/lítið við metum & okkur líkar við okkur sjálf, gildi okkar
Hátt/lágt

Better-than-average-effect:
Okkur finnst við vera aðeins fyrir ofan meðaltalið

Question 12

Viðhorf (Attitudes)

Answer 12

Mat okkar á félagslegum áreitum, öðru fólki & athöfnum þess, hugmyndum
Hvernig ráða þau viðbrögðum okkar?:
- Við gerum það sem við teljum rétt
- Við gerum það sem við teljum að falli öðrum í geð
- Við gerum það sem við höldum að við ráðum vel við
- Okkur líður illa þegar við gerum eitthvað sem stríðir gegn viðhorfum okkar
Misræmi eða mótsögn:
Reynum að haga okkur í samræmi við eigin viðhorf
Við upplifum misræmi ef upplifun stangast á við viðhrof (cognitive dissonance)
Reynum að laga misræmið með nýrri túlkun

Question 13

Sefjun (Persuasion)

Answer 13

Innri sannfæring (Central route to persuasion):
Átta okkur á skilaboðin, taka afstöðu

Yfirborðssannfæring (Peripheral route to persuasion):
Ekki endilega sannfærð, en t.d fortölur hafa áhrif eins & sérfræðiþekkingar, er traustvekjandi, er aðlaðandi/heillandi, er þekkt persóna

Boðskapurinn - kynna báðar hliðar

Question 14

Áhrif Hóps á Árangur & Frammistöðu

Félagsleg Auðveldun (Social facilitation)

Answer 14

Kvetjandi hópur eykur áhuga okkar
Hlaupum hraðar ef aðrir eru til staðar frekar en ein
Meiri ákafi
Meiri áhugi en minni einbeiting
Betri árangur í auðveldum verkefnum, en lakari í flóknum
Ábyrgðin dreifist

Question 15

Áhrif Hóps á Árangur & Frammistöðu

Félagslegt hangs/leti/slór (Social loafing)

Answer 15

Ef of stór hópur er líklegt að einhver taki ekki þátt
Ábyrgð dreifist

Question 16

Undanlát/hlýðni (Compliance)

Gagnkvæmnisreglan (Norm of reciprocity)

Answer 16

Greiði gegn greiða
Þegar aðrir eru góðvilja erum við það á móti

Question 17

Undanlát/hlýðni (Compliance)

Hurðinni Skellt (Door-in-face technique)

Answer 17

Sannfærandinn gerir stóra kröfu sem hann býst við verði hafnað - dregur í land með minni kröfu

Question 18

Undanlát/hlýðni (Compliance)

Fótur milli starfs og hurðar (Foot-in-the-door technique)

Answer 18

Sannfærandinn fær þig til að samþykkja litla kröfu - kemur svo með stærri kröfu

Question 19

Undanlát/hlýðni (Compliance)

Falskt undirboð (Lowballing)

Answer 19

Sannfærandinn fær þig til að taka hagstæðu boði en hækkar svo verðið þegar þú ert búinn að samþykkja

Question 20

Hvað fær okkur til að hlýða (obey)?
Tilraun Milgrams

Answer 20

Fjarlægð frá þolandanum
Nálægð við yfirvald, sem gefur leyfi
Dreifð ábyrgð, annar framkvæmir verkið

Question 21

Hópáhrif (Social influence in groups)

Hópviðmið (Social norms)

Answer 21

Væntingar hópsins til annarra, hvernig á að hugsa, hegða sér

Question 22

Hópáhrif (Social influence in groups)

Fylgispekt (Conformity)

Answer 22

Breyta hegðun & skoðanir svo þær passi við hópviðmiðin

Upplýsingaval (Informational social influence):
Fylgjum skoðanir annarra því okkur finnst þau hafa rétt fyrir sér

Þóknunarval (Normative social influence):
Gerum eins og hinir til að fá viðurkenningu

Question 23

Hópáhrif (Social influence in groups)

Hópskautun (Group polarisation)

Answer 23

Þegar hópur með sömu skoðanir ræðir eitthvað myndast sterkari/öfgafyllri skoðun

Question 24

Hópáhrif (Social influence in groups)

Hóphugsun (Group thinking)

Answer 24

Hóðmeðlimir halda gagnrýna hugsun aftur því þeir vilja ná samstöðu

Líklegast ef hópurinn:
Er undir pressu að komast að niðurstöðu/ógnað
Lokaður af, fær engin boð utanfrá
Með stjórnsaman/ákveðinn foringja

Question 25

Hópáhrif (Social influence in groups)

Einkenni Hópþrýstings (Peer pressure)

Answer 25

Mest þrýst á þá sem eru hikandi
Reyna að koma í veg fyrir að öðruvísi upplýsingar nái til hópsins
Þátttakendur tjá sig ekki um hugsanlegar efasemdir:
Mikið lagt upp úr þeirri ímynd að samstaða sé fyrir hendi
Einstaklingsbundin viðmið láta undan sífa & hömlur veikjast

Question 26

Fordómar (Prejudice)

Answer 26

Neikvæð afstaða til fólks sem tilheyrir ákveðnum hópi

Question 27

Við-Hin (Us-them thinking)

Answer 27

Stuðla að mismunun, allir fá ekki sömu meðhöndlun

Við-þið afstaða, innhópur/úthópur (categorization & us-them thinking)
Munur á hópunum ýktur (category accentuation)
Allir eins í úthóp (out-group homogeneity bias)

Question 28

Afstaða til Annarra Hópa & Social Identity Theory

Answer 28

Samkeppni um takmörkuð gæði ýtir undir fordóma:
Þörf fyrir að lyfta eigin sjálfsmati

Social identity theory:
Þeir sem tilheyra lágt settum hópi reyna að:
Komast í betur settan hóp
Endurskilgreina stöðu hópsins
Berjast við betur settan hóp, reyna að komast ofar

Question 29

Hvernig er hægt að draga úr fordómum?

Answer 29

Lykillinn er aukin samskipti:
Nánari samvinna
Sameiginleg verkefni
Jafnræði, jöfn staða
Félagsleg viðmið jákvæð

Question 30

Tengsl & sambönd: að hverjum löðumst við?

Answer 30

Þeim sem eru hjá okkur
Þeim sem við erum mikið með
Líkur sækir líkan heim
Útlit skiptir máli:
- Löðumst frekari að “venjulegum” andlitum
- Falleg eru góð & klár

Question 31

Aðlöðun (Attraction)

Hvernig myndast náin sambönd

Answer 31

Trúnaður
Nánari eftir því sem fólk deilir mismunandi & tilgangsríkar upplifanir, deila innstu hugsanir & tilfinningar, tilfinningaleg skuldbinding & fullnægja
Ánægja með sambandið byggist á svörum við:
- Er sambandið eins og ég lét mig dreyma um?
- Er sambandið betra/verra en annað sem kom til greina?

Question 32

Aðlöðun (Attraction)

Náin sambönd
Kenning um Félagsleg Samskipti (Social exchange theory)

Answer 32

Hvað fæ ég (stuðningur, samfylgd) & hverju fórna ég (ósamkvæm markmið, deilur)
Samanburður á 2 sviðum (t.d aðrir valkostir) ræður ánægju & skuldbindingu okkar með sambandið

Question 33

Makaval: hvað ræður?

Answer 33

Menningarbundnar áherslur (Sociocultural views):
Tilfinningalegur stöðugleiki, Asia: hrein mey
Karlar:
Útlit, yngri konur
Konur:
Tekjur & menntun, eldri menn
Jafnrétti í menningu:
Minni áherslumunur kynja

Þróunarkenningin (Sexual strategies theory):
Ágengni karla tryggir fleiri afkvæmi & gen berast áfram
Konur velja karla sem eru tilbúnir að verja tíma, orku & annað fyrir fjölskyldu

Question 34

Ást (Love)

2 tegundir

Answer 34

Ástríðuást (Passionate love):
Að vera ástfangin, spenna, alsæla, vellíðan þegar maki er við, sorg þegar maki er ekki nálægt

Þroskuð ást (Companionate love):
Væntumþykja, ekki eins sjálfshverf

Question 35

Ást (Love)

Kenning Sternbergs (Triangular theory of love)

Answer 35

Nánd (intimacy) - ástríða (passion) - skuldbinding (commitment)
Fullkomin ást (consummate love):
Þegar allt 3 til staðar

Question 36

Hvenær leysist samband upp?

Answer 36

Þegar samskipti einkennast af:
Aðfinnslum (criticism)
Lítilsvirðingu
Varnarstöðu
Þögn-útilokun

Question 37

Hvaða sambönd ganga vel?

Answer 37

X byrjar umræðu um ósamkomulag af hógværð (humble) & án ásakana
Y tekur undir áhyggjur X og svarar án ásakana
Bæði uppörva/hugga með jákvæðum athugasemdum
Jákvæð/hlýleg boð fleiri en neikvæð/kuldaleg

Question 38

Af hverju hjálpum við öðrum?

Þróunarsjónarmið (Evolution)

Answer 38

Jákvæð félagshegðun (pro-social behaviour)
Andfélagsleg hegðun (antisocial behaviour)

Frændhygli (Kin selection):
- Fólk hjálpar frekar þeim sem eru með svipuð gen t.d nánum skyldmennum
Eykur líkur á að gen komist af & færast milli kynslóða

Question 39

Af hverju hjálpum við öðrum?

Æ sér gjöf til gjalda (Reciprocal altruism)

Answer 39

Hjálparsemi eykur líkur á að manni sjálfum/tengdum verði hjálpað

Question 40

Af hverju hjálpum við öðrum?

Gagnkvæmnisreglan (Norm of reciprocity)

Answer 40

Komum okkur vel fram við þau sem koma vel fram við okkur

Question 41

Af hverju hjálpum við öðrum?

Smábyrgðarreglan (Norm of social responsibility)

Answer 41

Bætum samfélagið með að hjálpa öðrum
Tileinkum okkur þessi viðhorf í félagsmótuninni
Kjarninn er samlíðan (empathy) - hæfileikinn til að setja sig í spor annarra

Question 42

Fórnfýsi & Hjálpsemi

Answer 42

“Hver er sjálfum sér næstur” (Dawkins, 1989):
Sjálfsbjargarviðleitni hjálpar okkur að lifa af
Samvinna & samhjálp einkennir samfélög manna:
Fólk hjálpar án þess að búast við umbun
Refsing svikara (altruistic punishment)
Við erum hjálpsöm þegar:
- Við höfum ráðrúm
- Fyrirmynd um góða félagshegðun er til staðar
- Okkur líður vel/erum sátt

Question 43

Hverjum hjálpum við?

Answer 43

Þeim sem líkjast okkur eða standa okkur nærri:
Karlar hjálpa frekar konum en körlum
Konur gera síður kynjamun
Þeim sem “eiga það skilið”
Hvað styður við hjálpsemi:
- Fyrirmyndir
- Áhersla á að setja hlutina frá sjónarhóli annarra
- Upplýsingar um það sem getur hindrað hjálpsemi

Question 44

Árásahneigð

Answer 44

Vilji til að skaða aðra
Líffræðilegir þættir: áhrif þróunar
Umhverfisbundnir þættir: gremja, fyrri reynsla
Sálfræðilegir þættir: t.d réttlæting