Hoorcollege 8 - Pijn Flashcards
Wat is pijn
Onaangename zintuiglijke en emotionele ervaring in verband met werkelijke of potentiële weefselschade, of beschreven in termen van dergelijke schade.
Acute pijn
- Treedt plotseling op
- Signaal van letsel, waarschuwing en behoefte aan hulp en rust
- Verdwijnt bij herstel van schade
- Korte duur <6 weken
- Huisarts of pijnstilling
- Snee, brandwond
Chronische pijn
- Acute episode, aanwezig zonder aanpassingsdoel
- Onvermogen om lichaam te herstellen naar homeostase
- Neemt niet af bij behandeling
- Tussen 3-6 maanden
- Pijnspecialist
- Chronische ziekten
Soorten chronische pijn
- Chronische goedaardige pijn
- Chronische progressieve pijn
- Terugkerende acute pijn
Chronische goedaardige pijn
- Houdt 6 maanden of langer aan
- Reageert relatief niet op behandeling
- De ernst van de pijn varieert
Chronische progressieve pijn
- Langer dan 6 maanden, ernst neemt toe
- Kwaadaardige of zenwustelsel aandoeningen
Terugkerende acute pijn
- Intermitterende episoden van pijn acuut maar chronisch
- Komt langer dan 6 maanden terug
Risicofactoren, wat men kwetsbaar maakt op mentaal vlak
Stress, trauma, angst en catastroferen
Beschermende factoren pijn
Sociale steun, actieve coping, acceptatie en self-efficacy
Nociceptieve pijn
Komt voort uit weefselschade veroorzaakt door trauma, niet genezend letsel of ontstekingsprocessen.
Voorbeelden nociceptieve pijn
Reumatische aandoeningen en ontstekingsziekten
Neuropatische pijn
Directe gevolg van laesies of ziekten van het somatosensorische zenuwstelsel
Voorbeelden neuropathische pijn
- Aandoeningen geassocieerd met perifere neuropathische pijn
- Aandoeningen die gepaard gaan met centrale neuropathische pijn
- Letsel of trauma door operatie
Nociceptie
Vermogen van een organisme om pijn te voelen en waar te nemen
Centrale sensitisatie
Treedt op als gevolg van veranderde nocictoractivatie door weefselschade of letsel aan het somatosensorisch systeem of ziekte die de pijn veroorzaakt. Lichaam wordt zich meer bewust van pijnsignalen.
Voorbeelden centrale sensitisatie
- Fantoompijn
- Fibromyalgie
- Prikkelbare darm syndroom
Pijndrempel
Het punt waarop een stimulus pijnlijk wordt
Pijntolerantie
De mate waarin een pijnlijke stimulus kan worden verdragen
Pain Pathway
Bron van pijn –> pijnboodschappen via perifere zenuwen –> ruggenmerg en brein –> hersenen interpreteren het als pijn –> sturen onderdrukkende chemicaliën en triggeren andere responses
Vicieuze cirkel pijn
Pijn + angst maken slapen moeilijk. Slaapgebrek maakt pijn erger en vermindert energie. Chronische pijn kan leiden tot depressie en angst. Dit maakt coping moeilijker. Pijn en weinig energie maken het hard om actief te zijn. Weinig bewegen maakt pijn erger.
Primaire (intrapersoonljike) winst
Wanneer uiting van pijn resulteert in de beëindiging of vermindering van een aversief gevolg
Secundaire (interpersoonlijk) winst
Wanneer pijngedrag resulteert in een positief resultaat
Tertiaire winst
Gevoelens van plezier of voldoening die iemand anders dan het individu met pijn ervaart wanneer anderen hen helpen
Wat kan er gebeuren wanneer pijn wordt beloond door de omgeving:
- Dramatisering van klachten
- Misbruik door inactiviteit
- Drugsbisbruik als gevolg van overmedicatie in reactie op pijngedrag
- Afhankelijkheid van anderen door aangeleerde hulpeloosheid en verminderd gebruik van persoonlijke coping vaardigheden
- Invaliditeit door inactiviteit
Loesers Conceptuele Model van Pijn
Op verschillende niveaus gebeuren er processen die te maken hebben met pijn.
- Nociceptie: pijnreceptoren registreren schade
- Pijngewaarwording
- Pijn lijden: emotionele lading
- Pijngedrag
Transitie van Acute naar Chronsiche pijn
- Distress, angst, zorgen
- Uitvergroten van symptomen en mensen worden hulpeloos
- Accepteren van de pijn
Fysieke letsel meer op de achtergrond, psyche neemt het over en pijn blijft aanhouden.
Diathese Stressmodel
Mensen hebben bepaalde kwetsbaarheden op basis van biologisch, genetisch, persoonlijkheid en sociaal vlak. De kwetsbaarheden hebben invloed op hoe men de pijn ervaart.
Pijnvermijdingsmodel
Wanneer mensen zich confronteren met de pijn, neemt de pijn af.
Sommige mensen gaan catastroferen. Groter maken dan het is, kleiner maken van je eigen potentiaal en er veel over nadenken. Hierdoor situaties vermijden die pijn kunnen doen. Pijn wordt daardoor alleen maar erger, waardoor mensen somber en minder actief worden.
Vroegere pijntheorieën en psychologie
Sensatie van pijn is een directe representatie van hoeveelheid fysieke schade. Psychologie geen causale relatie.
Specificiteitstheorieën
Pijn komt voort uit één specifiek lineair biologisch systeem. Letsel leidt tot activeren van specifieke pijnreceptoren die berichten projecteren naar pijncentrum in de hersenen via een spinale pijnbaan. Dit pijncentrum produceert zintuitgelijke ervaring van pijn.
Von Frey en drie type zenuwen
- Aanraking
- Warmte
- Pijn
Patroontheorie
Pijn ontstaat door de som van zintuigelijke pijnfinformatie die naar de hersenen wordt gestuurd. Sensorische informatie wordt via meer dan één pad doorgegeven aan de dorsale hoorns. Het wordt opgeteld en afhankelijk van de output wordt het naar de hersenen gestuurd.
Conclusies vroegere theorieën
- Weefselbeschadiging veroorzaakt pijn
- Psychologie geen oorzakelijek invloed
- Pijn is automatische reactie op externe stimulus
- Pijnsensatie heeft één oorzaak
- Pijn organisch of in hoofd van patiënt (psychogeen)
Verwezen pijn
Pijn die gevoeld wordt op een plaats ver van de plaats van oorsprong of stimulatie.
Hyperalgesie
Overgevoeligheid voor pijn en een lage pijngrens.
Bewijs om vroegere theorieën te weerleggen
- Ook pijn in de absentie van pijnreceptoren (fantoompijn)
- Pijn receptoren die de pijn niet doorgeven (wel schade, geen pijn)
- Psychologische invloed (stemming, aandacht en cognitie)
Gate Controle Model of Pain
Educatief voor psycho-educatie.
Op niveau van ruggenmerg een poort die open of gesloten kan zijn, afhankelijk van fysiologische stimuli die worden gestuurd naar het ruggenmerg.
Gesloten –> signalen niet naar brein en terug naar pijn punt
Open –> signalen gaan naar brein en terug naar pijn punt
Fysieke omstandigheden die zorgt dat de poort wel/niet open staat
Gate Controle Model of Pain
Open:
- Slechte fysieke fitheid
- Mate van verwonding
Gesloten:
- Gepast gebruik medicatie
- Warmte/kou
- Massage
Gedrasomstandigheden die zorgt dat de poort wel/niet open staat
Open:
- Slechte slaap
- Teveel doen
Gesloten:
- Beweging
- Ontspanningstraining
Emotionele omstandigheden die zorgt dat de poort wel/niet open staat
Open:
- Angst en/ of depressie
- Hopeloosheid
Gesloten:
- Lachen/humor
- Optimisme
Mentale omstandigheden die zorgt dat de poort wel/niet open staat
Open:
- Focussen op pijn
- Zorgen maken
- Catastroferen
- Focussen op negatieve gevolgen
- Wensen dat het weggaat
Dicht:
- Afleiding
Pijn volgens het Gate Control Model of Pain
Pijn is een perceptie in plaats van een sensatie. Mensen met dezelfde schade kunnen andere mate van pijn ervaren door factoren die genoemd zijn. Pijn is volgens deze theorie niet helemaal organisch of psychogeen.
Problemen met de Gate Model of Pain
- Locatie poort is niet gevonden
- Model gaat nog steeds uit van organische basis voor pijn
- Verklaart niet alle pijnverschijnselen
- Suggereert dat lichamelijke processen worden beïnvloed door psychologische processen, dat het twee verschillende dingen zijn
Pain-Stress Cycle
Stress heeft een negatieve invloed op pijn.
The Body-Self Neuromatrix
Verschillende interacties met pijn. Sensorische, Affect en cognitieve interacties.
Fybromyalgie
Centrale Pijn versterkingsstoornis.
Volume van pijngevoel in de hersenen is te hoog ingesteld (=centrale sensitisatie). Deze verhoogde reactie veroorzaakt hyperalgesie en allodynie.
Centrale sensitisatie
Overprikkelbaarheid van het centrale zenuwstelsel voor verschillende stimuli (druk, licht, medicijnen, temperatuur)
Allodynie
Pijn door een prikkel die normaal geen pijn veroorzaakt
Symptomen fybromyalgie
- Gegeneraliseerde pijn met variabele pijnintensiteit en anatomische locatie
- Verhoogde gevoeligheid voor aanraking, licht en geluid
- Stijfheid
- Matige tot extreme lichamelijk en geestelijke vermoeidheid
- Onverfrist wakker worden
- Cognitieve problemen
- Andere symptomen/ aandoeningen
- Comorbide depressie
Artritis
Ziekte van de gewrichten. Lijkt op Fibromyalgie, bij Artritis verergeren de symptomen na verloop van tijd.
Niet-Farmaceutische interventies fibromyalgie
- Onderwijs en training
- Beweging
- Cognitieve gedragsbenaderingen
- Acceptatie- en commitmenttherapie
- Mindfulness meditatie
Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
Doel van ACT is om de dominantie van pijn in iemands leven te verminderen (= psychologische flexibiliteit)
Hoe wordt je psychologisch flexibeler:
- Acceptatie
- Cognitieve defusie; afstand nemen of losmaken van inhoud van iemands gedachten
- Aanwezig zijn; bewust zijn van lopende gebeurtenissen
- Zelf als context;
- Waarden
- Toegewijd handelen
