Hoorcollege 2 - Oncologie Flashcards
Oncologie
Studie naar tumoren
Hippocrates en oorzaak kanker
Dacht dat kanker een overschot van zwarte gal was
Henri Francois Le Dran
Chirurg die stelde dat kanker een lokale aandoening is en je het beste de tumor moet behandelen middels operatie.
Top 3 kanker mannen
- Longkanker
- Prostaatkanker
- Dikke darm kanker
Top 3 kanker vrouwen
- Borstkanker
- Dikke darm kanker
- Longkanker
Top 3 kanker algemeen
- Borstkanker
- Longkanker
- Darmkanker
Risicofactoren kanker
- Genetisch
- Levensstijl
- Beroep
- Medicatie
- Virale/bacteriële infectie
- Hormonen en reproductie
Kanker
Verzamelnaam voor ziekten waarbij abnormale cellen zich ongecontroleerd delen zonder enige controle en nabijgelegen weefsels kunnen binnendringen.
Eerste fase van kanker
Onregelmatige/onrustige cellen, deze kunnen zich uitmonden in kanker maar hoeft niet altijd het geval te zijn.
Belangrijkste kankersoorten
- Carcinoom
- Sarcoom
- Melanoom
- Leukemie
- Lymfoon
Carcinoom
Kanker die begint in het epitheel (huid/weefsels die inwendige organen bekleden of bedekken)
Sarcoom
Kanker die begint in bot, kraakbeen, vet, spier of ander bindweefsel
Melanoom
Soort huidkanker die begint in pigment producerende cellen van de huid
Leukemie
Kanker die begint in bloedvormend weefsel (beenmerg)
Lymfoon
Begint in lymfe
Genetische veranderingen die kanker veroorzaken kunnen ontstaan door:
- Erfelijkheid (BRCA gen)
- Fouten bij celdeling
- Schade aan DNA door schadelijke stoffen in de omgeving (tabak, zon)
Karakteristieken van Kanker cellen
- Geen regulatie
- Dringen binnen en verspreiden zich naar andere delen van lichaam
- Bloedvaten vertellen dat ze naar tumoren moeten groeien voor voeding
- Verbergen zich voor immuunsysteem
- Vertrouwen op andere soorten voedingsstoffen dan normale cellen
- Negeren signalen die zeggen dat ze moeten stoppen met delen of sterven (maken schild)
Lymfestelsel
Een netwerk dat onderdeel is van het immuunsysteem op basis van witte bloedcellen. Voert afval stoffen af
Lymfevaten
Vervoeren heldere waterige vloeistof genaamd lymfe, en leiden de vloeistof door knooppunten in het hele lichaam. Van weefsel naar bloedvaten.
Lymfeknopen/lymfeklieren
Kleine structuren die werken als filters voor schadelijke stoffen. Bevatten immuuncellen die infecties kunnen bestrijden.
Oedeem
Lymfevocht wat zich ophoopt en een zwelling veroorzaakt.
A specifieke symptomen kanker
Vermoeidheid, uitgeput, koorts, gewichtsverlies
Oorzaak van A specifieke symptomen kanker:
- Kankercellen verbruiken energievoorraad
- Cellen geven stoffen af die manier verandert waarop lichaam energie uit voedsel haalt
- Kanker laat immuunsysteem reageren op manieren die A specifieke symptomen kan veroorzaken
Specifieke symptomen longkanker
Kortademigheid, hoesten/ bloed ophoesten
Specifieke symptomen dikke darmkanker
Gewichtsverlies, frequentie van ontlasting, constipatie, bloed
Verschillende soorten onderzoek naar kanker
- Beeldvormend onderzoek (echo, straling, CT scan)
- Endoscopie (instrument om naar binnen te kijken)
- Biopsie (stukje van gezwel wegnemen)
- Cytologie/ cytopathologie (diagnose door kijken naar afzonderlijke cellen)
Stadiëringsprocedure
Kijken welke kankerstadia de persoon zit
Gelokaliseerd
Stadiëring
Tumor zit in het orgaan
Regionaal
Stadiëring
Tumor zit net buiten het orgaan, maar nog wel in de buurt
Ver weg
Stadiëring
Tumor is verspreid naar verschillende delen van het lichaam
TNM systeem
Systeem wat gebruikt wordt bij stadiëring, het is verschillend per type kankersoort
T
TNM Systeem
Tumor
T, plus een getal (0 tot 4) beschrijft de grootte en locatie van de tumor (in cm) , inclusief de mate waarin de tumor in nabijgelegen weefsels is gegroeid
N
TNM Systeem
Knoop
N, plus een getal (0 tot 3) staat voor lymfeklieren.
Meestal: hoe meer lymfeklieren met kanker, hoe groter het toegekende getal.
M
TNM Systeem
Uitzaaiing/ metastase
Geeft aan of de kanker is uitgezaaid naar andere delen van het lichaam.
M0
TNM Systeem
Niet uitgezaaid
M1
TNM Systeem
Wel uitgezaaid
4 verschillende stadia kanker
- Kanker alleen primaire weefsel/ orgaan waar het oorspronkelijk gevonden is
- Kanker is gegroeid maar blijft in het weefsel/orgaan
- Kanker die uitgezaaid is naar regionale lymfeklieren
- Kanker is uitgezaaid naar ander weefsel of organen
Metastase/ uitzaaiing
Verspreiding van kankercellen van het ene orgaan/ weefsel naar het andere.
Stappen verspreiden kankercellen
- Groeien, dringen binnen in nabijgelegen normaal weefsel
- Bewegen door wanden van lymfeklieren of bloedvaten heen
- Reizen door lymfestelsel en bloedbaan naar andere delen lichaam
- Stoppen in kleine bloedvaten, dringen bloedvatwanden door en omringende weefsel binnen.
- Groeien hier tot kleine tumor
- Nieuwe bloedvaten laten groeien waardoor tumor snel kan groeien
Lokale behandeling
Gericht op het lokaal weghalen van de tumor
Systemische behandeling
Het hele lichaam wordt aangedaan, doordat werkzame stoffen ook de gezonde cellen aantasten
Chirugrie/ operatie
Lokale behandeling
Chemotherapie
- Systemisch
- Kankerbehandeling die gebruik maakt van medicatie om kankercellen te laten afsterven
- Kanker genezen, kans op terugkeer verkleinen, groei stoppen
Adjuvant
Primaire behandeling is operatie, hierna chemo om zeker te zijn dat er geen cellen meer overblijven
Neoadjuvant
Chemotherapie vindt eerst plaats om de tumor te laten slinken, waardoor de operatieve verwijdering makkelijker zal gaan
Hormoon/ endocriene therapie
- Systemisch
- Kankerbehandeling die de groei van een hormoongevoelige tumor stopt
- Borstkanker en prostaatkanker
- Bijzonder zwaar want jaren lang gebruiken
Radiotherapie
- Lokaal of systemisch
- Kankerbehandeling die hoge doses van radiatie/straling gebruikt om kankercellen te doden en tumoren te verkleinen door het beschadigen van DNA.
Externe radiatie
Radiotherapie
Maakt gebruik van een machine die hoogenergetische stralen van buiten het lichaam op de tumor richt.
Interne radiatie
Radiotherapie
Radioactieve bron wordt in het lichaam in de tumor of dichtbij de tumor gebracht. Kan worden geplaatst en in lichaam blijven.
Systematische radiatie
Radiotherapie
Radioactieve geneesmiddelen via de mond of in een ader toedienen.
Hyperthermie
Type behandeling waarbij kleine delen van lichaamsweefsel worden blootgesteld aan hoge temperaturen van 40-45 graden Celsius.
Biologisch/ Immunotherapie
Helpt het immuunsysteem om kanker te bestrijden door kankercellen te markeren of door het immuunsysteem te stimuleren zodat het beter kan vechten tegen kanker
Doelgerichte therapie
Vorm van kankerbehandeling waarbij geneesmiddelen of andere stoffen worden gebruikt om bepaalde soorten kankercellen nauwkeurig te identificeren en aan te vallen.
Verschillende werkingen doelgerichte geneesmiddelen:
- Blokkeren/uitschakelen chemische signalen die kankercel vertellen te groeien en delen
- Eiwitten veranderen zodat kankercellen afsterven
- Aanmaak van nieuwe bloedvaten stoppen
- Immuunsysteem aanzetten om cellen te doden
- Gifstoffen naar kankercellen brengen
Stamceltransplantaties
Procedures waarbij bloedvormende stamcellen worden hersteld bij mensen van wie de stamcellen zijn vernietigd door chemotherapie of bestraling.
Soorten bloedcellen
Wit - immuunsysteem
Rood - zuurstof
Bloedplaatjes - stollen
Autologous transplantatie
Vorm van stamceltransplantatie
Reinfusie met eigen beenmerg/ stamcellen
Allogeneic transplantatie
Vorm van stamceltransplantatie
Infusie met beenmerg/ stamcellen van een donor
Syngeneic
Vorm van stamceltransplantatie
Stamcellen van je identieke tweeling mocht je deze hebben
Graft versus host disease
Wanneer cellen niet van jezelf zijn, heb je altijd de kans op afstoting doordat het lichaam niet-lichaamseigen cellen gaat verwijderen
Ontkenning
Een bewuste en onbewuste afwijzing van de gehele of een deel van de totale betekenis van een ziekte om angst weg te nemen en emotionele stress te minimaliseren.
Ontkenning van de juiste dose
Vermindert angst en is belangrijk om te overleven
Gebruik van ontkenning door patiënten
- Uitstellen van gedrag
- Geen vragen stellen
- Weigeren lichamelijk onderzoek en behandeling
- Ontkenning van effect en gevolgen van de ziekte
Richtlijnen voor de arts bij ontkenning
- Sluit organische oorzaken uit (dementie)
- Sluit onwetendheid uit
- Inventariseer context van ontkenning
- Beoordeel invloed van gezonheidswerkers (kan de patiënt begrijpen wat er gezegd wordt)
- Respecteer en stel stimulerende vragen
