Hoorcollege 5 - Verloskunde & Gynaecologie Flashcards
Waarom vrouwen meer gebruik van zorg dan mannen?
Ze kunnen kinderen krijgen en worden ouder dan mannen
Rol van een psycholoog in gynaeologische setting
- Screening/beoordeling
- Consultatie voor medisch personeel
- Verwijzingen
- Behandeling van individuen, paren, gezinnen
- Psycho-educatiee groepen
- Groepstherapie begeleiden over coping
Menarche
Begin van de menstruatie, tussen 11 en 15
Leeftijd begin seksuele activiteit
15.5 jaar
Gem leeftijd in NL voor eerste kind
30 jaar, bij hoogopgeleid 34
Wanneer menopauze
Gem 51 jaar
Premenstrueel syndroom (PMS)
Cyclisch terugkerend in de luteale (laatste) fase van de menstruele cyclus met een combinatie van fysieke, psychologische distress, en/ of gedragsveranderingen van voldoende ernst wat resulteert in een verslechtering van interpersoonlijke relaties en/of verstoring van normale activiteiten.
Minstens één van deze symptomen PMS
- Affectieve labiliteit
- Prikkelbaarheid/ woede
- Depressieve stemming
- Angst, spanning en/of overspannenheid
Een van deze voor een score van totaal 5 bij PMS
- Verminderde interesse
- Concentratieproblemen
- Gebrek aan energie
- Verandering eetlust
- Hypersomnie/slapeloosheid
- Gevoel van overweldiging/ controle verlies
- Fysieke symptomen
Associaties van PMS
- Slechte lichamelijke gezondhied
- Psychologische distress
- Single zijn/niet getrouwd
- Tussen 35-44
- Minder bij mensen met pil (minder hormoonschommelingen)
Evaluatie bij PMS
- Intake interview (onset, duur, intensiteit, symptoom verloop, impact, coping)
- Symptoom dagboekje voor een maand
- Vragenlijsten (Moos menstrual distress)
Behandeling als het geen PMS is
Onderliggende probleem verhelpen, oorzaak weghalen of coping aanleren
Behandeling PMS
Multidisciplinair probleem
- Erkennen + validatie
- Gedragsmatige oplossingen
- Stress management
- CGT
- SSRI’s (antidepressiva)
Eerste trimester zwangerschap
- Kritische fase in termen van de gezondheid en ontwikkeling van de foetus
- Grootste organen en extremiteiten ontwikkelen
- Medische check up
- Termijn echo (vaststellen hoelang zwanger en kijken of kind leeft)
Symptomen eerste trimester
- Vermoeidheid
- Misselijkheid
- Gevoelige borsten
- Vaak plassen
- Sterke behoefte aan voeding die je normaal niet eet
- Sterke afkeer aan bepaalde geuren of voedsel
Tweede trimester zwangerschap
- Weinig hinder/ symptomen van zwangerschap
- Elke maand metingen van verloskundige
- Controleren op zwangerschapsdiabetes
- Kijken of er genetische afwijkingen zijn (belangrijk om als psycholoog te helpen bij beslissing)
Derde trimester zwangerschap
- Buik in de weg
- Weeën kunnen optreden
- Bevalling tussen 37-42 weken
- Bevalling kan één tot 24 uur duren
Prenatale screening
Risico rekenen
- Combinatietest
- 20 weken echo
Combinatietest
Bloedafname en nekplooimeting (nuchal scan) om vast te stellen of het kindje reisico loopt op het syndroom van Down
- Uitslag is percentage van de kans
- Alleen in eerste trimester wanneer je hoog risico loopt
20 weken echo
Groei en ontwikkeling van het kind in beeld gebracht en gekeken of er voldoende vruchtwater aanwezig is en of placenta goed ontwikkeld is
Prenatale diagnostiek
Zeer recent en zorgt voor meer zekerheid
- NIPT
- Vlokkentest
- Vruchtwaterpunctie
NIPT
Niet invasieve prenatale testen, 10e week, bloedafname
CVS test/vlokkentest
Klein stukje placenta weggeneomen en geanalyseerd. Minder gebruikt sinds komst van NIPT
- 10-12e week
- kans van miskraam 1 op 100
Vruchtwaterpunctie
Vruchtwater bij zwangere vrouw afgenomen voor onderzoek. Cellen van foetus opkweken waardoor chromosomen patroon kan worden onderzocht. Chromosomale afwijkingen worden opgespoord.
- Kans van miskraam 1 op 200
Antenatale/ prenatale depressie
Depressie tijdens de zwangerschap. 8.5-11% van de vrouwen. Depressie heeft ook effect op ongeboren kind.
Postnatele depressie/ postpartum depressie
Depressie die ontstaat binnen 4 weken na de zwangerschap. Symptomen kunnen aanhouden voor maanden en zijn gelijk aan klassieke depressie
Psychomotor retardation
Symptoom van postnatale depressie
Traag worden in doen en laten
Psychomotor agitation
Symptoom van postnatale depressie
Onbewuste handelingen door onrust en angst, nagel bijten
Risicofactoren voor postnatale/ postpartum depressie
- Geschiedenis van depressie
- Depressie en angst tijdens zwangerschap
- Neuroticisme
- Laag zelfbeeld
- Postpartum blues
- Stressvolle levensgebeurtenissen
- Slechte relatie tussen partners
- Slechte sociale steun
Prevalentie Postnatale depressie
10-16% dus belangrijk om regelmatig te screenen voor postpartum depressie.
Voorkomen Postpartum Depressie
- Professionele thuisbezoeken
- Telefonische steun van leeftijdgenoten
- Interpersoonlijke psychotherapie Vroeg ingrijpen kan het voorkomen.
Behandeling Postpartum depressie
Moet snel gebeuren. Vergelijkbaar met behandeling andere vormen van depressie. Ook antidepressiva kan, wel opletten met borstvoeding.
Postnatale/ Postpartum Psychose
Psychose die voorkomt binnen 4 weken na bevalling. 1 of 2 op 1000 bevallingen.
Symptomen Postnatale psychose
- Depressieve of euforische stemming
- Sterke stemmingswisselingen
- Gedesorganiseerd gedrag en gedachtes
- Verward denken
- Grandioze of bizarre delusies
- Hallucinaties
- Suïcidale gedachtes
- Gedachten aan ombrengen van het kind
Infanticide
Gedachten aan ombrengen van het kind
Behandeling postnatale psychose
Dringende evaluatie, psychiathrische verwijzing en mogelijke ziekenhuisopname.
Meestal farmacotherapie en CGT.
Perinatale angst
Toegenomen risico op algemene angstsymptomen en een terugval van specifieke angststoornissen tijdens zwangersschap zoals paniek stoornis of OCD.
Associaties perinatale angst
Complicaties:
- Laag geboortegewicht
- Vroeggeboorte
- Benauwdheid
- Zwangerschapsvergiftiging
- Depressies
- Meer keizersneden
- Problemen met band met kind
Perinataal verlies
Miskraam of doodgeboorte
Miskraam
Dood van foetus < 20 weken, 15% van zwangerschappen.
Doodgeboorte
Dood van foetus > 20 weken, 1% van de zwangerschappen
Onvruchtbaarheid
Na 12 maanden van goed getimede gemeenschap nog geen bevruchting.
Doel van onvruchtbaarheidsevaluatie
Identificeren van oorzaak, voorzien en bespreken van behandelopties, geven van prgonose en emotionele suport
Ovulatie inductie
Wordt toegepast wanneer de ovulatie/ eisprong niet of zeer onregelmatig plaatsvindt. Zorgt voor regelmaat waardoor er iedere maand eisprong komt.
Bijwerkingen ovulatie inductie
Emotionele labiliteit, korte termijn geheugenproblemen, abdominale zwelling, pelvic discomfort en gevoelige borsten.
Intracytoplasmatische sperma injectie (ICSI)
Vorm van IVF.
Laboratiorium medewerker injecteert één enkele zaadcel direct in de eicel. Dit gebeurt in het lab, hierna teruggeplaatst in baarmoeder.
Wordt toegepast wanneer man verminderd vruchtbaar is.
In vitro fertilisatie (IVF)
Eicellen van de vrouw en sperma van de man worden in een laboratorium bij elkaar gebracht, twee dagen later worden een aantal embryo’s teruggeplaatst in de baarmoeder. Succesratio is 21% per cyclus poging.
Wanneer wordt IVF gedaan
Bij vrouwen van wie de eileiders niet goed functioneren, ernstige endometriose, onomkeerbare sterilisatie, onverklaarde vruchtbaarheid van man of vrouw. Ook gedaan met donor sperma of donatie van eicellen.
Geassocieerd met toegenomen IVF stress:
- Gevoel van controleverlies
- Jezelf schuld geven van mislukte poging
- Gebruik van vluchten als coping
Beschermende factoren tegen IVF stress
- Optimisme
- Gevoel van lage verantwoordelijkheid voor de onvruchtbaarheid
Assessment voor onvruchtbare koppels
- Semi gestructureerde interviews (gescheidenis, huidige behoefte, coping, kijk op traject)
- Psychologische testen (persoonlijkheid, depressie, coping)
Voorbehandeling
Vroeg in het traject betrokken en een belangrijke rol in het verstrekken van info over wat het koppel te wachten staat
Behandeling onvruchtbaar koppel
- Voorbereiden
- Ethische problemen bespreken
- Legale problemen bespreken
- Mogelijkheden
- Succesratio
- Wat als het niet lukt
POP-poli
Afdelingen in ziekenhuizen speciaal voor vrouwen met een kinderwens of zwangere vrouwen, bedoeld voor vrouwen met (voorgeschidenis) psychologische klachten.
Wat gebeurt er op POP-poli
- Diagnose en behandeling van psychologische problemen
- Advies over medicijngebruik tijdens zwangerschap/ borstvoeding
- Educatie en counseling rond bevalling
- Ziekenhuisopname tijdens of na bevalling
- Poliklinisch multidisciplinarie na zorg
Menopauzale fase
Rond 50e levensjaar, niet meer vruchtbaar en geen menstruatie meer
Symptomen meopauzale fase
- Opvliegers
- Osteoporose (vermindering botmassa)
- Hart en vaatziekten (doordat hoeveelheid oestrogeen afneemt)
- Genitale atrofie (dunner, minder elastische en minder goed doorbloed van genitale weefsel)
Reden psychische problemen overgang
- Kinderen volwassen en uit huis
- Ouders ziek of overlijden
- Huwelijkse instabiliteit
Seksuele problemen overgang
- Verminderde seksuele responsiviteit
- Dyspareunia
- Verminderde seksuele frequentie
- Verlaagd seksueel verlangen
Oorzaken seksuele problemen overgang
- Hormonale veranderlingen
- Psychologische en sociale veranderingen (partner weg, verzorgingstehuis, veranderling lichaamsbeeld)
Behandeling vrouw in menopauze
- Meer inzicht in problemen (symptoomboekje)
- Hormonen voorschrijven
- Psychosociale bronnen en levensstijlfactoren aanpakken
- CBT, Psycho educatie en ontspanningsinterventies
4 categorieën van seksuele problemen
- Verlangen
- Opwinding
- Orgasme
- Pijn
Urine incontinentie
Objectief aantoonbaar, ongewild urineverlies wat een sociaal of hygiënisch probleem kan zijn. Het is geen ziekte, wordt veroorzaakt door iets anders.
Stress incontinentie
Druk op de buik door bv hoesten, lachen, niesen, waardoor je urine verliest. De blaas hoeft helemaal niet vol te zijn om urine te verliezen.
Aandrangsincontinentie
Blaas wordt ineens gestimulerd waardoor je het gevoel hebt dat je naar toilet moet en het niet meer op kan houden.
Chronische bekkenpijn
Non cyclische gelokaliseerde pijn die constant of terugkomend is in de lage buikspieren voor ten minste 6 maanden.
