Hoorcollege 1 - Introductie Flashcards
Ziekte tijdens prehistorie
- Lichaam en geest verstrengeld
- Ziekte ontstaat door boze geesten
- Behandeling = geesten uit lichaam verdrijven (exorcisme)
Oude Grieken en ziekte
Hippocrates en humorale theorie
Humorale theorie van Hippocrates
- Er zitten vier vloeistoffen in het lichaam, wanneer deze uit balans zijn ontstaat er ziekte
- Behandeling bestaat uit herstellen van het evenwicht
4 vloeistoffen humorale theorie
- Bloed (gepassioneerd temperament)
- Zwarte gal (droefheid)
- Gele gal (boze instelling)
- Flegma/ slijm (relaxte benadering)
Middeleeuwen en ziekte
- Ziekte is een straf van God
- Behandeling bestaat uit martelen, later gebed en goed doen
Renaissance tot heden en ziekte
- Betere wetenschappelijke kennis en beoordeling
- 1e ziekenhuizen
- Biomedisch model ontstond
Biomedisch Model
- Alle ziekte kunnen verklaard worden door te kijken wat er biologisch gezien in het lichaam gebeurd.
- Gezondheid is biochemisch of fysiek
- Psychologische en sociale processen zijn grotendeels irrelevant
- Gaat uit van geest-lichaam dualisme
- Hierdoor niet alle ziektes verklaard
Verandering biomedische standpunt door psychologie
- Er werd aangetoond dat psychologie ook een rol speelt bij ziekten
- Jean-Marin Charcot hypnotiseerde patiënt
- Freud werkte verder aan theorie
- Aanleiding tot psychosomatische geneeskunde
Psychosomatische geneeskunde
Idee dat specifieke ziekten voortkomen uit interne conflicten bij mensen. Bijvoorbeeld zweren, astma en hoge bloeddruk.
Als je mentale problemen hebt, kan dit invloed hebben op het lichaam.
Dunbar en Alexander (1943, 1950)
Psychosomatische geneeskunde
Persoonlijkheidspatronen in verband met specifieke ziekten. Als je een bepaalde persoonlijkheid hebt dan zal je een bepaalde ziekte eerder ontwikkelen.
Ucler-prone personality
Iemand met buitensporige behoefte aan afhankelijkheid en liefde, zal eerder maagzweren ontwikkelen. Als ze geen aandacht krijgen zorgt dit voor stress.
Kritiek psychomatische geneeskunde
Innerlijk conflict of een persoonlijkheidstype is niet genoeg om een ziekte te veroorzaken
Biopsychosociaal model (Engel 1977)
Gezondheid en ziekte zijn het gevolg van een samenspel van biologische, psychologische en sociale factoren.
Relatie tussen patiënt en behandelaar verbetert in biopsychosociale model door:
- Het gebruik van diensten door patiënt
- Doeltreffendheid van de behandeling
- Snelheid waarmee ziekte wordt opgelost
Multimorbiditeit
Het hebben van twee of meer ziektes
Verschil psychologie en geneeskunde
- Geneeskunde is monocausaal, er wordt maar één enkele verklaring voor een ziekte gegeven.
- Nadruk ligt ook op biologische wegen.
- Duidelijk onderscheidt lichaam en geest
Disease
Een duidelijk ziektepatroon en symptomen die wijzen op pathologie. Wat de patiënt heeft als hij bij de huisarts is geweest en diagnose heeft.
Illness
Ziektegedrag en de subjectieve ervaring. Iets wat de patiënt heeft als hij naar de huisarts toe gaat.
Psychiatrie
Focus op mentale gezondheidsproblemen, waarbij abnormale gedragingen en moties behandeld worden. Gebruik maken van medicijnen.
Klinische Psychologie
Diagnose stellen voor mentale problemen en een psychotherapeutische behandeling geven. Minder ernstige problematiek dan psychiatrie.
Gezondheidspsychologie
Preventie van ziekten en promoten van gezondheid, en bepaald gedrag om ziekte te voorkomen.
Medische psychologie
Focust op patiënten in medische situaties en hun psychologische problemen.
5 zaken waar je op moet letten bij herkennen van symptomen:
- Individuele verschillen (mensen kunnen overdrijven)
- Aandacht die je de symptomen geeft (mensen die op zichzelf gericht zijn merken sneller symptomen op)
- Situationele factoren (saaie situaties, meer focus op symptomen)
- Stress
- Stemming en Emoties (beïnvloedt de perceptie)
Interpretatie van Symptomen
- Eerdere symptomen, als je iets nieuws hebt en je weet niet wat het is wordt het veel opvallender dan iets wat je vaker hebt.
- Verwachtingen, verwachte symptomen worden versterkt.
- Ernst van symptomen, behandeling wordt alleen gezocht wanneer het belangrijk orgaan aantast of als het mobiliteit beperkt.
Common Sense Model of Illness (Leventhal)
Dit model gaat er van uit dat mensen impliciete meningen hebben over symptomen en ziekten, dit resulteert in ziekte percepties.
6 subschalen Common Sense Model of Illness
- Identiteit - wat heb je, geloof je dit, snap je het
- Oorzaak - welke factoren hebben ervoor gezorgd
- Gevolgen - symptomen, behandelingen en hun gevolgen voor kwaliteit van leven
- Tijdslijn - verwachte duur
- Beheersing - geloof dat het beheerst of genezen kan worden
- Samenhang - hoe goed overtuigingen de stoornis weergeven
Acute ziekte
Vermoedelijk veroorzaakt door een virus of bacterie, kortdurend en zonder gevolgen op de lange termijn
Chronische ziekte
Vermoedelijk veroorzaakt door meerdere factoren, langdurig met ernstige gevolgen
Cyclische ziekte
Afwisselende perioden van ofwel geen ofwel veel symptomen
Total Patient Delay (Anderson Model)
Er is vertraging tussen het ontdekken van symptomen en de behandeling door:
- Beoordelingsvertraging
- Ziekte vertraging
- Gedragsvertraging
- Planningsvertraging
- Behandelingsvertraging
Beoordelingsvertraging
Total Patient Delay
De tijd die een persoon nodig heeft om een symptoom te beoordelen als een teken van ziekte
Ziektevertraging
Total Patient Delay
De tijd die een persoon nodig heeft vanaf het eerste ziekteverschijnsel tot het besluit om professionele medische zorgt te zoeken
Gedragsvertraging
Total Patient Delay
De tijd tussen de beslissing dat een ziekte medische zorg vereist en daar ook daadwerkelijk iets mee te doen
Planningsvertraging
Total Patient Delay
De tijd tussen het besluit om help te zoeken en het maken van afspraak
Behandelingsvertraging
Total Patient Delay
Tijd tussen de eerste afspraak en begin van behandeling
Traditionele zorg
- Arts is expert
- Top-down
- Inhoud info over ziekte
Gedeelde zorg
- Patiënt is actief, arts is expert
- Samen verantwoordelijk
- Patiënt bepaald einddoel
- Inhoud info over probleemoplossing
Shared decision making
De arts en patiënten maken samen de beslissing over de behandeling door te kijken naar de voorkeuren van de patiënt
Verloop van ziekten bij patiënten
- Acute fase
- Chronische fase
- Palliatieve en terminale fase
- Acute fase
Verloop van ziekten
Focus op diagnose en behandeling. Je wordt ziek en gaat symptomen ervaren. Veel emoties, verlies van controle, hulpeloosheid en onzekerheid.
- Chronische fase
Verloop van ziekten
Nadruk op nazorg, aanpassing en onderhoud.
- Palliatieve en terminale fase
Verloop van ziekten
Focus op symptoombestrijding en behoud van een optimale kwaliteit van leven. Ziektes kunnen overgaan in terminale fase.
