Hoofdstuk 8b: Executieve functies

Question 1

Wat zijn executieve functies?

Answer 1

Verzamelnaam voor cognitieve processen die doelgericht complex menselijk handelen mogelijk maken

Question 2

Welke kernen van executieve functies zijn er?

Answer 2

-Werkgeheugen: plaats voor updaten en verwerken van mentale representaties van werkelijkheid
-Inhibitie: vermogen om dominant, voor de hand liggend gedrag/gedachte/emotie onder controle te houden/inhiberen
-Cognitieve flexibiliteit: vermogen te wisselen tussen verschillende mentale sets/perspectieven

Question 3

Welke specifieke executieve functies zijn er?

Answer 3

-Cognitieve inhibitie
-Gefocuste aandacht
-Gedragsinhibitie
-Werkgeheugen
-Cognitieve flexibiliteit
-Hot executive functions
-Cool executive functions
-Hogere-orde executieve functies

Question 4

Wat is cognitieve inhibitie?

Answer 4

-Inhibitie op niveau van gedachten en herinneringen (interferentiecontrole)
-Gemeten dmv Stroop Task

Question 5

Wat is gefocuste aandacht als executieve functie?

Answer 5

-Inhibitie op niveau van perceptie (interferentiecontrole)
-Gemeten dmv Flanker Task

Question 6

Wat is gedragsinhibitie?

Answer 6

-Inhibitie op niveau van gedrag
-Gemeten dmv Go/No Go Task

Question 7

Wat is werkgeheugen?

Answer 7

-Vermogen info tijdelijk vast te houden en verwerken
-Centrale verwerker, fonologische loop en visuospatieel werkblad (~Multi-componententheorie Baddeley)
-Gemeten dmv Cijferreeksen-achterwaarts (verbaal) en Corsi Task (visuo-spatieel)

Question 8

Wat is cognitieve flexibiliteit?

Answer 8

-Vermogen verschillende perspectieven te hanteren
-Verschillen tussen afwisselingstrails en herhalingstrails: switch costs: indicator van cognitieve flexibiliteit
-Gemeten dmv Wisconsin Card Sorting Test

Question 9

Wat zijn hot executive functions?

Answer 9

-Affectief-motivationele aspecten van executieve functies
-Top-down controleprocessen aangewend wanneer in motivationeel of emotioneel belangrijke situaties moet handelen
-Gemeten dmv Iowa Gambling Task en Delay-of-Gratification Task

Question 10

Wat zijn cool executive functions?

Answer 10

Puur rationele, cognitieve aspecten van executieve functies

Question 11

Wat zijn hogere-orde executieve functies?

Answer 11

-Complexere functies obv centrale executieve functies om bepaald doel te bereiken
-Voorbeelden: plannen, organiseren, redeneren, problemen oplossen
-Verschillen tussen afwisselingstrails en herhalingstrails: switch-costs: indicator van cognitieve flexibiliteit
-Gemeten dmv intelligentietesten en specifieke executieve functies testbatterijen (bv BADS)

Question 12

Hoe ziet een volledig overzicht van executieve functies eruit?

Answer 12

(afbeelding)

Question 13

Wat zijn kenmerken van de ontwikkeling van executieve functies?

Answer 13

-Ontwikkeling executieve functies volgt ritme van ontwikkeling hersenen
-Op jonge leeftijd ontwikkelen executieve functies niet los van elkaar: unitair concept
-Pas na enkele jaren toenemende specialisatie
-Volwassen niveau van executieve functies

Question 14

Op welke manier volgt de ontwikkeling van executieve functies het ritme van de ontwikkeling van de hersenen?

Answer 14

-Prefrontale cortex belangrijkste neurologische correlaat van cognitieve executieve functies
-Ontwikkeling affectief-motivationele executieve functies loopt achter op ontwikkeling van cognitieve executieve functies
-Dual systems model

Question 15

Op welke manier is de prefrontale cortex het belangrijkste neurologisch correlaat van cognitieve executieve functies?

Answer 15

-Connectie tussen neuronen neemt spectaculair toe tussen 2-4j: toename kwaliteit inhibitie, werkgeheugen en cognitieve flexibiliteit
-Neurale densiteit tot 7j, daarna afname
-Verbetering cognitieve executieve functies door tot adolescentie en blijft gepaard gaan met functionele veranderingen in prefrontale cortex

Question 16

Op welke manier loopt de ontwikkeling van affectief-motivationele executieve functies achter op die van cognitieve executieve functies?

Answer 16

-Volstrekt zich vooral in adolescentie
-Neurologisch correlaat: subcorticale gebieden

Question 17

Wat is het dual systems model?

Answer 17

-Taak prefrontale cortex is onderdrukken van affectief-motivationeel gedrag
-Tijdens adolescentie prefrontale cortex nog niet volgroeid: affectief-motivationeel gedrag bovenhand
-Verklaart waarom adolescenten goed mogelijke gevolgen van gedrag kunnen inschatten (cognitieve executieve functie), maar in levensechte, emotioneel beladen situaties daar vaak niet naar handelen

Question 18

Op welke manier is er pas na enkele jaren een toenemende specialisatie van executieve functies?

Answer 18

-In eerste levensjaren onderkennen kinderen relaties en ontwikkelen verwachtingen daarover
-Invloed taalontwikkeling: wanneer ouders doelgerichte activiteiten van zichzelf/kinderen benoemen, kinderen gestimuleerd relatiepatronen te onderkennen en benoemen
-Kinderen nemen externe spraak over om eigen denken en gedrag te sturen
-Vanaf 6-7j: ontwikkelen interne spraak en verbeteren zelfregulering: betrouwbaar onderscheiden verschillende vormen executieve functies

Question 19

Wanneer ontwikkelen executieve functies tot een volwassen niveau?

Answer 19

-Werkgeheugen: late adolescentie
-Inhibitie en cognitieve flexibiliteit: vroege adolescentie
-Betere beheersing van emoties: ver in adolescentie

Question 20

Wat zijn kenmerken van executieve-functies interventies?

Answer 20

-Directe stimulering: natuurlijke ontwikkeling (schoolopdrachten, spel) en klinische interventie (interventies in context van gebruik, bv klas)
-Creëren van optimale leercondities
(afbeelding)

Question 21

Welke belangrijke contexten zijn er voor executieve functies bij kinderen?

Answer 21

-Relatie tussen kind en ouder
-Relatie tussen kind en schoolcontext

Question 22

Op welke manier is de relatie tussen kind en ouder een belangrijke context voor executieve functies?

Answer 22

-Proximale sociale factoren: opvoedingsklimaat/gehechtheid, scaffolding, taalstimulatie
-Positieve invloed van opvoedingsvaardigheden neemt af met toenemende leeftijd
-Distale sociale factoren: armoede, lage socio-economische status

Question 23

Op welke manier zijn opvoedingsklimaat en gehechtheid proximale sociale factoren voor executieve functies?

Answer 23

Warm, responsief opvoedingsklimaat en veilige gehechtheid
-Buffer tegen negatieve invloed stress
-In veilige, voorspelbare omgeving/ruimtes/situaties exploreren: leren van relaties en verwachtingen, basis voor cognitieve controle

Question 24

Op welke manier is scaffolding een proximale sociale factor voor executieve functies?

Answer 24

Ouders bieden verbale leeftijdsaangepaste oplossingsstrategieën aan terwijl kind geconfronteerd wordt met probleem/moeilijkheid

Question 25

Op welke manier is taalstimulatie een proximale sociale factor voor executieve functies?

Answer 25

Verbale ondersteuning van ouders => externe spraak door kind => interne spraak van kind

Question 26

Op welke manier is de relatie tussen kind en de schoolcontext een belangrijke context voor executieve functies?

Answer 26

Onderwijstransities stellen steeds zwaardere eisen aan zich ontwikkelende executieve functies, belang van:
-Emotionele steun
-Klasorganisatie
-Instructionele steun

Question 27

Op welke manier worden executieve functies beïnvloed door emotionele steun binnen de schoolcontext?

Answer 27

Stimulatie van exploratie => gevoel van verbondenheid en verhoogde motivatie => verlaagde stressgevoeligheid
-Gehechtheidsbenadering: affectieve component relatie centraal
(afbeelding)

Question 28

Op welke manier worden executieve functies beïnvloed door klasorganisatie binnen de schoolcontext?

Answer 28

-Gedragsmanagement
-Obv leertheoretische principes
(afbeelding)

Question 29

Op welke manier worden executieve functies beïnvloed door instructionele steun binnen de schoolcontext?

Answer 29

-Kwaliteit van feedback (scaffolding)
-Taalontwikkeling

Question 30

Welke implicaties hebben de kenmerken van executieve functies op diagnostiek?

Answer 30

-Executieve functies vooral op proef gesteld in nieuwe, onbekende situaties: verschillen tussen kinderen bij ervaren complexiteit
-Psychologische testsetting vaak gestructureerd: minder beroep op executieve functies
-Basisprocessen kunnen prestaties op test voor executieve functies sterk beïnvloeden
-Grote verscheidenheid aan executieve functies gerelateerde problemen: belang van zo gedifferentieerd mogelijk beeld van problemen met executieve functies
-Belang inschatting met sterktes en zwaktes context waarin executief-functionerend gedrag gesteld

Question 31

Welke diagnostische middelen kunnen gebruikt worden voor de diagnostiek rond executieve functies?

Answer 31

-BADS-C
-BRIEF
-D-KEFS
-NEPSY-II-NL
-TEA-CH
-Computertaken en -batterijen

Question 32

Wat zijn geschikte periodes om te interveniëren in verband met executieve functies?

Answer 32

-Kleuterjaren: hoge neuronale plasticiteit en toename cognitieve executieve functies
-Overgang naar adolescentie: optimalisering cognitieve executieve functies, sterke ontwikkeling van affectief-motivationele executieve functies

Question 33

Wat zijn cognitief-gedragstherapeutische interventies?

Answer 33

-Focussen op vaardigheden die beroep doen op hogere-orde executieve functies
-Brengen inzicht antecedenten van probleemgedrag, leren nieuwe vaardigheden aan, laten op gedrag beloning volgen

Question 34

Wat zijn experiëntieel-georiënteerde interventies?

Answer 34

-Lichaamsbeweging bevordert werking prefrontale cortex, indirect dus ook executief functioneren
-Mindfulness veronderstelt en verbetert zelfcontrole en inhibitie