Hoofdstuk 7: Leerstoornissen

Question 1

Welke concepten zijn er belangrijk bij leerproblemen?

Answer 1

-Leren als breed concept: min of meer elk gestelde gedrag is aangeleerd
-Leren als eng concept: leerproblemen/leerstoornissen: problemen bij leren van cognitieve schoolse vaardigheden (lezen, spellen, rekenen)

Question 2

Welke cognitieve modellen zijn er van lezen, spellen en rekenen?

Answer 2

-Ontwikkelingspsychologische benadering: leren als proces van stapsgewijze verwerving (metafoor van natuur)
–>Taakanalytische modellen
-Informatieverwerkingsbenadering: leren als proces van verwerking van info (metafoor van computer)
–>Procesmodellen

Question 3

Hoe ziet het taakanalytisch model van spelling eruit?

Answer 3

(afbeelding, let op aantekeningen)

Question 4

Hoe ziet het taakanalytisch model van lezen eruit?

Answer 4

(afbeelding, let op aantekeningen)

Question 5

Hoe ziet het taakanalytisch model van rekenen eruit?

Answer 5

(afbeelding, let op aantekeningen)

Question 6

Wat zijn taakanalytische modellen?

Answer 6

-Opbouwhypothese: aanvankelijk lezen, spellen en rekenen ontwikkelt stap voor stap
-Kritiek: ontwikkeling niet altijd rechtlijnig proces
–>Sommige vaardigheden ontwikkelen DOOR leren lezen, spellen, rekenen
–>Geen leervaardigheden, maar deelvaardigheden

Question 7

Hoe ziet het algemeen informatieverwerkingsmodel eruit van de procesmodellen?

Answer 7

(afbeelding, let op aantekeningen)

Question 8

Wat is de theorie van “overlapping waves” bij informatieverwerking?

Answer 8

-Er is variabiliteit in strategiegebruik op elk moment in ontwikkeling: geen fasegewijze ontwikkeling met 1-1 relatie tussen leeftijd en strategie
-Ontwikkeling als verandering in strategiekenmerken: repertoire (welke), frequentie (hoe vaak), efficiëntie (hoe accuraat/snel), selectie (hoe adaptief)
(afbeelding)

Question 9

Welke procesmodellen zijn er van lezen?

Answer 9

-Bottom-up strategieën: decodeerstrategie en directe woordherkenning
-Top down-strategieën: anticiperend lezen/verkorte woordherkenning
-Interactief-compensatoire modellen

Question 10

Wat is de decodeerstrategie van lezen?

Answer 10

-Bottom-up strategie
-Woorden stap per stap in deeltjes opgebouwd
-Belang van deelvaardigheden: letterkennis, fonologische vaardigheden (auditieve synthese => sequentieel geheugen => auditieve discriminatie), orthografische vaardigheden (visuele discriminatie => visuele synthese)

Question 11

Wat is directe woordherkenning van lezen?

Answer 11

-Bottom-up strategie
-Lezen gebeurt door inprenting volledige woorden: belang van kwantitatieve en kwalitatieve automatisering
–>Kwalitatieve automatisering: onbewuste uitvoering, zonder controle persoon (autonoom), weinig aandachts- en verwerkingscapaciteit nodig, niet beïnvloed door bemoeilijking (inferentie)

Question 12

Wat is anticiperend lezen of verkorte woordherkenning?

Answer 12

-Top-down strategie
-Leesbegrip primeert

Question 13

Wat zijn interactief-compensatoire modellen van lezen?

Answer 13

-Bottom-up en top-down processen in voortdurende wisselwerking (interactie)
-Op verschillende manieren lezen door elkaar te gebruiken: decoderen, directe woordherkenning en anticiperend lezen
-Bepaalde onderdelen kunnen fout zijn, maar toch lezen als gevolg hebben (compensatoir)

Question 14

Waarop wordt strategiekeuze en -uitvoering gebaseerd?

Answer 14

Kennis in het langetermijngeheugen
-Declaratief: fonologische kennis, orthografische kennis, associaties, leesregels, woordenschat en wereldkennis, etc.
-Procedureel: decodeerstrategieën, geheugenstrategieën, begripsstrategieën, etc.
-Metacognitief

Question 15

Welke procesmodellen zijn er van spellen?

Answer 15

-Spellingsstrategieën
-Interactief-compensatoir
-Strategiekeuze en -uitvoering obv kennis in het langetermijngeheugen (declaratief, procedureel, metacognitief: zelfde als bij lezen)

Question 16

Wat zijn spellingsstrategieën?

Answer 16

-Auditieve strategie: hoorweg
-Regelstrategie: regelweg
-Inprentingsstrategie: onthoudweg
-Analogiestrategie: klinkt als
-Mnemotechnische strategie: ezelsbruggetjes
-Hulpmiddelenstrategie
-Visueel-motorische strategie: automatisch spellen

Question 17

Welke procesmodellen zijn er van rekenen?

Answer 17

-Rekenstrategieën (afhankelijk van domein)
–>Backup (procedurele strategieën) vs retrieval (geheugenstrategieën)
–>Interactief-compensatoir
-Strategiekeuze en -uitvoering obv kennis in langetermijngeheugen (declaratief, procedureel, metacognitief)

Question 18

Welke oplossingsstrategieën zijn er voor rekenen?

Answer 18

-Geheugenstrategie: weten
-Splitsingsstrategie: splitsen in makkelijkere sommen
-Telstrategie: verder tellen
-Handig rekenen: trucjes
-Raadstrategie

Question 19

Welke kennisbronnen zijn er bij strategiekeuze en -uitvoering van rekenen?

Answer 19

-Declaratieve kennis: telrij, splitsingen, rekensymbolen, rekenfeiten
-Procedurele kennis: kennis van oplossingsstrategieën
-Metacognitieve kennis: weten dat je weet

Question 20

Wat zijn kenmerken van handelingsgerichte diagnostiek van leerproblemen?

Answer 20

-Onderkenning van leerproblemen
-Analyse op taakniveau
-Analyse op pedagogisch niveau
-Analyse op psychologisch niveau
-Analyse op fysiek niveau

Question 21

Waaruit bestaat onderkenning van leerproblemen?

Answer 21

-Objectieve niveaubepaling: leerlingvolgsysteem, genormeerde toetsen
-Probleemgeschiedenis: ontwikkelingsanamnese, verloop schoolloopbaan, vroegere indicaties van leerproblemen, eerder aangeboden hulp en effect ervan

Question 22

Waaruit bestaat een analayse op taakniveau?

Answer 22

-Verzamelen diverse taakproducten
-Ordening van fouten: interpretatievrije classificatie (puur beschrijvend), leerstofgebonden
-Analyse van fouten: mbv criteriumtoetsen, klinische interviews, observatie, leergesprek, etc.

Question 23

Waaruit bestaat de analyse van fouten?

Answer 23

-Strategie-analyse
-Analyse van kennis in langetermijngeheugen
-Analyse van deelvaardigheden

Question 24

Waaruit bestaat analyse op pedagogisch niveau?

Answer 24

-Pedagogische vraag kind
-Pedagogisch aanbod

Question 25

Waaruit bestaat analyse op psychologisch niveau?

Answer 25

-Indien aangewezen obv hypothesevorming
-Belemmerende en bevorderende factoren
–>Cognitief: intelligentie, taalvaardigheid, metacognitieve vaardigheden, neuropsychologische functies, executieve functies, etc.
–>Emotioneel: zelfbeeld, motivatie, attributies, faalangst, etc.

Question 26

Waaruit bestaat analyse op fysiek niveau?

Answer 26

-Indien aangewezen obv hypothesevorming
-Belemmerende en bevorderende factoren

Question 27

Hoe maakt men een integratief beeld van de verschillende analyses?

Answer 27

-Taakniveau
-Pedagogisch niveau
-Psychologisch en fysiek niveau

Question 28

Wat is het taakniveau?

Answer 28

-Ernst en duur achterstand
-Problematische aspecten in leerstof (obv foutenanalyse)
-Gehanteerde strategieën bij problematische aspecten: keuze, gebruiken, hiaten
-Eventuele tekorten bij deelvaardigheden

Question 29

Wat is het pedagogisch niveau?

Answer 29

-Specificaties in pedagogische vraag
-Aard en ernst van onderwijsbelemmeringen
-Afstemming vraag en aanbod in gezin en/of school

Question 30

Wat is het psychologisch en fysiek niveau?

Answer 30

-Bevorderende en belemmerende factoren waarmee rekening houden
-Indicaties voor onrechtstreeks ondersteunende maatregelen
-Indicaties voor comorbide stoornissen

Question 31

Wat is de orthodidactische aanpak van leerproblemen?

Answer 31

-Adequate strategie en ontbrekende voorkennis aanleren via directe instructie
-Reflectie op strategiekennis en -gebruik via strategie-instructie

Question 32

Wat is directe instructie?

Answer 32

-Isoleren: aanleren => herhalen => verkorten => versnellen => identificeren
–>Automatisme maken
-Integreren
-Generaliseren/transfer creëren

Question 33

Wat is strategie-instructie?

Answer 33

-Kennis van eigen strategieën
-Doeltreffendheid ervan
-Economie ervan
-Adequaat gebruik ervan

Question 34

Hoe worden leerproblemen geordend?

Answer 34

-Primaire leerproblemen: leerstoornissen
-Secundaire leerproblemen
-Schema van Dumond

Question 35

Wat zijn primaire leerproblemen?

Answer 35

Manifesteren zich in leren van schoolse vaardigheden zelf
-Dyslexie: lees- en/of spellingsstoornis
-Dyscalculie: rekenstoornis

Question 36

Wat zijn secundaire leerproblemen?

Answer 36

Gevolg van omstandigheden buiten leren van vaardigheden zelf
-Omgeving kind
-Algemene mogelijkheden individu: handicap, stoornis, emotioneel probleem

Question 37

Hoe ziet het schema van Dumond eruit?

Answer 37

(afbeelding)

Question 38

Hoe worden leerstoornissen gedefinieerd?

Answer 38

Adhv verschillende criteria:
-Achterstandscriterium
-Hardnekkigheidsciterium
-Exclusiviteitscriterium

Question 39

Wat is het achterstandscriterium?

Answer 39

-Ernstige problemen bij verwerven van specifieke schoolse of cognitieve vaardigheid
–>Adequate vergelijkingsgroep: leeftijd en scholing
–>Probleem van cut-off
-Beschrijvend: ontwikkeling van specifieke basisvaardigheid: lezen/spellen/rekenen

Question 40

Wat is het hardnekkigheidscriterium?

Answer 40

Problemen blijven bestaan ondanks adequate remediërende instructie en oefening
-Minstens 2 meetmomenten nodig
-Wanneer onvoldoende vooruitgang: geen kwantitatief criterium

Question 41

Wat is het exclusiviteitscriterium?

Answer 41

Andere oorzaken moeten uitgesloten worden
-Ruime interpretatie: andere problemen mogen vastgestelde hardnekkige achterstand niet volledig verklaren
-Vaststellen comorbiditeiten

Question 42

Wat is de prevalentie van leerstoornissen?

Answer 42

-Afhankelijk van onderzochte populatie, tijdsperiode en definitie
-Dyslexie: 5-7% (sekseverschillen ter discussie)
-Rekenstoornissen: 2-7% (prevalentie ter discussie)

Question 43

Welke comorbidestoornissen zijn er mogelijk bij leerstoornissen?

Answer 43

-Leerstoornissen onderling: dyslexie EN dyscalculie
-Gedrags- en emotionele problemen: aandachtstekortstoornis (ADHD)
-Motorische problemen: coördinatieontwikkelingsstoornis (DCD)
-Communicatiestoornissen: taalstoornis, spraakklankstoornis (articulatiestoornis)

Question 44

Hoe worden leerstoornissen best aangepakt?

Answer 44

-Pedagogische begeleiding gezin en school
-Psycho-educatie
-Taakgerichte leerhulp
-Aanvullende behandelingen

Question 45

Waaruit bestaat pedagogische begeleiding van gezin en school?

Answer 45

-Inzicht geven in en afstemming op pedagogische vraag kind
-Aandacht voor psychosociale aspecten van leerproblemen
-Aandacht voor impact van en op gezin

Question 46

Waaruit bestaat taakgerichte leerhulp?

Answer 46

-Remediëren/directe instructie
-Leren leren/strategie-inductie
-Motiveren/stimuleren
-Compenseren
-Dispenseren

Question 47

Waaruit bestaan aanvullende behandelingen?

Answer 47

Aandacht voor comorbide stoornissen