Hoofdstuk 7: Leerstoornissen Flashcards
Welke concepten zijn er belangrijk bij leerproblemen?
-Leren als breed concept: min of meer elk gestelde gedrag is aangeleerd
-Leren als eng concept: leerproblemen/leerstoornissen: problemen bij leren van cognitieve schoolse vaardigheden (lezen, spellen, rekenen)
Welke cognitieve modellen zijn er van lezen, spellen en rekenen?
-Ontwikkelingspsychologische benadering: leren als proces van stapsgewijze verwerving (metafoor van natuur)
–>Taakanalytische modellen
-Informatieverwerkingsbenadering: leren als proces van verwerking van info (metafoor van computer)
–>Procesmodellen
Hoe ziet het taakanalytisch model van spelling eruit?
(afbeelding, let op aantekeningen)
Hoe ziet het taakanalytisch model van lezen eruit?
(afbeelding, let op aantekeningen)
Hoe ziet het taakanalytisch model van rekenen eruit?
(afbeelding, let op aantekeningen)
Wat zijn taakanalytische modellen?
-Opbouwhypothese: aanvankelijk lezen, spellen en rekenen ontwikkelt stap voor stap
-Kritiek: ontwikkeling niet altijd rechtlijnig proces
–>Sommige vaardigheden ontwikkelen DOOR leren lezen, spellen, rekenen
–>Geen leervaardigheden, maar deelvaardigheden
Hoe ziet het algemeen informatieverwerkingsmodel eruit van de procesmodellen?
(afbeelding, let op aantekeningen)
Wat is de theorie van “overlapping waves” bij informatieverwerking?
-Er is variabiliteit in strategiegebruik op elk moment in ontwikkeling: geen fasegewijze ontwikkeling met 1-1 relatie tussen leeftijd en strategie
-Ontwikkeling als verandering in strategiekenmerken: repertoire (welke), frequentie (hoe vaak), efficiëntie (hoe accuraat/snel), selectie (hoe adaptief)
(afbeelding)
Welke procesmodellen zijn er van lezen?
-Bottom-up strategieën: decodeerstrategie en directe woordherkenning
-Top down-strategieën: anticiperend lezen/verkorte woordherkenning
-Interactief-compensatoire modellen
Wat is de decodeerstrategie van lezen?
-Bottom-up strategie
-Woorden stap per stap in deeltjes opgebouwd
-Belang van deelvaardigheden: letterkennis, fonologische vaardigheden (auditieve synthese => sequentieel geheugen => auditieve discriminatie), orthografische vaardigheden (visuele discriminatie => visuele synthese)
Wat is directe woordherkenning van lezen?
-Bottom-up strategie
-Lezen gebeurt door inprenting volledige woorden: belang van kwantitatieve en kwalitatieve automatisering
–>Kwalitatieve automatisering: onbewuste uitvoering, zonder controle persoon (autonoom), weinig aandachts- en verwerkingscapaciteit nodig, niet beïnvloed door bemoeilijking (inferentie)
Wat is anticiperend lezen of verkorte woordherkenning?
-Top-down strategie
-Leesbegrip primeert
Wat zijn interactief-compensatoire modellen van lezen?
-Bottom-up en top-down processen in voortdurende wisselwerking (interactie)
-Op verschillende manieren lezen door elkaar te gebruiken: decoderen, directe woordherkenning en anticiperend lezen
-Bepaalde onderdelen kunnen fout zijn, maar toch lezen als gevolg hebben (compensatoir)
Waarop wordt strategiekeuze en -uitvoering gebaseerd?
Kennis in het langetermijngeheugen
-Declaratief: fonologische kennis, orthografische kennis, associaties, leesregels, woordenschat en wereldkennis, etc.
-Procedureel: decodeerstrategieën, geheugenstrategieën, begripsstrategieën, etc.
-Metacognitief
Welke procesmodellen zijn er van spellen?
-Spellingsstrategieën
-Interactief-compensatoir
-Strategiekeuze en -uitvoering obv kennis in het langetermijngeheugen (declaratief, procedureel, metacognitief: zelfde als bij lezen)
Wat zijn spellingsstrategieën?
-Auditieve strategie: hoorweg
-Regelstrategie: regelweg
-Inprentingsstrategie: onthoudweg
-Analogiestrategie: klinkt als
-Mnemotechnische strategie: ezelsbruggetjes
-Hulpmiddelenstrategie
-Visueel-motorische strategie: automatisch spellen
Welke procesmodellen zijn er van rekenen?
-Rekenstrategieën (afhankelijk van domein)
–>Backup (procedurele strategieën) vs retrieval (geheugenstrategieën)
–>Interactief-compensatoir
-Strategiekeuze en -uitvoering obv kennis in langetermijngeheugen (declaratief, procedureel, metacognitief)
Welke oplossingsstrategieën zijn er voor rekenen?
-Geheugenstrategie: weten
-Splitsingsstrategie: splitsen in makkelijkere sommen
-Telstrategie: verder tellen
-Handig rekenen: trucjes
-Raadstrategie
Welke kennisbronnen zijn er bij strategiekeuze en -uitvoering van rekenen?
-Declaratieve kennis: telrij, splitsingen, rekensymbolen, rekenfeiten
-Procedurele kennis: kennis van oplossingsstrategieën
-Metacognitieve kennis: weten dat je weet
Wat zijn kenmerken van handelingsgerichte diagnostiek van leerproblemen?
-Onderkenning van leerproblemen
-Analyse op taakniveau
-Analyse op pedagogisch niveau
-Analyse op psychologisch niveau
-Analyse op fysiek niveau
Waaruit bestaat onderkenning van leerproblemen?
-Objectieve niveaubepaling: leerlingvolgsysteem, genormeerde toetsen
-Probleemgeschiedenis: ontwikkelingsanamnese, verloop schoolloopbaan, vroegere indicaties van leerproblemen, eerder aangeboden hulp en effect ervan
Waaruit bestaat een analayse op taakniveau?
-Verzamelen diverse taakproducten
-Ordening van fouten: interpretatievrije classificatie (puur beschrijvend), leerstofgebonden
-Analyse van fouten: mbv criteriumtoetsen, klinische interviews, observatie, leergesprek, etc.
Waaruit bestaat de analyse van fouten?
-Strategie-analyse
-Analyse van kennis in langetermijngeheugen
-Analyse van deelvaardigheden
Waaruit bestaat analyse op pedagogisch niveau?
-Pedagogische vraag kind
-Pedagogisch aanbod
Waaruit bestaat analyse op psychologisch niveau?
-Indien aangewezen obv hypothesevorming
-Belemmerende en bevorderende factoren
–>Cognitief: intelligentie, taalvaardigheid, metacognitieve vaardigheden, neuropsychologische functies, executieve functies, etc.
–>Emotioneel: zelfbeeld, motivatie, attributies, faalangst, etc.
Waaruit bestaat analyse op fysiek niveau?
-Indien aangewezen obv hypothesevorming
-Belemmerende en bevorderende factoren
Hoe maakt men een integratief beeld van de verschillende analyses?
-Taakniveau
-Pedagogisch niveau
-Psychologisch en fysiek niveau
Wat is het taakniveau?
-Ernst en duur achterstand
-Problematische aspecten in leerstof (obv foutenanalyse)
-Gehanteerde strategieën bij problematische aspecten: keuze, gebruiken, hiaten
-Eventuele tekorten bij deelvaardigheden
Wat is het pedagogisch niveau?
-Specificaties in pedagogische vraag
-Aard en ernst van onderwijsbelemmeringen
-Afstemming vraag en aanbod in gezin en/of school
Wat is het psychologisch en fysiek niveau?
-Bevorderende en belemmerende factoren waarmee rekening houden
-Indicaties voor onrechtstreeks ondersteunende maatregelen
-Indicaties voor comorbide stoornissen
Wat is de orthodidactische aanpak van leerproblemen?
-Adequate strategie en ontbrekende voorkennis aanleren via directe instructie
-Reflectie op strategiekennis en -gebruik via strategie-instructie
Wat is directe instructie?
-Isoleren: aanleren => herhalen => verkorten => versnellen => identificeren
–>Automatisme maken
-Integreren
-Generaliseren/transfer creëren
Wat is strategie-instructie?
-Kennis van eigen strategieën
-Doeltreffendheid ervan
-Economie ervan
-Adequaat gebruik ervan
Hoe worden leerproblemen geordend?
-Primaire leerproblemen: leerstoornissen
-Secundaire leerproblemen
-Schema van Dumond
Wat zijn primaire leerproblemen?
Manifesteren zich in leren van schoolse vaardigheden zelf
-Dyslexie: lees- en/of spellingsstoornis
-Dyscalculie: rekenstoornis
Wat zijn secundaire leerproblemen?
Gevolg van omstandigheden buiten leren van vaardigheden zelf
-Omgeving kind
-Algemene mogelijkheden individu: handicap, stoornis, emotioneel probleem
Hoe ziet het schema van Dumond eruit?
(afbeelding)
Hoe worden leerstoornissen gedefinieerd?
Adhv verschillende criteria:
-Achterstandscriterium
-Hardnekkigheidsciterium
-Exclusiviteitscriterium
Wat is het achterstandscriterium?
-Ernstige problemen bij verwerven van specifieke schoolse of cognitieve vaardigheid
–>Adequate vergelijkingsgroep: leeftijd en scholing
–>Probleem van cut-off
-Beschrijvend: ontwikkeling van specifieke basisvaardigheid: lezen/spellen/rekenen
Wat is het hardnekkigheidscriterium?
Problemen blijven bestaan ondanks adequate remediërende instructie en oefening
-Minstens 2 meetmomenten nodig
-Wanneer onvoldoende vooruitgang: geen kwantitatief criterium
Wat is het exclusiviteitscriterium?
Andere oorzaken moeten uitgesloten worden
-Ruime interpretatie: andere problemen mogen vastgestelde hardnekkige achterstand niet volledig verklaren
-Vaststellen comorbiditeiten
Wat is de prevalentie van leerstoornissen?
-Afhankelijk van onderzochte populatie, tijdsperiode en definitie
-Dyslexie: 5-7% (sekseverschillen ter discussie)
-Rekenstoornissen: 2-7% (prevalentie ter discussie)
Welke comorbidestoornissen zijn er mogelijk bij leerstoornissen?
-Leerstoornissen onderling: dyslexie EN dyscalculie
-Gedrags- en emotionele problemen: aandachtstekortstoornis (ADHD)
-Motorische problemen: coördinatieontwikkelingsstoornis (DCD)
-Communicatiestoornissen: taalstoornis, spraakklankstoornis (articulatiestoornis)
Hoe worden leerstoornissen best aangepakt?
-Pedagogische begeleiding gezin en school
-Psycho-educatie
-Taakgerichte leerhulp
-Aanvullende behandelingen
Waaruit bestaat pedagogische begeleiding van gezin en school?
-Inzicht geven in en afstemming op pedagogische vraag kind
-Aandacht voor psychosociale aspecten van leerproblemen
-Aandacht voor impact van en op gezin
Waaruit bestaat taakgerichte leerhulp?
-Remediëren/directe instructie
-Leren leren/strategie-inductie
-Motiveren/stimuleren
-Compenseren
-Dispenseren
Waaruit bestaan aanvullende behandelingen?
Aandacht voor comorbide stoornissen
