Hoofdstuk 5: Diagnostiek van gehechtheid

Question 1

Wat is gehechtheid?

Answer 1

Vertrouwen van kinderen en jongeren in beschikbaarheid van zorgfiguren voor vinden van troost, hulp en bescherming

Question 2

Op welke manieren kan gehechtheid geconceptualiseerd worden?

Answer 2

-Gehechtheid als ontwikkelingsdomein
-Gehechtheidsstoornissen als psychiatrische problematiek
-Gehechtheid en gehechtheidsstoornissen

Question 3

Wat zijn kenmerken van gehechtheid als ontwikkelingsdomein?

Answer 3

-Traditioneel: stabiel, maar blijkt niet
-Tegenwoordig: anders

Question 4

Hoe ziet gehechtheid als ontwikkelingsdomein er tegenwoordig uit?

Answer 4

-Gehechtheid als proces
(afbeelding)
-Attachment safety learning: affect and cognition
(afbeelding)
-Attachment (in)stability reflects state and trait attachment-related temporal dynamics
(afbeelding)
-Gehechtheidsthema’s en noden
(afbeelding)
-Misverstanden in communicatie
(afbeelding)

Question 5

Welke 2 dynamieken ontstaan wanneer vertrouwen belangrijker wordt voor het kind?

Answer 5

-Secure base: vertrouwen dat kind heeft in beschikbaarheid gehechtheidsfiguur als bron van steun
-Safe haven: kind gebruikt gehechtheidsfiguur als veilige haven om terug te keren bij stressvolle gebeurtenissen

Question 6

Wat is het secure base script?

Answer 6

-Cognitief schema onderliggend aan vertrouwen kind in gehechtheidsfiguur
-Verwachting dat je zelf naar gehechtheidsfiguur kan gaan bij problemen
-Verwachting dat gehechtheidsfiguur emotionele steun gaat geven en gaat helpen zoeken naar oplossing
-Verwachting dat dit helpt om probleem op te lossen en beter te voelen

Question 7

Hoe kun je vertrouwen zien als expliciet proces?

Answer 7

Expliciete verwachting waar mensen over kunnen reflecteren en van waaruit ze strategische beslissingen kunnen nemen over wat ze al dan niet communiceren en over gedrag dat ze al dan niet gaan stellen

Question 8

Hoe kun je vertrouwen zien als impliciet proces?

Answer 8

Zeer automatische informatieverwerkingsprocessen als herinneringen, aandachtsverwerking en interpretaties waar men geen weet van heeft en die men niet automatisch kan sturen

Question 9

Op welke manier is gehechtheid slechts beperkt stabiel?

Answer 9

-Veranderen van context waarin gehechtheidsverwachtingen worden gemeten, leidt tot veranderen van inhoud van verwachtingen
-Vertrouwen minder stabiel bij kinderen die geen secure base script hebben
-Trekgehechtheid vs toestandsgehechtheid

Question 10

Wat is trekgehechtheid?

Answer 10

-Algemeen
-Intern werkmodel, secure base script
-Relatief stabiel over tijd en context

Question 11

Wat is toestandsgehechtheid?

Answer 11

-Op dit moment
-Verwachtingen en inschattingen
-Dynamisch en context-sensitief

Question 12

Wat zijn 5 criteria om van een gehechtheidsfiguur te kunnen spreken?

Answer 12

-Stabiele affectieve band
-Unieke band
-Emotionele component
-Duidelijk verlangen om contact met gehechtheidsfiguur te handhaven
-Separatie van gehechtheidsfiguur lokt stress uit

Question 13

Hoe ontwikkelt gehechtheid zich als resultaat van cognitieve rijping en leerervaringen?

Answer 13

-Paar uur na geboorte: visuele voorkeur eigen moeder vergeleken met onbekenden
-Eerste 2 maanden: weinig voorkeur zorgfiguren
-2-7 maanden: geleidelijk meer voorkeur voor bekenden
-7-12 maanden: meer capaciteit tot herinneren en mobieler: eerste echte toenaderingsgedrag, tekenen van scheidingsangst en angst voor onbekenden
-Taalontwikkeling: concreet gaan nadenken over gehechtheidsfiguren en -relatie, begrip opbrengen voor soms moeten uitstellen behoeften
-Bewuster van sociale omgeving en meer buitenshuis: minder nood aan nabijheid, meer vertrouwen in beschikbaarheid
-Vanaf puberteit: verbreding gehechtheidssysteem: vrienden en romantische partners

Question 14

Hoe ontstaan individuele verschillen in gehechtheidsontwikkeling?

Answer 14

-Opvoedingscontext: mate van responsieve en sensitieve zorg
-Genetische factoren en temperament (vanaf lagere school)

Question 15

Waaruit bestaat de categoriale benadering van gehechtheid bij jonge kinderen?

Answer 15

-Veilig gehecht
-Onveilig-ambivalent of resistent gehecht
-Onveilig-vermijdend gehecht
-Gedesorganiseerd gehecht

Question 16

Wat zijn kenmerken van veilig gehecht binnen de categoriale benadering bij jonge kinderen?

Answer 16

-Kunnen bij stress gemakkelijk nabijheid zoeken bij gehechtheidsfiguren
-Reageren op zorg door terug rustig te worden

Question 17

Wat zijn kenmerken van onveilig-ambivalent of resistent gehecht binnen de categoriale benadering bij jonge kinderen?

Answer 17

-Klampen zich vast aan gehechtheidsfiguur, maar wijzen zorg tegelijkertijd af
-Blijven lang overstuur, laten zich moeilijk troosten
-Zullen nadien niet snel weer spelen of exploreren
-Ouders vooral inconsequent responsief

Question 18

Wat zijn kenmerken van onveilig-vermijdend gehecht binnen de categoriale benadering bij jonge kinderen?

Answer 18

-Vermijdende verzorger
-Exploreren, maar emotioneel uit evenwicht
-Ouders vooral insensitief

Question 19

Wat zijn kenmerken van gedesorganiseerd gehecht binnen de categoriale benadering bij jonge kinderen?

Answer 19

-Lijken overspoeld te worden door angst en/of boosheid tav gehechtheidsfiguur of stellen vreemd relationeel gedrag
-Vaak gevolg van verwaarlozing, verlies of misbruik

Question 20

Waaruit bestaat de categoriale benadering van gehechtheid bij adolescenten en volwassenen?

Answer 20

-Veilig gehecht
-Gepreoccupeerd gehecht
-Ontkennend gehecht
-Gedesorganiseerd of onverwerkt gehecht

Question 21

Wat zijn kenmerken van veilig gehecht binnen de categoriale benadering bij adolescenten en volwassenen?

Answer 21

-Erkennen belang van gehechtheidsrelaties
-Kunnen op evenwichtige en genuanceerde manier vertellen over gehechtheidsrelaties, zonder defensief te worden

Question 22

Wat zijn kenmerken van gepreoccupeerd gehecht binnen de categoriale benadering bij adolescenten en volwassenen?

Answer 22

-Worden overspoeld door negatieve emoties bij denken aan of vertellen over gehechtheidsfiguren
-Negatieve ervaringen nog niet verwerkt
-Erg bezig met zoeken naar nieuwe steunfiguren

Question 23

Wat zijn kenmerken van ontkennend gehecht binnen de categoriale benadering bij adolescenten en volwassenen?

Answer 23

-Lijken zich interacties met gehechtheidsfiguren moeilijk te kunnen herinneren
-Bij vertellen over positieve ervaringen zichzelf tegenspreken, kunnen enkel oppervlakkige voorbeelden geven of zijn erg defensief in verhalen

Question 24

Wat zijn kenmerken van gedesorganiseerd of onverwerkt gehecht binnen de categoriale benadering bij adolescenten en volwassenen?

Answer 24

Maakte ernstige relationele trauma’s en/of verlieservaringen mee en hebben deze niet kunnen verwerken

Question 25

Wat zijn kenmerken van de dimensionele benadering van gehechtheid?

Answer 25

-Onderdelen: avoidance en anxiety
–>High anxiety, low avoidance: preoccupied
–>High anxiety, high avoidance: fearful-avoidant
–>Low anxiety, low avoidance: secure
–>Low anxiety, high avoidance: dismissing-avoidant
-Cyclus van onveilige gehechtheid versterkt zichzelf
(afbeelding)

Question 26

Hoe versterkt onveilige gehechtheid zichzelf volgens de dimensionele benadering?

Answer 26

-Ouder interpreteert signalen van nood tot zorg van kind verkeerd (als moeilijk gedrag)
-Ouder reageert insensitief
-Kind vraagt nog meer aandacht, moeilijke gedrag blijft bestaan

Question 27

Op welke manieren kan gehechtheid gemeten worden?

Answer 27

-Observatie
-Interviews
-Story Stem test
-Secure base script test
-Vragenlijsten
-Impliciete maten

Question 28

Hoe kun je gehechtheid meten via observatie?

Answer 28

-SSP (+ lagere schoolversie)
-AQS

Question 29

Hoe kun je gehechtheid meten via interviews?

Answer 29

Child/Adolscent/Adult/Friend and Family Attachment Interview

Question 30

Welke niveaus van informatie kun je krijgen over gehechtheid bij interviews?

Answer 30

-Inhoud
-Coherentie
-Kwetsbaarheid kunnen aantonen
-Kwetsbaarheid kunnen concretiseren

Question 31

Wat is het uitgangspunt van interviews als meting van gehechtheid?

Answer 31

Manier waarop mensen over gehechtheidservaringen spreken indicatie van kwaliteit gehechtheidsontwikkeling
-Veilig gehechte individuen: coherent vertellen, genuanceerd nadenken over interacties, voorbeelden geven van positieve en negatieve ervaringen maar meer doorweging positieve verhalen
-Onveilig gehechte individuen
–>Ontkennend gehecht: moeite herinneringen ophalen of erkenning belangrijkheid gehechtheidsrelaties
–>Gepreoccupeerd gehecht: overspoeld door onverwerkte negatieve emoties

Question 32

Welke tests zijn er voor de meting van gehechtheid?

Answer 32

-Story Stem Test
-Secure Base Script Test

Question 33

Welke vragenlijsten zijn er voor de meting van gehechtheid?

Answer 33

-Security scale
-People in my life
-Leuvense vertrouwensschaal
-Inventory of parent and peer attachment
-ECR

Question 34

Wat is het doel van vragenlijsten bij de meting van gehechtheid en met wat voor soort bias moet je als diagnosticus rekening mee houden?

Answer 34

-Doel: expliciete evaluatie over gehechtheidsrelatie
-Reporter bias: ontkennend of sociaal wenselijk antwoorden, uit loyaliteit positief rapporteren

Question 35

Wat is een impliciete maat voor gehechtheid?

Answer 35

Aandachtbreedte taak: meting van breedte van visuele veld rond moeder

Question 36

Wat zijn de nadelen van de verschillende maten van gehechtheid?

Answer 36

-Geen externe validiteit (behalve strange situation)
-Geen gevalideerde observaties na peuter- of kleuterleeftijd
-Geen normen bij interviews, story stem test en secure base script test
-Alle instrumenten vereisen codeertraining (behalve vragenlijsten)
-Vragenlijsten kwetsbaar voor onderschatting onveilige gehechtheid

Question 37

Wat zijn de voordelen van de verschillende maten van gehechtheid?

Answer 37

-Strange situation: meest robuuste maat
-Interview, story stem test en secure base script test: niet kwetsbaar voor responsbias
-Vragenlijst: gebruiksvriendelijk

Question 38

Hoe kunnen we gehechtheid klinisch bevragen?

Answer 38

-Interviewleidraad: identificeer/benoem stressor => doorvragen
-Gehechtheidsbreuken identificeren
(afbeelding)
-Boog van emotioneel uitdiepen: inhoud, betekenis, emotie, betekenis

Question 39

Hoe kunnen we gehechtheidsontwikkeling zien binnen de diagnostiek?

Answer 39

-Gehechtheidsontwikkeling als verklaringsmechanisme
-Onveilige gehechtheid geen synoniem voor psychopathologie
-Onveilige gehechtheid risicofactor: belangrijk onderdeel van verklaringsdiagnostiek
-Niet elk probleem is gevolg van onveilige gehechtheid

Question 40

Welke soorten van verstoord gehechtheidsgedrag kunnen we terugvinden in DSM?

Answer 40

Reactieve gehechtheidsstoornis
-Geïnhibeerde type
-Ontremd-sociaalcontactstoornis (gedisinhibeerde type)

Question 41

Wat is een reactieve gehechtheidsstoornis?

Answer 41

-Ontstaan voor leeftijd 5j
-Door relationele trauma’s: fysieke mishandeling, seksuele mishandeling, fysieke verwaarlozing, psychologische verwaarlozing
-DSM-V: geremd vs ontremd type

Question 42

Wat is een geïnhibeerde gehechtheidsstoornis?

Answer 42

-Weinig sociaal contact
-Emotioneel teruggetrokkken
-Angstig voor anderen

Question 43

Wat is een gedisinhibeerde gedragsstoornis?

Answer 43

-Oppervlakkige contacten: allemansvriendjes
-Assertief gedrag

Question 44

Wat is een gehechtheidsstoornis volgens de DSM-V?

Answer 44

-Enkel geïnhibeerde type
–>Geremd emotioneel tov volwassen verzorgers: weinig troost zoeken en reageert weinig op troost
–>Sociale en emotionele stoornis: minimaal emotioneel responsief, beperkt positief affect, periodes van onverklaarde prikkelbaarheid/verdriet/angst
-Ontremde type nu: disinhibited social engagement disorder

Question 45

Wat zijn kenmerken van gehechtheid en gehechtheidsstoornis?

Answer 45

-Normatieve ontwikkeling vs psychopathologie
-Weinig overlap tussen hechtingsstijlen en gehechtheidsstoornissen
-40-60% onveilig vs 1% stoornis
-Bij stoornis wordt kwaliteit gehechtheidsrelatie niet onderzocht
-Bij stoornis meer evidentie voor validiteit van gedisinhibeerde type en minder voor geïnhibeerde type
-Geen logische bevindingen voor zelf-beeld en ander-beeld

Question 46

Hoe worden gehechtheidsstoornissen gemeten?

Answer 46

-Interview: DAI
-Vragenlijsten: RPQ

Question 47

Welke interventies zijn mogelijk bij gehechtheid?

Answer 47

-Opvoedingsomgeving creëren met emotioneel beschikbare potentiële gehechtheidsfiguur
-Bevorderen sensitiviteit opvoeders
-Integratieve therapie voor gehechtheid en gedrag

Question 48

Welke relatie is er tussen schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 48

Relatie tussen angstige/vermijdende hechtingsstijl en psychopathologie gemedieerd door maladaptieve schema’s
(afbeelding)

Question 49

Welke centrale concepten zijn er bij de relatie tussen schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 49

-Schematheorie
-Schema’s
-Disfunctionele schema’s
-Copingstijlen
-Schemamodi
-Logische verband tussen schema’s, copingstijlen en schemamodi

Question 50

Wat is de schematheorie van Young et al.?

Answer 50

Intern logisch consistente en voor cliënt begrijpbare casusconceptualisatie maken, waarin huidige problematische gedrag verklaard vanuit levensgeschiedenis cliënt

Question 51

Wat zijn schema’s?

Answer 51

-Persoonlijke representaties van werkelijkheid opgeslagen in autobiografisch geheugen
-Dragen bij aan verschillende zaken
-Disfunctionele schema’s kunnen verschillende gevolgen hebben

Question 52

Aan welke zaken dragen schema’s bij?

Answer 52

-Begrijpen van zichzelf, anderen en omgeving
-Ontwikkelen positief zelfbeeld
-Genuanceerd beeld van anderen
-Adequate strategieën om emoties te reguleren

Question 53

Wat kunnen gevolgen zijn van disfunctionele schema’s?

Answer 53

-Stagnatie emotionele ontwikkeling
-Rigidere interpretatie van situaties
-Gedrag dat in toenemende mate problematisch wordt

Question 54

Wat zijn kenmerken van disfunctionele schema’s?

Answer 54

-Ontstaan vroeg in leven
-Ontstaan als resultaat van temperament en negatieve vaak terugkerende ervaringen met opvoeders en leeftijdsgenoten: belangrijke invloed van emotionele basisbehoeften en traumatische ervaringen
-Dimensioneel

Question 55

Welke copingstijlen zijn er als reactie op disfunctionele schema’s?

Answer 55

-Overgave: handelt congruent met disfunctionele schema
-Overcompensatie: denkt en handelt tegenovergesteld aan schema met bedoeling kern van disfunctionele schema ongedaan te maken
-Vermijding: probeert ontsnappen aan heftige en pijnlijke emoties gepaard met disfunctionele schema

Question 56

Wat is een schemamodi?

Answer 56

-Allesoverheersende gemoedstoestand waarin iemand verkeer: denken, voelen en handelen beheerst door constellatie van op dat moment actieve schema’s en copingstijlen
-Verschillende soorten

Question 57

Welke verschillende soorten schemamodi zijn er?

Answer 57

-Kindermodi
-Oudermodi
-Disfunctionele copingmodi
-Gezonde modi

Question 58

Wat is een kindermodi?

Answer 58

-Voelt zich kwetsbaar als klein kind
-Overspoeld door intense negatieve emoties terwijl heftigheid ervan niet goed uit huidige omstandigheden of situatie te herleiden valt
-Komt overeen met overgave copingstrategie

Question 59

Wat is een oudermodi?

Answer 59

-Vervuld van zelfhaat
-Straffend naar zichzelf
-Erge schuldgevoelens of extreem hoge eisen naar zichzelf
-Komt overeen met overgave copingstrategie

Question 60

Wat is een disfunctionele modi?

Answer 60

Overcompensatie, vermijding

Question 61

Wat is een gezonde modi?

Answer 61

-Goede emotieregulatie
-Zelfwaardering
-Spontaniteit
-Gezonde leefstijl

Question 62

Hoe staan schema’s, copingstijlen en schemamodi in logisch verband met elkaar?

Answer 62

-Functie aangetoonde gedrag, gerelateerd aan 3 copingstijlen
-Inhoudelijke kleuring modus: belangrijkste schema’s en centrale onvervulde emotionele behoeften

Question 63

Welke diagnostische methoden zijn er voor schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 63

-Inventarisatie huidige problemen en levensgeschiedenis
-Inventarisatie van schema’s
-Inventarisatie van copingstijlen
-Inventarisatie van schemamodi

Question 64

Waaruit bestaat de inventarisatie van huidige problemen en levensgeschiedenis bij de diagnose van schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 64

-Diagnostisch interview en algemene klachtenlijst
-Mogelijke intergenerationele overdracht schema’s: schema’s van ouders van cliënt inventariseren

Question 65

Waaruit bestaat een diagnostisch interview voor de inventarisatie van huidige problemen en levensgeschiedenis bij de diagnose van schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 65

-Belangrijkste klachten, symptomen, probleemgebieden
-Kenmerkende schema’s in levensgeschiedenis
-Typische verhalen verteld tijdens familiebijeenkomsten
-Typisch gedrag dat men name aandacht krijgt binnen gezin
-Schema’s, onvervulde of gefrustreerde emotionele en/of ontwikkelingsbehoefte en overlevingsstrategieën van cliënt afgeleid uit levensverhaal

Question 66

Waaruit bestaat de inventarisatie van schema’s bij de diagnose van schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 66

-Zelfrapportage op schemavragenlijst (betekenisinformatie)
-Neerwaartse-pijltechniek: doorvragen naar betekenis bepaalde gebeurtenis, tot onderliggende schema helder (betekenisinformatie)
-Diagnostische imaginatie: op belevingsniveau koppeling gemaakt tussen huidige problemen en levensgeschiedenis (betekenisinformatie en informatie uit andere lagen)

Question 67

Wat is het uitgangspunt van diagnostische imaginatie bij de inventarisatie van schema’s bij de diagnose van schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 67

Emotionele ervaringen in levensgeschiedenis cliënt in 3 lagen in geheugen gerepresenteerd
-Stimulusinformatie: specifieke kenmerken van object/situatie, waargenomen via zintuigen
-Betekenisinformatie: gevolgtrekkingen door persoon of betekenis van situatie voor persoon
-Responsinformatie: verbale respons, autonome reacties en motorische respons

Question 68

Wat is de werkwijze van diagnostische imaginatie bij de inventarisatie van schema’s bij de diagnose van schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 68

-Leg doel van diagnostische imaginatie uit en geef aan dat verbeeldingsoefening 5-10 minuten duurt
-Vraag cliënt ogen te sluiten en nare ervaring uit kindertijd naar boven te laten komen en zo levendig mogelijk voor te stellen
-Start met nare ervaring met 1 van ouders, geef expliciet aan dat niet uitmaakt welke situatie
-Check tijdens imaginatie of cliënt situatie verbeeld vanuit perspectief zelf als kind: waar, hoe oud, gebeurtenis, gevoelens, bepaalde behoefte, wat wil je van ouder, wat wil je zeggen
-Na imaginatie cliënt ogen laten openen en bespreking ervan tussen cliënt en diagnosticus

Question 69

Waaruit bestaat de inventarisatie van copingstijlen bij de diagnose van schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 69

-Diagnostisch interview
-Zelfrapportage: Schema Coping Vragenlijst

Question 70

Waaruit bestaat de inventarisatie van schemamodi bij de diagnose van schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 70

-Diagnostisch interview
-Zelfrapportage: SIM

Question 71

In welke mate maakt het uit of items in willekeurige volgorde staan of per schaal gegroepeerd zijn bij de diagnose van schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 71

-Bij schemavragenlijsten belang van indeling
-Gegroepeerde indeling: op eenvoudige wijze score patiënt bekijken, verminderde validiteit, werkt bepaalde responsbias in hand
-Voorkeur versie te gebruiken met vragen in willekeurige volgorde

Question 72

Welke scoring van de schemavragenlijst is te verkiezen bij de diagnose van schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 72

-Tellen aantal extreme scores: bepaalde vormen psychopathologie gemaskeerd
-Berekenen gemiddelde van alles scores per schaal: hoogste voorspellende waarde, dus te verkiezen

Question 73

In welke mate betekent een lage score op een specifieke schemaschaal dat schema bij deze persoon geen rol speelt bij de diagnose van schema’s, copingstijlen en schemamodi?

Answer 73

-Kan dat iemand laag scoort op specifieke schemaschaal, maar uit observatie, levensgeschiedenis en diagnostische imaginatie blijkt dat schema wel rol speelt in leven persoon
-Belang gebruik diverse methoden