Hoofdstuk 4: Observatie- en belevingsonderzoek Flashcards
Wat is de focus van belevingsonderzoek?
-Houden klassieke en operante component van gedrag in achterhoofd
-Emotieregulatie (afbeelding)
Wat is emotieregulatie?
-Onwikkelt van extrinsiek naar intrinsiek
-Linken met temperament: emotionele reactiviteit en effortful control
-Linken met relationele (gehechtheids)ervaringen
-Korte- vs langetermijn voordelen
-Adaptieve vs maladaptieve strategieën
Wanneer doet men aan observatie- en belevingsonderzoek?
Bij onderkennings- en verklaringshypothesen
Voor welke vragen bij onderkenningshypothesen gaan we belevingsonderzoeken gebruiken?
-Is X aan het rouwen?
-Gelooft X dat mama steun zal bieden?
-Denkt X moeite waard te zijn?
-Is X snel emotioneel overprikkeld?
Voor welke vragen bij verklaringshypothesen gaan we belevingsonderzoek gebruiken?
-Vertoont X gedragsproblemen in klas owv faalangst?
-Trekt X zich terug uit overtuiging dat mama niet met boosheid kan omgaan?
-Is X agressief door gebrek aan zelfcontrole?
Welke functies kan belevingsonderzoek hebben?
-Norm-georiënteerd: vergelijking met normgroep
-Criterium-georiënteerd: vergelijking tussen gedrag van onderzochte persoon en gewenste gedrag
-Communicatie-georiënteerd: ontdekken van individueel beleven en functioneren van onderzochte persoon
Welke onderzoeksmiddelen zijn er voor belevingsonderzoek?
-Gesprekken: gemakkelijker naarmate cliënt ouder is
-Vragenlijsten/testen
-Spelobservatie: zinvoller naarmate jonger, zeker tot lagereschool
-Projectieve testen
-Impliciete maten: meer en meer gebruiken (betrouwbaarheid)
Welke voorbeelden van vragenlijsten/testen zijn er?
-Child Depression Inventory: depressie
-Zelfbelevingsvragenlijst-K: trek- en toestandsangst
-Competentie-belevingsschaal (K/A): zelfbeleving
Wat zijn de voordelen van vragenlijsten?
-Betrouwbaar
-Valide
-Specifiek
-Sensitief
-Normgegevens
-Efficiënt op vlak van tijd
Wat zijn de nadelen van vragenlijsten?
-Onpersoonlijk
-Sociale wenselijkheid
-Loyaliteit
-Vereist introspectie
Wat is een voorbeeld van een test?
Familie Relatie Test (FRT)
Wat is de Familie Relatie Test?
-Kindvriendelijke vragenlijst: gezinssamenstelling met kartonnen figuren en positieve en negatieve uitspraken
-Normprofielen per leeftijd, geslacht, gezinsopbouw
Wat is spelobservatie?
-Spelkamer
-Thuis/klasobservatie
Wat zijn kenmerken van een spelkamer?
Verschillende manieren
-Volledig vrij: kind laten kiezen waarmee spelen, spontaan
-Halfgestructureerd: spelsituaties creëren
-Gestructureerd: op basis van vaste symbolieken (bv: Gardner spel)
In welke situaties kan men aan klas- of thuisobservatie doen?
-Ecologisch: gewoon kijken naar wat iemand doet
-Gepland incident: gestandaardiseerd situatie uitlokken
-Tests en gesprekken
Wie kan observaties doen?
-Indirecte observatie: door mensen die dicht bij kind staan
-Directe observatie: zelf gaan observeren
Door welke zaken worden de betrouwbaarheid en validiteit beïnvloed bij observatie?
-Beïnvloed door: observator, setting, codeersysteem, kind/andere betrokkenen, interacties vorige
-Elk kan foutenbron zijn: als diagnosticus allemaal rekening mee houden (foutenkans verkleinen door systematisch te werk te gaan)
Hoe kan de observator de betrouwbaarheid en validiteit van observeren beïnvloeden (observatorbias)?
-Te positieve/negatieve beoordeling
-Primacy effect
-Halo-effect
-Verwachtingseffect
-Persoonlijke theorie en/of waarden
-Aandachtsproblemen (observer drift)
Wat is het primacy effect?
Informatie als eerste verkregen, blijft meeste hangen
-Bv: ik zie kind iemand slaan en denk meteen dat dat kind agressief is
Wat is het halo-effect?
Aanwezigheid van bepaalde positieve kwaliteit wekt suggestie/verwachting/aanname dat andere positieve kwaliteiten ook aanwezig zullen zijn
-Bv: kind doet iets goed en daardoor kind niet meer negatief zien
Wat is een verwachtingseffect?
Zien wat we verwachten te zien, door bias
Wat is het effect van persoonlijke theorie en/of waarden?
Wanneer belang in luisteren naar leerkracht, dan oppositioneel gedrag als erger zien
Wat is het effect van aandachtsproblemen?
Net wegkijken op belangrijk moment
Hoe kunnen de setting en codeersysteem de betrouwbaarheid en validiteit van observeren beïnvloeden?
-Niet-representatieve setting: op foute plaats beoordelen
-Complexiteit van scoresysteem: algemeen, specifiek, veel werk
-Te brede dimensies in scoresysteem: alle gedrag valt er binnen, waardoor niks leren
-Invloed van externe cues: kind niet alleen in klas, dus andere kinderen invloed op onderzochte kind
-Mechanische problemen: camera werkt niet, batterij leeg
Hoe kunnen het kind of andere betrokkenen de betrouwbaarheid en validiteit van observeren beïnvloeden?
-Reactiviteit
-Reacties op cues van observator
-Behavior drift: anders gedragen door aanwezigheid observator
Hoe gebeurt de verslaglegging van een observatie?
-Onderscheid tussen observaties, interpretaties en conclusies
-Vermelden welk (denkkader)kader aan interpretaties ten grondslag liggen
Wat is het uitgangspunt van projectieve technieken?
Respondenten projecteren aspecten van persoonlijkheden terwijl ze proberen betekenis te geven aan ambigue, ongestructureerde teststimuli
Welke voorbeelden zijn er van projectieve technieken?
-Rorschach inktvlekkentest
-TAT/CAT
-Tekeningen: menstekening, house tree person, vrije tekening, familie in dieren, mijn leven als dier, vier affect tekeningen
-Zinaanvultest
Wat zijn de voordelen van projectieve technieken?
-Raken voorbij bewust defensiemechanismen respondenten
-Geven clinici gepriviligeerde toegang tot belangrijke psychologische info
-Helpt bij breken van ijs en relatie-opbouw
Welke conclusie kun je trekken wat betreft het gebruik van projectief materiaal?
-Interessant materiaal dat aanleiding kan geven tot gesprek
-Goed voor relatie-opbouw met kinderen
-Vraag naar efficiënte tijdsinvestering
-Psychometrisch belang bediscussieerbaar, maar oppassen: manier waarop bestaand wetenschappelijk onderzoek gepreseneerd afhankelijk van attitude presentator
Welke 5 basiskenmerken vinden we terug bij het ontstaan van emoties?
-Externe of interne trigger
-Aandacht voor trigger of situatie
-Beoordeling van situatie in verhouding tot dat wat voor cliënt belangrijk is
-Gecoördineerd geheel van losse responstendensen die gevoelsmatig, fysiologisch en gedragsmatig tot uiting kunnen komen
-Kneedbaar: eens ontstaan, volgen ze niet steeds zelfde verloop
Wat is het modal model of emotion?
Situatie => aandacht => beoordeling => respons
Wat is emotie-regulatie?
Geheel van processen die als functie hebben afnemen, behouden of toenemen 1 of meerdere aspecten van emoties
Welke kenmerken heeft emotie-regulatie?
-Automatisch en onbewust <=> gepland en bewust
-Intrinsiek (persoon zelf) <=> extrinsiek (andere persoon)
-Kan gevoelsmatige, fysiologische en gedragsmatige responsen beïnvloeden
-Kan ook bij positieve emoties toegepast worden
-Belang van emotieregulatieflexibiliteit
Waarom is emotieregulatieflexibiliteit belangrijk?
Strategieën pas adaptief wanneer flexibel inspelen op veranderingen in situatie
Welke emotieregulatiestrategieën zijn er voor positieve emoties?
-Savoring: verhogen of behouden positieve emoties
-Dampening: verlagen positieve emoties
-Hedonische emotieregulatie: mate waarin mensen neiging hebben om meer aan savoring te doen dan aan dampening
Welke 5 verschillende categorieën van emotieregulatiestrategieën zijn er volgens het procesmodel van Gross & Thompson?
-Selectie van situatie: toenadering of vermijding
-Verandering van situatie: wijzigen emotionele impact
-Kiezen op welke aspecten van situatie men aandacht richt
-Cognitieve herbeoordeling: veranderen betekenis van situatie
-Beïnvloeding van emotionele responstendensen
Wat zijn kenmerken van de ontwikkeling van emotie-regulatie?
-Ontwikkelt van extrinsiek naar intrinsiek
-Beïnvloed door relationele (gehechtheids)ervaringen
-Beïnvloed door ouderlijke reacties
-Beïnvloed door biologische factoren (temperament)
-Beïnvloed door taalontwikkeling
Hoe wordt de ontwikkeling van emotie-regulatie beïnvloed door relationele (gehechtheids)ervaringen?
-Veilig gehecht: opzoeken anderen bij spanning
-Vermijdend onveilig gehecht: emoties gedeactiveerd, vermijden nabijheid en intimiteit, vergroot kans op psychopathologie
-Angstig onveilig gehecht: sterke toename intensiteit negatieve emoties in tijden van stress: op overdreven wijze nabijheid en steun gehechtheidsfiguren verkrijgen, maar tegelijkertijd op afwijzing/in de steek gelaten worden
Hoe wordt de ontwikkeling van emotie-regulatie beïnvloed door ouderlijke reacties?
-Van invloed op hoe kinderen in staat zijn met moeilijke emoties om te gaan
-Werkelijke ouderlijke reacties en perceptie van kinderen op mate van responsief en/of ondersteunend optreden hierbij van belang
Hoe wordt de ontwikkeling van emotie-regulatie beïnvloed door biologische factoren (temperament)?
-Positieve en negatieve emotionele reactiviteit
-Effortful control: vermogen aandacht en gedrag op vrijwillige manier te reguleren
-Gedragsinhibitie
Hoe wordt de ontwikkeling van emotie-regulatie beïnvloedt door taalontwikkeling?
Taal belangrijk voor beter begrip van emoties en ontwikkeling van emotie-regulatie
Wat zijn belangrijke kenmerken van een deskundige in de diagnostiek van emotieregulatie?
-Doet zo mogelijk beroep op verschillende informanten
-Hanteert uiteenlopende methodieken
-Vertrekt vanuit wetenschappelijk onderbouwd model
-Houdt rekening met leeftijd onderzochte cliënten
Welke soort instrumenten of methodieken kunnen gebruikt worden om emotie-regulatie na te gaan?
-Vragenlijsten
-I feel pictures test
-Gestructureerde interviews
-Vignetten
-Observatielijsten
-Computertaken of -spelletjes
Wat zijn voorbeelden van vragenlijsten om emotie-regulatie na te gaan?
-Vragenlijsten met enkele items die rechtstreeks verwijzen naar emotieregulatie (geen subschaal)
–>CBC, YSR, SDQ
-Vragenlijsten met (sub)schalen voor emotieregulatie: BRIEF, FEEL-KJ, CERQ, DERS, ERS, ERI
Welke beperkingen heeft het gebruiken van vragenlijsten voor het nagaan van emotie-regulatie?
-Niet vanzelfsprekend om verbaal te rapporteren over emotieregulatiestrategieën
-Niet altijd duidelijk op welke tijdsperiode vragenlijst betrekking heeft
-Niet altijd duidelijk welke concrete situaties voor ogen dienen gehouden te worden bij verschillende items
Hoe worden gestructureerde interviews afgenomen voor het nagaan van emotie-regulatie?
-Aanbieden foto’s leeftijdsgenoten die bepaalde emotie uitdrukken
-Vragen die peilen naar: kennis over emoties, mate waarin ze emoties kunnen differentiëren, ervaringen met emoties, verbanden die ze leggen met oorzaken, wijze waarop emoties uitdrukken en reacties van volwassenen hierop
-Biedt diagnostische indruk van emotionele ontwikkelingsniveau dat kinderen bereikt hebben
Wat zijn vignetten?
-Manier om emotieregulatie na te gaan
-Vragen over emotieregulatie adhv beschrijvingen van situaties waarin emoties uitgelokt worden
-Meer info over concrete situatie en specifieke emotie
-Geen gestandaardiseerde sets van vignetten beschikbaar: zelf opstellen, die oa situaties beschrijven die bij aangemelde kind voor problemen met emotieregulatie zorgen
Hoe worden observatielijsten gebruikt voor het nagaan van emotie-regulatie?
Aan ouders/leerkrachten/kind zelf gevraagd op gestructureerde wijze te registreren: wanneer emotionele uitbarstingen, hoe intens, hoelang, aanleiding, omgang
Hoe worden computertaken of -spelletjes gebruikt om emotie-regulatie na te gaan?
-Door onderzoekers gemanipuleerd om frustratiegevoelens bij kinderen uit te lokken
-Observatie van reacties van kinderen in deze omstandigheden
Wat is belangrijk om na te gaan binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagnostiek?
-Welke strategieën toegepast en welke niet of in beperkte mate
-Of strategieën adaptief of maladaptief zijn
Op welke gebieden worden de belangrijke zaken bekeken binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagnostiek?
-Selectie van situatie: toenadering/vermijding
-Verandering van situatie: wijzigen emotionele impact
-Kiezen op welke aspecten situatie men aandacht richt
-Cognitieve herbeoordeling: veranderen betekenis situatie
-Beïnvloeding van emotionele responstendensen
Hoe wordt de selectie van situatie nagegaan binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagnostiek?
-Toenadering/vermijding
-Doorgaans duidelijk uit verhaal van ouders, leerkrachten, kind
-Vaak veel meer (subtiele) vermijding naar voor gebracht
-Meegeven van registratieopdrachten (voor kind) of observatielijsten (voor ouders/leerkrachten)
Hoe wordt de verandering van situatie nagegaan binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagnostiek?
-Wijzigen van emotionele impact
-Adaptief wanneer helpend om adequaat gedrag te stellen, na verloop tijd went men aan situatie en kan emotionele vermijding vanzelf minderen
-Belangrijk zeer concreet na te gaan welk gedrag gesteld, welke wijzigingen aan situatie gebracht en wat van omgeving verlangd
Hoe wordt het kiezen op welk aspect van situatie men aandacht richt nagegaan binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagnostiek?
Kan vastgesteld worden via vragenlijsten die ingaan op piekeren of rumineren: NPDK, PSWQ(-C), CRSQ, RRS, RPA-C
Hoe wordt de cognitieve herbeoordeling nagegaan binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagnostiek?
-Veranderen van betekenis van situatie
-Kan vastgesteld worden via vragenlijsten: FEEL-KJ, CERQ(-K)
-Ook vignetten en gestructureerde interviews kunnen beeld scheppen
Hoe wordt de beïnvloeding van emotionele responstendensen nagegaan binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagostiek?
Kan vastgesteld worden via vragenlijsten: BRIEF, FEEL-KJ, CERQ(-K), emotieregulatievragenlijst
