Hoofdstuk 4: Observatie- en belevingsonderzoek

Question 1

Wat is de focus van belevingsonderzoek?

Answer 1

-Houden klassieke en operante component van gedrag in achterhoofd
-Emotieregulatie (afbeelding)

Question 2

Wat is emotieregulatie?

Answer 2

-Onwikkelt van extrinsiek naar intrinsiek
-Linken met temperament: emotionele reactiviteit en effortful control
-Linken met relationele (gehechtheids)ervaringen
-Korte- vs langetermijn voordelen
-Adaptieve vs maladaptieve strategieën

Question 3

Wanneer doet men aan observatie- en belevingsonderzoek?

Answer 3

Bij onderkennings- en verklaringshypothesen

Question 4

Voor welke vragen bij onderkenningshypothesen gaan we belevingsonderzoeken gebruiken?

Answer 4

-Is X aan het rouwen?
-Gelooft X dat mama steun zal bieden?
-Denkt X moeite waard te zijn?
-Is X snel emotioneel overprikkeld?

Question 5

Voor welke vragen bij verklaringshypothesen gaan we belevingsonderzoek gebruiken?

Answer 5

-Vertoont X gedragsproblemen in klas owv faalangst?
-Trekt X zich terug uit overtuiging dat mama niet met boosheid kan omgaan?
-Is X agressief door gebrek aan zelfcontrole?

Question 6

Welke functies kan belevingsonderzoek hebben?

Answer 6

-Norm-georiënteerd: vergelijking met normgroep
-Criterium-georiënteerd: vergelijking tussen gedrag van onderzochte persoon en gewenste gedrag
-Communicatie-georiënteerd: ontdekken van individueel beleven en functioneren van onderzochte persoon

Question 7

Welke onderzoeksmiddelen zijn er voor belevingsonderzoek?

Answer 7

-Gesprekken: gemakkelijker naarmate cliënt ouder is
-Vragenlijsten/testen
-Spelobservatie: zinvoller naarmate jonger, zeker tot lagereschool
-Projectieve testen
-Impliciete maten: meer en meer gebruiken (betrouwbaarheid)

Question 8

Welke voorbeelden van vragenlijsten/testen zijn er?

Answer 8

-Child Depression Inventory: depressie
-Zelfbelevingsvragenlijst-K: trek- en toestandsangst
-Competentie-belevingsschaal (K/A): zelfbeleving

Question 9

Wat zijn de voordelen van vragenlijsten?

Answer 9

-Betrouwbaar
-Valide
-Specifiek
-Sensitief
-Normgegevens
-Efficiënt op vlak van tijd

Question 10

Wat zijn de nadelen van vragenlijsten?

Answer 10

-Onpersoonlijk
-Sociale wenselijkheid
-Loyaliteit
-Vereist introspectie

Question 11

Wat is een voorbeeld van een test?

Answer 11

Familie Relatie Test (FRT)

Question 12

Wat is de Familie Relatie Test?

Answer 12

-Kindvriendelijke vragenlijst: gezinssamenstelling met kartonnen figuren en positieve en negatieve uitspraken
-Normprofielen per leeftijd, geslacht, gezinsopbouw

Question 13

Wat is spelobservatie?

Answer 13

-Spelkamer
-Thuis/klasobservatie

Question 14

Wat zijn kenmerken van een spelkamer?

Answer 14

Verschillende manieren
-Volledig vrij: kind laten kiezen waarmee spelen, spontaan
-Halfgestructureerd: spelsituaties creëren
-Gestructureerd: op basis van vaste symbolieken (bv: Gardner spel)

Question 15

In welke situaties kan men aan klas- of thuisobservatie doen?

Answer 15

-Ecologisch: gewoon kijken naar wat iemand doet
-Gepland incident: gestandaardiseerd situatie uitlokken
-Tests en gesprekken

Question 16

Wie kan observaties doen?

Answer 16

-Indirecte observatie: door mensen die dicht bij kind staan
-Directe observatie: zelf gaan observeren

Question 17

Door welke zaken worden de betrouwbaarheid en validiteit beïnvloed bij observatie?

Answer 17

-Beïnvloed door: observator, setting, codeersysteem, kind/andere betrokkenen, interacties vorige
-Elk kan foutenbron zijn: als diagnosticus allemaal rekening mee houden (foutenkans verkleinen door systematisch te werk te gaan)

Question 18

Hoe kan de observator de betrouwbaarheid en validiteit van observeren beïnvloeden (observatorbias)?

Answer 18

-Te positieve/negatieve beoordeling
-Primacy effect
-Halo-effect
-Verwachtingseffect
-Persoonlijke theorie en/of waarden
-Aandachtsproblemen (observer drift)

Question 19

Wat is het primacy effect?

Answer 19

Informatie als eerste verkregen, blijft meeste hangen
-Bv: ik zie kind iemand slaan en denk meteen dat dat kind agressief is

Question 20

Wat is het halo-effect?

Answer 20

Aanwezigheid van bepaalde positieve kwaliteit wekt suggestie/verwachting/aanname dat andere positieve kwaliteiten ook aanwezig zullen zijn
-Bv: kind doet iets goed en daardoor kind niet meer negatief zien

Question 21

Wat is een verwachtingseffect?

Answer 21

Zien wat we verwachten te zien, door bias

Question 22

Wat is het effect van persoonlijke theorie en/of waarden?

Answer 22

Wanneer belang in luisteren naar leerkracht, dan oppositioneel gedrag als erger zien

Question 23

Wat is het effect van aandachtsproblemen?

Answer 23

Net wegkijken op belangrijk moment

Question 24

Hoe kunnen de setting en codeersysteem de betrouwbaarheid en validiteit van observeren beïnvloeden?

Answer 24

-Niet-representatieve setting: op foute plaats beoordelen
-Complexiteit van scoresysteem: algemeen, specifiek, veel werk
-Te brede dimensies in scoresysteem: alle gedrag valt er binnen, waardoor niks leren
-Invloed van externe cues: kind niet alleen in klas, dus andere kinderen invloed op onderzochte kind
-Mechanische problemen: camera werkt niet, batterij leeg

Question 25

Hoe kunnen het kind of andere betrokkenen de betrouwbaarheid en validiteit van observeren beïnvloeden?

Answer 25

-Reactiviteit
-Reacties op cues van observator
-Behavior drift: anders gedragen door aanwezigheid observator

Question 26

Hoe gebeurt de verslaglegging van een observatie?

Answer 26

-Onderscheid tussen observaties, interpretaties en conclusies
-Vermelden welk (denkkader)kader aan interpretaties ten grondslag liggen

Question 27

Wat is het uitgangspunt van projectieve technieken?

Answer 27

Respondenten projecteren aspecten van persoonlijkheden terwijl ze proberen betekenis te geven aan ambigue, ongestructureerde teststimuli

Question 28

Welke voorbeelden zijn er van projectieve technieken?

Answer 28

-Rorschach inktvlekkentest
-TAT/CAT
-Tekeningen: menstekening, house tree person, vrije tekening, familie in dieren, mijn leven als dier, vier affect tekeningen
-Zinaanvultest

Question 29

Wat zijn de voordelen van projectieve technieken?

Answer 29

-Raken voorbij bewust defensiemechanismen respondenten
-Geven clinici gepriviligeerde toegang tot belangrijke psychologische info
-Helpt bij breken van ijs en relatie-opbouw

Question 30

Welke conclusie kun je trekken wat betreft het gebruik van projectief materiaal?

Answer 30

-Interessant materiaal dat aanleiding kan geven tot gesprek
-Goed voor relatie-opbouw met kinderen
-Vraag naar efficiënte tijdsinvestering
-Psychometrisch belang bediscussieerbaar, maar oppassen: manier waarop bestaand wetenschappelijk onderzoek gepreseneerd afhankelijk van attitude presentator

Question 31

Welke 5 basiskenmerken vinden we terug bij het ontstaan van emoties?

Answer 31

-Externe of interne trigger
-Aandacht voor trigger of situatie
-Beoordeling van situatie in verhouding tot dat wat voor cliënt belangrijk is
-Gecoördineerd geheel van losse responstendensen die gevoelsmatig, fysiologisch en gedragsmatig tot uiting kunnen komen
-Kneedbaar: eens ontstaan, volgen ze niet steeds zelfde verloop

Question 32

Wat is het modal model of emotion?

Answer 32

Situatie => aandacht => beoordeling => respons

Question 33

Wat is emotie-regulatie?

Answer 33

Geheel van processen die als functie hebben afnemen, behouden of toenemen 1 of meerdere aspecten van emoties

Question 34

Welke kenmerken heeft emotie-regulatie?

Answer 34

-Automatisch en onbewust <=> gepland en bewust
-Intrinsiek (persoon zelf) <=> extrinsiek (andere persoon)
-Kan gevoelsmatige, fysiologische en gedragsmatige responsen beïnvloeden
-Kan ook bij positieve emoties toegepast worden
-Belang van emotieregulatieflexibiliteit

Question 35

Waarom is emotieregulatieflexibiliteit belangrijk?

Answer 35

Strategieën pas adaptief wanneer flexibel inspelen op veranderingen in situatie

Question 36

Welke emotieregulatiestrategieën zijn er voor positieve emoties?

Answer 36

-Savoring: verhogen of behouden positieve emoties
-Dampening: verlagen positieve emoties
-Hedonische emotieregulatie: mate waarin mensen neiging hebben om meer aan savoring te doen dan aan dampening

Question 37

Welke 5 verschillende categorieën van emotieregulatiestrategieën zijn er volgens het procesmodel van Gross & Thompson?

Answer 37

-Selectie van situatie: toenadering of vermijding
-Verandering van situatie: wijzigen emotionele impact
-Kiezen op welke aspecten van situatie men aandacht richt
-Cognitieve herbeoordeling: veranderen betekenis van situatie
-Beïnvloeding van emotionele responstendensen

Question 38

Wat zijn kenmerken van de ontwikkeling van emotie-regulatie?

Answer 38

-Ontwikkelt van extrinsiek naar intrinsiek
-Beïnvloed door relationele (gehechtheids)ervaringen
-Beïnvloed door ouderlijke reacties
-Beïnvloed door biologische factoren (temperament)
-Beïnvloed door taalontwikkeling

Question 39

Hoe wordt de ontwikkeling van emotie-regulatie beïnvloed door relationele (gehechtheids)ervaringen?

Answer 39

-Veilig gehecht: opzoeken anderen bij spanning
-Vermijdend onveilig gehecht: emoties gedeactiveerd, vermijden nabijheid en intimiteit, vergroot kans op psychopathologie
-Angstig onveilig gehecht: sterke toename intensiteit negatieve emoties in tijden van stress: op overdreven wijze nabijheid en steun gehechtheidsfiguren verkrijgen, maar tegelijkertijd op afwijzing/in de steek gelaten worden

Question 40

Hoe wordt de ontwikkeling van emotie-regulatie beïnvloed door ouderlijke reacties?

Answer 40

-Van invloed op hoe kinderen in staat zijn met moeilijke emoties om te gaan
-Werkelijke ouderlijke reacties en perceptie van kinderen op mate van responsief en/of ondersteunend optreden hierbij van belang

Question 41

Hoe wordt de ontwikkeling van emotie-regulatie beïnvloed door biologische factoren (temperament)?

Answer 41

-Positieve en negatieve emotionele reactiviteit
-Effortful control: vermogen aandacht en gedrag op vrijwillige manier te reguleren
-Gedragsinhibitie

Question 42

Hoe wordt de ontwikkeling van emotie-regulatie beïnvloedt door taalontwikkeling?

Answer 42

Taal belangrijk voor beter begrip van emoties en ontwikkeling van emotie-regulatie

Question 43

Wat zijn belangrijke kenmerken van een deskundige in de diagnostiek van emotieregulatie?

Answer 43

-Doet zo mogelijk beroep op verschillende informanten
-Hanteert uiteenlopende methodieken
-Vertrekt vanuit wetenschappelijk onderbouwd model
-Houdt rekening met leeftijd onderzochte cliënten

Question 44

Welke soort instrumenten of methodieken kunnen gebruikt worden om emotie-regulatie na te gaan?

Answer 44

-Vragenlijsten
-I feel pictures test
-Gestructureerde interviews
-Vignetten
-Observatielijsten
-Computertaken of -spelletjes

Question 45

Wat zijn voorbeelden van vragenlijsten om emotie-regulatie na te gaan?

Answer 45

-Vragenlijsten met enkele items die rechtstreeks verwijzen naar emotieregulatie (geen subschaal)
–>CBC, YSR, SDQ
-Vragenlijsten met (sub)schalen voor emotieregulatie: BRIEF, FEEL-KJ, CERQ, DERS, ERS, ERI

Question 46

Welke beperkingen heeft het gebruiken van vragenlijsten voor het nagaan van emotie-regulatie?

Answer 46

-Niet vanzelfsprekend om verbaal te rapporteren over emotieregulatiestrategieën
-Niet altijd duidelijk op welke tijdsperiode vragenlijst betrekking heeft
-Niet altijd duidelijk welke concrete situaties voor ogen dienen gehouden te worden bij verschillende items

Question 47

Hoe worden gestructureerde interviews afgenomen voor het nagaan van emotie-regulatie?

Answer 47

-Aanbieden foto’s leeftijdsgenoten die bepaalde emotie uitdrukken
-Vragen die peilen naar: kennis over emoties, mate waarin ze emoties kunnen differentiëren, ervaringen met emoties, verbanden die ze leggen met oorzaken, wijze waarop emoties uitdrukken en reacties van volwassenen hierop
-Biedt diagnostische indruk van emotionele ontwikkelingsniveau dat kinderen bereikt hebben

Question 48

Wat zijn vignetten?

Answer 48

-Manier om emotieregulatie na te gaan
-Vragen over emotieregulatie adhv beschrijvingen van situaties waarin emoties uitgelokt worden
-Meer info over concrete situatie en specifieke emotie
-Geen gestandaardiseerde sets van vignetten beschikbaar: zelf opstellen, die oa situaties beschrijven die bij aangemelde kind voor problemen met emotieregulatie zorgen

Question 49

Hoe worden observatielijsten gebruikt voor het nagaan van emotie-regulatie?

Answer 49

Aan ouders/leerkrachten/kind zelf gevraagd op gestructureerde wijze te registreren: wanneer emotionele uitbarstingen, hoe intens, hoelang, aanleiding, omgang

Question 50

Hoe worden computertaken of -spelletjes gebruikt om emotie-regulatie na te gaan?

Answer 50

-Door onderzoekers gemanipuleerd om frustratiegevoelens bij kinderen uit te lokken
-Observatie van reacties van kinderen in deze omstandigheden

Question 51

Wat is belangrijk om na te gaan binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagnostiek?

Answer 51

-Welke strategieën toegepast en welke niet of in beperkte mate
-Of strategieën adaptief of maladaptief zijn

Question 52

Op welke gebieden worden de belangrijke zaken bekeken binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagnostiek?

Answer 52

-Selectie van situatie: toenadering/vermijding
-Verandering van situatie: wijzigen emotionele impact
-Kiezen op welke aspecten situatie men aandacht richt
-Cognitieve herbeoordeling: veranderen betekenis situatie
-Beïnvloeding van emotionele responstendensen

Question 53

Hoe wordt de selectie van situatie nagegaan binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagnostiek?

Answer 53

-Toenadering/vermijding
-Doorgaans duidelijk uit verhaal van ouders, leerkrachten, kind
-Vaak veel meer (subtiele) vermijding naar voor gebracht
-Meegeven van registratieopdrachten (voor kind) of observatielijsten (voor ouders/leerkrachten)

Question 54

Hoe wordt de verandering van situatie nagegaan binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagnostiek?

Answer 54

-Wijzigen van emotionele impact
-Adaptief wanneer helpend om adequaat gedrag te stellen, na verloop tijd went men aan situatie en kan emotionele vermijding vanzelf minderen
-Belangrijk zeer concreet na te gaan welk gedrag gesteld, welke wijzigingen aan situatie gebracht en wat van omgeving verlangd

Question 55

Hoe wordt het kiezen op welk aspect van situatie men aandacht richt nagegaan binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagnostiek?

Answer 55

Kan vastgesteld worden via vragenlijsten die ingaan op piekeren of rumineren: NPDK, PSWQ(-C), CRSQ, RRS, RPA-C

Question 56

Hoe wordt de cognitieve herbeoordeling nagegaan binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagnostiek?

Answer 56

-Veranderen van betekenis van situatie
-Kan vastgesteld worden via vragenlijsten: FEEL-KJ, CERQ(-K)
-Ook vignetten en gestructureerde interviews kunnen beeld scheppen

Question 57

Hoe wordt de beïnvloeding van emotionele responstendensen nagegaan binnen het procesmodel van emotieregulatie in diagostiek?

Answer 57

Kan vastgesteld worden via vragenlijsten: BRIEF, FEEL-KJ, CERQ(-K), emotieregulatievragenlijst