Hoofdstuk 3a: Handelingsgerichte diagnostiek in onderwijs en jeugdzorg

Question 1

Welke basisattitude zou een diagnosticus moeten hebben?

Answer 1

-Wat doen zodat het wel lukt
-Niet probleemgericht praten OVER, maar oplossingsgericht praten MET
-Doelgericht, steeds feedback zoeken bij cliënten en collega’s
-Positief zijn: groeitaal, optimistisch en realistisch
-Vragen naar doelen en vertel eigen doelen
-Tunnelvisie vermijden en continue reflectie!

Question 2

Wat zijn de 7 principes/uitgangspunten van handelingsgerichte diagnostiek?

Answer 2

-Doelgericht/gericht op advisering
-Transactioneel kader
-Onderwijs- en opvoedingsbehoeften centraal
-Ouders, leraren en hun ondersteuningsbehoeften doen ertoe
-Positieve aspecten benutten
-Constructief samenwerken met kinderen, ouders en school
-Systematische en transparante werkwijze

Question 3

Waarover gaat het principe van doelgerichtheid/gericht op advisering?

Answer 3

-Biedt onderzoek antwoord op diagnostische vraagstelling: gaat vaak om samengestelde vragen
-Wat betekent dit voor advisering: als-dan redeneringen opbouwen

Question 4

Hoe kan men doelgericht werken?

Answer 4

-Doelen formuleren en evalueren
-Wanneer doelen niet behalen: WE moeten andere doelen stellen
-Hulpvraag belangrijk: specifiek doel
-Inhoud: wat willen we bereiken: korte snelle doelen, concrete doelen, samen doel opstellen, leerlingen betrekken
-Beperkte tijd, dus steeds afvragen waarom iets onderzoeken, mee verantwoordelijk zijn, iedereen akkoord
-Procesmatig werken: om adviseren en vakkundig en bruikbaar plan op te stellen, termijnen
-Kort cliëntenverslag in gewone mensentaal en technische bijlage voor volgende hulpverlener
-Doelgericht/functioneel: YES advies krijgen, doelen eigen werk en feedback vragen

Question 5

Waarover gaat het principe van een transactioneel referentiekader?

Answer 5

-Wisselwerking tussen kind en omgeving centraal
-Ontwikkeling kind gebeurt in context: belangrijk uitgangspunt voor diagnostiek
–>Vooral op proximale invloeden binnen diagnostiek: peers, ouders, leerkrachten
–>Onmiddellijke omgeving
(afbeelding systemen)
-Wederkerige beïnvloeding van kind en context over tijd
-Kind beïnvloedt eigen ontwikkeling door omgevingsreacties die het uitlokt
-Toepassen in alle fasen van diagnostisch proces: oog voor afstemming/wisselwerking kind en context

Question 6

Hoe kan men werken via een transactioneel kader?

Answer 6

-Kind in deze groep bij deze leraar op deze school en van deze ouders: wisselwerking en afstemming
-Belang positieve
-Situatie in kaart brengen: wat gaat goed, wat niet
–>Op verschillende domeinen en met verschillende partijen
-Vragen en doelen bespreken: zicht op noden/behoeften (van iedereen)
-Onderzoek en evalueren en vragen invullen: wisselwerking/relatie tussen verschillende contexten

Question 7

Waarover gaat het principe van het centraal staan van de onderwijs- en opvoedingsbehoeften van het kind?

Answer 7

-Wat heeft kind NODIG?
-Hulpzinnen
-Doelgericht: altijd in functie van doel

Question 8

Hoe kan men de onderwijs- en opvoedingsbehoeften van het kind centraal stellen?

Answer 8

-Extra ondersteuning nodig: lange- en kortetermijndoelen
-Beginnen met focus op wat kind nodig heeft om doelen te halen (daarna eventueel diagnosticeren)
-Impact van taal: positief verwoorden
–>Noden ipv stoornissen opsommen
–>Respectvol en professioneel praten over kinderen en ouders
–>Begin met positieve woorden

Question 9

Waarover gaat het principe van het belang van ouders, leraren en hun ondersteuningsbehoeften?

Answer 9

-Wat hebben ouders/leerkrachten nodig om kind te ondersteunen
-Hoe kunnen ouders, leraren, etc. mee zorgen voor wat kind nodig heeft

Question 10

Hoe kunnen we het belang van ouders, leraren en hun ondersteuningsbehoeften betrekken?

Answer 10

-Relatie doet ertoe, vooral bij kwetsbare leerlingen
-Conflictrelatie leraar en leerling beïnvloedt schoolloopbaan leerling
-Leraar model voor beeld (mede)leerling
-Ouders: hoger welbevinden, betere leerprestaties, minder gedragsproblemen, grotere tevredenheid ouders, leerkrachten meer plezier

Question 11

Waarover gaat het principe van het positieve aspecten benutten?

Answer 11

-Niet alleen negatieve aspecten van kind en omgeving, maar ook sterke kanten: protectieve en promotieve factoren
-Aanknopingspunten voor interventie
-Vragen naar en benutten van uitzonderingen en succesvolle aanpakken

Question 12

Hoe kunnen we positieve aspecten benadrukken?

Answer 12

-Sterke kanten van kind en volledige context: zoeken, benoemen, opschrijven, benutten
-Empathie tonen bij wat niet goed gaat en omdraaien naar wat wel werkt
-Positieve kenmerken en protectieve factoren: realistisch beeld, betere doelen, verhoogt competentiegevoel iedereen (meer motivatie), benutten in aanpak zorgt voor meer haalbaarheid en effectiviteit

Question 13

Waarover gaat het principe van constructief samenwerken met het kind, ouders en school?

Answer 13

-In elke fase overleg en samenwerking creëren met betrokkenen: niet alleen OVER betrokkenen, maar ook MET hen: betrekken als partner
-Attitude van warmte, oprechtheid, begrip, respect
-Communicatievaardigheden: transparantie en meta-communicatie
-Vanaf begin betrekken, hulpvraag/theorie ernstig nemen, wederzijdse verwachtingen expliciteren, eigen (alternatieve) hypothesen/onderzoeksvragen expliciteren
-Meer inzicht in diagnostisch proces: meer gemotiveerd om adviezen uit te voeren

Question 14

Op welke manier kan men constructief samenwerken?

Answer 14

-Transparantie en metacommunicatie
-Iedereen betrekken: kind en volledige omgeving
-Onderwijsondersteunend gedrag ouders
-Opvoedingsgedrag ouders en interacties in gezin
-Kind betrekken bij diagnostiek

Question 15

Welke kenmerken van onderwijsondersteunend gedrag van ouders onderzoeken we?

Answer 15

-Opvoedingsgedrag ouders
-Betrokkenheid bij school
-Verwachtingen van leraren en gedrag: hoog maar ook realistisch
-Opvoedingsgedrag en interacties in gezin

Question 16

Waar kijken we naar bij opvoedingsgedrag van de ouders en interacties in het gezin?

Answer 16

-Sensitiviteit/emotionele steun, structuur, autonomie-ondersteuning belangrijk voor gehele ontwikkeling kinderen
-Aandachtspunten communicatie

Question 17

Welke aandachtspunten in communicatie zijn er over het opvoedingsgedrag van ouders en interacties in het gezin?

Answer 17

-Gemeenschappelijk belang
-Eigen rollen school en ouders
-Doelen: wat streven we samen na
-Zorgen en positieve aspecten
-Gedrag school kan anders zijn dan thuis
-Kinderen/leerlingen betrekken
-Samen analyse maken
-Wat hebben kind, leerkracht en ouders nodig
-Route van school: stappen
-Goede afspraken

Question 18

Op welke manier is het kind te betrekken bij diagnostiek?

Answer 18

-Positieve info, betrokken bij wat met wie besproken, ondersteuning
-Recht kinderen om geïnformeerd en gehoord te worden
-Meedoen met analyse, doelen en oplossingen: mede-onderzoeker
-Behoud vertrouwen, bewaak privacy

Question 19

Hoe kan men concreet het kind betrekken bij diagnostiek?

Answer 19

-Meedoen in analyse, doelen formuleren en oplossingen zoeken
-Geef kind begrip: wat bespreek je met wie, waarom, wanneer, hoe
-Wat wil kind verteld hebben aan ouders/leerkrachten
-Verslag/brief voor kind
-Vraag kind om feedback

Question 20

Waarover gaat het principe van een systematische en transparante werkwijze?

Answer 20

-Hypothesetoetsend model
-Besluitvorming meer repliceerbaar en objectief
-Concrete richtlijnen

Question 21

Wat zijn de concrete richtlijnen voor systematisch en transparant werken binnen handelingsgerichte diagnostiek?

Answer 21

-Hanteer theoretisch verantwoorde redeneringen en bevindingen uit recent wetenschappelijk onderzoek
-Alternatieve hypothesen en aanbevelingen
-Zoek doelgericht en systematisch naar gegevens; houd rekening met consistentie in gegevens
-Toets vermoedens aan gegevens en stel (voor)oordelen bij indien nodig
-Gebruik voldoende betrouwbare en valide instrumenten
-Leg verantwoording af aan collega’s en cliënten door denk- en werkwijze te expliciteren

Question 22

Uit welke fasen bestaat handelingsgerichte diagnostiek?

Answer 22

-Fase 1: Intakefase
-Fase 2: Strategiefase
-Fase 3: Onderzoeksfase
-Fase 4: Indiceringsfase
-Fase 5: Adviesfase

Question 23

Waaruit bestaat de intakefase van HGD?

Answer 23

-Fase 1
-Informatie verzamelen en samenwerking starten
-Doelen: info verzamelen en afstemming bereiken
-Dossieranalyse: wat is reeds gebeurd in hulpverlening
-Tests, ontwikkelingsanamnese, verwachtingen

Question 24

Op welke manier kan men informatie verzamelen in de intakefase?

Answer 24

-Reden van aanmelding en hulpvraag?
-Klachtenanalyse: klachten en sinds wanneer, overeenstemming tussen betrokkenen, positieve aspecten ook benadrukken
-Objectiveren klachten: aard en ernst problemen (eerste probleemanalyse)
-Zicht krijgen op theorie van cliënt
-Reeds genomen maatregelen en gewenste oplossingen (belangrijk voor hypotheseformulering en indicatiestelling/advisering)
-Onderwijsleer- en opvoedingssituatie

Question 25

Op welke manier kan men afstemming bereiken tijdens de intakefase?

Answer 25

-Samen diagnostische vraagstellingen formuleren: onderkennend, verklarend, indicerend
-Eerste overleg en basis voor verdere samenwerking, maken van werkafspraken

Question 26

Waaruit bestaat de strategiefase van HGD?

Answer 26

-Fase 2
-Keuze diagnostisch traject: onderzoeksfase of indiceringsfase?
-Doel: strategie bepalen
-Alleen of in multidisciplinair team?
-Deze fase gebeurt normaal niet met ouders/kind/leerkracht: alleen of in intervisie
-Centrale vragen: waaruit bestaat probleem en voldoende inzicht om vraagstelling te beantwoorden
-Formuleren van hypothesen

Question 27

Waar kijken we naar wanneer we een beeld willen maken van waaruit het probleem precies bestaat?

Answer 27

-Werkhouding en taakgedrag: ernst en positieve aspecten
-Cognitieve en functie-ontwikkeling: ernst en positieve aspecten
-Sociaal-emotionele ontwikkeling: ernst en positieve aspecten
-Lichamelijke ontwikkeling: ernst en positieve aspecten
-Leerontwikkeling (leerachterstanden): ernst en positieve aspecten
-Onderwijsleer- en opvoedingssituatie: aard en positieve aspecten

Question 28

Wat doen we als we (on)voldoende inzicht hebben om de vraagstelling te beantwoorden?

Answer 28

-Onvoldoende: vermoedens/hypothesen formuleren en welk diagnostisch onderzoek door wie gedaan wordt
-Voldoende: gericht onderzoek overslaan, meteen naar indicerings- en adviesfase

Question 29

Waar moet je op letten bij het formuleren van hypothesen?

Answer 29

-Formuleer wetenschappelijk onderbouwde hypothesen
-Oog voor alternatieve hypothesen
-Omgeving niet vergeten
-Formuleer enkel hypothesen die waarschijnlijk en toetsbaar zijn
-Toets enkel advies-relevante hypothesen
-Maak hypothesen cliëntgericht

Question 30

Waaruit bestaat de onderzoeksfase van HGD?

Answer 30

-Fase 3
-Hypothesen toetsen en onderzoeksvragen beantwoorden
-Gericht onderzoek ter beantwoording onderzoeksvragen
-Geen standaardbatterij
-Beantwoorden onderzoeksvragen in 6 stappen

Question 31

Uit welke 6 stappen bestaat het beantwoorden van de onderzoeksvraag?

Answer 31

-Omschrijven begrippen
-Kiezen van onderzoeksmiddel
-Formuleren van toetsingscriteria
-Informeren betrokkenen
-Verzamelen onderzoeksgegevens
-Interpretatie en verslag

Question 32

Waaruit bestaat de integratie- en aanbevelingsfase van HGD?

Answer 32

-Fase 4
-Integratief beeld en indicatiestelling
-Graag ook als intervisiefase: overleggen met team
-Van verantwoorde diagnose naar uitvoerbare aanpak via indicatiestelling
–>Wensen, mogelijkheden en beperkingen van cliënt en omgeving meenemen

Question 33

Waaruit bestaat de adviesfase van HGD?

Answer 33

-Fase 5
-Informatieoverdracht, overleg, keuze advies, afspraken evaluatie
-Voorbereiding => verwachtingen => informeren integratief beeld en controleren => overleg over keuze aanbevelingen (pro/contra, grenzen, belang kind) => opstellen handelingsplan/verwijzingsplan, etc. => afspraken over opvolging
-Einddoel: yes-advies
–>Diagnostisch traject eigenlijk pas af te ronden als betrokkenen advies zien zitten, als niet geval, dan is adviesfase nog niet klaar
-Eventueel extra afspraak maken om te laten bezinken

Question 34

Op welke manier ligt handelingsgerichte diagnostiek in gesprek of multidisciplinair overleg?

Answer 34

-Vooral nuttig als onderwijs en jeugdgroep samenwerken
-Wie gaat wat doen, wanneer, hoe en waarom
–>Start: wie welke vraag
–>Van overzicht: wat gaat goed/moeilijk (intake en strategie)
–>Via inzicht: hoe komt dat (onderzoek en strategie)
–>Naar uitzicht: wat gaan we doen (delen, aanbevelingen en advies)
–>Afronding: afspraken en feedback